MORFOLOGIA KRWI - BADANIE DIAGNOSTYCZNE PSÓW I KOTÓW

Badanie krwi jest jednym z najczęstszych badań dodatkowych wykonywanych u psów i kotów. Składa się z dwóch części - morfologii i biochemii. Morfologia informuje nas o liczbie krwinek czerwonych, liczbie krwinek białych oraz liczbie płytek krwi. Mówi także m.in. o procentowym stosunku jaki w całości krwi stanowią krwinki czerwone (hematokryt) i stężeniu hemoglobiny w krwinkach czerwonych. W badaniu morfologicznym mamy też tzw. obraz krwinek - czy są prawidłowej wielkości, kształtu.  Ocena rozmazu krwi umożliwia znalezienie niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych np. pierwotniaka Babesia canis, wywołującego groźną chorobę psów - babeszjozę. W przypadku wybranych chorób konieczne może okazać się specjalne barwienie rozmazu pozwalające na wstępną ocenę funkcjonowania szpiku kostnego poprzez określenie liczby młodocianych form krwinek. Badanie biochemiczne krwi pozwala natomiast na ocenę funkcjonowania narządów wewnętrznych (nerek, wątroby).

Badanie krwi pozwala nam zlokalizować i ocenić co gryzie naszego pupila, zwłaszcza jeśli choroby nie można rozpoznać podczas badania klinicznego. Wskazuje jakie ewentualne badania dodatkowe warto jeszcze wykonać by znaleźć przyczynę choroby i daje wskazówki jakie zastosować leczenie. 
Idealnie byłoby wykonywać okresowe, kontrolne badanie krwi naszego psa czy kota raz do roku, a na pewno nie rzadziej niż raz na dwa lata. Pamiętajmy, że zwierzęta starzeją się szybciej i każdy rok życia psa czy kota to mniej więcej 4-5 lat „ludzkich". Każde zwierzę jest inne i pomimo określonych dla każdego gatunku norm (wartości referencyjnych) poszczególnych parametrów, warto porównywać wyniki naszego pupila z poprzednimi wynikami. Badanie krwi powinno być rutynowo wykonywane przed zabiegami chirurgicznymi, by ocenić czy nic złego nie dzieje się z naszym podopiecznym oraz by oszacować stopień ryzyka znieczulenia ogólnego. Wartości referencyjne mogą się różnić zależnie od laboratorium (każde ma własne, nieznacznie różniące się normy), różne mogą też być jednostki, w których wyrażane są poszczególne parametry.

Krwinki czerwone (erytrocyty, E, Ery, RBC) - najliczniejsze z krwinek, ich główną rolą jest transport tlenu do tkanek. Przenoszenie tlenu jest możliwe dzięki temu, że zawierają czerwony barwnik - hemoglobinę, która ma zdolność wiązania tlenu. Czerwone krwinki wytwarzane są w szpiku kostnym, zaś w śledzionie są magazynowane oraz ulegają degradacji.

Wzrost liczby krwinek czerwonych:

• odwodnienie - w tym przypadku dochodzi do rzekomego wzrostu liczby erytrocytów, gdyż w wyniku zagęszczenia krwi dochodzi do zmiany stosunku liczby krwinek do osocza;

• stres - również rzekomy wzrost liczby krwinek, przy silnym pobudzeniu emocjonalnym (czasem wystarczy wizyta u weterynarza) dochodzi do skurczu śledziony i wyrzutu magazynowanych w niej erytrocytów do krwi;

• niektóre choroby nowotworowe;

• czerwienica prawdziwa - rzadko występująca choroba.

  

Spadek liczby krwinek czerwonych:

• krwotok - niedokrwistość pokrwotoczna;

• niedokrwistość innego tła;

• pasożyty krwi np. Babesia canis, Haemobartonella u kotów;

• choroby nerek - nerki wytwarzają hormon, który jest niezbędny do produkcji erytrocytów w szpiku kostnym.

Hemoglobina (Hb, HBG) - czerwony barwnik erytrocytów, odpowiedzialny za przenoszenie tlenu.

Zwiększenie stężenia hemoglobiny:

• nadkrwistości rzekome i wtórne;

• odwodnienie.

Spadek stężenia hemoglobiny:

• niedokrwistości różnego tła;

• przewodnienie.

Hematokryt (Ht, Hct, , PCV) - objętościowy odsetek jaki w krwi pełnej stanowią erytrocyty. Jest to jeden z ważniejszych parametrów w morfologii. Należy go łączyć z wartością białka całkowitego (parametr biochemiczny mówiący m.in. o odwodnieniu lub przewodnieniu zwierzęcia).

Wzrost hematokrytu:

• nadkrwistości pierwotne i wtórne;

• odwodnienie;

• zmniejszenie objętości osocza np. przy oparzeniu czy zapaleniu otrzewnej.

Spadek hematokrytu:

• niedokrwistości różnego tła;

• przewodnienie.

Wskaźniki czerwonokrwinkowe (MCV, MCH, MCHC):

Wskaźniki czerwonokrwinkowe służą głównie do określenia rodzaju niedokrwistości.

Średnia objętość krwinki czerwonej (MCV)

Podwyższenie wyniku:

• niedokrwistości makrocytowe i megaloblastyczne (niedobór witaminy B12, kobaltu i kwasu foliowego);

• marskość wątroby;

• przewodnienie hipotoniczne;

• niedoczynność tarczycy;

• fizjologicznie u noworodków.

Obniżenie wyniku:

• niedokrwistości mikrocytowe (niedobór żelaza);

• choroby przewlekłe;

• odwodnienie hipertoniczne.

Średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej (MCH)

Podwyższenie wyniku:

• niedokrwistości nadbarwliwe (megaloblastyczne przy marskości wątroby).

Obniżenie wyniku:

• niedokrwistości niedobarwliwe przy niedoborach żelaza;

• niektóre choroby nowotworowe;

• przewodnienie hipotoniczne. 

Średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej (MCHC)

Podwyższenie wyniku:

• odwodnienie hipertoniczne.

Obniżenie wyniku:

• niedokrwistości niedobarwliwe przy niedoborach żelaza;

• przewodnienie hipotoniczne;

• zatrucie ołowiem.

 

Krwinki płytkowe (płytki krwi, trombocyty, PLT) biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.

Zwiększenie liczby płytek krwi (trombocytoza, nadpłytkowość):

• po krwotokach;

• przy niedoborach żelaza.

Zmniejszenie liczby płytek krwi (trombocytopenia, małopłytkowość):

• uszkodzenia szpiku kostnego;

• niektóre zakażenia wirusowe;

• babeszjoza. 

Średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej (MCHC)

Podwyższenie wyniku:

• odwodnienie hipertoniczne.

Obniżenie wyniku:

• niedokrwistości niedobarwliwe przy niedoborach żelaza;

• przewodnienie hipotoniczne;

• zatrucie ołowiem.

 

Krwinki płytkowe (płytki krwi, trombocyty, PLT) biorą udział w procesie krzepnięcia krwi.

Zwiększenie liczby płytek krwi (trombocytoza, nadpłytkowość):

• po krwotokach;

• przy niedoborach żelaza.

Zmniejszenie liczby płytek krwi (trombocytopenia, małopłytkowość):

• uszkodzenia szpiku kostnego;

• niektóre zakażenia wirusowe;

• babeszjoza. 

Krwinki białe (leukocyty, L, WBC) - drugie po erytrocytach pod względem liczności komórki krwi, posiadają zdolność ruchu. Istnieją różne leukocyty i różne są ich funkcje w organizmie. Białe krwinki dzielimy na granulocyty (obojętnochłonne - neutrofile, neutrocyty; kwasochłonne - eozynofile; zasadochłonne - bazofile) i agranulocyty (limfocyty i monocyty). Generalnie leukocyty są odpowiedzialne za obronę organizmu przed patogenami (bakteriami, wirusami czy pasożytami).

Zwiększenie liczby krwinek białych (leukocytoza):

• stany zapalne wywołane zakażeniami bakteryjnymi lub uszkodzeniami tkanek;

• w wyniku działania adrenaliny lub glikokortykosteroidów;

• niektóre infekcje wirusowe;

• choroby nowotworowe;

• białaczki;

• mocznica, cukrzyca;

• niedokrwistość pokrwotoczna i hemolityczna.

Zmniejszenie liczby krwinek białych (leukopenia):

• schorzenia narządów krwiotwórczych np. nowotwory;

• choroby zakaźne np. panleukopenia kotów, parwowiroza psów;

• wyniszczenie, rekonwalescencja;

• wstrząs anafilaktyczny;

• zatrucie lekami;

• promieniowanie jonizujące.

Leukogram - liczba poszczególnych typów krwinek białych wyrażona w procentach. Oprócz wartości procentowych aparaty hematologiczne mogą podawać także wartości rzeczywiste (bezwzględne) poszczególnych rodzajów leukocytów.

 Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile, neutrocyty) - najliczniejsze z leukocytów. Ich rolą jest niszczenie czynnika wywołującego zapalenie. Neutrofile dzielimy na pałeczkowate oraz segmentowane. Wzrost liczby pałeczek świadczy o ostrym stanie zapalnym, zaś wzrost liczby segmentów o długotrwałym, przewlekłym zapaleniu.

Zwiększenie liczby granulocytów obojętnochłonnych (neutrofilia):

• ostre i przewlekłe stany zapalne;

• stres lub wysiłek fizyczny;

• zatrucie związkami ołowiu, rtęci, arsenu;

• zatrucie niektórymi lekami;

• niektóre choroby nowotworowe;

• leczenie glikokortykosteroidami;

• fizjologicznie występuje u noworodków oraz u matki w okresie okołoporodowym.

Spadek liczby granulocytów obojętnochłonnych (neutropenia):

• niektóre zakażenia wirusowe, grzybicze, pierwotniacze.

Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) - drugie pod względem liczności granulocyty. Podobnie jak neutrofile niszczą czynnik wywołujący zapalenie.

Zwiększenie liczby granulocytów kwasochłonnych (eozynofilia):

• choroby pasożytnicze;

• alergie;

• niewydolność kory nadnerczy;

• eozynofilowe zapalenie mięśni;

• eozynofilowe zapalenie jelita ślepego i okrężnicy;

• eozynofilowe zapalenie płuc u psów i kotów.

Zmniejszenie liczby granulocytów kwasochłonnych (eozynopenia):

• nadczynność kory nadnerczy;

• leczenie glikokortykosteroidami.

Limfocyty to komórki układu odpornościowego, ich rolą jest rozpoznawanie obcych dla organizmu czynników.

Zwiększenie liczby limfocytów (limfocytoza):

• niektóre choroby nowotworowe;

• nadczynność tarczycy;

• niedoczynność kory nadnerczy.

Zmniejszenie liczby limfocytów (limfopenia):

• zaawansowana choroba nowotworowa, nadczynność kory nadnerzy,

• niewydolność nerek i krążenia; panleukopenia u kotów

• zapalenie wątroby u psów, zakażenie FIV u kotów,

Monocyty największe białe krwinki, podobnie jak neutrofile, mają za zadanie niszczenie czynników wywołujących zapalenie.

Zwiększenie liczby monocytów (monocytoza):

• niektóre choroby zakaźne;

• niektóre choroby nowotworowe;

• niektóre pasożyty krwi;

• nadczynność kory nadnerczy. 

Powyższy opis dotyczy rutynowego, morfologicznego badania krwi. W koniecznych przypadkach wymagane są dodatkowe oznaczenia jak np. liczba młodocianych krwinek czerwonych (retikulocytów) czy też badanie układu krzepnięcia krwi. Czasem zachodzi potrzeba wykonania kilku kolejnych badań, czy to w celu oceny rozwoju choroby lub reakcji na leczenie, czy też w ramach zwykłej kontroli. Interpretacja wyniku jest dosyć złożona i potrafi nastręczyć wielu trudności. Nie wystarczy jedynie porównać norm dla danego gatunku z otrzymanymi wartościami. Oceniając wynik badania lekarz musi uwzględnić pełną historię choroby zwierzęcia, wynik badania klinicznego oraz pozostałe wyniki badań dodatkowych - najczęściej wykonywanego razem z morfologią - badania biochemicznego krwi i ogólnego badania moczu. Dopiero całość obrazu umożliwia nam postawienie rozpoznania i wdrożenie odpowiedniego leczenia lub ukierunkowanie dalszej diagnostyki.

Jak pobieramy krew?

U psów i kotów możemy pobierać krew z kilku żył: odpromienowej (k przednia), udowej, szyjnej i dostępowej lub stopowej (u psów). Zła jakość próbek zazwyczaj jest skutkiem mechanicznych uszkodzeń komórek podczas pobierania krwi. Dlatego pamiętać należy o zachowaniu ostrożności, szczególnie jeśli zamierzamy badać układ krzepnięcia. Koniecznie jest staranne wymieszanie krwi z antykoagulantem - natychmiast po pobieraniu i zamknięciu probówki korkiem wykonujemy delikatne koliste ruchy, nie wstrząsami, gdy mogłoby to uszkodzić krwinki i doprowadzić do hemolizy.

Jeżeli pobranej krwi nie wykorzystamy w ciągu 2-3h po pobraniu, należy ją przechowywać w lodówce w temp 4C. W przypadku pozostawienia probówek w temp pokojowej dochodzi do: obrzęku erytrocytów, wzrostu hematokrytu, wzrostu średniej obj. Krwinek czerwonych i spadku śr. stężenia hemoglobiny w erytrocytach.

Psa, który ma mieć badaną krew, nie można karmić od poprzedniego wieczora. Żeby prawidłowo ją pobrać, lekarz weterynarii musi wygolić część sierści na przedniej łapie, a następnie to miejsce zdezynfekować. Golenie trzeba przeprowadzić zawsze, nawet jeśli właściciel psa wystawowego prosi, by tego nie robić. Krew w wypadku psa pobiera się z żyły (nie robi się tego z opuszków palców, jak u dzieci). Po zabiegu tak jak my uciskamy miejsce ukłucia, by nie krwawiło, tak też trzeba to zrobić u zwierzaka.

---