FUNKCJE KOMUNIKOWANIA SIĘ (wg Adlera i Rodmana)

1. ZASPOKOJENIE POTRZEB FIZYCZNYCH - satysfakcjonujące komunikowanie się jest niezbędne dla zachowania zdrowia fizycznego. Społeczna izolacja powoduje, że ludzie umierają przedwcześnie dwa lub trzy razy częściej niż osoby pozostające w kontaktach społecznych. Izolacji takiej zapobiega m.in. małżeństwo, przyjaźń, a także związki religijne lub towarzyskie itp. (np. mężczyźni, którzy rozwiedli się przed 70-tym r.ż. dwukrotnie częściej umierają na atak serca lub raka, a trzy razy częściej z powodu nadciśnienia - w porównaniu z tymi, którzy nadal pozostają w związku małżeńskim. Prawdopodobieństwo wcześniejszej śmierci wzrasta również wraz ze śmiercią bliskiej osoby.

2. ZASPOKOJENIE POTRZEB EGO - komunikowanie się jest jedynym sposobem, by dowiedzieć się kim jesteśmy. Poczucie tożsamości, jak również odpowiedź na pytanie, jacy jesteśmy możliwa jest w konfrontacji z drugim człowiekiem.

3. ZASPOKOJENIE POTRZEB SPOŁECZNYCH - poprzez komunikowanie się wiążemy się społecznie z innymi ludźmi. Zaspokajamy swoje potrzeby posiadania poczucia, że jesteśmy uczestnikami jakichś relacji społecznych, posiadamy kontrolę nad innym człowiekiem, mamy możliwość wywierania wpływu na innych, czy wreszcie zaspokajamy potrzebę opiekowania się kimś, jak również bycia otaczanym opieką.

4. ZASPOKOJENIE POTRZEB PRAKTYCZNYCH - komunikacja pozwala przekazać i uzyskać informacje istotne dla sprawnego funkcjonowania (np. szkoła, sklep).

FUNKCJE KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ (za Argyle'em)

1. KOMUNIKOWANIE POSTAW I EMOCJI - w odniesieniu do tego typu treści, wartość komunikacji niewerbalnej wydaje się wyraźnie wyższa od komunikowania werbalnego. Co więcej, jeżeli pomiędzy takimi komunikatami występuje sprzeczność, za prawdziwy zostaje uznany komunikat niewerbalny.

2. WSPOMAGANIE KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ - komunikacja niewerbalna uzupełnia znaczenie wypowiedzi słownej; zarówno gesty jak i mimika wspomagają znaczenie komunikatu językowego (co nie oznacza, że zawsze są z nim zgodne). Sygnały niewerbalne pozwalają także realizować sprzężenie zwrotne niezbędne w toku interakcji, dostarczają bowiem partnerom wiedzę o tym, czy są słuchani i zrozumiani, czy ich wypowiedzi wzbudzają zaufanie, czy po prostu nudzą bądź wywołują sprzeciw.

3. ZASTĘPOWANIE MOWY - zachodzi to zwykle tam, gdzie kontakt słowny jest utrudniony (np. hałas, odległość) lub niemożliwy np. osoby głuchonieme.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

ZALEŻNOŚCI PRZESTRZENNE

PROKSEMIKA - CZYLI NAUKA O ZALEZNOŚCIACH PRZESTRZENNYCH, MÓWI O KOMUNIKATACH JAKIE KRYJA SIĘ W SPOSOBACH WYKORZYSTANIA PRZEZ NAS PRZESTRZENI.

Odległość jaką utrzymujesz podczas rozmowy, twoja reakcja, kiedy ktoś wchodzi w twoje terytorium ... - wszystko to są ważne komunikaty niewerbalne.

Twórcą proksemiki był Edward T. Hall, antropolog, który wyróżnił cztery strefy używane przez nas nieświadomie podczas interakcji z innymi: intymna (15 - 45 cm.), osobista (45 -120 cm.), społeczna (120 - 260 cm.), publiczna (pow. 360 cm.)

Najogólniej mówiąc, im większy dystans pomiędzy dwiema osobami, tym mniej zażyła jest ich relacja.

TERYTORIUM - to pojęcie o znaczeniu podobnym jak strefa osobista. Jest to przestrzeń, którą uznajemy za swoją i w której czujemy się bezpiecznie. Na swoim terytorium możesz się odprężyć i nie martwić się, że ktoś będzie ci przeszkadzał. Tym terytorium może być: dom, biuro, ulubione krzesło, miejsce na plaży.

Instynkt, który każe nam zaznaczać i bronić swojego terytorium jest dobrze znany wśród zwierząt - ludzie oczywiście nie są tu wyjątkiem.

TECHNIKI AKTYWNEGO SŁUCHANIA

PARAFRAZOWANIE

Polega na powtarzaniu własnymi słowami kluczowych sformułowań naszego rozmówcy, sprawdzając tym samym, czy dobrze zrozumieliśmy intencje i treść jego wypowiedzi.

Używając parafrazy dajemy partnerowi swoją uwagę, sprawdzamy, czy dobrze rozumiemy jego wypowiedź i utrzymujemy temat rozmowy.

Parafraza powinna zaczynać się od zwrotów:

• Czy dobrze rozumiem, że ty...?

• Z tego co mówisz rozumiem, że...

• O ile cię dobrze zrozumiałem, twierdzisz (sądzisz), że...

• Chcesz powiedzieć, że...

ODZWIERCIEDLANIE

Polega na wczuwaniu się w stan emocjonalny naszego rozmówcy i mówieniu mu, jakie - naszym zdaniem - są jego odczucia, np.:

• Oczywiście jesteś zadowolony z tych planów.

• Zdaje się, że jesteś wściekły.

• Wygląda na to, że cię rozzłościłem.

Odzwierciedlanie wyraża się więc w: przyjętej wobec naszego rozmówcy pozycji ciała, tempie i sile mówienia oraz odniesieniu do jego nastroju .

PROWADZENIE ROZMOWY

Polega na świadomym sterowaniu rozmową i wypowiedziami partnera w pożądanym przez nas kierunku.

Wyraża się w:

• Porządkowaniu chaotycznych wypowiedzi

• Ośmielaniu rozmówcy

• Zadawaniu pytań

• Skupianiu się na najważniejszym

PRZESZKODY, BARAKADY ROZMOWY

Są to reakcje, które wbrew intencjom i oczekiwaniom komunikują rozmówcy, że się jego samego i jego sytuacji nie przyjmuje:

1. Polecenia, komendy: Przestań lamentować”, „Weź się w garść”.

2. Przestrogi, groźby: „Jeśli chcesz, żeby ci ktoś pomógł musisz sam się wziąć do roboty”.

3. Moralizowanie, „powinieneś” jako argument, „kazania”: „Nie powinieneś tak się załamywać”, „Nie obwiniaj innych”.

4. Rady lub gotowe rozwiązania: „Musisz sobie ułożyć nowy, lepszy plan zajęć”, „Załatw najpierw to, a potem...”

5. Pouczanie, logiczne i „rozsądne argumenty”: „Spójrz w oczy realnym faktom”, „Jeszcze zdążysz załatwić te sprawę”.

Reakcje zawierające ocenę, osąd, krytykę, degradujące:

1. Oceniać, krytykować, obwiniać: „Albo jesteś za leniwa, albo zaniedbałaś właściwą organizację”

2. Łajać, ujawniać uprzedzenia, stosować zwroty upokarzające: „To typowe dla ciebie”, „Zachowujesz się jak dziecko”.

3. Stawianie diagnoz, interpretowanie: „Znowu usiłujesz się wykręcić od niewygodnego zadania”, „Zawsze czujesz się chora, gdy trzeba...”

Reakcje mające dodawać otuchy, ale w gruncie rzeczy bagatelizujące czyjeś problemy lub im zaprzeczające:

1. Chwalić, przeświadczać: „Właściwie radzisz sobie całkiem dobrze”, „no wiesz, na pewno potrafisz to zrobić”.

2. Uspokajać, pocieszać, wspierać: „To wcale nie takie straszne”, „Kto jak kto, ale ty”, „Ja też byłam w podobnej sytuacji”.

Reakcje, które uważa się za pomocne, lecz łatwo wyzwalające opory:

1. Wypytywanie, sondowanie, „przesłuchiwanie”: „Od kiedy masz te trudności”, „Dlaczego dopiero teraz przedstawiasz mi tę sprawę”.

2. Odwracanie uwagi, bagatelizowanie, ironizowanie: „Mówmy raczej o czym innym”, „Wstałaś dziś lewą nogą i widzisz wszystko w czarnych kolorach”,
   „I to ma być ten twój wielki problem?”.

Te najczęściej spontaniczne „barykady” w procesie komunikowania się mogą być także wyrażane bezsłownie, mimiką, gestami, sprzecznymi z treścią wypowiadanych słów.

BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE WYRAŻANIE UCZUC

Bezpośrednie: komunikaty słowne na temat przezywanych uczuć „ja się czuję dotknięty”, „przykro mi się zrobiło, gdy powiedziałeś...”, „bardzo się ucieszyłem”

Pośrednie: najczęściej zwracają się do rozmówcy, ich treść uczuciowa jest ukryta /zaszyfrowana/ i niejasna dla rozmówcy i samego mówiącego:

Pytania: „Sądzisz, że ten krawat dobrze harmonizuje z kolorem twojej koszuli?”
/Nie podoba mi się twój strój/.

Polecenia, rozkazy: „Uspokój się, „Przestań natychmiast”
/Drażni mnie, gdy podnosisz głos”/.

Sądy, oceny: „Jesteś zimny i bez serca”
/Chciałabym doznać więcej serdeczności od ciebie/.

Epitety, wyzwiska: „Niezły plotkarz z ciebie”
/Nie lubię, gdy przekazujesz innym informacje, które są naszą tajemnicą.

Ironia: „ No, jak ty już coś powiesz” /To nie było taktownie powiedziane/.

Zasady ogólne: „ Tak się nie robi, człowiek dobrze wychowany nie przerywa”
/Tracę chęć do dalszej rozmowy, gdy nie mogę się wypowiedzieć do końca/.

Zdania z „powinieneś”: „Powinieneś być bardziej wymagający” /Jestem przekonana, że trzeba stawiać dzieciom wymagania i chciałabym, abyś był surowszy dla dziecka/

/słowo „powinieneś” zawiera zawsze uczucia negatywne w stosunku do rozmówcy, tak jest odbierane/.

Oskarżenia: „Ty mnie nigdy nie wysłuchasz do końca”
/Denerwuję się, kiedy mi przerywasz zanim skończę zdanie/.

Bezpośrednie wyrażanie uczuć wymaga wypowiedzi z „Ja”. W pośrednich wyrazach uczuć zawsze zawarte jest ukryte „Ty” i wskazanie w osobie rozmówcy źródła negatywnego przeżywania uczuciowego.

POZIOMY KOMUNIKACJI

1. FATYCZNY - typowym przejawem komunikacji fatycznej jest swobodna rozmowa na nieistotne tematy. Jest to bezpieczne, wolne od emocji komunikowanie się, podczas którego nie rozmawia się o poglądach ani wartościach.

Zachodzi wtedy, gdy ludzie spotykają się ze sobą pierwszy raz lub nie znają się zbyt dobrze. Rozmawiają wówczas na takie tematy, jak pogoda, wiadomości, moda, sport.

2. INSTRUMENTALNY - w komunikacji instrumentalnej rozmówcy przekazują sobie informacje i/ lub instrukcje. Robią to w sposób bezpośredni, wolny od emocji.

Ten rodzaj komunikacji ma na celu wywołanie pewnego zachowania u odbiorcy komunikatu, np.:

Klient mówi fryzjerowi, że chce mieć obcięte włosy

Nauczyciel tłumaczy uczniowi, jak odrobić pracę domową.

3. AFEKTYWNY podczas komunikacji afektywnej ludzie ujawniają wartości, poglądy. emocje, zaangażowanie w rozmowę.

Zachodzi wtedy, gdy rozmówcy chcą wyrazić swoje postawy, uczucia, wartości. Na tym poziomie komunikowania ujawniają się bardzo osobiste cechy rozmówcy.

Dodatkowo wykład wprowadzający na temat komunikacji

Gestykulację /ruchy rąk, dłoni, palców, nóg, stóp, głowy, korpusu ciała/

Sposób w jaki tworzymy otoczenie fizyczne,
w którym pracujemy
i mieszkamy

/dom, samochód, charakter wnętrza, dźwięki, zapachy../

Odległość
w jakiej stajemy od kogoś

Mimikę, wyraz twarzy

Komunikacja niewerbalna
może
przejawiać się poprzez:

Nasz wygląd fizyczny: (twarz, włosy, odzież...)

Sposób w jaki: siedzimy, chodzimy, stoimy

Sposób wokalizacji (ton głosu)

Kontakt
wzrokowy

Dotyk
i kontakt fizyczny

---