KONTROLA CHEMIKALIÓW
Kontrola chemikaliów jest kolejnym istotnym tematem z zakresu ochrony środowiska. Podstawę prawną do wszelkich działań związanych z kontrolą stanowi ustawa z dnia 11 stycznia 2001r. o substancjach i preparatach chemicznych, ustawa z 27 kwietnia 2001r. Prawo Ochrony Środowiska (art. 158 - 165) oraz ustawa, również z 27 kwietnia 2001r, o odpadach. W kwestii przepisów dotyczących produktów zawierających chemikalia źródło prawa stanowi:
Ustawa z 2000r o nawozach i nawożeniu;
Ustawa z 2001r o kosmetykach;
Ustawa z 2002r o produktach biobójczych;
Ustawa z 2003r o ochronie roślin.
Z racji członkostwa Polski w Unii Europejskiej obowiązani jesteśmy do przestrzegania całego szeregu dyrektyw oraz rozporządzeń (m.in. 76/769/EWG z 1976r w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzeniu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych; 87/217/EWG z 1987r w sprawie ograniczenia zanieczyszczeń środowiska azbestem i zapobieganiu temu zanieczyszczeniu oraz 91/157/EWG z 1991r w sprawie baterii i akumulatorów zawierających niektóre substancje niebezpieczne).
W prawie międzynarodowym mamy do czynienia z :
Konwencją Rotterdamską z 1988r, w sprawie procedury zgody po uprzednim poinformowaniu w międzynarodowym handlu niektórymi niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i pestycydami;
Konwencja Sztokholmska z 2001 w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych.
Polska nie jest stroną żadnej z tych konwencji, jednak podpisała Konwencje z Rotterdamu i ma w planie ją ratyfikować. Stroną obu konwencji jest Wspólnota Europejska.
Ustawa z dnia 11 stycznia 2001r. o substancjach i preparatach chemicznych.
Jak wcześniej wspomniano ustawa ta jest głównym źródłem prawa w kwestii kontroli (jak nazwa wskazuje) substancji i preparatów chemicznych.
Swoją treścią ustawa ta reguluje warunki, zakazy lub ograniczenia w kwestiach:
Produkcji substancji i preparatów chemicznych;
Wprowadzania ich do obrotu;
Stosowaniu tych substancji i preparatów
W art.1 ustawy znajduje się zapis mówiący o tym, że:
- Przepisów ustawy nie stosuje się do:
1) substancji i preparatów stanowiących źródła promieniotwórcze, w zakresie określonym w odrębnych przepisach;
substancji i ich mieszanin w formie odpadów;
3) substancji i preparatów w postaci gotowych produktów przeznaczonych dla końcowego użytkownika, będących:
a) produktami leczniczymi w rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego;
b) środkami spożywczymi w rozumieniu przepisów o bezpieczeństwie żywności i żywienia;
c) paszami w rozumieniu przepisów o paszach.
(Nie wypisano tutaj wszystkich podpunktów zawartych w ustawie).
Ustawa, swoją treścią, definiuje podstawowe i niezbędne pojęcia (min. Czym są substancje chemiczne lub preparaty chemiczne).
Należy dodać, że do omawianej ustawy dnia 28 września 2005r. zostało wydane, przez Ministra Zdrowia, rozporządzenie w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. Jest to rozporządzenie, które zastąpiło wcześniejsze rozporządzenie z dnia 2 września 2003 aczkolwiek uwzględnia treści zawarte w rozporządzeniu z 2003r.
Inspektor do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych.
O Inspektorze mowa jest w rozdziale drugim, w artykule 8 - 11a. Jest to centralny organ administracji rządowej. Podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, który może go powoływać lub odwoływać po uprzedniej konsultacji z odpowiednimi ministrami. Jest to organ wykonujący większość zadań z zakresu kontroli substancji i preparatów chemicznych.
Spośród wszystkich zadań Inspektora należy wyróżnić:
- gromadzenie danych dotyczących preparatów niebezpiecznych oraz dostarczanych przez Agencję (Europejska Agencja Chemikaliów) informacji dotyczących substancji;
- udostępnianie danych dotyczących substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych służbom medycznym i ratowniczym;
- współpraca z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej oraz z Komisją Europejską jako właściwy urząd wyznaczony do wykonywania zadań administracyjnych określonych w przepisach Unii Europejskiej dotyczących wywozu i przywozu niebezpiecznych chemikaliów;
- współpraca z organizacjami międzynarodowymi dotycząca substancji i preparatów.
Informowanie o niebezpiecznych preparatach.
Zgodnie z rozdziałem 4 Ustawy o substancjach… osoba (firma) wprowadzająca na teren Polski preparat niebezpieczny jest obowiązana o poinformowaniu o tym Inspektora. Przed wprowadzeniem bądź najpóźniej w dniu wprowadzenia należy przedstawić:
nazwę i adres wraz z numerem telefonu osoby wprowadzającej preparat niebezpieczny do obrotu;
nazwę handlową preparatu niebezpiecznego;
kartę charakterystyki → W razie stwierdzenia, że karta charakterystyki nie zawiera wymaganych informacji, Inspektor zobowiąże, w drodze decyzji, osobę do jej uzupełnienia w określonym terminie.
Karta charakterystyki sporządzana jest przez osobę wprowadzającą niebezpieczną substancję lub preparat do obrotu. Jest ona zobowiązana do bezpłatnego udostępnienia karty charakterystyki odbiorcy niebezpiecznej substancji/preparatu.
Oznakowanie i opakowanie substancji i preparatów niebezpiecznych.
Rozdział 6 ustawy o substancjach… poświęcony jest oznakowaniu oraz opakowaniu substancji niebezpiecznych. W art.25 napisano, że:
- Oznakowanie opakowania substancji/preparatu niebezpiecznego obejmuje nazwę umożliwiającą jednoznaczną identyfikację substancji lub preparatu, nazwy określonych substancji niebezpiecznych zawartych w preparacie, nazwę i siedzibę, a w przypadku osoby fizycznej imię i nazwisko oraz adres osoby wprowadzającej substancję lub preparat do obrotu oraz odpowiednie znaki ostrzegawcze i napisy, a także informacje o wymaganym postępowaniu z opróżnionymi opakowaniami, zgodnie z obowiązującymi przepisami.;
- Oznakowanie opakowania substancji niebezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego, wprowadzanych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, powinno być sporządzone w języku polskim, zgodnie z wymogami określonymi w przepisach o języku polskim;
- Na opakowaniach substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych nie wolno umieszczać oznaczeń wskazujących, że taka substancja lub taki preparat nie są niebezpieczne.
W art.28 jest mowa o tym, że opakowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu powinny:
mieć konstrukcję uniemożliwiającą wydostanie się zawartości z opakowania w sposób przypadkowy;
być wykonane z materiałów odpornych na niszczące działanie ich zawartości i uniemożliwiających tworzenie się substancji niebezpiecznych w wyniku chemicznego oddziaływania zawartości na materiał opakowania;
zachowywać szczelność w warunkach działających na opakowanie obciążeń i napięć w trakcie jego normalnej eksploatacji;
w przypadku opakowań z zamknięciami wielokrotnego użytku, gwarantować zachowanie ich szczelności podczas wielokrotnego otwierania i zamykania w warunkach normalnej eksploatacji.
W art. 30 mowa jest o zakazie reklamy niebezpiecznego preparatu:
- Zabroniona jest reklama substancji niebezpiecznej bez wymienienia kategorii niebezpieczeństwa związanej z tą substancją;
- Każda reklama preparatu niebezpiecznego, która umożliwia konsumentom nabycie takiego preparatu bez uprzedniego obejrzenia oznakowania na jego opakowaniu, musi zawierać informację o rodzaju lub rodzajach zagrożeń wymienionych na oznakowaniu opakowania.
Przepisy o nadzorze ( art.33).
Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy oraz przepisów rozporządzeń sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna albo Państwowa Inspekcja Sanitarna Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w zakresie swojej właściwości, oraz:
Inspekcja Ochrony Środowiska - w zakresie zagrożeń dla środowiska;
Państwowa Inspekcja Pracy - w zakresie nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów ustawy przez pracodawców - w zakresie swoich kompetencji;
Inspekcja Handlowa;
Państwowa Straż Pożarna - w zakresie właściwego oznakowania miejsc składowania substancji i preparatów;
Straż Graniczna i organy celne.
Substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska ( azbest, PCB).
Podstawę prawą do klasyfikacji stopnia zagrożenia powodowanych przez te związki nadaje, w tym przypadku, ustawa Prawo Ochrony Środowiska. Mówi o tym art.160:
- Zabronione jest, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie i przepisach odrębnych, wprowadzanie do obrotu lub ponowne wykorzystanie substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska.
- Substancjami stwarzającymi szczególne zagrożenie dla środowiska są w szczególności:
Azbest;
PCB.
Dodatkowo, na podstawie tego artykułu, w dniu 9 grudnia 2003r Minister Zdrowia przygotował rozporządzenie w sprawie substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, w którym wymieniono nazwy takich substancji: aldryna, dieldryna, endryna, izodryna, DDT, heksachlorocykloheksan, lindan.
W art.161 mowa jest o unieszkodliwianiu niebezpiecznych substancji:
- Substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska powinny być wykorzystywane, przemieszczane i eliminowane przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności.
Szczególne przepisy dotyczące azbestu zawiera ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, której celem jest wyeliminowanie produkcji, stosowania oraz obrotu wyrobami zawierającymi azbest.
Ustawa w swej treści zakazuje:
Wprowadzania na terytorium Polski azbestu i wyrobów zawierających azbest;
Produkcji wyrobów zawierających azbest;
Obrotu azbestem oraz wyrobami zawierającymi azbest.
7. Podsumowanie.