Psychologia: nauka zajmująca się badaniem mechanizmów i praw rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniem człowieka, bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje ludzkie
Zachowanie (czasem określane jako behawior) człowieka lub zwierzęcia - skoordynowane postępowanie w odniesieniu do określonego otoczenia w określonym (stosunkowo krótkim) czasie, na który składają się reakcje ruchowe wykonywane za pomocą mięśni szkieletowych Zachowanie reaktywne: jest następstwem warunkowania klasycznego, tzn. działa bodziec obojętny, następuje wzmocnienie i reakcja odruchu motorycznego. Ma miejsce gdy zarówno S (bodziec), jak i R (reakcja) są obserwowane wzrokowo oraz gdy reakcja pojawia się jako następstwo S (bodźca).
Zachowanie celowe: zorganizowanie na wyższym poziomie, podejmowanie w trudnych sytuacjach, aby osiągnąć określony cel. Czynność: zorganizowane ukierunkowane procesy zmierzające do konkretnego celu. Podlegają rozwojowi w ciągu życia od najprostszych do skomplikowanych -czynność wegetatywna: sterowana przez ukł nerwowy np. oddychanie, trawienie, wydalanie, kieruje procesami fizjologicznymi -czynność motoryczna (ruchowe): lokomocyjne do przemieszczania się, manipulacyjne do manipulowania przedmiotami -czynność werbalna:do komunikowania się między osobą -czynność umysłowa:regulacja stosunków stosunków otoczeniem, rozwiązywanie problemów
Podstawowe mechanizmy stosunków człowieka z otoczeniem
1)Mechanizmy przystosowawcze (adaptacje): ciąg zmian jakie dokonują się w człowieku, aby mógł się optymalnie zachować w środowisku, osiągnąć równowage -adaptacja zmysłowa: zdolność do przyjmowania stale działających bodźców np: przystosowanie ok. do ciemności, wchodzenie do lodowatej wody -adaptacja społeczna: konformizm (dążenie do akceptacji członków grupy do której należy oraz zachowań ubioru), nonkonformizm (formułowanie swoich zachowań, stylu, wyglądu) Przeciążenie adaptacyjne: pozwalają do nadwyżek adaptacyjnych, są spożytkowane w trudnych syt.
2)Regulacyjne: czynniki które uruchamiają czynności i działania człowieka oraz kierujących przebiegiem, stanowi zatem złożony układ w którym zależnie od sytuacji w jakiej człowiek działa i czynności jakie wywołuje.
a) wrodzone mechanizmy regulacyjne: instynktowe
b)wyuczone mechanizmy regulacyjne: nawyki
c)wzorce wewnętrzne
Aktywność:stan organizmu, cecha, która pozwala na zaspokojenie potrzeb Autoregulacja: rozwój kierowany na siebie, zmieniający środowisko. Formy działania człowieka: -zabawa:rozwój psych i fiz zaspokojenie aktywności, zdobycie wrażliwości, rozwinięcie procesów -nauka:pozwala na przygotowanie do dorosłego życia, rozwój osobowości -prace:rozwój osobowości trwający do końca życia, działania schematyczne Mechanizmy regulujące: -wrodzone:proste łańcuchy sterujące -wyuczone:nawyki w stereotypowych sytuacjach Psychika:doskonalenie się systemu nerwowego człowieka w toku ewolucji wyniku czego można podejmować decyzje Świadomość:coś co pozwala zrozumieć stany psychiczne, zdawanie sobie sprawy ze swojej psychiki, jest to funkcja mózgu, forma odzwierciedlenia rzeczywistości Świadomość niepełna: w głębokim śnie
Świadomość zmienne: u os z zaburzeniami psychicznymi
-introspektywna :skierowana na własne przeżycia i doznania -ekstrospektywna: skierowana na świat zewnętrzny Potrzeba: odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie, jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społ., zachowania równowagi psychicznej klasyfikacja potrzeb: -fizjologiczne (biologiczne):stymulacji bodźcowe np. potrzeba seksualna -społeczne: potrzeba kontaktu z innymi osobami np. potrzeba miłości -kulturalne: -materialne: zależność człowieka od kultury materialnej, -duchowe: uczucie standardu, piękna
-instrumentalne: związane z realizacją określonych celów czy wykonania pewnych zadań.
Hierarchia potrzeb Maslowa
-potrzeby fizjologiczne-jedenie woda, tlen, odpoczynek, sen, sex.
-potrzeby bezpieczeństwa- spokój, opiek , oparcie, brak lęku.
-p. miłości i przynależność- więź i bycie kochanym.
-p. szacunku i uznania- zaufanie do siebie, poczucie wł wartośći, wolność sława.
-p. samorealizacji- dążenie do rozwoju możliwości, spełniania swojego potencjału.
Sytuacja: każda jednostka dokonuje działania poprzez interpretację, zazwyczaj nie uświadamianą, sytuacji, w jakiej się znalazła. Zdefiniowanie sytuacji zależne jest od jej percepcji oraz wartości, jakie jednostka posiada. Składa się z 3 elementów: cel, czynność, warunki Podział sytuacji a)normalna b)trudna: ma miejsce, gdy dochodzi do nierównowagi między potrzebami i zadaniami a sposobami i warunkami ich realizacji. Nierównowaga ta dotyczy sytuacji normalnej, która powoduje, że zakłócony zostaje normalny przebieg aktywności i zmniejsza się prawdopodobieństwo realizacji zadania na poziomie normalnym -Sytuacja deprywacji, gdy dochodzi do braku podstawowych elementów do normalnego funkcjonowania człowieka. W sytuacji deprywacji obniża się jakość realizacji zamierzonych celów, przedłuża czas reakcji, wzrasta pobudzenie emocjonalne, a zawężenie pola świadomości może powodować nawet halucynacje i błędy w postrzeganiu -Sytuacja przeciążenia, gdy trudność zadania jest na granicy sił fizycznych lub umysłowych, ale ich nie przekracza -Sytuacja utrudnienia, gdy możliwość wykonania zadania jest mniejsza z powodu pojawienia się elementów dodatkowych (zbędnych) lub niepojawienia się elementów potrzebnych -Sytuacja konfliktowa gdy człowiek znajduje się w polu działania sił przeciwstawnych (siły fizyczne,naciski społeczne, moralne); znajduje się jednocześnie wobec sprzecznych wartości pozytywnych lub negatywnych. -Sytuacja zagrożenia, gdy występuje prawdopodobieństwo naruszenia cenionej wartości. Im większe znaczenie człowiek przypisuje wartości, tym większe napięcie pojawia się w momencie jej zagrożenia.
Reakcja na sytuacje trudne -bunt -ucieczka -protest -agresja -regresja -stupor -fiksacja Mechanizmy obronne - pojęcie wprowadzone przez twórcę psychoanalizy, Zygmunta Freuda i przejęte przez współczesną psychologię. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. -mechanizm racjonalizacji: (słodka cytryna-osłodzenie czegoś nieprzyjemnego) -mechanizm typu zaprzeczenie: niedopuszczenie, blokowanie tego co dla nas przykre i bolesne -mechanizm identyfikacja: gdy chcemy poprawić uczucie własnej wartości -mechanizm przemieszczenia: rozładowujemy złość -fentozjowanie -mechanizm typu projekcje (rzutowanie) Emocje: silne odczucie (świadome lub nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu) -emocje proste: typowe dla świata zwierzęcego -emocje złożone: uczucia, pojawienie się u człowieka wraz z jego rozwojem gdy już jest świadomy swoich doznań Przyczyny Emocji: pozytywne wywołane faktem zaspokojenia potrzeb i negatywne niezaspokojenie potrzeb Właściwości emocji: -afektywny: łączy się z znakiem emocji (Walencją) +lub- pozytywne i negatywne np. uczucie miłości może być przyjemnie lub przykre
-aktywizujący: odnosi się do związku emocji ze stanem fizjologicznym -odruchowy -ekspresyjny -majeryzujący Strech: Stan silnego emocjonalnego napięcia, pojawiający się w sytuacjach realnego zagrożenia w jakich naturalną reakcją organizmu jest np odruch silnego napięcia mięśni a w konsekwencji ucieczka lub walka Lęk: to negatywny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, nie związanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem. Afekt: silne, lecz krótkotrwałe wzruszenie, uniesienie, emocje, uczucie wywołane radością, przestrachem,gniewem -afekt patologiczny, silna reakcja emocjonalna, często nieadekwatna do przyczyny, przebiegająca z wysokim stopniem pobudzenia psychoruchowego i pojawianiem się gwałtownych wyładowań, np. aktów agresji, przy jednoczesnym zwężeniu pola świadomości -afekt fizjologiczny: występuje u zdrowych ludzi powodowany przez traumatyczny bodziec Dojrzałość emocjonalna: zdolność do przeżywania emocji intensywnych bez poczucia winy i leku; umiejetność zachowania równowagi miedzy wyrażaniem uczuć a ich kontrolą; osoba dojrzała emocjonalnie kieruje się w postępowaniu swoimi poglądami, planami, jest odpowiedzialna za swoje czyny, potrafi przewidzieć skutki swojego postępowania
Kontrola emocjonalna: umiejętność panowania nad emocjami, nabywane z wiekiem Interpretacja emocjonalna: umiejętność własnej penepcji, oceny i wyrażenia emocji, zdolność do dostępu i penerowania uczuć Stres: stan organizmu który jest wynikiem przeciążenia systemu nerwowego do którego dochodzi pod działaniem bodźca natury fizycznej bądź psychologicznej Podział stresu: eu-stres-dobry dy-stres-zły
neu-sters- neutralny Stresowy: bodżce szkolne lub jednostronne o długim okresie działania Jest to proces składający się z faz: -dla stresu fizjologicznego: *alarmowa-obniżenie odporności *odporności- podwyższenie poziomu-pozytywne działanie stresu *wyczerpanie-spadek poziomu-organizm nie jest zdolny do normalnego funkcjonowania -dla stresu psychologicznego: *mobilizacji-lepiej funkcjonuje psychicznie *rozstrojenia-pogorszenie funkcjonowania org *destrukcji-działanie schematyczne *optymalny-bardzo dobre samopoczucie, przepływ energi, chęć do pracy i działania *zbyt wysoki-odczuwanie ogólnego napięcia dającego silne fiz zmeczenie Symptom stresu: tiki nerwowe, pocenie się, bóle i zawroty głowy, agresja, brak orientacji Czynniki budzące odporność:
-cechu ukł nerwowego *siła *równowaga -kondycja psychosomatyczna
-Dziedziczenie genów
-doświadczenie życiowe
-poziom samooceny -poziom kontroli zwe i wew człowieka -poziom pesymizmu -nastawienie *osiągnięcie sukcesu *unikanie porażki Metody radzenie ze stresem: -oddychanie przeponowe
-medytacja -trening autogenny -trening relaksacyjny
Agresja-zachowanie ukierunkowane na zewnatrz lub do wew mające na celu spowodowanie szkody fiz lub psychicznej
Inne rodzaje agresji:-bezpośrednia; -pośrednia; -przemieszczona; -jawna ;-ukryta; -instrumentalna; -emocjonalna
Autoagresja-działanie majace na celu spowodowanie sobie psychiczniej lub fizycznej szkody lub brak akceptacji samego siebie
,,Krwawe pokolenie''-obecne pokolenie młodych wychowanych przez rodzicow którzy weszli w nowa ,,epoke''przekazywane przez rodziców wartości maja się nijak do współczesnego świata
Nurty ideowe agresji-a)agresja dziedziczna; b)jest czymś wyuczonym(odreagowanie)
Przyczyny agresji i agresywnych zachowań-a)hormony b)choroby psychiczne c)adhd d)agresja i przemoc w rodzinie e)negatywny stosunek rodziców do dziecka f)niskie poczucie własne wartości g)flustraca spowodowana brakiem perspektyw życiowy h)słabo rozwinieta samokontrola własnych emocji i)używanie alkoholu,narkotyków,papierosów
Koncepcja agresji-a)Sheldon,Froid-agresja jako instynkt b)Dolar,Miller-agresja jako poped c)Bussh-agresja jako nawyk przez stałe powtarzanie d)Bandura i walters-agresja jako rezultat społeczeństwa
Styl rodzica-a)autokrytyczne-konserwatywny styl wychowania oparty na specyficznym autorytecie(przemocy),bezwzględne podporządkowanie się dziecka nakazom rodziców oraz całkowitemu posłusznstwu. W efekcie agresja rodzi agresje,w takich rodzinach dzieci często szybko odchodza od rodziców b)pozostawienie dziecku samemu sobie(wolność)nie wtracanie się w jego sprawy,tolerowanie aspołecznych zachowań,brak opieki i kontroli,pobłażliwy stosunek do dziecka. W rezultacie dziecko odczuwa brak bezpieczeństwa które wynika ze znajomych i jasnych granic.
Wpływ TV na agresje-agresja widziana bezpośrednio w TV uczy nawyków agresywnych,im wiecej obrazów agresywnych tym mniejsze robia wrażenie.
Wyróżniamy 2efekty bycia przed ekranem-a)śpiaczka po telewizyjna-apatia,marazm,brak adekwatnej reakcji na bodzce,zatracenie interpretacji sytuacji,mała aktywność,zmeczenie b)bezsenność po telewizyjna-nadpobudliwosc,brak koncentracji,impulsywność,nerwowość,irytacja,zbyt gwałtowne nadawaniu znaczeniu temu co widzimy.
PRZEMOC=AGRESJA
Przemoc-wywieranie wpływu na proces myślowy,zachowanie lub stan fiz os bez jej przyzwolenia.Nieproporcionalna relacja między ludzmi-1os przeważa siła,występują zachowania agresywne
Cechy przemocy-a)intencjonalna i celowa, b)destrukcyjna/awersyjna, c)świadome uzycie siły i przewagi, d)naruszenie porządku moralnego, e)intensywność działania
KONFLIKT-skutek nieprawidłowego komunikowania,sytuacja trudna,w której wytepuja różnice pogladu na dany temat,towarzysza jej silne,negatywne emocje
Podział konfliktów ze względu na przedmiot- a)dobra materialno-ekonomiczne -dotycza dóbr wymiernych b)dobra symboliczne-władza,uznanie,prestiż,religia
Podział ze względu na podmiot- a)interpersonalny(międzyludzkie) b)interpsychiczny (wew) c)intergrupowy -miedzy grupami formalnymi(gr kibiców)
Podział ze względu na aktywność stron- a)vzyny b)bierny
Zachowania dominujące w sytuacji konfliktu- flustracja -gniew -złość -lęk
Potrzeby których niezaspokojenie wywołuje konflikt -bezpieczeństwo -dominacja -sukces i uznanie -sprawiedliwosc -niezależność
Przyczyny konfliktów-cechy osobowościowe -zmiany w otoczeniu -stres -brak komunikacji -brak zrozumienia zjawisk społ -brak asertywności -problemy
Skutki problemów -osłabienie lub rozerwanie wieźi -niemożnośc porozumienia się -wysoki poziom stresu
Typy ludzkiego zachowania Submisja: bierne respektowanie żądań innych ludzi
Asertywność- dążenie do respektowania własnych praw, przy jednoczesnym dbaniu o interesy innych, umiejętność wyrażania swoich chęci.
Wady asertywności: -nie nadaje się w sytuacji zagrożonej -zauważenie nieprawidłowości u innych ludzi -konflikty np. z pracodawcą Akomodacja:przystosowanie wyraża się w chęci akceptowania innych w celu szybkiego zakończenia konfliktu
Rywalizacja-wysoka asertywność i niska kooperacja.Stosuja ja ludzie którzy daża do własnej korzyści a konflikt traktuja jak okazje pozwalajaca na wygranie(ważniejszy jest sukces niż drugi człowiek)
Unikanie-stosuja ja ludzie źle znoszący napiecie,rezygnuja ze wszystkiego na recz innej os dla tzw świetego spokoju
Współpraca-stosuja os nastawione na realizacje swoich celów,szukaja rozwiązań satysfakcjonujących również inne os-umocnienie stosunków międzyludzkich.
Akomodacja-chęc akceptowanie innych w celu szybkiego zakończenia konfliktu
Kompromis- (z łaciny compromissum - coś wzajemnie obiecanego), proces osiągania porozumień pomiędzy stronami dążącymi do rozbieżnych celów. Kompromis osiągany jest dzięki obopólnym ustępstwom lub poprzez tylko częściową realizację stojących w konflikcie interesów i wartości.
Komunikacja werbalna- podstawa dobrej współpracy z ludźmi w każdej dziedzinie życia. Dzięki niej możemy poznać punkt widzenia drugiej osoby, jest wyrazem szacunku, daje rozmówcy ze jej poglądy są dla nas ważne. Daje możliwość dojścia do wspólnego stanowiska oraz uzyskach aprobatę dla naszych opinii.
Cechy umiejętnego słuchania;
1 Skupianie uwagi- zwrócenie w stronę mówiącego, zmiana wyrazu twarzy, dostosowanie się do aspektów werbalnych, kontakt wzrokowy, koncentracja.
2 Podążanie- utrzymanie skupienia uwagi, nie przeszkadzanie, potakiwanie.
3 Parafrazowanie- zwrotne poinformowanie, streszczenie usłyszanego przekazu, spełnia funkcję kontroli.
4 Formułowanie pytań-
A kryteria ilościowe- pytania zamknięte, lub otwarte.
B kryterium jakościowe- pytania sprawdzające, naprowadzające, podchwytliwe, sugerujące, kontaktowe.
Zasada lejka- od ogółu do szczegółu, zwiększamy tym zainteresowanie rozmówcy i możliwość kierowania rozmową.
Dobry rozmówca- odpowiedzialny za własne słowa, przejrzysty język i spójność wypowiedzi, przekaz przesyłany w różnej formie, tworzy nadwyżki znaczeniowe.
Komunikacja niewerbalna- kontakt wzrokowy, ruchy ciała, gesty, mimika, siła barwa głosu, tempo mówienia, akcentowanie. Pełni funkcję zdobywania informacji o cechach osobościowych, rozpoznawania stanów emocjonalnych, przenoszenia postaw np. uśmiech, uzupełnienie do komunikacji werbalnej.
1 kontakt wzrokowy- oczy zawsze skierowane na rozmówcę, patrzenie jest wyrazem szacunku i zainteresowania oraz pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi. Wpływa na niego; szerokość źrenic, kierunek patrzenia, długość patrzenia, natężenie wzroku.
Gestykulacja- poprawa skuteczność komunikacji po przez współpracę ze słowami. Gesty musza być skoordynowane i spójne z wypowiedzią. Wyzwala pozytywne emocje. Wywołuje aprobatę cheć współdziałania i współpracy. Odzwierciedla stan emocjonalny rozmówcy.
Przestrzeń interpersonalna- odległość nadawcy i odbiorcy. Wyróżniamy strefę intymną, osobistą, społeczną, publiczną, odległość wzrasta wraz ze spadkiem więzi.