Historycznie o broni chemicznej
Trucizna jako broń chemiczna w walce z nieprzyjacielem znana była już w odległych stuleciach. Świadczą o tym wykopaliska archeologiczne oraz wzmianki historyków ery starożytnej. Opis wojen peloponeskich (431 - 404 p.n.e.) dostarcza informacji o zatruwaniu wina, środków spożywczych, studni, powietrza mającego na celu zniszczenie nieprzyjaciela.
W czasach nowożytnych znane jest użycie chemicznych pocisków artyleryjskich (1660 r.) i pocisków zapalających (1757 r.).
Podczas wojny domowej w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej proponowano zastosowanie granatów napełnionych chlorem.
W wojnie niemiecko-francuskiej w latach 1870-71 zastosowano granaty wypełnione weratryną i arszenikiem.
W czasie pierwszej wojny światowej wielokrotnie stosowano broń chemiczną. Chlor z butli użyli Niemcy przeciwko Francuzom 15 kwietnia 1915 r. Zginęło 6 tysięcy żołnierzy, a 15 tysięcy zostało porażonych. 31 maja 1915 r. chloru z butli użyli Niemcy przeciwko żołnierzom rosyjskim. Zginęło 6 tysięcy żołnierzy rosyjskich, a znaczna ilość żołnierzy niemieckich została zatruta chlorem z otwartych butli.
Anglicy użyli po raz pierwszy broni chemicznej we wrześniu 1915 r., a Francuzi w lutym 1916 r. Szczytowe nasilenie stosowania chloru przypada na okres bitwy pod Sommą.
Zaczęto stosować środki trujące przy pomocy artylerii i moździerzy. Największe nasilenie osiągnięto w maju i czerwcu 1916 r. w czasie walk o Verdun.
Oprócz chloru w pierwszej wojnie światowej stosowano również:
● fosgen;
● dwufosgen;
● chlorek cyny;
● cyjanowodór;
● trójchlorek arsenu.
Od 1917 roku zaczęła się rysować przewaga aliantów w broni chemicznej, aż do użycia przez Niemców iperytu.
Z dnia 12 na 13 lipca 1917 r. pod Ypres Niemcy ostrzelali pozycje angielskie pociskami chemicznymi wypełnionymi iperytem. Straty angielskie były znaczne. Ewakuowano z frontu około 6 tysięcy porażonych żołnierzy. Maska przeciwgazowa nie wystarczała do ochrony przed tym rodzajem BST. Tym samym Niemcy odzyskali przewagę w broni chemicznej. W ciągu następnych 6 tygodni wystrzelili ponad milion granatów wypełnionych iperytem. Oddziały brytyjskie poniosły znaczne straty od broni chemicznej, które ocenia się na około 20 tysięcy żołnierzy porażonych i zabitych.
Bezwzględna przewaga Zachodu w wojnie chemicznej zarysowała się pod koniec wojny, co było główną zasługą Amerykanów. Wojna chemiczna osiągnęła w swojej ostatniej fazie tak wielkie rozmiary, że prawie co drugi pocisk artyleryjski był wypełniony środkiem trującym.
Po pierwszej wojnie światowej potępiono wielokrotnie użycie środków trujących na polu walki. Mimo strasznych skutków ich użycia, niektóre kraje, jak USA, Anglia i Francja w ścisłej tajemnicy kontynuowały badania w dziedzinie chemii środków trujących. Podobne badania prowadzono we Włoszech po dojściu do władzy Mussoliniego.
Armia włoska od grudnia 1935, do kwietnia 1936 roku wykonała 19 ataków chemicznych iperytem na pozycje wojsk abisyńskich (dzisiejsza Etiopia)
Rozpaczliwa wojna narodu etiopskiego pochłonęła 750 tysięcy ofiar, z czego więcej niż jedna trzecia strat była wynikiem zastosowania broni chemicznej.
W wojnie Japonii z Chinami (1937-1938), armia japońska użyła środków trujących. W tej wojnie zastosowano środki biologiczne do zatruwania studni, źródeł wody i żywności.
W Europie, po dojściu Hitlera do władzy, w 1933 roku wydał on rozkaz wznowienia prac z dziedziny chemii środków trujących.
W 1940 roku alianci dysponowali o wiele większymi zasobami bojowych środków trujących (BST), niż Niemcy. Nie doszło do wojny chemicznej, ponieważ jedna i druga walcząca strona, znała swoje możliwości i doceniała przeciwnika. Posiadano następujące rodzaje BST:
fosgen;
chlorocyjan;
kwas pruski;
iperyt, a pod koniec wojny tabun, sarin i iperyt azotowy.
Rozwój silnie toksycznych związków fosforoorganicznych przyczynił się do zmiany taktyki i sposobu prowadzenia wojny chemicznej. Środki trujące fosgen, po raz pierwszy po drugiej wojnie światowej zostały zastosowane przez lotnictwo amerykańskie w czasie wojny w Korei w latach 1950-1952. Środki fitotoksyczne (roślinobójcze), zostały po raz pierwszy użyte przez Anglików w latach 1952-1954 na Malajach. Od tego czasu były prowadzone próby niszczenia zbiorów i pozbawiania liści drzew w dżunglach w różnych rejonach wysp Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego.
W 1961 roku armia USA przy pomocy środków fitotoksycznych niszczyła lasy i uprawy rolne w Południowym Wietnamie.
Używano do tego celu:
trójchloreku arsenu;
arszeninu sodu;
arseninu potasu;
dwunitrofenou.
Stosowano również środki psychochemiczne (LSD-25), a od roku 1965 również środki trujące jak:
chloroacetofeon;
adamsyt;
CS;
Vx.
W roku 1967 Izrael przeciwko Arabom zastosował napalm jako broń chemiczną. Na krótko przed agresją Izrael zakupił w Wielkiej Brytanii znaczne ilości BST, a w RFN 20 tysięcy masek przeciwgazowych.
W roku 1982 wojska irackie kierowane przez Saddama Husajna użyły iperytu w wojnie przeciwko Iranowi. Te same wojska wykorzystały ponownie iperyt przeciwko ludności kurdyjskiej zamieszkującej północne regiony Iraku w 1988 roku. Straty wśród ludności cywilnej oszacowano na około 4 tysiące zabitych.
W tym momencie rodzi się pytanie, czy historia rozwoju i stosowania ST zapisała już wszystkie strony? Odpowiedź przyniosą najbliższe dni.
Ogólne informacje o środkach trujących
Środkami trującymi (ST) nazywamy substancje toksyczne, które w warunkach zastosowania bojowego zdolne są do rażenia siły żywej przeciwnika lub do obniżenia jego zdolności bojowej.
Przez pojęcie rażenia siły żywej, należy rozumieć zakłócenie normalnego funkcjonowania żywego organizmu spowodowane działaniem środków trujących, od chwilowego podrażnienia poszczególnych organów organizmu (oczy, drogi oddechowe), aż do zejścia śmiertelnego włącznie.
Działanie rażące ST jest biochemiczne i rozprzestrzenia się na cały organizm. Zachowują one właściwości rażące od kilku minut do kilku godzin, a nawet do kilkunastu dób po ich zastosowaniu. Rozprzestrzeniają się w dużych objętościach powietrza, ewentualnie na dużych powierzchniach terenu i zdolne są do rażenia nieukrytych ludzi lub zmuszają ich do przebywania w środkach ochrony przeciwchemicznej. ST mogą przenikać do schronów, budynków i pomieszczeń nieszczelnych. Mogą być przenoszone na ubraniu do wnętrza pomieszczeń i pojazdów rażąc ludzi niezabezpieczonych w środki ochrony przeciwchemicznej.
Klasyfikacja bojowych środków chemicznych.
Najbardziej rozpowszechnioną i ważną z punktu widzenia wojskowego jest klasyfikacja taktyczna i toksyczna.
Klasyfikacja taktyczna - jest związana z pojęciem trwałości bojowych środków trujących w terenie. Trwałość określa się czasem w ciągu którego ST zachowuje zdolność rażącego działania. Czas ten jest różny dla poszczególnych ST i zależy od właściwości fizycznych, chemicznych i toksycznych danego środka.
Z tego punktu widzenia bojowe ST podzielono na grupy:
► trwałe środki trujące (TST);
► nietrwałe środki trujące (NTS);
► dymy trujące (DT).
TST - to substancje, które zachowują swoje działania rażące od kilku godzin do kilkunastu dni. Wykorzystywane są w stanie pary, mgły i cieczy do rażenia siły żywej. Do TST zaliczamy między innymi:
iperyt;
iperyt azotowy;
luizyt;
sarin;
soman;
v-gazy.
NTS - to substancje wrzące w niskich temperaturach, o dużej prężności pary i lotności. Utrzymują się w terenie skażonym przez okres kilku, do kilkudziesięciu minut. Przeznaczone są do rażenia siły żywej przeciwnika poprzez drogi oddechowe. Do NST zaliczamy między innymi:
fosgen;
dwufosgen;
kwas pruski;
chlorocyjan.
DT - to substancje stałe, parujące bardzo powoli, odznaczają się małą prężnością pary. Wykorzystuje się je w stanie aerozolu, celem skażenia przyziemnej warstwy atmosfery. Są przeznaczone do obezwładniania siły żywej przeciwnika. Do DT zaliczamy między innymi:
chloroacetofenon;
adamsyt;
CS;
bromocyjanek benzylenu.
Klasyfikacja toksyczna - jest oparta na szkodliwym działaniu ST
i zewnętrznych objawach porażenia. W zależności od najbardziej typowego charakteru działania wyróżniamy grupy:
► ST o działaniu paralityczno-drgawkowym:
tabun;
sarin;
soman;
v-gazy;
inne związki fosforoorganiczne.
Substancje te porażają centralny system nerwowy, wywołują kurcz mięśni i drgawki.
► ST o działaniu parzącym:
iperyt;
iperyt azotowy;
luizyt.
Substancje te porażają powierzchnię skóry tworząc pęcherze
i owrzodzenia. Odznaczają się uniwersalnym działaniem na komórki, porażają narządy wzroku, organa oddechowe i wewnętrzne narządy organizmu.
► ST o działaniu ogólno-trującym:
kwas pruski;
chlorocyjan;
arsenowodór;
fosforowodór;
tlenek węgla.
Substancje te powodują ogólne zatrucie organizmu.
► ST o działaniu duszącym:
fosgen;
dwufosgen;
fosfogenoksym.
Substancje te porażają płuca, co prowadzi do naruszenia systemu oddychania.
► ST o działaniu psychicznym;
LSD-25;
BZ;
meskalina;
psylocybina;
inne.
Substancje te wywołują czasowe, przemijające obezwładnienie psychiczne i fizyczne organizmu.
► ST o działaniu drażniącym:
dwufenylochloroarsyna;
dwufenylocyjanoarsyna;
adamsyt.
Substancje te powodują podrażnienie górnych dróg oddechowych.
chloropikryna;
CS;
chloroacetofenon;
bromocyjanek benzylenu;
inne.
Substancje te powodują podrażnienie oczu.
► Środki fitotoksyczne /roślinobójcze/:
herbicydy- środki do niszczenia chwastów, zbóż, hamowania rozwoju wszelkiej roślinności;
defolianty-substancje powodujące opadanie liści z drzew, krzewów i innych roślin;
desykanty-związki chemiczne stosowane do wysuszania roślin, listowia i źdźbeł;
arborycydy-środki do niszczenia roślin zdrewniałych, krzewów
i drzew.
Ochronę przed ST o działaniu:
► paralityczno-drgawkowymi zapewniają:
● maski przeciwgazowe filtracyjne;
● maski przeciwgazowe izolacyjne;
● odzież ochronna;
● hermetyczne pojazdy
● schrony z urządzeniami filtrowentylacyjnymi.
Odkażanie:
● częściowe ciała i osobistego wyposażenia przy pomocy pakietu JPP-51;
● ciała lub wyposażenia skażonego V-gazami niskoprocentowym roztworem podchlorynu wapniowego (PChW);
● całkowite ciała przeprowadza się poprzez kąpiel w ciepłej wodzie;
● broni osobistej i butów przy pomocy roztworu sporządzonego z pakietu PChW-013;
● teren i przedmioty terenowe wodnym roztworem PChW, dla ST typu sarin o składzie 1:8, dla ST typu Vx o składzie 1 : 100;
● sprzęt, uzbrojenie, pojazdy wodnym roztworem PChW, dla ST typu sarin
skład 1 : 8 z 1% koncentratu P-710, dla ST typu Vx skład 1 : 100 z 1% koncentratu P-710;
● ubranie sposobem paroamoniakalnym lub przez gotowanie;
● odzież ochronną i maski przeciwgazowe przez gotowanie.
Ochronę przed ST o działaniu:
►parzącym zapewniają:
● indywidualne środki ochrony przed skażeniami;
● maski izolacyjne;
● zbiorowe środki ochrony przed skażeniami.
Odkażanie:
● ciało przy pomocy roztworu z dużego naczyńka pakietu JPP-51;
● oczy przemywać 2% roztworem sody oczyszczonej (NaHCO3), albo dużą
ilością wody;
● jamę ustną, gardło, nos również 2% roztworem sody oczyszczonej lub
czystą wodą;
● drogi oddechowe i przewód pokarmowy, należy natychmiast skorzystać z
pomocy medycznej;
● wodę do celów technicznych przez filtrowanie, a następnie gotowanie;
● wodę do celów spożywczych, jedynie przepuszczenie przez specjalne filtry;
● wyposażenie osobiste roztworem PChW (pakiet PChW-013M) z 1%
koncentratu P-710;
● drogi i obiekty inżynieryjne roztworem PChW w stosunku 1:8;
● ubranie sposobem paroamoniakalnym lub przez długotrwałe gotowanie w roztworach sody ewentualnie środków piorących;
● materiały i aparatura wrażliwa na korozję przez zmywanie
rozpuszczalnikami organicznymi.
Ochronę przed ST o działaniu:
►ogólnotrującym zapewniają:
● maski przeciwgazowe filtracyjne do 2 godzin;
● maski izolacyjne.
Odkażanie:
● pomieszczenia zamknięte przez wietrzenie;
● pomieszczeń szybkie, przez rozpylanie formaliny lub wodnego roztworu
amoniaku.
Ochronę przed ST o działaniu:
►duszącym zapewniają:
● maski przeciwgazowe filtracyjne (przy dużym stężeniu może nastąpić
zniszczenie pochłaniacza).
Odkażanie:
● pomieszczenia zamknięte przez wietrzenie, ogrzewanie, wprowadzanie pary
wodnej;
● produkty żywnościowe, pasza samoczynnie.
Ochronę przed ST o działaniu:
►psychochemicznym zapewniają:
● środki ochraniające drogi oddechowe.
Odkażanie:
● zabiegi sanitarne (kąpiele).
Ochronę przed ST o działaniu:
►drażniącym zapewniają:
● maski przeciwgazowe;
● odzież ochronna.
Odkażanie:
● odzież przez wietrzenie i trzepanie;
● sprzęt w wypadku dużych skażeń roztworu PchW lub 2% roztworem
siarczku sodowego (Na2S), zmywanie roztworem dezaktywacyjnym;
● przedmioty o małej wartości przez spalenie w ropie lub benzolu.
Ochronę przed ST o działaniu:
►fitotoksycznym (roślinobójczym) zapewniają:
● środki ochraniające drogi oddechowe.
Odkażanie:
● długoterminowe rekultywowanie ziemi.