1. Kryzys
Kryzys - zaburzenie w życiu gospodarczym. Kryzys determinuje coś co jest gwałtowne przełomowe.
Cechy kryzysu:
- zaskoczenie,
- niewystarczająca ilość informacji,
- system nie nadąża reagować na wydarzenia prawdziwe i odczuwalne,
- wydarzenia są coraz groźniejsze,
- strata kontroli, rzeczywista lub odczuwalna,
- panika,
- przerwanie normalnych procesów decyzyjnych,
- zagrożenie żywotnych interesów,
- skrupulatna kontrola z zewnątrz (media, opinia publiczna),
- wytwarzanie się mentalności oblężonych.
Cykl życia kryzysu (wykres)
- apogeum - rozpoczęcie reagowania
x (skala kryzysu) y (czas)
Polityka bezpieczeństwa, cele; zapewnienie:
1 - istnienia państwa,
2 - przetrwanie narodu,
3 - tożsamości narodowej, kulturowej i etnicznej,
4 - niezależności gospodarczej, żywnościowej, kulturowej, naukowej, surowcowej, energetycznej i innych,
5 -spokoju społecznego i zrównoważonego rozwoju,
6 - prywatnej własności, stanu posiadania i wolnego rynku,
7 - swobód obywatelskich w każdych warunkach,
8 - dostępu do informacji.
Warunki skutecznego zarządzania kryzysem:
- musi istnieć jasny system prawny określający kompetencje podmiotów powołanych do działania w systemie kryzysowym,
- dysponowanie niezbędnymi narzędziami zapewniającymi szybką komunikację, dostęp do aktualnych wiarygodnych informacji oraz możliwość natychmiastowego przekazania poleceń i decyzji,
- powszechna edukacja społ. w zakresie przewidywania zagrożeń,
- monitoring zagrożeń i ocena możliwości ich rozwoju,
- przygotowanie procedur i planów na czas kryzysu,
- zapewnienie koordynacji i przywództwa w systemie kryzysowym.
Nieprawidłowości i skrajna nieodpowiedzialność w zakresie zarządzania kryz. :
- nic nie ma prawa się wydarzyć, a jeśli już to z pewnością gdzie indziej,
- mamy wiele ważniejszych spraw na głowie i z zagrożeniem dajmy sobie spokój,
- jeżeli coś się wydarzy to i tak nie sprostamy zadaniu i ktoś nam pomorze,
- gdy jakieś zagrożenie wystąpi to powołamy sztab antykryzysowy,
- po wszystkim powołamy pełnomocnika do spraw.
2. Obrona Cywilna
Obrona cywilna - system, którego celem jest ochrona ludności, zakładów pracy, urządzeń publicznych, dóbr kultury, ratowanie, udzielania pomocy poszkodowanym. Organizuje zajęcia z przysposobienia obronnego. Opracowują, opisują plan obrony cywilnej.
Obrona cywilna - zadania:
- ochrona ludności, zakładów pracy, dóbr kultury i urządzeń użyteczności publicznej,
- ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny,
- współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwanie ich skutków.
Zadania OC w czasie pokoju:
- systematyczne szkolenia,
- wyposażenie OC w specjalistyczny sprzęt ratowniczy,
- przygotowanie schronów i ukryć dla ludzi,
- ostrzeganie, alarmowanie,
- weryfikacja zagrożeń,
- planowanie działań w zakresie ochrony przez skutkami zbrojnymi ludności.
Zadania OC w czasie wojny:
- organizacja ewakuacji ludności,
- organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych, udzielanie pomocy,
- organizowanie pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanych,
- prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń,
- pomoc w ratowaniu żywności i innych dóbr,
- doraźne grzebanie zmarłych.
Struktura OC:
- szef OC na poziomie województwa - wojewoda,
- szef OC na poziomie powiatu - starosta lub prezydent powiatu,
- szef OC na poziomie gminy - wójt lub burmistrz.
Podstawowe jednostki organizacyjne to formacje OC, które składają się z oddziałów do zadań ogólnych jak i jednostek specjalnych. Są tworzone na podstawie decyzji pracodawców lub organów administracji publicznej.
Służba w OC jest obowiązkiem obywatela.
3. Stany nadzwyczajne.
Stany nadzwyczajne, podstawy prawne - Konstytucja art. 228 ust. 1 -w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny.
Stan nadzwyczajny może być wprowadzany tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia w które podlega obok publikacji w dzienniku ustaw RP dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.
stan wojenny,
- wprowadza prezydent na wniosek Rady Ministrów, akceptacja jest po 48 godzinach od zatwierdzenia przez sejm,
- na miejsce Prezesa Rady Ministrów mianowany jest Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych,
- działa na obszarze całego kraju lub jego części,
- można zająć obiekty, nieruchomości, wszystko pod kontrolą państwa.
(zakres ograniczeń) Zawieszone prawa do:
- strajków pracowniczych i akcji protestacyjnych.
Może zostać wprowadzona:
- cenzura,
- kontrola korespondencji i telekomunikacji,
- emisja sygnałów zakłócających.
Zakaz:
- przebywania / opuszczania oznaczonych miejsc, obiektów, obszarów,
- utrwalania za pomocą środków techn. wyglądu lub innych określonych miejsc, obszarów, obiektów
Nakaz:
- monitoring.
Ograniczenia wolności:
- dostęp do towarów konsumpcyjnych,
- działalności gospodarczej,
- działalności edukacyjnej,
- obrotu krajowymi środkami płatniczymi,
- sys. łączności, telekomunikacji,
- prawa posiadania broni,
- dostępu do informacji publicznej,
- organizowaniu zgromadzenia i imprez.
Można wprowadzić:
- zakaz / ograniczenie transportu i przewozu osób i rzeczy,
- zakaz / ograniczenie lotów polskich,
- zakaz / ograniczenie ruchu wojsk,
- obowiązek wykonywania przewozu na rzecz i potrzeby obronności,
- ograniczenie ruchu pojazdów na drogach publicznych,
- powszechny obowiązek pracy (16 - 65 lat).
stan wyjątkowy (na 90 dni),
- tak samo się uruchamia, można przedłużyć raz o 60 dni,
- zagrożenia konstytucyjne państwa, porządku obywateli
- obowiązek noszenia dowodu osobistego.
(zakres ograniczeń) Zawieszone prawa do:
- organizowania zgromadzeń, imprez masowych, artystycznych,
- strajków pracowniczych,
- akcji protestacyjnych studentów, rolników,
- zrzeszania się.
Zakaz:
- przebywania / opuszczania oznaczonych miejsc, obiektów, obszarów,
- uzyskanie zezwolenia organów adm. Do zmiany miejsca zamieszkania,
- zgłoszenia organom ewidencji ludności,
- utrwalania za pomocą śr. Techn. Wyglądu lub innych określonych miejsc, obszarów, obiektów.
Może być wprowadzone:
- cenzura prewencyjna,
- kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek,
- emisja sygnałów zakłócających,
- kontrola korespondencji i telekomunikacji,
stan klęski żywiołowej
- stan ten wprowadzany jest przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia na wniosek właściwego wojewody lub z własnej inicjatywy
- ustawa z dnia 18.04.2002 r. o stanie klęski żywiołowej
- czas nie dłuższy niż 30 dni.
Klęska żywiołowa - to katastrofa naturalna (powodzie, wyładowania, silne wiatry, susze itd.) lub awaria techniczna (gwałtowne uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego), których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach lub środowisku na znacznym obszarze, a pomoc i ochronę mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków.
4. Zarządzanie kryzysowe.
Zarządzanie kryzysowe - działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na:
- zapobieganiu sytuacji kryzysowym,
- przygotowaniu na podejmowanie nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań,
- reagowaniu w przypadku występowania syt. Kryzysowych,
- odtwarzaniu infrastruktury lub przywróceniu jej pierwotnego charakteru.
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym.
Sytuacja kryzysowa - to sytuacja będąca następstwem zagrożenia i prowadząca w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia węzłów społecznych przy równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzanie żadnego ze stanów nadzwyczajnych o których mowa w art. 228 ust. 2 konstytucji RP.
Infrastruktura krytyczna - systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalne obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezp. Państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej a także instytucji i przedsiębiorców. Obejmuje ona systemy:
- zaopatrzenia w energię i paliwa,
- łączności i sieci teleinformatycznych,
- finansowe,
- zaopatrzenia w żywność i wodę,
- transportowe i komunikacyjne,
- ratownicze,
- produkcji, składowania, przechowywania, stosowania substancji chemicznych
i promieniotwórczych.
Ochrona infrastruktury krytycznej - zespół przedsięwzięć organizacyjnych realizowanych w celu zapewnienia funkcjonowania lub szybkiego odtworzenia infrastruktury technicznej na wypadek zagrożeń w tym awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających prawidłowe funkcjonowanie.
Planowanie cywilne - planowanie w zakresie wspierania sił zbrojnych RP w razie ich użycia oraz planowanie wykorzystania SZ RP do wykonania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.
Zadania sił zbrojnych podczas kryzysu:
- współudział w monitorowaniu zagrożeń,
- ewakuowanie ludności z miast,
- prace poszukiwawczo-ratownicze,
- prace ze specjalistycznym sprzętem,
- usuwanie materiałów niebezpiecznych,
- likwidacja skażeń,
- izolowanie zagrożonego obszaru,
- udzielanie pomocy medycznej.
5. Reagowanie kryzysowe - 2 perspektywy.
System reagowania musimy postrzegać z 2 perspektyw:
integracja pozioma (horyzontalna) - polega na skupieniu w jednym ośrodku wszystkich niezbędnych dla rozwiązania sytuacji kryzysowej sił i środków
na szczeblu centralnym premier
na szczeblu wojewódzkim wojewoda
na szczeblu powiatu starosta
orientacja pionowa - polega na tym, że ośrodki decyzyjne ulokowane na kolejnych szczeblach podziału administracyjnego państwa, tworzą spójną połączoną funkcjonalnymi więzami całość.
Integracja polega na przekazywaniu informacji pomiędzy poziomami, a także wspierania szczebla niższego pomocą z wyższego szczebla. Sytuację kryzysową ma rozwiązywać jak najniższy szczebel.
Służby systemu reagowania kryzysowego:
Ratownictwo:
- pożarowe,
- techniczne,
- medyczne,
- chemiczne,
- ekologiczne,
- medyczne,
- podczas powodzi i katastrof naturalnych,
- górskie,
- górnicze,
- lotnicze,
- poszukiwanie osób zaginionych,
- podczas powodzi i katastrof.
6. Identyfikacja zagrożeń
Zagrożenia:
Katastrofy techniczne,
Klęski żywiołowe,
Pożary,
Skażenia,
Epidemie,
Zakłócenia bezpieczeństwa i porządku publicznego,
Terroryzm,
Poważne awarie techniczne,
Katastrofy synergiczne
Zagrożenia społeczne,
Zagrożenia hipotetyczne.
Monitorowanie zagrożeń:
- katastrofy (przeglądy techniczne),
- klęski żywiołowe (prognozy pogody, stacja wczesnego ostrzegania),
- pożary (instalacje, przeglądy techniczne, monitoring temp.),
- skażenia, epidemie (monitorowanie obszaru z ptakami chorymi na grypę),
- zakłócenia porządku publicznego (sondaże),
- terroryzm (wywiad, kontrwywiad),
- poważne awarie techniczne,
- katastrowy synergiczne (instytut MGW).