Zatwierdził:

…………….

KONSPEKT ZAJĘĆ

I. Przedmiot: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy

II. Temat: BHP podczas prowadzenia działań w obrębie zagrożenia materiałami promieniotwórczymi

III. Czas trwania zajęć: 1 x 45 minut zajęcia teoretyczne 1 x 45 minut zajęcia praktyczne.

IV. Metoda nauczania: 1. nauczanie teoretyczne:

- wykład

- pogadanka

- dyskusja

- opis

- opowiadanie

- wyjaśnienie

2. nauczanie praktyczne:

- rozwijanie umiejętności

- pokaz

- ćwiczenie

- instruktaż

- inscenizacja

V. Typ lekcji

1. obejmująca kilka momentów procesu dydaktycznego

2. poświęcona podaniu nowego materiału

3. problemowa

4. poświęcona powtórzeniu wiadomości

5. obejmująca ćwiczenia praktyczne

6. poświęcona sprawdzeniu wiadomości i umiejętności

VI. Format zajęć

1. system klasowo - lekcyjny

2. praca grupowa

3. zapoznanie z obiektami, urządzeniami i instalacjami

4. zajęcia praktyczne - ćwiczenia praktyczne ze sprzętem

VII. Miejsce zajęć

1. sala wykładowa

2. plac ćwiczeń

3. stanowisko ćwiczebne

4. zakład produkcyjny lub inne obiekty

VIII. Cel ogólny:

POZNAWCZY -

KSZTAŁCĄCY -

WYCHOWAWCZY -

IX. Pomoce dydaktyczne (wykaz sprzętu)

- foliogramy

- rzutnik

- filmy

- monitory + magnetowid

- tablica lekcyjna

- makiety

- przekroje

- programy multimedialne

- komputer

- PN

- zdjęcia

- inne

X. Zagadnienia do zajęć:

1. Co to jest promieniotwórczość.

2. Promieniowanie jonizujące, promieniowanie alfa, beta, gamma, rentgenowskie.

3. BHP podczas akcji ratowniczo-gaśniczych w obrębie zagrożenia materiałami promieniotwórczymi.

XI. Literatura do zajęć:

BHP w Strażach Pożarnych - Jerzy Lankajtes

XII Plan zajęć:

Lp.	Treść zajęć	Czas	Uwagi
1.	1. Część wstępna: 2. Czynności organizacyjno - porządkowe. - przyjęcie meldunku - sprawdzenie obecności - podanie tematu i przygotowanie odpowiednich pomocy dydaktycznych.	2
2.	3. Część zasadnicza: Promieniotwórczość - jest to zdolność jąder atomów niektórych pierwiastków do samorzutnego rozszczepiania się, któremu towarzyszy emisja promieniowania alfa i beta oraz gamma. Własności te posiadają niektóre pierwiastki występujące w przyrodzie lub powstałe sztucznie. Rozróżnia się promieniotwórczość naturalną, wywoływaną samorzutnym rozpadem jąder atomowych takich pierwiastków, jak np. rad, tor, uran, polon, oraz promieniotwórczość sztuczną, występującą przy rozpadzie izotopów promieniotwórczych. Izotopy to otrzymywane na drodze sztucznych przemian jądrowych różne postacie atomów tego samego pierwiastka, które przy tych samych właściwościach chemicznych różnią się ciężarem atomowym. Izotopy promieniotwórcze wytwarzane są głównie w reaktorach atomowych. Pierwiastki oraz izotopy promieniotwórcze mają zdolność jonizowania atomów i cząsteczek ciał gazowych, ciekłych i stałych, polegającą na naładowaniu ich dodatnimi lub ujemnymi ładunkami elektrycznymi. Promieniowanie jonizujące jest niewidoczne i niewyczuwalne przez zmysły człowieka. Obecność promieniowania można wykryć jedynie za pomocą specjalnej aparatury kontrolno-pomiarowej. Jedną z właściwości promieniowania jonizującego jest zdolność przenikania przez różne ciała. Z tej przyczyny określa się je jako promieniowanie przenikliwe. Promieniowanie alfa jest promieniowaniem dodatnio naładowanych jąder atomów helu. Cząstki te mają prędkość 10000-20000 km/s, zasięg ich w powietrzu wynosi kilka centymetrów, a zdolność przenikania przez skórę człowieka zaledwie ułamek milimetra. Dopiero po przedostaniu się do płuc (z powietrzem lub pyłem), przewodu pokarmowego (np. przy spożyciu skażonej żywności) lub do ran wzrasta znacznie ich ujemne działanie biologiczne. Promieniowanie beta jest również promieniowaniem cząsteczkowym wytwarzanym przez emitowany strumień elektronów. Promieniowanie beta, o ujemnych ładunkach elektrycznych, mają prędkość około 100 000 - 300 000 km/s, zasięg w powietrzu do kilku metrów oraz zdolność przenikania poprzez skórę w głąb ciała do 1 cm. Szkodliwe ich działanie wzrasta po przedostaniu się do dróg oddechowych, przewodu pokarmowego i ran. Promieniowanie gamma jest promieniowaniem elektromagnetycznym o bardzo małej długości fali, zbliżonym do promieniowania X (Roentgena). Promienie gamma odznaczają się największą zdolnością przenikania. Przechodzą bardzo łatwo przez kilkusetmetrową warstwę powietrza. Warstwy: ziemi o grubości 2 cm, betonu 15 cm, albo ołowiu 1,5 cm zmniejszają natężenie promieni gamma dwukrotnie. Ze wzrostem energii promieni gamma zwiększa się ich przenikliwość. Bezpieczeństwo pracy podczas akcji ratowniczych należy prowadzić w ścisłym współdziałaniu ze służbami awaryjnymi, ośrodkami dyspozycyjnymi i grupami interwencyjnymi służby ochrony radiologicznej. Po przybyciu na miejsce akcji kierujący jednostkami straży pożarnych musi niezwłocznie nawiązać bezpośrednią łączność z kierownikiem obiektu lub osobą odpowiedzialną za ochronę radiologiczną albo też z osobą kierującą ekipą służby awaryjnej w celu wspólnego przeprowadzenia rozpoznania radiologicznego i pożarowego. Oprócz danych, których ustalenie należy do rozpoznania każdego pożaru, dowodzący musi dodatkowo ustalić: - czy pożar objął lub zagraża pomieszczeniom, w których znajdują się substancje promieniotwórcze. - czy niezbędna jest natychmiastowa ewakuacja substancji promieniotwórczych z terenu lub pomieszczeń objętych lub zagrożonych pożarem. - miejsca, w których występuje szczególne zagrożenie promieniowaniem zewnętrznym i wewnętrznym, jego natężenie oraz rodzaj (alfa, beta, gamma). Podczas rozpoznania teren akcji należy podzielić w zależności od stopnia aktywacji promieniowania na strefy, uwzględniając przy tym strefę, w której można prowadzić działania przy zachowaniu odpowiednich metod i środków zabezpieczających przed szkodliwym działaniem substancji promieniotwórczych oraz strefę niedostępną, na teren której wchodzić nie wolno: - do chwili ustalenia granicy stref na podstawie pomiarów dozymetrycznych powierzchnię wokół źródła promieniowania w promieniu co najmniej 10m należy oznakować tablicami ostrzegawczymi lub odgrodzić. - po ustaleniu granic stref dowodzący jednostkami straży pożarnych ustala wysokość dopuszczalnej dawki dla strażaków oraz maksymalny czas trwania akcji (przebywania ludzi) w poszczególnych strefach promieniowania. W obiektach, w których nie ma zorganizowanej służby ochrony radiologicznej, rozpoznanie terenu zagrożonego promieniowaniem prowadzi dowodzący przy pomocy wyznaczonych spośród członków straży pożarnych patroli dozymetrycznych, wyposażonych w sprzęt ochronny i pomiarowy. Czas przebywania ludzi w strefie promieniowania zależy od mocy dawki mierzonej w danej strefie oraz od ustalonej dla danej akcji wysokości dopuszczalnej dawki dla strażaka. Do czasu przeprowadzenia rozpoznania radiologicznego radiologicznego i ustalenia stopnia zagrożenia należy większość sił i środków utrzymywać w bezpiecznej odległości od miejsca akcji. Bezpośrednio do akcji wolno wprowadzić jedynie niezbędne minimum sił i środków. Wszyscy biorący udział w akcji muszą posługiwać się specjalną odzieżą i izolującym sprzętem przeciwgazowo-dymowym. Przy akcjach ratowniczych prowadzonych z użyciem wody konieczne jest stosowanie ubrań wodoodpornych oraz gumowych butów i rękawic. Poszczególnym uczestnikom akcji należy przydzielić indywidualne wskaźniki napromieniowania, a dowódcy obowiązani są notować z dokładnością do 1 minuty czas ich wejścia i przebywania w strefie zagrożenia. W celu zmniejszenia ewentualnych skutków napromieniowania trzeba podczas akcji wykorzystywać wszystkie dostępne zasłony naturalne i sztuczne (mury, wały, fałdy terenu) oraz możliwie często wymieniać uczestniczących w akcji. Nie wolno wprowadzać do bezpośredniej akcji ludzi z drobnymi nawet ranami i uszkodzeniami skóry lub błon śluzowych. Uczestnicy akcji, którzy doznali obrażeń ciała, muszą natychmiast przerwać pracę i po wycofaniu zgłosić się do personelu służby zdrowia i ochrony radiologicznej. Pracę należy przerwać również w przypadku uszkodzenia odzieży lub sprzętu ochronnego. W razie konieczności ratowania życia ludzkiego lub wówczas, gdy zwlekanie z wejściem do akcji mogłyby spowodować zwiększenie rozmiarów awarii i znaczny wzrost zagrożenia, kierujący akcją powinien wprowadzać będące w jego dyspozycji siły i środki w taki sposób, aby czas ich przebywania na terenie skażonym był jak najkrótszy. Jeśli istnieje potrzeba ratowania życia ludzkiego, dopuszcza się możliwość narażania ratującego na promieniowanie wyjątkowe (dla którego nie określa się górnej granicy) pod warunkiem uzyskania jego zgody i po uprzednim poinformowaniu go o ryzyku z tym związanym. Wszystkich uczestników akcji obowiązuje przestrzeganie dyscypliny, karności i porządku. Mogą oni działać na wyraźny rozkaz dowodzących i przełożonych. Dotyczy to zwłaszcza wskazania miejsca oraz ustalenia zakresu i czasu wykonywanych czynności. Podczas trwania akcji nie wolno spożywać pokarmów i palić tytoniu oraz dotykać i zbliżać się do miejsc skażonych. Przy najmniejszym podejrzeniu nadmiernego napromieniowania należy bezzwłocznie wycofać zagrożonych z akcji i poddać dezaktywacji lub innym, wskazanym przez personel ochrony radiologicznej lub służbę zdrowia, zabiegom. Ludzi, którzy ulegli nadmiernemu napromieniowaniu, trzeba bezwzględnie odizolować od pozostałych uczestników akcji i jak najszybciej przewieźć do ośrodków leczenia schorzeń popromiennych. Po zakończeniu akcji należy obowiązkowo poddać dezaktywacji wszystkich jej uczestników oraz przeprowadzić odkażenie sprzętu, którym się posługiwali. Dezaktywacja polega najczęściej na dokładnym wymyciu skóry dużą ilością wody z mydłem lub zastosowaniu innych środków, zgodnie ze wskazaniami lekarza. Ubrania ochronne, odzież, bieliznę itp. Odkaża się poprzez mechaniczne usunięcie pyłu i kurzu, sprzęt - przez gruntowne wymycie bieżącą wodą. Rodzaj środka odkażającego oraz sposób przeprowadzenia odkażania terenu ustala fachowy personel służby ochrony radiologicznej. Jednostki straży pożarnych nie powinny prowadzić tego samodzielnie. Wszelkie prace dezaktywacyjne należy wykonywać w indywidualnym sprzęcie ochrony dróg oddechowych oraz w ubraniach gumowych. Wszyscy uczestnicy akcji muszą po jej zakończeniu przejść szczegółowe badania lekarskie, przeprowadzane przy współ udziale personelu ochrony radiologicznej. Zwalczając pożar w obiektach, w których występuje zagrożenie substancjami promieniotwórczymi, trzeba przede wszystkim starać się nie dopuścić, aby pożar objął źródła substancji promieniotwórczych. Ograniczy to zagrożenie skażeniem promieniotwórczym, które mogło by znacznie wzrosnąć, gdyby osłony źródeł uległy spaleniu, stopieniu lub innym uszkodzeniom. W przypadkach skażenia pyłem radioaktywnym pomieszczeń, trzeba wyłączyć urządzenia wentylacyjne oraz pozamykać okna i drzwi, przez co ogranicza się ruch powietrza i możliwości przenoszeni pyłów. W razie skażenia terenu lub pomieszczeń cieczami radioaktywnymi należy miejsca te zabezpieczyć tak, aby ciecze nie mogły rozprzestrzeniać się na dalsze powierzchnie ,przede wszystkim uniemożliwić im odpływ do urządzeń i przewodów wodociągowo-kanalizacyjnych, ciepłowniczych. Teren, obiekty, pomieszczenia, urządzenia itp. skażone pyłami lub cieczami radioaktywnymi muszą być zabezpieczone przed dostępem ludzi.	35
3.	4. Synteza materiału: - powtórzenie najważniejszych części podanego materiału - kontrola efektów nauczania, pytania do odpowiedzi ustnej lub pisemnej:	5
4.	5. Zakończenie zajęć: - podsumowanie zajęć - podanie literatury do zajęć	3

XIII. Uwagi i wskazówki prowadzącego zajęcia.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

---