Woda Główny składnik organizmów. Rośliny: 75-80, Zwierzęta 65-70, Nasiona 10-15 pełnią funkcję przetrwalnika. Nadaje jędrność komórce. Jest elementem szkieletowym. Brak- zahamowanie procesów metabolicznych. Ma budowę dipolową- posiada ładunek tlenu i 2 cząsteczki wodoru. Jest substratem w procesie fotosyntezy. Ma wysokie ciśnienie właściwe i wysokie ciepło parowania.

Między cząsteczkami zachodzą siły:

Kohezji siły zachodzące miedzy cząs. wody. Dzięki tej sile woda przemieszcza się w kapilarach (rurki) wbrew siły grawitacji.

Adhezji przyleganie cząsteczek wody do powierz.

Hydratacja uwodnienie cząsteczek- okrycie się cząsteczek płaszczem wody.

Fun. wody: Transport, Rozpuszczalnik, Termoregulacja, Schładzanie.

Ciśnienie osmotyczne to ciśnienie hydrostatyczne, które hamuje osmotyczne pobieranie wody przez kom.

Osmoza dyfuzja cząsteczek wody przez błony półprzepuszczalne. Zjawisko bierne i zależy od różnicy stężeń. Zachodzi od stężenia niższego do stężenia wyższego, od potencjału wody wyższego do niższego. Im wyższe stężenie tym wyższe ciśnienie osmotyczne.

Kwasy nukleinowe C, H, O, N, P: DNA i RNA

DNA

Występowanie: jądro kom, mitochondria, chloroplasty.

Fun DNA: Stanowi magazyn informacji genetycznej/ Bierze udział w: 1.Przekazywaniu cech dziedzicznych 2.Syntezie substancji białkowej 3.Podziale komórek

Budowa.: podwójna helisa, 2 nici polipeptydowe spir. skręc, na zewnątrz są cukry fosforanowe, wewnątrz zasady azotowe, zasady łączą się słabymi wiązaniami wodorowymi/

w skład nukleotydu wchodzi: dezoksyrybozy/ grupa fosforanowa/ zasada azotowa.

RNA pojedyncza niż polinukleotydowa. Bierze bezpośredni udział w procesie biosyntezy białek. mRNA stanowi kopię genu, matryce która jest odczytywana w procesie biosyntezy białka. tRNA transportuje aminokwasy oraz odczytuje info rRNA rybosomalny, biosynteza białka.

Białka polipeptydy C, H, O, N, S. związki wielocząsteczkowe zbudowane z aminokwasów nierozpuszczalne w wodzie, duża odporność na mechaniczność.

Struk biał:

α Heliks- białka globularne

β Harmonijka- białka włókienkowe.

Denaturacja białka (ścięcia, przegrzanie) zjawisko nieodwracalne w temp. >40°C., stężone kwasy, sole, zasady, alkohol, metale ciężkie. Białko zdenaturowane zachowuje strukturę tylko I i II rzędową.

Rzędowość białek (struktura):

1. przez tą strukturę rozumiemy porządek, kolejność albo sekwencje w jakim aminokwasy ułożone są w białku 2. tworzy się na skutek oddziaływań miedzy wiązaniem peptydowym. Wyprostowany łańcuch jest niestabilny i ma tendencje do skręcania (struktura spiralna)

3. spirala w cząsteczce białka zgina się i fałduje we wszystkich wymiarach

4. trzeciorzędowe struktury, jeden lub kilka łańcuchów łączą się w jedna całość
Fun. białka: Transport, Receptor, Obrona, Szkieletowa, Regulacyjna, Energetyczna, Lokomocyjna.

Tłuszcze hydrofobowe substancje tłuszczowce, lipidy. Spalenie tłuszczu daje 2* więcej energii niż s. węglowodanów. Zróżnicowana grupa związków, posiadają długie łańcuchy węglowodorowe, nierozpuszczalne w wodzie.

Sterydy- związki tłuszczowe, które w swoich cząsteczkach posiadają tłuszcze o budowie pierścieniowej: cholesterol, kwasy żółciowe, witamina D, hormony płciowe.

Fun. tłuszczu: Zapasonośną (eneg), Termoizolacyjną, Budulcową, Regulacyjną.

Aparat Golgiego W A.G. odbywa się:

1.sortowanie i dojrzewanie białek i lipidów;

2.modyfikacje reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów,

3.synteza polisacharydów oraz mukopolisacharydów. Każdy diktiosom składa się ze stosu podłużnych cyst oraz pęcherzyków.

Funkcje

1. Wydzielają zagęszczone substancje poza komórkę w procesie egzocytozy

2.Syntetyzuja polisacharydy strukturalne

3.Uczestniczą w przekazywaniu wielu substancji w obrębie komórki i poza nią.

Jądro komórkowe.

Budowa. Otoczka jądrowa, Cytoplazma, Nukleoplazma, Jąderko, Rybosomy, ER, Heterochromatyna

Funkcje

1.zawiera info genetyczną zakodowaną w DNA

2.steruje biosyntezą białka

3.przekazuje infor gen kom potomnym w procesach podziałów.

Mitochondrium organellum komórki eukariotycznej, w którym zachodzą procesy będące głównym źródłem energii (w postaci ATP) dla komórki, w szczególności proces fosforylacji oksydacyjnej, zachodzący w błonie wewnętrznej mitochondriów.

Budowa. Matrix, DNA, rybosomy, grzebień mitochondrialny, błona wew i zew.

Funkcje

uzyskiwanie energii w formie wysokoenergetycznych wiązań chemicznych wewnątrz ATP/ Biorą udział w procesach metabolicznych:

1.Regulacja stanu redoks komórki

2.Synteza hemu

3.Synteza sterydów

4.Wytwarzanie ciepła

5.Cykl mocznikowy.

Ściana komórkowa martwy składnik komórki, otoczka komórki o funkcji ochronnej i szkieletowej. Ściana komórkowa występuje u roś, grzy, bakterii i niektórych protistów. U każdej z tych grup jest zbudowana z innych substancji:

grzyby- chityna,

rośliny- celuloza i jej pochodne oraz lignina,

bakterie- mureina.

Ściana leży na zewnątrz błony komórkowej. W tkankach ściany komórkowe sąsiadujących ze sobą komórek są zlepione pektynową substancją tworzącą blaszkę środkową. Między komórkami istnieją wąskie połączenia w postaci plasmodesm - wąskich pasm cytoplazmy przenikających ściany i zawierających fragmenty retikulum endoplazmatycznego.

Funkcje

1.Ogranicza ruchliwość

2.Ogranicza wzrost komórki

3.Chroni przed urazami mechanicznymi

4.Zabezpiecza przed nadmiernym parowaniem

5.Nadaje kształt i sztywność komórce

Budowa. błony. komórkowej.

1.Podwojna warstwa fosfolipidów

2.Białka

3.Glikokalis
Fosfolipidy tworzą układ dynamiczny, mają zdolność do zmiany miejsca położenia. Te własności określana jest mianem płynności błony.

Funkcja błony komórkowej:

1.Funkcja ochronna

2.Zdolność do odbierania bodźców

3.Zdolność do odkształceń

4.Oddziela wnętrze komórki od środowiska

5. Funkcja transportowa

Dyfuzja wspomagana- transport przez błonę komórkową jonów lub cząsteczek przy udziale specyficznego białka przenośnego.

Plastydy, kom roś. Są otoczone podwójną błoną elementarną. Wewnątrz plastydów znajduje się zbudowana z białek stroma (matrix), zawierająca DNA i rybosomy.

Chloroplasty, dzięki zielonym barwnikom chlorofilowych, odgrywają zasadniczą rolę w procesie asymilacji, nadają zielone zabarwienie, zawierają karotenoidy. W chromoplastach znajdują się barwne karoteny i ksantofile, pomarańczowe lub żółte zabarwienie.

Leukoplasty występują w tkankach, do których nie dociera światło, biorą udział w tworzeniu skrobi zapasowej (amyloplasty), magazynują substancje białkowe i tłuszcze.

Cytoszkielet sieć włóknistych struktur białkowych w komórce eukariotycznej, dzięki którym organelle i substancje nie pływają swobodnie w cytoplazmie, ale zajmują pewne przypisane sobie miejsca. Cytoszkielet tworzą włókienka filamenty aktynowe mikrofilamenty i mikrotubule. Filamenty aktynowe strukt stat, mikrotubule strukt dyna. Szkielet kom elastyczny.

Fun 1.nadawanie kształtu komórkom 2.poruszanie się komórek 3.skurcz mięśni 4.ruch rzęsek i wici 5.udział w apoptozie.

Wakuole (wodniczki) - struktury komórkowe występujące u roślin i niektórych pierwotniaków u zwierząt mało. Wakuolę otacza pojedyncza błona wakuolarna , zwana tonoplastem, wypełniona jest sokiem wakuolarnym.

Fun

1.utrzymanie komórki w stanie turgoru

2.magazyn wody

3. trawienie wewnątrzkomórkowe

4.wodniczki tętniące

5.wodniczki trawiące.

Mitoza występuje w komórkach priokariotycznych, somatycznych budujących ciało organizmów, w wyniku podziału powstają 2 identyczne komórki o takim samym zapisie gene, brak zmienności gene.

Mejoza powstają 4 kom o zredukowanej o ½ liczbie chromosomów. Każda komórka ma inny zapis genetyczny. Crossing over wymiana odcinków chromatyd pomiędzy chromosomami homologicznymi w profazie mejozy. Profaza I chromosomy ulegają skróceniu wskutek spiralizacji nici chromatynowych, chromosomy homologiczne łączą się wzdłuż parami, tworząc biwalenty, każdy złożony z 4 chromatyd (koniugacja), w trakcie tego połączenia między chromatydami zachodzi wymiana odcinków- crossing-over, pod koniec zanika błona jądrowa i jąderka.

Metafaza I wytwarza się wrzeciono podziałowe, biwalenty układają się w płaszczyźnie równikowej.

Anafaza I całkowity zanik połączeń między chromosomami w biwalentach, chromosomy rozchodzą się do przeciwległych biegunów, podział jest losowy, w każdym jądrze potomnym znajduje się 1 chromosom z pary. Telofaza I dookoła dwóch jąder potomnych odtwarza się błona jądrowa.

Profaza II formowanie nowego wrzeciona podziałowego.

Metafaza II połączone dotąd centromerami chromatydy poszczególnych chromosomów rozdzielają się.

Anafaza II rozchodzą do przeciwległych biegunów.

Telofaza II odtwarzana jest błona jądrowa i jąderka.

Bakterie

Temp główny czynnik rozwoju bakterii

3 grupy

	Min	Opty	Max
Psychofilne niskie temp	0	12	25-30
Mezofile śred temp	10-20	25-40	40-50
Termofilne wys temp	25-40	55-60	75-80

Sterylizacja wyjałowienie- proces który prowadzi do zniszczenia form --------------- i sterylizacyjnych. Powyżej 100°C

Pasteryzacja zabija formy ---------------- nie niszczy form przetrwalnikowych. Do 100°C

Tyndalizacja pasteryzacja wielokrotna, ----------------------. Temp do 100°C zabija formy ----------------. Produkt -------------------------- jest w 20-25°C. Optymalna temp dla kiełkowania endoskop. Po 2 dniach przeprowadza się powtórną pasteryzację, która zabija formy ------------------------ , powstające z kiełkowania endoskop. Przy konserwacji konserw.

Wysuszanie

Liofilizacja odwodnienie uprzednio zamrożonych produktów po przez sublimację w próżni kryształków lodu.

Ciśnienie osmotyczne hamuje wzrost i rozwój. Dzięki ------------------------------- ściany kom bakterii są odporne na zmiany ciśnienia osmotycznego. Wysokie ciśnienie osmotyczne hamuje wzrost i rozwój mikroorganizmów

Promieniowanie UV 200-300 µm powodują mutacje letalne (śmiertelne) w DNA. Promieniowanie jonizujące αγ i rentgena.

Dezynfekcja odkażenie. Niszczenie bakterii i innych drobnoustrojów przy użyciu środków chemicznych. W odróżnieniu od sterylizacji nie gwarantują całkowitego usunięcia mikroorganizmów: kwasy i zasady, związki utleniające, alkohol, aldehydy, fenole, sole metali ciężkich, barwniki metali ciężkich

Grzyby (fungi) Mycota

To org. Eukariotyczne należące do plechowców. Charakteryzują się tym że nie wytwarzają tkanek.

Ciało grzybów jest ze strzępek które tworzą grzybnie, strzępki mogą bić 1, 2 lub wielojądrowe.

Mają budowę nitkowa i rozgałęziają się

Posiadają błonę komórkową zbudowaną z celulozy i hityny.

Organizacja grzybni jest różna. Występuje w postaci zbitej lub luźnej. Zbita tworzy owocniki gdzie powstają mejospory, służą do rozmnażania.

Mejospor - zarodniki powstające w wyniku mejozy.

Grzyby są cudzożywne, pobierają pokarm przez dyfuzje, transport aktywny ze środowiska. Trawią pozaustrojowo. Grzyby po przez skaleczenia wnikają w drzewo rozkładając celuloze

Mikoryza- symbioza grzybów z korzeniami roślin.

Ektotroficzna - tworzą korzenie drzew z podstawczakami.

Endotroficzna - strzepki wnikają wgłąb

Mutualizm - symbioza obligatoryjna : drzewo - większa powierzchnia chłonna, grzyb - czerpie cukry i węglowodany.

Znaczenie grzybów w środowisku :

• są reducentami

• Silne działanie destrukcyjne - rozkładają związki organiczne.

Wirusy

Nie mają budowy komórkowej, SA bezwzględnymi pasożytami.

Cechy organizmu żywego wykazuja tylko wewnątrz org. Żywiciela.

Etapy infekcji wirusowej:

Adsorpcja - polega na przyleganiu ironu do błony gospodarza.

Penetracja - wirus łączy się z receptorem błonowym co umożliwia jego wniknięcie do komórki gospodarza.

Bakteriofag wstrzykuje tylko swój kwas nukleinowy, kapsyd zostaje po za obrębem komórki.

Replikacja - namnażanie DNA wirusowego, oraz na syntezie białek wirusowych z wykorzystaniem struktur

Gospodarza.

Składowanie dojrzałych wirusów - DNA łączy się z powstałymi apsydami.

Liaza (rozpad) - komórka ulega rozpadowi i uwolnieniu dojrzałych wirionów.

Choroby wirusowe:

Ospa, wirusowe zapalenie mózgu, odra, swinka, rózyczka,opryszczka, wirusowe zap. wątrobyABC

Retrowirusy - mają RNA i enzym odwrotną transkryptaze.

Ze względu na sposób odżywiania się:

Symbioty, saprofity, pasożyty

Glony

Budowa

• Ściana komórkowa zbudowana z celulozy i pektyn.

• Występuje chlorofil A ,B, C, D zielenice, brunatnice, krasnorosty ,itd.

Zakwit - powodowane przez eugleny i tobołki, nadmierny rozwój glonu powodujący do wydzielenia toksyn do wody.

Czynniki powodujące zakwit :

• eutrofizacja - przezyźnienie wody (azot, azotany, fosforany)

• zmniejszenie ilości tlenu

substancje zapasowe - skrobia

Rozmnażanie :

• jednokomórkowe- podział

• wielokomórkowe - fragmentacja plechy

• bezpłciowo - przez zarodniki

• płciowo :

izogamia - prymitywny

anizogamia - komórki poruszające się

oogamia - plemnik i jajko

zastosowanie (pozytywne)

biologiczne czyszczenie wody, pokarm hodowli ryb, nawóz, przemysł spożywczy, kosmetyki

(negatywne)

Zakwity, niedrożność rur, korozja statków

---