ZIEMIA ŚWIĘTA ŻYDÓW, CHRZEŚCIJAN I MUZUŁMANÓW
- PRZESZŁOŚĆ I WSPÓŁCZESNOŚĆ
wykład prowadzi prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk
Instytut Religioznawstwa UJ
e-mail: uwpilarc@cyf-kr.edu.pl (w sprawach ważnych)
dyżur: IR UJ (Collegium Broscianum), ul. Grodzka 52, parter, pok. 6, wt. 12.00-13.00
http://www.cyf-kr.edu.pl/~uwpilarc/?co=dyd
(rok 2008/2009, semestr zimowy, kierunek: historia, specjalność: mediteraneistyka; 30 godz.)
Uwaga: zaliczenie na podstawie obecności i prezentacji; egzamin dwuczęściowy: 1. cz. pisemna, 2. cz. ustna (w zależności od potrzeby).
WSTĘP
(podstawowe pojęcia, przedmiot wykładu i jego cele)
1. PODSTAWOWE INFORMACJE O ZIEMI ŚWIĘTEJ (IZRAELU/AUTONOMII PALESTYŃSKIEJ)
Geografia
klimat
fauna i flora
JUDAISTYCZNA TRADYCJA RELIGINA ZWIĄZANA Z EREC ISRAEL
Podstawowe źródła literackie (Biblia judaizmu i Talmud)
Periodyzacja
Religia patriarchów
Początki religii jahwistycznej (okres niewoli egipskiej i wyjścia z niej związany z Mojżeszem)
Pomiędzy konfederacją a monarchią (czasy sędziów)
Czasy monarchii zjednoczonej i powstanie ideologii domu Dawidowego (początek okresu tzw. pierwszej świątyni)
Izrael - państwo północne i jego upadek (722 p.n.e.)
Juda - państwo południowe i jego upadek (586 p.n.e.)
Narodziny judaizmu i jego dzieje w okresie pod panowaniem perskim
Spotkanie judaizmu z kultura hellenistyczną
Polaryzacja judaizmu na przełomie er
Upadek Jerozolimy i koniec okresu tzw. drugiej świątyni
Rabinizacja judaizmu - upadek centrum palestyńskiego i wzrost znaczenia centrum babilońskiego)
Powrót judaizmu do Erec Israel wraz z powstaniem Państwa Izrael (1948)
ZIEMIA ŚWIĘTA W TRADYCJI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ
„Ruch Jezusa” impulsem do narodzin Kościoła (chrześcijaństwa)
Chrześcijańska wpólnota w Palestynie i jej problemy doktrynalne oraz organizacyjne do początku iv wieku
Kościół w palestynie od iv do vii wieku
chrześcijaństwo w Palestynie w okresie perskim i arabskim (do wypraw krzyżowych)
Powstanie Królestwa Jerozolimskiego i jego upadek
Chrześcijańskie miejsca święte w czasie rządów Mameluków, turków i pod mandatem brytyjskim
MUZUŁMAŃSKA HISTORIA PALESTYNY
Podbój Palestyny przez Arabów w vii wieku
Al Kuds - święte miasto muzułmanów - początki islamskiej tradycji
Święte miejsca muzułmanów w Jerozolimie i tradycje z nimi związane
Islam wobec religijnych tradycji judaizmu i chrześcijaństwa na terenie Palestyny (do początku xx wieku)
SYTUACJA RELIGIJNA W ZIEMI ŚWIĘTEJ PO POWSTANIU PAŃSTWA IZRAEL
Wieloreligijność (Żydzi, Muzułmanie, Chrześcijanie, druzowie, samarytanie, bahaici)
Problem miejsc świętych i próby jego rozwiązania
Możliwości dialogu międzyreligijnego i kulturowego
NAJWAŻNIEJSZE MIEJSCA ZWIĄZANE Z TRADYCJAMI RELIGIJNYMI I ICH HISTORIA
Jerozolima
Plac świątynny - Al-Haram asz-Szarif
Meczet Qubbet as-Sachra, „Kopuła Skały”
Mecz et al-Aqsa
Ściana Zachodnia (Mur Płaczu) = Kotel Ha-Ma'arawi
Cytadela, dzielnica ormiańska, dzielnica żydowska
Muzeum Archeologiczne Rockefellera
Góra Oliwna
Dolina Cedronu: tzw. groby królewskie, Ofel, Źródło NMP, Sadzawka Siloe (Silwan), Dolina Hinon, Hakeldama
Tzw. Syjon chrześcijański
Brama Lwów, Sadzawka Betezda, Kościół Św. Anny
Via Dolorosa
Bazylika świętego Grobu (w tym Golgota) i dzielnica łacińska
Muzeum Izraela
Jad Waszem
Herodion i Tekoa
Ain Karem
Betlejem
Hebron
Beer Szewa
Emaus (Al-Qubeibeh)
Wadi Qelt
Jerycho. Tel as-Sultan
Qumran
En Gedi
Masada
Nazaret
Góra Tabor
Jezioro Genezaret i okoliczne miejscowości (Kafarnaum, Betsaida, Tyberiada)
Hajfa (Góra Karmel)
Akko
Cezarea Nadmorska
Jaffa (Tel-Awiw)
Synaj
Petra
Literatura (w wyborze)
Armour R., Islam, chrześcijaństwo i Zachód: burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Kraków 2004;
Lemaire A., Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998;
Starożytny Izrael : od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian, red. H. Shanks; wyd. 2, Warszawa 2007.
Tomaszewski J., Chojnowski P., Izrael, Warszawa 2001 (i inne wyd.)
Johnson P., Cywilizacje Ziemi Świętej, Kraków 1995.
Negev A., Silberman N.A., Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej, Warszawa 2002.
Archeologia Palestyny, pod red. L. Stefaniak, Poznań 1973. (Tamże: J. Wolski: Okres Perski, s. 339-349, tegoż, Okres hellenistyczny i rzymski, s. 350-375, H. Małkiewiczówna, Okres bizantyjski, s. 377-417, A. Zaborski, Okres arabski do wypraw krzyżowych, s. 419-424, J. Ostrowski, Okres wypraw krzyżowych, s. 425-453, tegoż, Okres panowania Mameluków, s. 455-460)
Pilarczyk K., Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali : wprowadzenie religioznawcze, literackie i historyczne, Kraków 2006.
Religia Izraela, w: Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, pod red. K. Pilarczyka i J. Drabiny, Kraków 2008.
Thoraval Y., Słownik cywilizacji muzułmańskiej, Katowice 2002.
Bensimon D., Errera E., Żydzi i Arabowie. Historia współczesnego Izraela, Warszawa 2000.
Przewodniki po Ziemi Świętej: Baldi D., Lombardi L., Murphy-O'Connor J.
Ostański P., Bibliografia biblistyki polskiej 1945-1989, t. 1-2, Poznań 2002.
Literatura podstawowa
(bez lektury tych pozycji nie można zdać egzaminu;
kserokopie zostały udostępnione)
Pilarczyk K., Literatura żydowska od epoki biblijnej do haskali : wprowadzenie religioznawcze, literackie i historyczne, Kraków 2006.
Religia Izraela, w: Religie starożytnego Bliskiego Wschodu, pod red. K. Pilarczyka i J. Drabiny, Kraków 2008. (nowość!)
Archeologia Palestyny, pod red. L. Stefaniak, Poznań 1973. (Tamże: H. Małkiewiczówna, Okres bizantyjski, s. 377-417, A. Zaborski, Okres arabski do wypraw krzyżowych, s. 419-424, J. Ostrowski, Okres wypraw krzyżowych, s. 425-453, tegoż, Okres panowania Mameluków, s. 455-460) (ksero)
Armour R., Islam, chrześcijaństwo i Zachód: burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Kraków 2004; (obowiązkowe fragmenty kserowane)
Bensimon D., Errera E., Żydzi i Arabowie. Historia współczesnego Izraela, Warszawa 2000 (obowiązują fragmenty kserowane).
Johnson P., Cywilizacje Ziemi Świętej, Kraków 1995.
Podstawowa literatura uzupełniająca
Lemaire A., Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998;
Tomaszewski J., Chojnowski P., Izrael, Warszawa 2001 (i inne wyd.)
Plac świątynny - Al-Haram asz-Szarif 2/3 |
|
Meczet Qubbet as-Sachra, „Kopuła Skały” 2/3 |
|
Mecz et al-Aqsa 1 |
|
Stajnie Salomona 1 |
|
Brama Złota 1 |
|
Mur Płaczu (Kotel Ha-Ma'arawi) 1 |
|
Cytadela, dzielnica ormiańska, dzielnica żydowska 2/3 |
|
Muzeum Archeologiczne Rockefellera 1 |
|
Góra Oliwna 2 |
|
Dolina Cedronu: tzw. groby królewskie, Ofel, Źródło NMP, Sadzawka Siloe (Silwan), Dolina Hinon, Hakeldama 3 |
|
Tzw. Syjon chrześcijański 2 |
|
Brama Lwów, Sadzawka Betezda, Kościół Św. Anny 3 |
|
Via Dolorosa 1 |
|
Bazylika świętego Grobu (w tym Golgota) i dzielnica łacińska 3 |
|
Muzeum Izraela 1 |
|
Jad Waszem 1 |
|
Herodion i Tekoa 1 |
|
Ain Karem 2 |
|
Betlejem 2 |
|
Hebron 1 |
|
Beer Szewa 1 |
|
Emaus (Al-Qubeibeh) 1 |
|
Wadi Qelt 1 |
|
Jerycho. Tel as-Sultan 2 |
|
Qumran 2 |
|
En Gedi 1 |
|
Masada 1 |
|
Nazaret 2 |
|
Góra Tabor 1 |
|
Jezioro Genezaret i okoliczne miejscowości (Kafarnaum, Betsaida, Tyberiada) 3 |
|
Hajfa (Góra Karmel) 1 |
|
Akko 1 |
|
Cezarea Nadmorska 2 |
|
Jaffa (Tel-Awiw) 1 |
|
9