Różnice indywidualne: osobowość i temperament-str.177-182
Każde dziecko rozpoczyna życie z wbudowanymi już niektórymi cechami, wzorami reakcji i charakterem interakcji. Wpływają one na interpretację przez dziecko jego doświadczeń.
Osobowość to różnice w sposobie, w jaki dzieci i dorośli radzą sobie w działaniu z innymi ludźmi i przedmiotami w otaczającym ich świecie.
Temperament to zasadnicze podłoże emocjonalne na którym opierają się różnice w osobowości. Temperament jest konspektem, z którego rozwija się późniejsza osobowość dziecka lub dorosłego. Cechy osobowości wyrażają się już w dzieciństwie.
Wymiary temperamentu:
Teoria wg Thomasa i Chessa:
Początkowo zawierała ona 9 dymensji: poziom aktywności, rytmiczność, zbliżenie/wycofanie, adaptacyjność, próg reaktywności, intensywność reakcji, jakość nastroju, podatność na zakłócenie i wytrwałość. Następnie zaproponowali, by w zakresie tych cech wyróżnić 3 podstawowe typy:
Dziecko łatwe-jego biologiczne funkcjonowanie nie przysparza problemów, cykle jedzenia i spania są regularne, jest ono zadowolone i przystosowuje się do zmian.
Dziecko trudne-funkcjonowanie jego organizmu nie jest zbyt regularne, cykle jedzenia i spania tworzą się wolniej, negatywnie reaguje na zmiany, jest nerwowe i dużo płacze.
Dziecko wolno rozgrzewające-wykazuje niewiele intensywnych reakcji pozytywnych i negatywnych, na nowe sytuacje reaguje biernym oporem, jednak jeśli przyzwyczai się do nowych rzeczy jego zachowanie będzie pozytywne.
Teoria Buss i Plomin:
Zaproponowali oni 3 wymiary temperamentu:
- poziom aktywności
- emocjonalność
- umiejętności społeczne
Ich kwestionariusz był powszechnie wykorzystywany do mierzenia cech temperamentu u dzieci i dorosłych.
Żaden z poprzednich modeli się nie przyjął. Badacze dalej starają się ustalić model idealny. Cechy wspólne dla badań specjalistów:
Poziom aktywności-tendencja do częstego poruszania się zamiast biernego bezruchu
Zbliżenie/emocjonalność pozytywna-tendencja do otwierania się na świat, ludzi i doświadczenia, pozytywna emocjonalność
Wycofanie-przeciwieństwo zbliżenia, lęk, ucieczka przed nowością, początki nieśmiałości
Emocjonalność negatywna-reagowanie złością, paniką, hałaśliwość, nerwowość
Samokontrola/stabilność w sytuacji zadaniowej-zdolność pozostawania w skupieniu, zarządzania uwagą i staraniami
Nie jest to jednak ostateczna lista wymiarów temperamentu!
Dziedziczenie temperamentu.
Cechy temperamentu są wrodzone i zapisane w genach. Badanie dowodzą, że bliźnięta jednojajowe są o wiele bardziej podobne pod względem temperamentu niż bliźnięta dwujajowe. Świadczy to o silnym wpływie informacji genetycznej.
Badacze zakładają, że predyspozycje temperamentu dziecięcego mogą przetrwać do okresu dorosłego. Nie pozostają one niezmienione ale zachodzi między nimi umiarkowana korelacja.
Chociaż badania nie są jednoznaczne, rośnie liczba dowodów wskaźników stałości temperamentu zaobserwowanych w okresie niemowlęcym i dzieciństwa. Dzieci, które podchodzą pozytywnie do otaczającego je świata, jako nastolatki charakteryzować je będzie pozytywne myślenie. Dzieci, które wykazują wysoki poziom zahamowania, w wieku późniejszym będą raczej nieśmiałe.
Temperament, a otoczenie.
Oprócz temperamentu osobowość określana jest także przez doświadczenia dziecięce. W przypadku oddziaływania otoczenia i temperamentu dochodzi często do wzmocnienia wrodzonych cech.
Odnajdywanie niszy- proces, w którym każdy z nas selekcjonuje swoje doświadczenia np. dzieci towarzyskie szukają kontaktu z innymi dziećmi
Temperament wpływa na sposób interpretacji danego doświadczenia-czynnik ten pomaga zrozumieć, dlaczego dzieci z jednej rodziny przejawiają różne zachowania
Tendencje rodziców-wzmacniają wrodzone struktury temperamentu. Powinni odnosić się do dzieci z miłością i pozytywnym nastawieniem.