HANDEL ZAGRANICZNY-Odpłatna wym towarów,usług z zagranicz podmiotami gosp. (exp.,imp.). Przyczyny: nierównomierne rozmieszcz zasobów geologicznych i klimatu, nierównomierne rozłożenie poziomu technologicznego, korzyści produkcji na wielką skalę. Polityka h.zagr.-świadoma działalność państwa w kształtowaniu pożądanych warunków, kierunków, wielkości i skutku obrotów w zakresie wym towarów, usług i obrotów kapitałowych. Korzyści: a)proste: imp. tańszy niż prod krajowa, exp tego co tańsze w kraju niż zagr.- różnice absolutne w kosztach wytwarzania; b)względne: zasada kosztów komperatywnych (produk. tych produktów, których wytworzenie jest tańsze w kraju, import tych których wytwarzać się nie opłaca), korz. efektywnościowe: prod na wielką skalę, spadek kosztów jednost i specjalizacja; sprzyja rozwojowi. Import-niezbędny takich tow, których nie da się wytw w kraju; imp.substytucyjny:zastęp. prod krajową wtedy gdy się opłaca z pktu widzenia rzeczowego; imp.prod-zaopatrzeniowy: surowce i półfabrykanty dla fabryk krajowych; imp.inwestycyjny: maszyny, urządzenia służ. do prod. innych rzeczy; imp.konsumpcyjny:towary konsumpcyjne. Polityka a)autonomiczna- nie jest ograniczona umowami b)konwencyjna- prowadzona w ramach umów (daje pewność). Polityka a) wolnego handlu- bez ogr handlowych, opiera się na teorii wolnego handlu, nie ma ograniczeń celnych; b)polit ograniczenia (protekcjonizmu)- popierani własnego eksportu, ograniczenie importu na rynku walutowym. Protekcjonizm jest konieczny gdyż chroni własny przemysł, gdy jest ujemny bilans płatniczy należy wprow cła, niemożność wykorzyst potencjału gosp- wprow ceł, rozwinięcie krajowego potencjału na rynku pracy. Wady protekcjonizmu: traci konsument, chroniąc krajowy przemysł „rozpieszczamy go”, narażenie sią na rewanż innych krajów, wprowadzamy monopol na własny rynek. c)polit autarkiczna-samowystarczalność kraju: import tego co konieczne, exp ograniczony do sfinansowania importu. Nie opłaca się. Ograniczenia h. zagr.: 1) cła (bariery taryfowe)- importowe, exp, tranzytowe; od wartości, ilości; fiskalne, ochronne (chr.rynek wew.), zaporowe, prohibicyjne(zakaz), dyskryminacyjne (w stos do konkretnego kraju), preferencyjne (klauzula najwyższego uprzyw). Cło kształt podaż i popyt danego towaru. 2)bariery pozataryfowe- np. opłaty wyrównawcze w tow wolno-spożywczych. 3)subwencje eksportowe, premie- zwrot różnicy mdzy ceną kraj a zagr. 4)kontyngenty- ogr ilościowe 5)ogr dewizowe- zniesienie swobód obrotu handlu dewizami zagranicznymi (najgroxniejsze). Rola h.zagr.-1)zmiana struktury rzeczowej dochodu narodowego 2)zwiększa efektywność gospodarowania (specjalizacja, pełniejszeb wykorz aparatu produkcyjnego i postępu tech, pobudza konkurencję.) 3)umożliwia zwiększenia absorcji (zwiększyć absorcję, konsumpcję i inwestycje poprzez prod krajową nad możliwości krajowe; dodatkowe inwestycje zagr. Zmiany w h.zagr. po 1989r.: przed 1989 exp i imp głównie z Rosją, po 89 z Niemcami- to dobrze, przy Ros mieliśmy mniejsze możliwości. Wprowadzono liberalizację handlu zagr., likwidacja państwowego monopolu h.zagr. Wprowadzono wymienialnośc złotego na wal zagraniczne. Nastąpiła niespodziewana nadwyżka w h.zagr., bo był wysoki kurs dolara i exp był wyjątkowo opłacalny, jednak niestety wywołało to brak towarów narynku krajowym→ wysokie ceny.

KURS WALUTOWY- cena waluty obcej w pieniądzu krajowym; cena jednostki pieniężnej jednego kraju wyrażona w jedn pien innych krajów. Powstaje w wyniku wymienialności walut. Wzajemny k.wal zależy od: a)parytetu siły nabywczej b)popytu i podaży na wal obcą w innym kraju, co zależy m.in. od:a) relacji w bil handlowym (gdy deficyt-duży import- duży popyt na wal obcą, mały na krajową. Kurs wal obcej↑, a krajowej↓. b)pop i podaż na wal staje się niezależny od bil handl, waluta staje się towarem (popyt na daną wal rośnie/spada na rynku światowym, gdy rośnie/spada st% w stos do st% za granicą od wkładów pieniężnych (depozytowych). Dewaluacja- ustawowe obniżenie wart waluty danego kraju w stos do walut zagr.; obniżenie się realnej wart pieniędzy. Dokonyw przez BC. Jeśli kraj ma ujemny bil handl, to jest dewaluacja. D. niesie za soba działania inflacyjne. Ma ujemny wpływ na spłatę długu zagranicznego, ale dodatni na spłatę dł dewizowego. Rewaluacja- wzrost siły nabywczej pieniądza, podwyższenie kursu wal krajowej liczonej w wal zagr. Złotówka jest droższa, a $ tańszy dla importerów- jest bodźcem dla importu. Spadek exp, bo są większe koszty exportu towarów. Jest hamulcem exportu. POLITYKA PRZEMYSŁOWA- działalnośc interwencyjna państwa prowadzona w stosunku do przemysłu polegająca na modyfikacji i lokowaniu zasobów przez rynek; stosow do całego przemysłu- polit powszechna, a do pewnych branż- polit selektywna. P.powszechna- rząd wspiera modernizację przedsiębiorstw, popiera badania naukowe nad nowymi technologiami. Takie działania nie prowadzą do zniekształcenia cen, nie zmieniają struktury produkcji. Nie wprowadza niczego nowego. P.selektywna- tworzy nową sytuację, bo państwo wyznacza priorytety, a to powoduje duże zmiany w rezultatach przemysłu- zmiany cenowe towarów, dystrybucja niektórych branż. Z tego wynika redystrybucja- dodatkowy podział na branże uprzywilejowane. Polityka ta budzi krytykę liberałow, bo dokonuje selekcji, następuje opóźnienie w zmianach struktury przemysłu- podtrzymuje niektóre firmy niepotrzebnie, tworzą się monopole, dyskryminacja małych przedsiębiorstw. Polit. selektywną dzielimy na: a)aktwną- stosow do gałęzi mających perspektywy rozwoju b)deferatywna-ochronna- ważniejsza bo te same branże trzeba rozwinąć, utrzymać poziom zatrudnienia w tych branżach. Środki jakie stos polit selektywna: 1)ekonomiczne od strony budżetu i polit pieniężnej 2)narzędzia polit makroekonomicz 3)narz bezpośrednie 4)subsydia (dotacje budżetowe, ulgi podatkowe, okresowe zaniechanie świadczeń, transfer środków.) Do 1989 Polska była krajem wysokouprzemysłowionym. Władze miały zamiar odprzemysłowić. Nast. spadek produkcji prawie we wszystkich gałęziach przem. 30-50% spadek zatrudnienia. Ocalał jedynie przem. rolno- spożywczy. Przyczyny: błędne założenie, że rynek sam dokona transformacji. Upadek przemysłu zagranicznego, nie było odbiorców, majątek przemysłu przestarzały, zmiana struktury finalnego popytu, zmiana atruktury ceny, brak organizacji menedżerskich, totalne otwarcie rynku krajowego na rynek zewnętrzny.

RYNEK PRACY- całokształt procesów kupna i sprzedaży. Przedmiotem podaży i popytu jest praca, a ceną płaca. Popytem są miejsca pracy , które dają pracodawcy. Podażą są ludzie poszukujący miejsc pracy, sprzedający swoją siłę roboczą. Popyt n aprace jest popytem pochodnym, popytem na produkty, które praca może wytworzyć. Popyt na produkty jest popytem globalnym. Jego wzrost dokonuje się przez zwiększenie podaży pieniądza. Podaż zasobów pracy ma charakter egzogeniczny i wynika z procesów demograficznych. Popyt na pracę ma char endogeniczny i wynika z wielkości gospodarczych. Państwo powinno prowadzić politykę zatrudnienia- oddziaływać na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki, godzenia interesów pracodawcow i pracowników. Czynniki rozróżniające płace w różnych bgałęziach: 1) praca wysokokwalifikowana musi być więcej płatna (bo nauka, czas i zdolności), 2)efektywność pracy 3)relacje mdzy podażą i popytem na pracę 4)uciążliwość/ atrakcyjność pracy 5)społeczne znaczenie pracy. Bezrobocie- pewna ułomność rynku pracy na rynku doskonałym. Sytuacja, gdy ist pewna grupa ludzi czynna zawodowo chcąca pracować, a nie mogąca tej pracy znaleźć. Przyczyna to podaż pracy jest wyższa od popytu do pracy. Rodzaje bezrobocia: 1)frykcyjne- zahamowania w przepływie. Ludzie zmieniający prac przez pewien cas pozost bezrobotni. 2)strukturalne- ogół zdolnych i chętnych do pracy, ale nie mogących jej znaleźć z uwagi na niedopasowanie struktury oferowanych miejsc pracy do stru kwalifikacji siły roboczej. 3)koniunkturalne- spowodowane spadkiem popytu globalnego 4)technologiczne- maszyny zastępują ludzi, są bardziej wydajne 5)klasyczne- płacowe: przy wyższej płacy mniejszy popyt na pracę 6)demograficzne- roczniki pochodzące z wyżu demograficznego, podaż na pracę jest za duża. Przeciwdziałanie: 1)obniżenie podaży pracy np. wydłużając czas kształcenia 2)zwiększenie pałc mężczyzn, aby kobiety nie szły do pracy 3)zwiększenie liczebności armii 4)szkolenia, przekwalifikowania, dostępne inf o mscach pracy 5)subsydiowanie płac 6) zmniejszenie kosztów pozapłacowych (ubezp) 7)zmniejszenie podaży pracy poprzez zmniejszenie czasu pracy. Stopa bezrobocia- stosunek liczby bezrobotnych do ogólnej liczby ludności aktywnej zawodowo (15,2%). St. aktywności zawodowej- stos liczby os zawodowo czynnych do ludności zawodowo czynnej. St zatrudnienia- stos liczby os pracujących do licz ludności w wieku produkcyjnym (65,9%). Polityka wobec bezrobocia: 1)pasywna- nie przeciwdzała bezrobociu, tylko jego skutkom (zasiłki) 2)aktywna a)mikroekonomiczna- subsydiowanie płac, obniżenie kosztów pozapłacowych (ubezp pracowników, zbilansowanie popytu i podaży na pracę b)makroekon- wzrost produktu.

KWADRAT MAGICZNY- 4 główne cele, które trzeba osiągnąć: 1)stabilizacja cen 2)równowaga lub nadwyżka w bilansie płatniczym 3)pełne zatrudnienie 4)wzrost gospodarczy. Nigdy nie można osiągnąć wszystkich tych celów jednocześnie- stąd wynika potrzeba polityki gospodarczej, rynek nie jest doskonały, ma swoje wewnętrzne wady. INFLACJA- proces ekonomiczny przejawiający się we wzroście cen towarów; polega na nieproporcjonalnie szybkim zwiększaniu się ilości pieniędzy w stosunku do masy towarowej. Od inflacji zależą płace, emerytury, renty. Rodzaje inflacji: 1) z pktu widzenia form przejawiania a)otwarta-jawna b)cenowa c)tłumiona- trudnośc dostępu do towarów. Nawias inflacyjny- ludzie gromadzili pieniądze, ale nie mieli na co ich wydawać. 2)z pktu widzenia tempa a)powolna (do 10% rocznie) b)krocząca (do 35% rocznie) c)galopująca (do 100% rocznie) d)hiperinflacja- 10% miesięcznie, górnego ograniczenia nie ma 3)wg przyczyn: a)podażowo-kosztowa: nast. wzrost płac wyższy niż wzrost wydajności pracy, nałożenie podatków cenotwórczych, działanie monopoli produkcyjnych, zawyżenie cen produktówpółfabrykantów na rynkach światowych b) popytowo-pieniężna: po stronie kosztów nic się nie dzieje, następuje zwiększenie ilości pieniądza na rynku, rośnie popyt. Dodatkowy pieniądz nie znajduje pokrycia w towarze, następstwem tego jest wzrost cen. Występuje nie dopasowanie rzeczowej struktury podaży do struktury pieniężnego popytu. Przebieg inflacji: Ifaza- nieuprzedzona: nast. niewielki wzrost cen towarów, nie reagują na to płace i inne czynniki prrodukcji. Wzrost dochodów producentów i sprzedawców- renta inflacyjna. Spadek stałych dochodów realnych gosp domowych. Nowe inwestycje, wzrost zatrudnienia i produkcji. Wzrost importu, ujemne saldo handlu zagranicznego, dewaluacja pieniądza krajowego. IIfaza- inflacja uprzedzona, zjawisko iluzji pieniądza, rosną ceny innych czynników produkcji, rosną koszty, słabnie oszczędzanie, rośnie szybkość obiegu pieniądza, podm gospodarcze usiłują spieniężać aktywa na aktywa rzeczowe- kupują towary w ilości nadmiernej. Rośnie st%, kredyt drożeje, ceny tracą funkcję informacyjną, co powoduje błędy w alokacji kapitału. Następują strajki, ogólny bałagan, recesja. Straty ponoszą wierzyciele, bo pożyczki zwracane są w wartości nominalnej. Zyskują dłużnicy. Działania antyinflacyjne: 1-przy infl kosztowo-podażowej: musi nastapić zmiana produkcji, wzrost produkcji dóbr finalnych. Należy zahamować wzrost cen urzędowych, zaniechać poboru podatku cenotwórczego, zmniejszyć export dóbr finalnych, osłabić monopole (związki zawodowe), adaptacyjna polityka pieniężna. 2-przy infl popytowo-pieniężnej: ograniczyć deficyt budżetowy, zmiejszyć dotacje, zwiększyć podatki, zmniejszyć wydatki budżetowe, zwiększyć st% od kredytów, od depozytów, likwidacja kominów płacowych. POLITYKA GOSP.- jako działalność: działanie polityczne państwa określające cele gospodarcze, środki realizacji tych celów oraz organizujące te środki do ich realizowania. -jako nauka: opisuje procesy gosp. dokonywane przez państwo, wyjaśnia je, określa jaka powinna być gospodarka, jej cele i środki, mówi co zrobić, żeby było tak jak powinno. Daje wiedzę o poszczególnych celach gosp, środkach i realizacji, zrozumienie decyzji państwowych, pozwala przewidywać skutki tego co się będzi działo po danych decyzjach, wydarzeniach państwowych. DOKTRYNA- zespół poglądów i wartości, które układają się w ideologie i to one tworzą doktryny. Z doktryny wyrasta USTRÓJ SPOŁ-GOSP zawierający 4elementy: 1.zakres własności środków produkcji (ustroje indywidualistyczne/ kolektywistyczne) 2.jaka ma być motywacja działań 3.jakie mają być wzorce zachowań 4.zakres i sposób regulacji (rynkowo-konkurencyjna, centralistyczna) SYSTEM EKONOMICZNY-powst na bazie ustroju; określa zbiór instytucji i zasad działania, określa kto i jak decyduje o programie produkcji, określa jak to ma być finansowane i koordynowana, okresla jak ma być dokonany podział nadwyżki ekonomicznej. Jest to nanarzędzie, dobór środków do realizacji polityki gospodarczej.

Jaki był cel programu stabilizacji w 1990-91 i w jakim stopniu został osiągnięty? STABILIZACJIA- wygładzanie wahań produkcji i zatrudnienie (cykle koniunkturalne) głównie w celu uniknięcia przedłużających się recesji i wzrostu bezrobocia za pomocą kierowania zagregowanym popytem. W `90r nastąpiło wielkie wydarzenie w gosp. i historii. Przyczyny polityczne leżały poza Polską. We wrześniu ` 89 stworzono rząd niekomunistyczny. Balcerowicz miał opracować nowy ustrój i to nastąpiło. Główne elementy w syst. to * program stabilizacji i zmian systematycznych * stabilizacja między podażą a popytem wyrażająca się w ustabilizowaniu cen Główne elementy pakietu stabilizacyjnego: 1.zmniejszyć deficyt budżetowy 2.zahamować pełną indeksację (ograniczenia w płacach) 3.podniesienie st% od udzielanych kredytów 4.zmiana relacji złotego do dolara ($ kosztować miał 9,5zł) 5.podniesienie cen nośników energii (węgiel, prąd) nawet 10razy. Jakie podstawowe zmiany wprowadził w Polsce plan stabilizacji? Plan zmian systemowych: 1.uwolnienie ceny- koniec z cenami państwowymi 2. wprowadzono wymienialność złotego na waluty zagraniczne. 3. wprow liberalzacji handlu zagr 4.wprowadzono ustawę umożliwiającą prywatyzację (lipiec '90) 5. zmiana w syst podatkowym- podniesiono ciężar podatku dochdow z przedsiebiorstw na gosp domowe 6.wolne ceny kredytu 7. demonopolizacja handlu zagranicznego 8. zniknęły dyrektywy planu centralnego (przeds same mogły decydować ile produkować) W I miesiącu uwolnienie cen i podniesienie ceny kredytów oraz $. Nastąpił szok cenowy. Ceny w '90r wzrosły o 80 a w lutym o 20%. Pieniądz zyskał nowe f-cje. Uzyskał nowe zastosowanie. Każdy kto miał pieniądz mógł handlować. Skutki zmian: * zniszczenie potencjału gosp *zmniejszenie zamożności ludności *głęboki spadek prod przem i rolnej *spadek doch narodowego *zwolnienie cen *uwolnienie rynku dewizowego * zaostrzenie kryteriów i płac Płace były ograniczone od podatku ponadnormatywnego. Wzrost płac wynosił 20% wzrostu cen. Płace nominalne wzrosły 2,5 krotnie. Płace realne spadły o 30% w ciągu roku. Wolne ceny nie wzrastały jednakowo. Ceny żywności rosły wolniej. Ceny usług rosły najszybciej, dochody rolników rosły wolniej, więc wystąpili oni z protestami. POZYTYWNE: Była nadwyżka w handlu zag.,bo był wysoki kurs $ i export był wyjątkowo opłacalny. Ponadto wystąpiła wysoka nadwyżka w budżecie, bo obcięto głęboko dotacje, przeds miały ogromne zyski (materiał kupione jeszcze po niższych cenach) i wprowadzono podatki. Jednak negatywnie: wysoki export wywołał brak towarów na rynku krajowym→ wysokie ceny w Polsce, na krajowym rynku zabrakło pieniędzy. Jakie błędy wystąpiły w programie stabilizacji? --w zapowiedziach --w kalkulacjach (za wysoki $, zły kredyt, handel i budżet był dobry) --w oczekiwniach

---