pamięć - zdolność przechowywania wyuczonych treści (informacji). Proces zapamiętywania - odbiór bodźców, przetwarzanie przechodzącej informacji (selekcji, reorganizacji i transformacji) selektywne kodowanie;

selektywne kodowanie - jest niezbędne, gdyż informacji wejściowych jest zbyt wiele, abyśmy mogli przetwarzać każdy jej element oddzielnie;

efekt uczenia się - zależne w tym samym stopniu od naszej szczególnej zdolności przetwarzania informacji co i od zdolności przechowywania nowej wiedzy czy zmiany sposobu reagowania;

Przeważanie i kodowanie informacji są zatem ważnymi komponentami nauczenia się: spostrzeganie, umiejętności motoryczne, mowy, przyswajania i zapamiętywania materiału słownego i pamięciowego;

badanie (sprawdzanie) pamięci - polega na tym, czy materiał wyuczony w danym czasie w przeszłości jest dostępny dla badanego obecnie;

Aby zmierzyć co (ile) zostało zapamiętane, można posłużyć się techniką przypominania, rozpoznawania lub ponownego uczenia się: przypominanie - polega na odtwarzaniu wyuczonego materiału, dwa rodzaje: mechaniczne (dosłownie), rekonstruowanie (na podstawie części rekonstruujemy całość); rozpoznawanie - tego z czym miało się uprzednio do czynienia (ulice, budynki, ludzie, twarze); ponowne uczenie się - (zawiera w sobie zarówno przypominanie jak i rozpoznawanie) ile czasu trzeba się uczyć aby opanować materiał (bezbłędnie go odtworzyć);

myślenie i rozumowanie - „Myślenie jest próbą uchwycenia rzeczywistości za pomocą idei” (Jose Ortega y Gasset) „Nasze życie jest tym, czym czyni je nasze myśli” (Marek Aureliusz II w n.e.)

myślenie realistyczne - gdy nasze myśli odpowiadają ściśle celom i wymaganiom obiektywnej, zewnętrznej sytuacji;

rozumowanie - gdy realistyczne myślenie jest ukierunkowane na działanie, na rozwiązanie problemu (na jego przeciwległym krańcu znajduje się myślenie artystyczne składające się z marzeń, pragnienie, fantazji - oddające rzeczywistość wewnętrzną - odległą od świata realnego);

wg. Urlica Neissnera (1967) - poznawanie oznacza wszystkie procesy, dzięki którym to wejście sensoryczne jest przekształcane, redagowane, przetwarzanie, magazynowanie, odtwarzanie i wykorzystywanie. Odnosi się ono do tych procesów nawet wtedy, gdy przebiegają one pod nieobecność właściwych bodźców, jak w wypadku wyobrażeń i halucynacji;

wg. Piaget'a - istnieją 4 główne stadia rozwoju poznawczego

Allport po raz pierwszy wyróżnił osobowości: filozoficzne, prawne, socjologiczne, społeczne, psychologiczne;

osobowość - def. psychologiczne: a) osobowość jako zespół cech i właściwości; b) zorganizowany zespół cech i osobowości; c) zespół cech i właściwości zorganizowanych hierarchicznie; d) osobowość ujmuje się jako wytwór i styl przystosowania; e) osobowość jest to coś co odróżnia jednego człowieka od drugiego - różnice indywidualne;

Osobowość jako org. nabytych i wrodzonych (schematów reagowania) dyspozycji jednostki względnie stałych i specyficznych, które powstają jako wynik dojrzewania, uczenia się i przystosowania się;

Osobowość w dużej mierze jest wrodzona, nabyta. Uwarunkowana jest temperamentami;

Trzy główne problemy w psychologii osobowości: 1) struktura osob., budowa; 2) rozwój osobowości (od urodzenia do okresu dojrzewania); 3) metodologia, metody budowania osobowości; a) obserwacja; b) wywiady, anamnestyczny i diagnostyczny;

Psychologia jako nauka w wielu swoich określeniach i definicjach kładzie nacisk na rozumienie przyczyn ludzkich zachowań i wyrażaniu ich złożoności. Korzysta z tradycji i doświadczeń nauk tzw. wyzwolonych tzn. 1) filozofii - w sensie poszukiwań prawdy obiektywnej; 2) matematyki; 3) medycyny - w sensie leczenia chorób środku farmalogicznego; 4) filozofii w sensie uzasadnienia komunikacji językowej;

Za początki naukowej psychologii uznaje się dwa wydarzenia: 1) powołanie laboratorium psychologicznego przez Wilhelma Wundta w Lipsku w 1979 roku. - pomiar czasu reakcji prostej i początki szkół introspekcyjnych; 2) psychoanaliza przez Freada;

Klasyczna psychoanaliza zwana inaczej psychologią głębi przypisuje naczelne znaczenie procesu nieświadomości. Czynnik który konstruuje i decyduje o rozwoju osobowości jest ID, czyli obszar działań nieświadomych, obejmujący popęd libido (psycho-seksualne) i towarzyszące;

ID - nieświadome źródło wszelkich energii przejawiających się szczególnie za pośrednictwem popędu biologicznego (seksu, agresji) i kieruje się wyłącznie zasadą osiągnięcia agresji;

ego - pochodna id, kształtuje się w toku rozwoju. Jest świadome i pełni funkcję mediacyjne pomiędzy id, a wymaganiami społeczeństwa i sumieniem. Wykształca ono rozmaite mechanizmy pomocnicze (aby radzić sobie z lękiem, zagrożeniem utraty poczucia własnej wartości, także dla kontroli własnych impulsów) także jak: pamięć, umiejętność logicznego myślenia, zdolność do koncentracji i empatii i tolerancji wobec braku jednoznaczności;

superego - inaczej sumienie, częściowo świadome a częściowo podświadome - jest czujnym i krytycznym moralistą, ciągle dążącym do perfekcji;

niektóre mechanizmy obronne - racjonalizacja - ogradza jednostkę od przezywania prawdziwych emocji; zaprzeczenie - selektywne nie zauważanie zagrożeń; regres - ludzie stosują mechanizmy wczesnego dzieciństwa; projekcja - nieadekwatne przypisywanie własnych uczuć komuś innemu; sublimacja popędu - ukierunkowanie popędu w innych kierunkach, dla celów twórczych;

Zasługą Freuda jest to że zaobserwował on poprawnie powszechny w naszym społeczeństwie przebieg rozwoju dziecka i fazy te znajdują potwierdzenie w świetle innych badań.

faza oralna (do 1,5 roku życia) - uwarunkowana głownie rozwojem biologicznym. Noworodek to głownie usta! Najlepiej rozwiniętą okolicą kory mózgowej w chwili narodzin jest, która kontroluje usta. Kontakt ze światem za pomocą ust. Z tego okresu pochodzą niektóre zaburzenia w wieku dorosłym (np. palenie, picie, otyłość), związaną z fiksacją i regresją do fazy rozwoju;

faza analna (od 1,5 do 3 roku życia) - zainteresowania dziecka koncentrują się wokół przyjemności wydalania i zatrzymywania stolca. Opis Freada odnosi się w sposób specyficzny do naszej kultury. Akcent tej fazy, to nie tyle przyjemność doznawana przez dziecko w związku z wydalaniem (czy zatrzymywaniem), co walka dziecka z rodzicami. Dziecko chce robić to na co ma ochotę! To zderza się (po raz pierwszy) z zamiarami rodziców. Rodzice najczęściej odznaczają się skłonnością do przetwarzania rytuałów, które nauczają dziecka. Defekacja jest wydarzeniem dnia, za które otrzymuje ono pochwałę. Z drugiej strony wszelkie manipulacje stolcem przez dziecko, odbierane są jako „niegrzeczne zachowanie” . Czy ta faza musi wyprzedzać fazę falliczną, skoro anus i penis dojrzewają nerwowo mniej więcej w tym samym czasie? Chyba nie, gdyby wpływy zewnętrzne nie podkreślały znaczenia anus.

faza falliczna (od 3 do 7 roku życia) - dziecko nie zajmuje się swoim członkiem, zanim nie stanie się zdolne do pełnienia nad nim samokontroli. Przyjemność manipulowania genitaliami - to jedno z odkryć! Zadowolenie płynące z czynności autoerotycznych jest jednakowe dla obu płci, ale istnieje nierówność w zakresie posługiwania się narządem płciowym przy innych czynnościach. Reakcja rodziców na brzydkie zachowanie dzieci rodzą lęk przed kastracją, którą Fread traktował jako główne źródło lęku. W tym okresie rodzi się kompleks Edypa, a główną przyczyna ograniczone kontakty dziecka. Dziecko odkrywa, że fizyczny kontakt z inną osobą jest w jakiś sposób związany z narządami płciowymi. Wtedy też rodzi się rywalizacja, zazdrość a nawet wrogość.

faza lutancji (od 7 do 12 roku życia) - rozluźnienie kontaktów dziecka z rodzicami, powstanie nowych kontaktów z rówieśnikami. W czasie rozwoju fizycznego oraz intelektualnego - rozwiązany zostanie kompleks Edypa, a rozwijające się superego umożliwia pełną identyfikację z rodzicami tej samej płci i przyjęcie jego systemu wartości.

faza genitalna (od 13 do 18 roku życia) - zostaje ostatecznie rozwiązany kompleks Edypa. Następuje identyfikacja z osobami rodziców i innymi autorytetami, konstruowane są nowe związki - heteroseksualne, co gwarantuje najpełniejsze zaspokojenie popędów libido. Jest to faza najkorzystniejszego rozwoju zdrowia, kiedy to osoba ma szansę na pokazanie ego, jest zdolna odrzucić popędy, sublimować je, zaspokoić zgodnie z wymogami kultury.

Karen Hornej - neurotyczna i zdrowa osobowość, nie biologiczna a społeczna koncepcja natury społecznej;

zdrowa osobowość wg. Karen Hornej - zdolność do harmonijnego, zintegrowanego i spontanicznego rozwoju. Jest to również wolność od podstawowego konfliktu odzwierciedlającego tendencje ku ludziom, przeciw ludziom, od ludzi. W zdrowych stosunkach interpersonalnych te tendencje nie muszą się wzajemnie wykluczać, ale wzajemnie uzupełniać.

neurotyczne formy funkcjonowania osobowości wg. Karen Hornej rodzą się we wczesnym dzieciństwie jako rezultat pełnego braku zaspokojenia potrzeb, chłodu emocjonalnego, dominacji, nerwowości, odrzucenia, wrogości. Powstaje podstawowy lęk, wyrażające się jako poczucie izolacji i bezradności w potencjalnym, wrogim świcie.

Hornej wymienia trzy podstawowe komponenty lęku: poczucie bezradności, wrogości i izolacji. W wyniku tego lęku wytwarza się konflikt do, od, przeciw ludziom których nie da się pogodzić.

Behawioryzm pojawił się jako kierunek w psychologii zmierzając do obalenia introspekcjonizmu. Okazało się bowiem, że istnieją znaczne miększe możliwości poznawania życia psychicznego bez pomocy introspekcji niż można było sadzić.

John Watson - eksperymentator - uważał za najważniejsze zachowanie (behawior), za metodę - obserwację, konieczność oparcia się na fizjologii. Wkład do psychologii - reakcje warunkowe w zachowaniu.

O co chodzi behawiorystom? O to, aby w sposób naukowy przewidywać, kontrolować zdarzenia. Przez kontrolowanie rozumiano możliwość czynnego wpływania na ich przebieg! Wg. nich psychologia powinna się zająć tym, co człowiek naprawdę robi, a ni tym co przezywa wewnętrznie. Wymaga to wprowadzenia metod obiektywnych, których czynniki, dają się sprowadzić przez każdego, kto posiada odpowiednią znajomość rzeczy i przygotowanie techniczne. Obiektywnie można sprawdzić tylko ruchy mięśni, zewnętrzne reakcji fizjologiczne, wypowiedzi słowne. Każdy może je sfotografować, zarejestrować, zmierzyć. Zatem: właściwym przedmiotem psychologii powinno być zachowanie zewnętrzne ludzi zwierząt. Należy badać nie tylko zachowanie się, ale przede wszystkim jego zależności od sytuacji zewnętrznej (warunków).

Charakterystyczne cechy behawioryzmu to badanie zależności zachowania się bezpośrednio od sytuacji zewnętrznej, bez uwzględnienia procesów wewnętrznych świadomych czy nieświadomych psychicznych czy fizycznych. Najbardziej ortodoksyjny behawiorysta - SKINNER „ zazwyczaj zaglądanie do środka organizmu dl a wyjaśnienia zachowania się zaciemnia zmienne, które są bezpośrednio dostępne analizie naukowej”.

Zasadniczy problemem badaczy: formuła S-R tzn. zależność relacji (R) od bodźców (S). Nieco później określano bodziec jako zmienną niezależną, reakcję 0 jako zmienną zależną. Wreszcie - formuła R=f(S), co oznacza, że reakcja jest funkcją bodźców.

Przedstawiciele: James, Thorndike - związek między bodźcami czy sytuacjami zewnętrznymi a zachowaniem wykształconym się w ciągu życia. Wrodzone; są nieliczne reakcje uczuciowe (jak: strach, gniew (np. na skrępowanie), utrata równowagi). Resztę osiągamy poprzez uczenie się (nawyki - habit).

Rozwój psychiczny - to wytworzenie się nawyków poprzez uczenie się, zaś osobowość jest zorganizowanym zespołem nawyków.

Behawioryzm = teoria uczenia się

Superego - implantowany kulturowo, zinternalizowany, system regulujący zachowanie (jak niegdyś rodzice, nauczyciele itp.)

Dynamika osobowości - dążenie, pragnienie, życzenie, chęć, a więc czynniki motywacyjne.

Potrzeba - jest to konstrukt, który reprezentuje pewną siłę (...) w regionie mózgu, siłę, którą organizuje percepcję, aprecjację, myślenie, dążenie i działanie w taki sposób, aby przekształcić w pewnym kierunku. Każdą potrzebę charakteryzuje towarzyszące jej określone uczucie lub emocje do stosowania określonych form reagowania dla podtrzymania jej kierunku.

Personologia Murray'a

przeszłość - tak samo ważna dla jednostki jak teraźniejszość i środowisko;

zdarzenia z okresu dzieciństwa najważniejszymi determinantami zachowań w wieku dojrzałym;

motywacja - jako szczególny obszar osobowości, nacisk na powiązanie procesów fizjologicznych z wszelkimi procesami psychologicznymi.

Osobowość jest czynnikiem organizującym czy kierującym jednostką. Jej funkcje polegają na rozwiązywaniu konfliktów i przezwyciężaniu ograniczeń, na które narażona jest dana jednostka, na zaspokajaniu potrzeb jednostki i na planowaniu sposobów osiągnięcia przyszłych celów.

potrzeba exchibicjonizmu - wywołanie wrażenia bycia widzianym i słyszanym; -manifestowanie siebie; - uczucia: próżność, unikalność; - zgrywanie się, zwracanie na siebie uwagi poprzez extrawaganckie ubieranie się, chęć popisywania się, wystawianie swojego ciała na widok publiczny (poprzez „krótkie ubrania”); - co wyzwala: publiczność, która chciała by nas oglądać;

potrzeba seksualna - realizacja poprzez kontakty heteroseksualne; - uczucia: podniecenie seksualne, miłość, pożądanie; - uwodzenie osób, szukanie przygód, taniec, prywatki, zakochiwanie się, przytulanie; - uczucia, flirtowanie, spółkowanie, ujawnianie sympatii, obejmowanie;

pięć grup potrzeb: p. ograniczone - głodu, fizyczna aktywność, popęd seksualny; p. szukanie określonego otoczenia - moszczenie sobie gniazdka, ciepło, exchibicja i dom, samochód, porządkowanie otoczenia; p. wyczynu i osiągnięć - ambicje, przezwyciężanie przeszkód, dążenie do potrzeb; p. niezależności - wolność, akceptacja lub brak od grupy; p kontaktów społecznych - stowarzyszanie się, kontaktów społecznych, wyrażanie się;

Gordon Allport - postawa to wyuczona cecha osobowości która warunkuje specyficzny sposób zachowania się jednostek wobec określonej klasy przedmiotów;

co charakteryzuje postawę? 1) reakcje słowne; 2) reakcje wyobrażeniowe (np. nieznane środowisko); 3) reakcje myślowe; 4) reakcje myślowe;

Postawę można opisać w dwóch wymiarach: - wymiar zewnętrzny - relacja podmiot-przedmiot; - wymiar wewnętrzny -jakie są przekonania, uczucia do danego przedmiotu;

przedmiot postawy - to czego postawa dotyczy; postawa ma swój kierunek i siłę; postawy: pozytywna i negatywna; społeczne i indywidualne; publiczne i prywatne; ogólne i specyficzne;

funkcje postaw - ochronna, poznania, orientacji w otoczeniu;

obraz siebie - siła która reguluje postępowanie

Murphy - obraz siebie tworzony jest w wyniku działań następujących źródeł: 1) bodźce które płyną z mojego organizmu; 2) etykietki które są mi przypinane przez otoczenie; 3) sukcesy i porażki; 4) stabilny, niestabilny;

obraz siebie - akceptacja lub jej brak; zbieżność obrazu siebie z sobą; znajomość siebie i brak;

emocje, inteligencja emocjonalna

emocje - stan pobudzenia, zaburzenie równowagi, jako intensywna, przypadkowa, niezorganizowana reakcja na bodziec.

Konieczne - lepsze zrozumienie emocji ze względu na ich ogromny wpływ na życie.

Najważniejsze - doświadczenie uczucia, jakie towarzyszy emocji (np. lęk, gniew, radość, przygnębienie). Wg. Allporta istnieje ponad dwa tysiące określeń opisujących nasze uczucia.

Ważne - inne (poza subiektywnym uczuciem) przejawy emocji widoczne w zachowaniu i działaniu. Równie ważne - wyrazy uczuciowe i reakcje fizjologiczne.

wg. Wundta emocje - można scharakteryzować biegunowo: pobudzenie-uspokojenie, przyjemność-przykrość;

teoria emocji - są próbami wyjaśnienia relacji pomiędzy bodźcami a reakcji emocjonalnej w odniesieniu do całości zachowań jednostki.

William James - reakcje uczuciowe są instynktowne czyli wrodzone. Reakcje przypisywane są do poszczególnych bodźców. Ułożył długa listę bodźców które wywołują emocje, tak np. strach to wrodzona reakcja na określone hałasy, obcych ludzi, nieznane (obce) zwierzęta, ciemność, wysokość, samotność.

John Watson - twórca behawioryzmu, poddał listy Jamsa doświadczalnej próbie. Dzieciom w wieku 4-6 miesięcy pokazywał czarnego kota, gołębia, królika, szczura, dużego psa (nie znane im zwierzęta). Nie zaobserwowano u nich najmniejszego śladu reakcji emocjonalnych. Nie wykazał również strachu przed ogniem i ciemnością ani lęku wysokości. Natomiast reagowały zdecydowanie lękiem na inne bodźce, a mianowicie na głośny hałas, ból czy brak oparcia. Okazało się że reakcje wymienione przez James nie były instynktowne, lecz nabyte. Zawsze jednak hałaśliwe. Dźwięki, ból czy utrata oparcia wywoływały reakcje lękowe, którym towarzyszyły różnorakie reakcje behawioralne i fizjologiczne. Te zostały uznane za wrodzone. Watson mówił bardziej o odruchach niż o wrodzonych emocjach. Odruchem nazywamy automatyczną reakcję mięśniową na dany bodziec (obronny przed uduszeniem). Tylko niektóre bodźce wywołują odruchy wrodzone, a jednak nieliczne spośród nich łączą się z emocjami (odruch krzyku).

Walter Cannon - teoria mobilizacyjna/ Zmiany zachodzące w organizmie są użyteczne dla osób, które muszą walczyć lub uciekać. Wszystkie zmiany mają na celu dostarczenie większej ilości krwi do mięśni rąk i nóg. W pobudzonej emocjonalnie osobie, przede wszystkim zauważamy nadmiar energii w sytuacjach szczególnych ta energia może być niezwykle przydatna.

Ważnym efektem emocjonalnego pobudzenia jest zwiększenie siły człowieka, a także częściowe znieczulenie.

Przeciwne do stanu uspokojenia pobudzenie jest podstawą emocji. Mózg kontroluje wewnętrzne organy pobudzając jeden z dwu anatomicznych obwodów nerwowych sympatycznego i parasympatycznego. Pierwszy używany jest w sytuacji zagrożenia, drugi w sytuacjach normalnych.

Nerwy układu sympatycznego uaktywniają się w czterech zasadniczych sytuacjach: - kiedy życie jest zagrożone przez niską temperaturę otoczenia; - podczas długotrwałego bólu; ­- w razie gwałtownego ruchu i wysiłku; - w sytuacji strachu i wściekłości, czyli w warunkach, które zakładają również zaistnienie którejś z trzech pierwszych okoliczności;

wg. Cannona układ parasympatyczny jest „wołem roboczym”, zaś układ sympatyczny stojącym na uboczu „ratownikiem”, interweniującym w obliczu poważniejszych zagrożeń;

Autogonizm tych gałęzi nerwowych wyraża się m.in. tym że gdy nerwy parasympatycznych wzmacniają działanie narządów, nerwy sympatyczne obsługują go i vice wersa.

Działanie psychiki determinuje tą autgoniczność układu, nie mogą koegzystować z emocjonalnymi relacjami zależnymi od drugiego układu.

Ani uczucie, ani tym bardziej pożądanie nie mogą być rozbudowane w sytuacji, gdy człowiek doznaje strachu lub gniewu. Jednakże lęk przestraszonego dziecka może zostać rozproszony głaskaniem i pieszczotami, jako że przyjemne doznania skłaniają mózg do „przełączenia” się z układu sympatycznego na parasympatyczny. „Doskonała miłość zwycięża strach” (Nowy Testament)

James Lange - drufa teoria Jamesa dotyczy porządku występowania warunków związanych ze snami emocjonalnymi. James twierdził, że widzialne reakcje i zmiany wegetatywne wewnątrz organizmu poprzedzają występowanie świadomych uczuć. Uczucia strachu, miały być wg. niego jedynie uświadomieniem sobie wewnętrznych i zewnętrznych zmian występujących bezpośrednio po bodźcu. Ta teoria stała się teorią James-Lange.

Freud - społeczeństwo musi narzucić z zewnątrz reguły, które mają poskromić żywioły emocjonalne, kłębiące się zbyt swobodnie w naszych wnętrzach.

Wszystkie emocje są w istocie rzeczy bodźcami skłaniającymi nas do działania, szybkimi planami uratowania albo podtrzymania życia, w które zostaliśmy wyposażeni.

Każda emocja pełni jakąś określoną rolę: a) w złości krew napływa do rąk, dzięki czemu łatwiej jest chwycić za broń albo wymierzyć cios wrogowi. Wzmaga się rytm pracy serca, zwiększa się uwalnianie adrenaliny co powoduje przepływ energii do dynamicznego działania; b) w strachu krew napływa do dużych mięśni szkieletowych jak mięśnie nóg, dzięki czemu łatwiej jest rzucić się do ucieczki. Powoduje to odpływ krwi z twarzy, przez co staje się blada; c) do głównych biologicznych zmian zachodzących w naszym organizmie w chwili szczęścia należy zwiększona aktywność ośrodku mózgu, który powstrzymuje uczucia negatywne i powoduje wzrost dostępnej nam energii oraz wyciszenie tych ośrodków, które generują trapiące i dokuczliwe myśli; d) główną funkcją smutku jest niesienie pomocy w pogodzeniu się ze stratą, smutek powoduje obniżenie się energii i zapału do podejmowania różnych czynności życiowych, zwłaszcza dających rozrywkę lub przyjemność;

Kategorie emocji: za najlepszy przykład emocji uznaje się miłość, a następnie nienawieść, gniew, smutek, szczęście. Stosunkowo rzadko wymienia się: dumę, nadzieję, pożądanie, ból i głód.

Ekman i Frisen uważają, że istnieje sześć podstawowych, biologicznych, zaprogramowanych emocji: szczęście, smutek, strach, gniew, zaskoczenie i obrzydzenie, a każda jest inaczej wyrażana za pomocą mimiki.

Seksualność człowieka - emocje, zachowanie

funkcje seksu: przyjemność, związana ze szczególnym pobudzeniem zmysłowym i nieporównywalną rozkoszą związaną z orgazmem.

Seksualne zachowanie łączy w sobie zarówno odsłanianie siebie w związku seksualnym jak odnajdywanie poczuci bezpieczeństwa, co stanowi szczególny rodzaj więzi, między dwojgiem ludzi.

Zachowanie seksualne jako potwierdzenie kobiecości i męskości - to szczególny sposób na podtrzymywanie samooceny. Zarówno mężczyźni jak i kobiety, używają seksu do kontrolowania związków i jest to ważny przejaw ich dynamiki. „Władza” może być uzyskiwana poprzez sprawowanie kontroli nad dostępem do stosunków seksualnych lub poprzez decydowanie o firmie zbliżenia (kobiety mają uzasadnione powody, by w czasie zbliżenia obawiać się nadużycia władzy poprzez mężczyznę, dlatego kontrolują, określają granice kontaktu).

Wyrażenie wrogości poprzez seks, odnosi się szczególnie do problemu gwałtu i napaści seksualnej. Ale również wymuszenie współżycia można rozumieć jako przejaw dominacji lub władzy (lub złości wobec konkretnej osoby).

Akty seksualne - jako mechaniczne zmniejszanie lęku lub napięcia.

Seksualne zachowanie, to również forma szukania ekscytujących wrażeń, podejmowanie ryzyka.

Osiąganie korzyści materialnych poprzez ofiarowanie siebie jako partnera seksualnego w zamian za zapłatę lub inne korzyści materialne, znany aspekt ludzkiej seksualności (zdarza się również wśród naczelnych).

Motywacja a osobowość - Kiedy pytamy dla czego ludzie coś robią - pytamy o motywy. Podstawowe motywy - łączą się z ciałem, jego fizjologią i strukturą chemiczną. Pierwsze motywy - to popędy, wewnętrzne bodźce, uporczywe, zazwyczaj fizjologiczne, domagające się odpowiedniej reakcji.

„Popęd” to bodziec, działa jak ukucie szpilki.

Motywy to tendencje do jakiejś czynności zapoczątkowanej popędem a zakończonej zmianą przystosowania. Aby dobrze „zrealizować” motyw, potrzebna jest dojrzałość, kondycja psychofizyczna i doświadczenie.

Popędy - podstawowe potrzeby - Wynikają z potrzeb ciała. Typowy przykład podstawowego popędu to głód. Jest to zmysłowe odzwierciedlenie skurczów żołądka. Inne są reakcje domagające się zaspokojenia głodu przez dziecko, a inne u dorosłego. W trakcie rozwoju uczymy się specyficznych reakcji również na ten bodziec.

Początkowo- potrzeba pożywienia wystarcza aby pojawiła się chęć jedzenia, później - zapach pokarmów wyzwala głód, wreszcie - samo mówienie o jedzeniu powoduje wpływ śliny do ust.

Podobnie jest z innymi potrzebami płynącymi z zewnątrz ciała, jak potrzeba powietrza, wody, ciepła czy seksu. Człowiek wykształca odpowiednie nawyki ich zaspokajania.

Bodźce zewnętrzne jako motywy. - Skóra, jej uszkodzenie (skaleczenie) wywołuje określone reakcje (różne w zależności od wieku). W każdym przypadku pojawia się bezpośrednio umotywowane zachowanie, jako efekt zaburzającego bodźca. Zachowanie to jest coraz bardziej dojrzałe (u niektórych niestety nie, bo przecież spotykamy histeryków, hipochondryków).

Motywy pozytywne. - Istnieje grupa popędów wyzwalanych przez atrakcyjne bodźce. Należy do nich: jasne przedmioty, słodkie smaki, kwiatowe zapachy, delikatny dotyk ciał. Bodźce te wywołują chęć zbliżenia do innych.

Aktywizują one tendencje do zadań, które znane są jako rezultat pozytywnej motywacji. Uczymy się wiązać motywy pozytywne i negatywne (nie tylko zaspokoić głód, zlikwidować głód, skurcze żołądka, ale i delektować się smakiem jedzenia).

Motywy i emocje. - Motywy pozytywne - wiążą się z emocjami przyjemności i wzruszenia (głaskanie niemowlęcia wywołuje w nim dalsze pragnienie gratyfikacji tego typu).

Nieprzyjemne bodźce płynące z ciała wywołują pobudzenie, które w raz z rozwojem ujawnia się jako strach lub wściekłość. Rola emocji staje się tu ważna, gdyż przedłużają one reakcje na bodziec (przyczyna zewnętrzna ustała, reakcja emocjonalna trwa nadal).

Dlatego psychologia uczy, że na ile tylko pozwala osiągnięty etap rozwoju dziecka, powinno ono samo zaspokajać swoje potrzeby, aby nauczyć się kontrolować nastrój, minimalizować wybuchy złego humoru, hartować swoją osobowość.

Motywy społeczne. - Jest ich wiele, ale można je pogrupować następująco: a) społecznej aprobaty; b) dostosowania; c) współistnienia i seksu;

Za każdym z tych motywów stoi pragnienie bezpieczeństwa lub poczucia, że przyszłość jest bezpieczna i gwarantuje przetrwanie.

Motyw pozyskania aprobaty wywodzi się z popędów ciała. Od urodzenia bowiem dziecko musi uzyskiwać zaspokojenie swych potrzeb z rąk innych ludzi (początkowo matki). Uczy się stopniowo takich zachowań, aby uzyskać miłość, pochwałę, bo to jest określona wartość. Jeśli jednak nie otrzymuje miłości, może wykształcać w sobie tendencje do zachowania aspołecznego.

Motyw konformizmu - jest prawdopodobnie oparty na wczesano dziecięcych lękach przed możliwością utraty miłości rodzicielskiej.

Motywy seksualne - stanowią bezpośredni wyraz potrzeb ciała, jednakże przypomnijmy również motywy społeczne, ponieważ podlegają licznym modyfikacją. Społeczne konsekwencje udaremniają realizację popędu seksualnego pojawiającego się już w okresie wczesnego dzieciństwa. Przeszkody natury ekonomicznej i konwencje społeczne utrudniają jego zaspokojenie także w okresie dojrzewania. Z powodu utrudnień, popęd seksualny zaczyna się wiązać z wieloma bodźcami zastępczymi i wieloma zastępczymi reakcjami (obrazki, części ubrania, funkcjonują jako bodziec seksualny, zaś różne gry, taniec - jako reakcje przystosowane). Motywy seksualne bywają poprzez to narażone na szczególne niebezpieczeństwo niewłaściwych reakcji przystosowawczych.

Dobre przystosowanie - polega na realizacji wszystkich motywów, które stanowią całością spójny system. Nie można zatem odnieść tego pojęcia tylko do zaspakajania popędów cielesnych, ani otrzymywania nadmiaru gratyfikacji ze strony otoczenia (cesarze rzymscy), ani z realizowania zasady przyjemności, gdyż to stoi w sprzeczności z realizacją innych celów.

Dobre przystosowanie, to takie przystosowanie, które pozwala na równoległą realizację motywów przetrwania, motywów społecznych i wyższych poprzez efektywne zachowanie w realnym otoczeniu.

Miarą dojrzałego przystosowania jest między innymi obiektywizm, z jakim osoba rozwiązuje swoje problemy i odnosi się do problemów innych ludzi, potrafi rozważyć sytuację, ustalić hierarchie ważności i analizować wzajemne relacje. Konsultuje swoje wnioski z osobą postronną, rozważa możliwe warianty postępowania, bierze pod uwagę dające się przewidzieć konsekwencje (bliższe i dalsze).

W końcu wybiera ułożony plan, działa zgodnie z podjętą decyzją, energicznie i z całym zaangażowaniem. Jeśli mimo włożenia wysiłków ponosi porażkę, nie czyni sobie wyrzutów, ponieważ uczciwie może powiedzieć, że działał najlepiej jak potrafił.

Dobrze przystosowana osoba ponosi porażki równie często jak nieprzystosowana (albo i częściej), gdyż nieustannie podejmuje podejrzane działania. Wyprowadza jednak wnioski z porażki a nie obarcza siebie winą za to co się stało. Akceptuje zatem niepowodzenie, wyciąga wnioski i odpowiednio modyfikuje swoje cele i metody działania, a potem rezygnuje albo odkłada realizację motywu na później, albo znajduje odpowiedni substytut satysfakcji, lub też podejmuje kolejną próbę rozwiązania problemu.

Przez cały jednak czas pozostaje świadoma tego co się wokół niej dzieje. Nie próbuje sama siebie oszukać.

Jak poprawić własne przystosowanie: dobry stan zdrowia i kondycji fizycznej; satysfakcjonująca praca; odpoczynek i reakcja; towarzystwo; zaufana osoba; wejrzyj w siebie i bądź obiektywny; nie traktuj siebie zbyt poważnie; żyj dniem dzisiejszym;

Przystosowanie się. - To uczenie się takich reakcji i schematów reagowania, które są podobne u wszystkich osobników niezależnie od kraju, klasy społecznej, kręgu kulturowego, ale również takich sposobów, które są specyficzne dla określonej klasy społecznej, kraju, typu kultury. Mówiąc o przystosowaniu używa się również określenia - adaptacja, chociaż nie są to wyróżnienia równoznaczne.

Ważnym procesem przystosowania jest integracja. Osobowość jest wg. Allporta - zintegrowaną, indywidualną organizacją wszystkich systemów reagowania, reprezentującą to, co ********* dla procesów przystosowania jednostki do otoczenia.

Osobowość jest produktem rozwoju i przystosowania. Jeśli taka powstanie, to potem działa stale, jako dynamiczna całość, jako czynnik zapoczątkowujący i determinujący określone sposoby postaw.

Dojrzała osobowość - warunkiem sprawnego funkcjonowania.

Dojrzałość osobowa wg. Allporta a) posiadanie dobrze rozwiniętego i rozbudowanego obrazu siebie; b) nabywanie obiektywnych postaw wobec siebie, wyrażających się w umiejętnościach względem siebie, w znajomości siebie i w poczuciu humoru; c) posiadanie własnego skrystalizowanego poglądu;

Rozwój i rozbudowanie własnego obrazu siebie polega na tym aby: a) ograniczyć swoje skłonności egoistyczne i liczyć się z dobrem i interesami innego człowieka; b) nabywać i rozwijać autentyczne i autonomiczne zainteresowania, oraz zainteresowania innymi ludźmi (posiadanie przyjaciół, posiadanie dzieci, zainteresowanie kulturą); c) wbudowanie w siebie niektórych sposobów zachowania się innych ludzi (naśladowanie ich, odczuwanie do nich sympatii); d) wbudowanie w siebie ideału siebie i wzorów normalnego społecznie i aprobowanego postępowania i działania zgodnie z tymi wzorami;

Znajomość siebie - umiejętność wglądu w siebie;

wg. Allporta - to umiejętność widzenia siebie tak, jak widzą osobę inni ludzie.

Ważnym elementem dobrego przystosowania i zdrowej osobowości jest wypracowanie własnego światopoglądu. Allport ma tu na myśli własną hierarchię wartości. Są one czynnikiem integrującym, scalającym, jednoczącym funkcjonowanie osobowości człowieka. Wbudowane w siebie skale wartości ukierunkowują strumień aktywności osoby.

O dobrym wglądzie w siebie świadczy poczucie humoru. Chodzi tu o dostrzeżenie w sobie śmiesznych stron. Człowiek niedojrzały, podobnie jak dziecko, nie potrafi śmiać się z siebie i śmieje się z innych.

Maslow - pisze, że człowiek dojrzały ujawnia poczucie bezpieczeństwa, czuje się człowiekiem wspólnoty, w której żyje i jest przekonany, że grupa, w której życie, akceptuje jego osobowość i działania.

W stosunkach z ludźmi zachowuje się naturalnie i reaguje spontanicznie. Jest rozluźniony, odprężony, wolny od obronnej „drażliwości”, nie jest agresywny, umie się szczerze i naturalnie śmiać.

Posiada realistyczny obraz siebie. Nie ujawnia zbyt wielkiego mniemania o sobie, nie ma zbyt wyidealizowanego obrazu siebie, nie pragnie realizować nieosiągalnych dla niego celów życiowych. Ujawnia umiarkowany stopień miłości własnej. Zna swoje możliwości, swoje mocne i słabe strony, swoje prawdziwe motywy działania, utajnione pragnienia, zahamowania,. obszar działań konsumpcyjnych.

Odznacza się poczuciem rzeczywistości i godzi się z taką jaką jest. Nie próbuje zbyt częstych uników, ucieka od odpowiedzialności i przykrości.

Umie przystosować się do zmieniających się warunków i znieść „brutalne szoki” życia. Cechuje go umiejętność współżycia z ludźmi tzw. społeczeństwa inteligentnego.

osoby produkujące stres: - zaniżony obraz siebie; - neurotyczność - niezrównoważeni emocjonalne (brak zdolności do reagowania proporcjonalnie do bodźców zewnętrznych); - lęk, niepokój, depresja

- osoby które głośno mówią oraz pracują mechanicznie chorują częściej na serce;

typ „A” a) u podłoża naszego zachowania leży nasza osobowość; b) zachowanie jest wynikiem wpływu środowiska; c) typ ten wziął się z obserwacji amerykańskich lekarzy (rywalizacja, pośpiech)

typ „A” wzór zachowania a) intensywność dążenia do słabo określonych celów; b) głęboka skłonność pragnienia rywalizacji; c) uporczywe pragnienie rywalizacji; d) stałe uwikłanie w różne funkcje (brak czasu); e) nałogowa skłonność do wykonywania szybkich czynności; f) nadzwyczajne psychiczne i fizyczne pogotowie; g) agresywne i wrogie uczucia; h) przyjmowanie zbyt dużo obowiązków, większe poczucie pracy, dużo dysproporcja między czasem pracy i czasem wolnym;

typ „A” objawy: pośpiech i irytacja; fatalny słuchacz; natychmiastowe „połykanie” jedzenia; dwie lub więcej czynności na raz; wstaje od stołu pierwszy, siedzenie przy stole jest marnotrawstwem; podkreślanie najważniejszych zdań „waleniem” w stół; wrogość, agresja (do innych i do siebie);

wrogość: nadmierna wrażliwość na krytykę; irytacja gdy inni popełniają błąd; wykłócanie się o blachę sprawy; wyrażanie zdecydowanych opinii na temat innych ludzi;

Struktura i funkcja mózgu.

Podstawową jednostką funkcjonowania układu nerwowego jest żywa komórka, zwana neuronem.

Neurony połączone pomiędzy sobą za pośrednictwem synaps tworzą jednostki pośredniczące, wplecione pomiędzy system receptorów zbierających informacje ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego a system narządów wykonawczych. Jednostką informacji w układzie nerwowym jest impuls nerwowy.

Informacje o stanie środowiska układu nerwowego uzyskuje drogą receptorów. Receptory zbierające informacje ze środowiska zewnętrznego to eksteroreceptory, receptory skóry, wzroku, węchu, słuchu, zmysłu równowagi. Receptory wzroku, węchu, słuchu - to telereceptory.

Zbierające informacje z wewnątrz organizmu - to interoreceptory.

Zasadnicze zadanie układu nerwowego polega na zbieraniu informacji ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego, a także na sterowaniu działaniem, którego celem jest przetrwanie organizmu w środowisku i jego pomnożenie - reprodukcja.

Zarys budowy anatomicznej układu nerwowego.

We wczesnym okresie rozwoju człowieka daje się wyróżnić u płodu trzy listki rozwojowe pokrywające go elektrodą, wypełniającą go mezodermą i tworzącą zaczątki organów wewnętrznych entodermę. Z entodermy w przyszłości rozwija się układ nerwowy.

Dramatycznym przykładem wad rozwoju może być bezmózgowie, tj. niewykształcenie się mózgu, mniej dramatyczne - brak podziału mózgu. Z łagodniejszych zaburzeń rozwojowych wymienia się zespół dyslekcji rozwojowej. Dyslekcję rozwojową traktuje się jako zaburzenie procesu migracji grupy komórek nerwowych do okolicy ciemieniowej mózgu, co prowadzi do pojawienia się trudności w pisaniu i czytaniu.

Komórki nerwowe po zakończeniu migracji i różnicowaniu się tracą zdolność rozmnażania się. Dlatego po uszkodzeniu układu nerwowego nie następuje odtworzenie zniszczonych komórek nerwowych. Fakt ten wpływa na pesymistyczną ocenę możliwości restytucji zniszczonego układu nerwowego, w wyniku czego wprowadzono pojęcie organiki, czyli strukturalnego uszkodzenia mózgu.

Okazało się jednak że brak możliwości odtworzenia zniszczonych komórek nerwowych nie oznacza brak możliwości odtworzenia ich funkcji. Znaczną rezerwę plastyczności ośrodkowego układu nerwowego upatruje się w synapsach - systemach receptorów i neurotransmiterów. Ponadto w ośrodkowym układzie nerwowym istnieje też wiele równoległych bądź podobnych systemów funkcjonalnych które mogą zastąpić funkcje zniszczonych grup komórek.

Kora mózgowa kontroluje także system sygnałów związanych z uczuciami, które umożliwiają manipulowanie uczuciami innych, tak by chętniej dawali tobie to, czego od nich oczekujesz. Na przykład, to właśnie kora mózgowa sprowokuje sympatyczny uśmiech w celu oszacowania atrakcyjnego partnera lub pełne złości spojrzenie by przestraszyć intruza.

---