Paryska Karta Nowej Europy, dokument podpisany w 1990 na szczycie paryskim szefów państw i rządów KBWE, drugi po Akcie końcowym KBWE przyjęty w ramach KBWE. Jest ona wyrazem optymizmu spowodowanego przemianami politycznymi w Europie, zachodzącymi od Jesieni Narodów z 1989, i nieświadomości, iż na kontynencie są znów możliwe tragedie typu: wojna jugosłowiańska, konflikty na Bałkanach czy w byłym ZSRR.

Karta zwiększa instytucjonalizację KBWE, powołuje Radę i Komitet Wysokich Przedstawicieli, Sekretariat w Pradze, Biuro ds. Wolnych Wyborów w Warszawie, Centrum Zapobiegania Konfliktom w Wiedniu. Te decyzje były wstępem do przekształcenia KBWE w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.

Międzynarodowe Stosunki Polityczne 

• wykład i konwersatorium w wymiarze 30 godz.

• egzamin pisemny

Konwersatorium - Konspekt

System bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych

1. Geneza ONZ

2. Cele, zasady i członkostwo Organizacji

3. Główne organy, zasady głosowania i kompetencje ZO oraz RB

4. Charakter prawny i funkcje Organizacji

5. Karta NZ a Pakt Ligi Narodów

6. Odpowiedzialność RB za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe;

7. Akcje i operacje ONZ

8. Ocena efektywności ONZ

• Karta NZ;

• Bierzanek R, Symonides J.: Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa, różne wydania, paragraf, pt. "ONZ";

• Kuźniar R.: System Narodów Zjednoczonych, w: E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2000, r. XV, s. 352-376;

• Parzymies S.: Rola ONZ w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, [w]:

• Kukułka J., Popiuk I., Rysińska E. (red.): Wkład ONZ w rozwój współżycia narodów, Warszawa 1997, s. 23 - 44; tamże J. Kukułka, Podsumowanie osiągnięć, słabości i szans ONZ, s. 193-199;

• Łukaszuk L.: Polska w Organizacji Narodów Zjednoczonych, [w:] S. Parzymies, I. Popiuk-Rysińska (red.), Polska w organizacjach międzynarodowych, Warszawa 1998, s. 47 - 61;

• Gągor F., Paszkowski K: Międzynarodowe operacje pokojowe w doktrynie obronnej RP, Toruń 1999, s. 143 - 172, 232 - 239;

• Rydzykowski J.: Słownik Organizacji Narodów Zjednoczonych, Warszawa 2000.

Prawne i instytucjonalne podstawy stosunków międzynarodowych

1. Rola międzynarodowych norm prawnych i politycznych, procesy kodyfikacyjne, funkcje i skuteczność

2. Deklaracja zasad prawa międzynarodowego z 1970 roku i Deklaracja zasad KBWE z 1975 roku

3. Współczesne instytucje międzynarodowe i ich znaczenie

• Karta NZ;

• Deklaracja zasad prawa międzynarodowego oraz Deklaracja zasad KBWE;

• Ciechański J.: Prawo międzynarodowe - normy i regulacja, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar, cyt. wyd., r. XIII, s. 311-329;

• Popiuk-Rysińska I.: Instytucjonalne podstawy stosunków międzynarodowych, tamże, r. XIV, s. 330-351;

• Bieleń St.: Przewartościowania prawa narodów do samostanowienia, Stosunki Międzynarodowe 1998, t. 19, s. 9-27.

Stosunki dyplomatyczne i konsularne

1. Organy państwa w stosunkach międzynarodowych

2. Pojęcie służby zagranicznej, służby dyplomatycznej i służby konsularnej

3. Normy regulujące stosunki dyplomatyczne i stosunki konsularne

4. Prawo legacji i prawo konsulatu

5. Funkcje misji dyplomatycznej i misji konsularnej

6. Klasy szefów misji i precedencja

7. Korpus dyplomatyczny i korpus konsularny

8. Przywileje i immunitety dyplomatyczne i konsularne

• Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 roku;

• Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych z 24 kwietnia 1963 roku;

• Góralczyk W.: Prawo międzynarodowe publiczne..., r. pt. "Prawo dyplomatyczne

• i konsularne";

• Sutor J.: Prawo dyplomatyczne i konsularne, Warszawa 1996, rozdz. II-VII, XII-XVI;

• Szczepanik K.: Dyplomacja Polski 1918-2000. Struktury organizacyjne, Warszawa 2000;

• Sawicki S.: Prawo konsularne. Studium prawno-międzynarodowe, Warszawa 1998;

• Czubik P.: M. Kowalski, Konsul honorowy. Studium prawnomiędzynarodowe, Zakamycze 1999;

• Joniec T.: Polska służba konsularna 1918-1995, Warszawa 1996;

• Pietkiewicz E.: Protokół dyplomatyczny, Warszawa 1998;

• Sutor J.: Immunitety i przywileje Rady Europy i Wspólnot Europejskich, Warszawa 2000.

Problem niemiecki po II wojnie światowej

1. Definiowanie problemu niemieckiego po II wojnie światowej

2. Od podziału do zjednoczenia Niemiec

3. Podstawowe regulacje prawne w odniesieniu do Niemiec

4. Nowe role międzynarodowe Niemiec

• Układ o ostatecznym uregulowaniu w odniesieniu do Niemiec;

• Cziomer E,: Zarys historii Niemiec powojennych 1945 - 1995, Warszawa 1997,
  rozdz. 1 - 5, i 9;

• Kiwerska J.: Międzynarodowe uwarunkowania zjednoczenia Niemiec, [w:] L. Janicki, B. Koszel, W. Wilczyński (red.), Zjednoczenie Niemiec. Studia politologiczno-ekonomiczno-prawne, Poznań 1996, s. 97 - 134;

• Mazur Z.: Międzynarodowa pozycja zjednoczonych Niemiec, w: Z. Mazur (red.), Rola nowych Niemiec na arenie międzynarodowej, Poznań 1996, s. 15 - 43.

Europa Środkowa i Wschodnia w procesie transformacji

1. Blokowe uwarunkowania bezpieczeństwa po II wojnie światowej

2. Przemiany polityczno-ustrojowe w okresie Jesieni Ludów 1989 roku

3. Rozpad ZSRR i jego konsekwencje

4. Poszukiwanie nowych rozwiązań w dziedzinie bezpieczeństwa

• Dokumenty organizacji regionalnych Europy Środkowej;

• Bieleń St.: Erozja starego systemu bezpieczeństwa, w: J. Kukułka (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe w Europie Środkowej po zimnej wojnie, Warszawa 1994, s.13 - 22;

• Zięba R,: Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje - struktury - funkcjonowanie, Warszawa 1999, r. VII, s. 235 - 276;

• Grupa Wyszehradzka, Inicjatywa Środkowoeuropejska, Rada Państw Morza Bałtyckiego, [w:] K. Burda, J. Gajewski, K. Szczepanik, Vademecum organizacji europejskich, Warszawa 1998;

• Bieleń St.: Polska a Europa Środkowa, Studia Europejskie 1998, nr 3;

• Stańczyk J.: Uwarunkowania bezpieczeństwa postsocjalistycznych państw Europy Środkowej, Studia Europejskie 1998, nr 4, s. 93 - 116;

• Wendt J.: Współpraca regionalna Polski w Europie Środkowej, tamże, s. 133 - 146.

System euroatlantycki. Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego

1. Geneza systemu bezpieczeństwa euroatlantyckiego

2. Postanowienia traktatowe (casus foederis), struktura, ewolucja członkostwa

3. Przeobrażenia doktrynalno-strukturalne NATO po zakończeniu zimnej wojny

• Traktat Północnoatlantycki; Koncepcja strategiczna Sojuszu przyjęta przez szefów państw i rządów, uczestniczących w spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej w Waszyngtonie 23 i 24 kwietnia 1999 roku, w: NATO. Przegląd, wyd. specjalne, Lato 1999, nr 2 lub w: Studia Europejskie 1999, nr 2;

• NATO. Vademecum, Wydanie Jubileuszowe, Warszawa 1999, rozdz. 3 - 5;

• R. Zięba, Instytucjonalizacja..., r. IV, s. 116 - 162;

• Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, w: K. Burda, J. Gajewski, K. Szczepanik, Vademecum organizacji europejskich..., rozdz. II;

• Rotfeld A.D.: Rozszerzenie NATO a umacnianie euroatlantyckich struktur bezpieczeństwa, Sprawy Międzynarodowe 1999, nr 1, s. 65-96;

• Towpik A.: Polska w NATO - rok pierwszy, w: Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2000, Warszawa 2000, s. 20-34.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

1. Geneza procesu paneuropejskiego

2. Przebieg i funkcje KBWE w okresie konfrontacji Wschód - Zachód

3. Akt Końcowy KBWE i kolejne dokumenty

4. Instytucjonalizacja procesu paneuropejskiego i przekształcenia w latach 90.

• Akt Końcowy KBWE z 1975 roku (Deklaracja zasad); Paryska Karta Nowej Europy; Dokument Helsiński: Wyzwania czasu przemian; Ku prawdziwemu partnerstwu w nowej erze. Dokument Budapeszteński 1994; Dokument Lizboński 1996; Karta Bezpieczeństwa Europejskiego ze Stambułu 1999;

• Zięba R.: Instytucjonalizacja..., r. VIII, s. 277 - 326;

• Tenże, Polska w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie,
  [w:] S. Parzymies, I. Popiuk-Rysińska, Polska w organizacjach..., s. 63 - 73.

• Burda K., Gajewski J., Szczepanik K.: Vademecum organizacji europejskich... .

Dokumenty:

• Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów, opr. S. Bieleń, Warszawa 1998.

Literatura uzupełniająca:

• Calvocoressi P.: Polityka międzynarodowa po 1945 roku, Warszawa 1998;

• Cesarz Z., Stadtmüller E.: Problemy polityczne współczesnego świata, Wrocław 1998;

• Kukułka J.: Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945 - 1996, Warszawa

• 1996, r. XXIX;

• Malendowski Wl., Mojsiewicz Cz. (red.): Stosunki międzynarodowe, Wrocław 1998;

• Parzymies St.: Stosunki międzynarodowe w Europie po II wojnie światowej 1945-1999, Warszawa 1999;

• Cziomer E., Zyblikiewicz L.Z.: Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa-Kraków 2000;

• Dobrzycki W.: Stosunki międzynarodowe w Ameryce Łacińskiej. Historia i współczesność, Warszawa 2000;

• Polk W.: Sąsiedzi i obcy. Podstawy stosunków międzynarodowych, Warszawa 2000.

Międzynarodowe Stosunki Polityczne

Wykład - konspekt

1. Stosunki międzynarodowe - pojęcie, przedmiot, nauka, praktyka
   Geneza stosunków międzynarodowych, ewolucja od starożytności do średniowiecza i renesansu, kształtowanie się państw narodowych i suwerennych; procesy internacjonalizacji życia społecznego; powstanie dyscypliny akademickiej stosunków międzynarodowych, specyfika dziedziny badań.

2. Uwarunkowania stosunków międzynarodowych (geopolityczne, demograficzne, ideologiczne, ekonomiczne, wojskowe i osobowościowe)
   Koncepcje geopolityczne i ich znaczenie; wpływ geopolityki na kształtowanie się rang uczestników państwowych i układ sił w stosunkach międzynarodowych. Bilans i znaczenie potencjału ludnościowego świata; problem eksplozji demograficznej; procesy migracyjne i rodzaje migracji; reżimy ochronne. Rola ideologii i doktryn w stosunkach międzynarodowych; formy zjawisk ideologicznych; dezideologizacja stosunków międzynarodowych po "zimnej wojnie". Doktryny i instytucje ekonomiczne; formy przejawiania się czynnika ekonomicznego w stosunkach międzynarodowych; procesy integracji gospodarczej i ich znaczenie. Wpływ czynnika wojskowego na politykę państw; ewolucja ius ad bellum. Rola osobowości polityków i mężów stanu.

3. Państwo i naród jako uczestnicy stosunków międzynarodowych
   Uczestnicy podmiotowi i przedmiotowi; państwa jako najważniejsi uczestnicy i podmioty międzynarodowych stosunków politycznych; skutki powstawania i zaniku państw - problem sukcesji; uznanie międzynarodowe i jego rodzaje; hierarchia państw - od supermocarstw, poprzez mocarstwa selektywne, państwa średniej rangi, do mini-państw; specyfika podmiotowości Stolicy Apostolskiej. Podmiotowość narodu; uczestnictwo pośrednie i bezpośrednie; realizacja zasady samostanowienia narodów; nacjonalizm jako ideologia integracyjna i zasada polityczna; problem mniejszości narodowych; międzynarodowe rozwiązania normatywne i instytucjonalne w systemie ochrony mniejszości. Udział organizacji międzynarodowych w stosunkach międzynarodowych; systematyka, w tym organizacje rządowe i pozarządowe; funkcje organizacji międzynarodowych; rola organizacji międzynarodowych w rozwiązywaniu konfliktów.

4. Suwerenność państw w stosunkach międzynarodowych
   Historyczny proces kształtowania się idei suwerenności; spory o zakres treści suwerenności; suwerenność państw a zasada suwerenności narodu; prawna koncepcja wyłącznej kompetencji państw; Karta NZ i zasada suwerennej równości państw; granice suwerenności; redefinicje i przewartościowania suwerenności państw we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

5. Polityka zagraniczna państw, interesy narodowe i racja stanu
   Polityka zagraniczna a polityka wewnętrzna; uwarunkowania polityki zagranicznej; cele, środki i metody polityki zagranicznej; funkcje polityki zagranicznej, MSZ jako resort odpowiedzialny za kierowanie polityką zagraniczną i służbą zagraniczną; interesy narodowe i racja stanu; wpływ racji stanu na polistrategię międzynarodową państwa. Wybrane zagadnienia z historii i praktyki dyplomacji. Geneza i historyczny rozwój dyplomacji; utrwalenie się praktyki stałych misji; ewolucja funkcji dyplomatycznych; akty dyplomacji: demarche, noty, memorandum, aide-memoire, ultimatum; protokół dyplomatyczny.

6. Ład międzynarodowy i bezpieczeństwo międzynarodowe - idee, założenia, rzeczywistość po "zimnej wojnie"
   Wybrane poglądy na ład międzynarodowy na przestrzeni stuleci; tradycja hobbesowska, grocjuszowska i kantowska; normatywizm prawniczy i koncepcja "pokoju przez prawo"; rodzaje ładu międzynarodowego; ład faktyczny i formalny; ład realny i postulowany. Strategie unilateralne i multilateralne: hegemonizm i izolacjonizm, równowaga sił, odstraszanie, bezpieczeństwo zbiorowe i kooperatywne; kompleksowe koncepcje bezpieczeństwa; zmiana hierarchii czynników bezpieczeństwa po "zimnej wojnie", różnicowanie i elastyczność międzynarodowych struktur bezpieczeństwa, nowe uwarunkowania bezpieczeństwa międzynarodowego Polski.

---