Kwalifikowana I Pomoc
Wykład 3
05.03.09r.
WSTRZĄS
Rodzaje wstrząsów:
1. hipowolemiczny
2. anafilaktyczny
3. kardiogenny
4. septyczny
WSTRZĄS HIPOWOLEMICZNY
1. Wiadomości ogólne i mechanizm powstawania:
Jest to stan spowodowany względnym lub bezwzględnym obniżeniem objętości krwi krążącej najczęściej spowodowany jest masywnym krwawieniem (urazy) lub utratą płynu pozakomórkowego.
Fizjologiczny mechanizm działania tego wstrząsu polega na tym, że dostarczenie tlenu do tkanek nie może sprostać ich zapotrzebowaniu. Prowadzi to wkrótce do hipoksji, przestawienia metabolizmu na procesy beztlenowe, a w rezultacie uszkodzenia komórek i nieodwracalnych zmian ważnych dla życia narządów.
W każdej postaci wstrząsu uruchomione zostają mechanizmy kompensacyjne wyrażające się zmianą rozdziału krwi, a tym samym transportu do poszczególnych tkanek i narządów. Krew transportowana jest do narządów życiowo ważnych, a przede wszystkim do mózgu, serca i płuc. Zjawisko to nazywa się centralizacją krążenia. Do narządów, które pozostają pozbawione dostatecznego ukrwienia należą przede wszystkim skóra, trzewia, mięśnie a także nerki.
2. Stopnie wstrząsu hipowolemicznego:
Początkiem każdego zespołu wstrząsowego, niezależnie od pochodzenia, jest spadek ciśnienia krwi, a więc także ukrwienia narządów. Reakcję organizmu na utrzymujące się niedotlenienie tkanek można podzielić na 4 stopnie:
I. Utrata krwi poniżej 15% całkowitej objętości (750ml), co powoduje niewielkie zmiany w podstawowych funkcjach fizjologicznych.
II. Utrata 15-30% krwi (800-1500ml), prowadzi do umiarkowanego przyspieszenia czynności serca i opóźnionego wypełnienia się naczyń włosowatych, nie ma wpływu na skurczowe ciśnienie tętnicze.
III. Oznacza utratę 30-40% krwi (1500-2000ml), czemu towarzyszy pojawienie się nitkowanego szybkiego tętna, spadek skurczowego ciśnienia tętniczego i opóźnione wypełnianie się naczyń włosowatych po ich uciśnięciu palcem.
IV. Utrata >45% krwi (więcej niż 2000ml), cechuje się trudno wyczuwalnym tętnem, głębokim spadkiem ciśnienia tętniczego i zaburzeniem stanu przytomności.
3. Objawy:
- niepokój, zaburzenia świadomości związane z niedokrwieniem i niedotlenieniem mózgu;
- bladość skóry;
- spadek ciśnienia krwi spowodowany zmniejszeniem objętości krwi krążącej;
- szybki i słaby puls spowodowany zmniejszonym przepływem krwi i tachykardią;
- pocenie się i hipotermia - wynika ze skurczu naczyń skórnych i uruchomienia czynności gruczołów potowych;
- niska produkcja moczu spowodowana skurczem naczyń nerkowych;
- hiperwentylacja;
- pragnienie i suchość w ustach (duże zapotrzebowanie na płyn);
- zmęczenie;
- wymioty, biegunki, udar słoneczny.
4. Pierwsza pomoc:
- Wstrząs jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i w każdym przypadku podejrzenia jego wystąpienia należy wezwać pomoc medyczną,
- zapewnienie spokoju i informowanie o wykonywanych czynnościach,
- minimalizowanie bodźców nasilających lęk, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa,
- nie należy podawać choremu żadnych leków ani płynów doustnie,
- przy krwawieniu zewnętrznym należy spróbować zatamować lub ograniczyć krwawienie,
- powyższe czynności nie mogą jednak w żaden sposób opóźnić wezwania wykwalifikowanej pomocy lub przewiezienia chorego do szpitala,
- należy również zapewnić poszkodowanemu komfort termiczny (np. poprzez okrycie kocem termicznym) i wsparcie psychiczne,
- należy zastosować pozycję przeciw wstrząsową (poszkodowanego ułożyć na plecach z rękoma i nogami uniesionymi ku górze).
WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY
1. Wiadomości ogólne i mechanizm powstawania:
Anafilaksja to zjawisko i objawy ostrej reakcji alergicznej wyzwalanej przez interakcje określonych alergenów z przeciwciałami IgE. Gwałtowna reakcja anafilaktyczna w swej najcięższej ogólnoustrojowej postaci zwana jest wstrząsem anafilaktycznym. Wstrząs anafilaktyczny cechuje się bardzo dramatycznym przebiegiem i zagraża naszemu życiu.
Wstrząs anafilaktyczny powoduje zatrzymanie krążenia i oddychania. Spowodowane jest obfitym wydzielaniem substancji, jaką jest histamina i zwiększoną z tego powodu przepuszczalnością ścian naczyń krwionośnych w całym organizmie oraz obkurczeniem dróg oddechowych.
Jeżeli alergen zostanie przyjęty drogą doustną lub poprzez iniekcję, w ciągu sekund lub minut może dojść do wystąpienia reakcji zagrażającej życiu reakcji ogólnoustrojowej. Nagle występujący skurcz i obrzęk oskrzeli, upośledzenie czynności innych narządów ważnych dla życia może spowodować nawet śmierć.
2. Czynniki mogące wywołać reakcję anafilaktyczną:
- skorupiaki i mięczaki,
- orzechy, warzywa strączkowe, seler,
- ryby, jajka, produkty zbożowe, mleko,
- glutaminian sodowy, insulina, penicylina, aspiryna,
- leki do znieczulania miejscowego i ogólnego oraz
- surowice, środki kontrastowe,
- użądlenia owadów ( 0,5 - 5 % populacji ),
- anafilaksja spowodowana wysiłkiem jest szczególną i stosunkowo rzadką postacią występującą szczególnie u osób z astmą, katarem siennym i wysypkami uczuleniowymi.
3. Objawy:
- osłabienie, uczucie zmęczenia,
- zaczerwienienie,
- obrzęk na błonach śluzowych nosa, gardła, krtani - stridor,
- dramatyczna duszność,
- zwiększone wydzielanie śluzu,
- nudności, wymioty, biegunka,
- tachykardia, niewydolność wieńcowa,
- pobudzenie,
- zasłabnięcie, utrata przytomności.
4. Postępowanie profilaktyczne:
- konsultacje z alergologiem lub immunologiem,
- absolutne unikanie czynników, które w przeszłości spowodowały gwałtowny anafilaktyczny odczyn ogólnoustrojowy,
- konieczne jest noszenie wisiorka lub bransoletki z informacją na jakie substancje uczulony jest właściciel,
- w portfelu lub torebce zamieszczenie karty zawierającej informacje na temat choroby,
- dokładne czytanie składu spożywanych produktów i przyjmowanych leków,
- jeśli to możliwe przeprowadzić odczulanie,
- przy sobie ampułko-strzykawka z adrenaliną.
5. Pierwsza pomoc:
- musi być udzielona natychmiast, szczególnie przy dramatycznej duszności - przerwać kontakt z czynnikiem wywołującym reakcję anafilaktyczną,
- zabezpieczyć substancję podejrzaną o wywołanie uczulenia,
- chronić poszkodowanego przed wszelkim wysiłkiem,
- nie pozostawiać bez opieki,
- lekiem, jaki musi być podany natychmiast jest epinefryna (adrenalina) - osoby podatne na występowanie anafilaksji nie powinny się rozstawać z zestawem pierwszej pomocy a z zawartością i sposobem posługiwania się zestawem powinna się zapoznać cała rodzina.
* Zestaw Ana-Kit - strzykawka z igłą, a w niej gotowa do użycia podwójna dawka epinefryny, (tłok blokuje się po podaniu pierwszej dawki), lek przeciwhistaminowy w tabletkach, gaziki nasączone alkoholem, opaska uciskowa.
* Zestaw Epi-Pen - podobny, ale zamiast strzykawki jest sprężynkowy wstrzykiwacz uruchamiany przez silne przyciśnięcie do skóry.
WSTRZĄS - stan charakteryzującym się niedostatecznym przepływem tlenu przez ważne dla życia narządy lub utrudnieniem użytkowania tlenu przez komórki tych narządów. Istotą wstrząsu jest upośledzenie lub zatrzymanie procesu utleniania komórkowego.
WSTRZĄS KARDIOGENNY (SERCOPOCHODNY)
Definicja 1:
Pierwotne zmniejszenie objętości wyrzutowej i minutowej, przy prawidłowej (przynajmniej początkowo) objętości krwi krążącej.
Definicja 2:
Wstrząs kardiogenny jest stanem, w którym niedostateczna perfuzja tkanek ustroju i wynikające z jej następstwa metaboliczne spowodowane są przez gwałtowną i nasiloną dysfunkcję mięśnia serca. Najczęstszą przyczyną jest OZW (ostre zespoły wieńcowe), a głównie zawał serca mięśniowego.
Przyczyny:
- zawał serca mięśniowego - ubytek kurczliwości mięśnia sercowego,
- zapalenie mięśnia sercowego (wirusowe lub bakteryjne),
- uszkodzenie przegrody międzykomorowej,
- tamponada serca (krwiak osierdzia, wysiękowe zapalenie osierdzia),
- zaburzenia rytmu serca (częstoskurcz komorowy),
- zator tętnicy płucnej.
Wstrząs rozwija się najczęściej w ciągu pierwszych 48 godzin świeżego zawału serca (co najmniej 40% masy mięśnia sercowego), u chorych z niestabilną chorobą wieńcową w ciągu 94 godzin od momentu hospitalizacji.
Rozpoznanie:
Rozpoznanie wstrząsu kardiogennego jest konieczne, gdyż w przeciwieństwie do wstrząsu oligowolemicznego przeciwwskazane jest intensywne nawadnianie! Wstrząs sercopochodny jest na ogół normowolemiczny.
Objawy:
- spadek skurczowego ciśnienia tętniczego poniżej 80 mmHg lub spadek o ponad 60 mmHg wartości wyjściowej utrzymujący się przez ponad pół godziny,
- diureza godzinowa na poziomie poniżej 20ml (oliguria, anuria),
- nitkowate tętno,
- psychomotoryczne,
- częstoskurcz lub bradykardia,
- bladość skóry,
- pocenie się,
- rysy twarzy zaostrzone,
- sinica obwodowa,
- przyspieszony oddech, zaburzenia czynności oddychania,
- zaburzenia świadomości, lęk, pobudzenie.
Rokowanie:
Liczba pacjentów umierających z powodu wstrząsu kardiogennego jest bardzo wysoka i wynosi ok. 65-90%.
Postępowanie:
- pozycja - podeprzeć na półsiedząco, ugiąć nogi. Nie wolno stosować typowej pozycji przeciwwstrząsowej.
- dostęp żylny (także centralny),
- zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, nie wolno zostawiać poszkodowanego samego,
- zabezpieczenie przed utratą ciepła,
- założenie cewnika do pęcherza moczowego,
- monitorowanie EKG, RR, Sp02,
- tlenoterapia, ewentualnie intubacja i wentylacja mechaniczna,
- wyrównanie zaburzeń metabolicznych,
- walka z bólem (morfina, fentanyl),
- leczenie ewentualnych zaburzeń rytmu i przewodzenia.
RANY I KRWOTOKI
Rana to przerwanie ciągłości tkanki lub błon śluzowych, np. jamy ustnej. Rozległość i głębokość ran zależy od rodzaju urazu, jego siły i miejsca, na które działał.
Rany powstają na skutek działania:
- czynników mechanicznych: rany cięte, rąbane, kłute, tłuczone, postrzałowe,
- czynników termicznych: oparzenia, odmrożenia,
- czynników chemicznych: oparzenia chemiczne, martwica lub rozpuszczenie tkanek,
- czynników elektrycznych: oparzenia, zwęglenia tkanek.
Rana: otarcie naskórka, cięta, kłuta, tłuczona, szarpana, kąsana, postrzałowa.
Otarcie naskórka - powstaje wskutek działania na skórę twardego, tępego narzędzia, upadku lub uderzenia o twarde chropowate podłoże. Uszkodzeniu ulega powierzchowna warstwa skóry.
Rana cięta - powstaje w następstwie działania ostrego narzędzia (nóż, szkło). Brzegi rany są gładkie i równe, ranie towarzyszy zwykle obfite krwawienie, a wypływająca krew usuwa zanieczyszczenia, co zmniejsza ryzyko zakażenia.
Rana kłuta - powstaje w wyniku zranienia ostrym, długim przedmiotem (gwóźdź, sztylet). Krwawienie zewnętrzne jest niewielkie, głębokie rany mogą powodować rozległe uszkodzenia wewnętrzne z wystąpieniem krwotoku wewnętrznego. Uwaga: szczególnie niebezpieczne są rany kłute klatki piersiowej oraz brzucha ze względu na możliwość uszkodzenia płuc, serca, jelit oraz dużych naczyń krwionośnych.
Rana szarpana - powstaje przy gwałtownym wyszarpnięciu wbitego zakrzywionego przedmiotu, np. haka. Brzegi rany są nierówne, poszarpane, w dnie rany widoczna jest poszarpana tkanka mięśniowa i tłuszczowa, często występuje ubytek skóry i głębszych tkanek.
Rana kąsana - rana zadana zębami ludzi lub zwierząt. Występuje duże niebezpieczeństwo zakażenia ze względu na bogatą florę bakteryjną jamy ustnej. Szczególnie niebezpieczne są wirusy wścieklizny, które wraz ze śliną zwierząt mogą wniknąć przez najdrobniejsze otarcia naskórka, nawet gdy ukąszenie nastąpiło przez ubranie.
Rana tłuczona - powstaje w wyniku uderzenia tępym narzędziem (kamieniem). Brzegi rany są zgniecione i nierówne, krwawienie zewnętrzne jest skąpe, ponieważ naczynia krwionośne także ulegają zgnieceniu, co zwiększa ryzyko zakażenia.
Rana postrzałowa - spowodowana przez pociski z broni palnej albo przez odłamki wybuchającego pocisku. Pocisk lub odłamek może pozostać w tkankach (rana ślepa) lub przebić je na wylot (rana przestrzałowa): rana wlotowa pocisku jest mała i gładka, podczas gdy rana wylotowa jest większa o postrzępionych brzegach.
Pierwsza pomoc przy zranieniach:
- zatamowanie krwotoku,
- zabezpieczenie rany jałowym opatrunkiem - bezpośrednio na ranę jałowa gaza,
- całość zabezpieczamy opaską dzianą,
- unieruchomienie (jeśli zranienie jest duże i dotyczy kończyny),
- ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, aby zapobiec pojawieniu się wstrząsu pourazowego,
- kontrolowanie czynności życiowych poszkodowanego (oddech, tętno), dodatkowo kontrola tętna poniżej miejsca założenia opatrunku,
- zapewnienie komfortu termalnego i psychicznego,
- w przypadku przemoknięcia opatrunku, dokładamy kolejną warstwę jałowego materiału chłonącego.
Uwagi:
- nie kładziemy na ranę chusteczek higienicznych, waty, ligniny, itp.,
- nie dotykamy rany palcami ani żadnymi niejałowymi środkami,
- nie usuwamy ciał obcych tkwiących w ranie,
- nie przemywamy ran,
- nie zdejmujemy przesiąkniętego opatrunku.
Wytrzewienie - obrażenie polegające na wynicowaniu na zewnątrz ciała narządów wewnętrznych, np. jelit lub żołądka, zwykle przez rozległą ranę. Uwaga: Nie wolno przemieszczać wytrzewionych narządów ani wkładać je powrotem do jam ciała.
Sposób postępowania w przypadku wytrzewienia jelit:
- ocena podstawowych funkcji jelit,
- wziąć pod uwagę to, że pacjent może wymiotować,
- opanować wszelkie większe krwawienia zewnętrzne,
- jeśli to możliwe, położyć poszkodowanego na plecach z nogami ugiętymi w kolanach,
- prowadzić tlenoterapię bierną,
- odsłonięte narządy okryć wilgotnym (z soli fizjologicznej), ciepłym opatrunkiem gazowym dla ochrony przed wysychaniem i utratą ciepła,
- nie przemieszczać wynicowanych narządów i nie wkładać ich do jam ciała,
- nie usuwać ewentualnych przedmiotów tkwiących w jamie brzusznej, ale umocować je i zabezpieczyć na czas transportu do szpitala,
- nie podawać płynów doustnych,
- w razie kaszlu lub wymiotów wspomóc te odruchy poprzez umiarkowany ucisk na opatrunek pokrywający ranę i wynicowane narządy.
Ciało obce w ranie (algorytm):
1. Połóż poszkodowanego. Lekko uciskaj z obu stron miejsce wokół przedmiotu tkwiącego w ranie. Unieś zranioną kończynę powyżej poziomu klatki piersiowej.
2. Delikatnie przykryj ranę i tkwiący w niej przedmiot gazikiem, by zapobiec zakażeniu.
3. Obłóż tkwiący w ranie przedmiot rolkami bandaża, aby uniemożliwić jego przemieszczenie.
4. Przymocuj tak przygotowany opatrunek za pomocą bandaża uważając, by nie przyciskać przedmiotu.
5. Jeżeli przedmiot, który utkwił w ranie jest dużych rozmiarów, obłóż go rolkami bandaża dookoła, a opatrunek bandażuj powyżej i poniżej rany.
Podstawowe zadanie opatrunku:
- ochrona przed czynnikami mechanicznymi,
- ochrona przed zabrudzeniem,
- ochrona przed zakażeniem wtórnym,
- ochrona przed wysychaniem i utratą płynów fizjologicznych,
- ochrona przed utratą ciepła.
QuikClot ACS (absorpcyjny opatrunek proszkowy):
- opatrunek proszkowy przeznaczony do tamowania zagrażających życiu krwawień o średniej i dużej intensywności związanych z urazami,
- jest to sterylny preparat produkowany z naturalnych materiałów działających selektywnie jak „gąbka”,
- chemicznie obojętny, granulki umieszczone są w saszetce gazy, z których jest stworzony QuikClot ACS absorbują wodę,
- absorpcja cząstek wody powoduje szybką miejscową koagulację i utworzenie skrzepu krwi,
- doprowadzenie do homeostazy pomaga w stabilizacji pacjenta i wydłuża „okienko czasowe” bezpiecznego oczekiwania na kompleksową pomoc,
- QuikClot ACS nie jest wchłaniany przez organizm i może pokrywać ranę tak długo jak potrzeba,
- QuikClot ACS powinien być używany tylko w sytuacji, gdy konwencjonalne metody tamowania krwawień okazują się nieskuteczne.
QuikClot ACS jest używany przez:
- wojsko,
- straż pożarną,
- policję, zwłaszcza jednostki specjalne,
- weterynarzy,
- zakłady pracy o dużej urazowości,
- pogotowie ratunkowe,
- służby ochrony osób i mienia.
Krwawienie zewnętrzne:
a) tętnicze,
b) żylne,
c) włośniczkowe (kapilarne):
- wewnętrzne,
- zewnętrzne.
Krwawienie tętnicze:
- krew tętnicza z powodu dużej zawartości tlenu ma barwę jasnoczerwoną,
- wypływa pod znacznym ciśnieniem, zwykle w postaci pulsującego strumienia,
- krwawienie takie jest trudniejsze do opanowania niż pozostałe typy krwawień ze względu na wysokie ciśnienie krwi tętniczej,
- jest groźniejsze od pozostałych typów krwawień, gdyż w wyniku większej masywności krwotoku szybciej może doprowadzić do utraty znacznej objętości krwi krążącej, wstrząsu hipowolemicznego i ostatecznie zgonu,
- bardzo ważne jest jak najszybsze zatamowanie takiego krwawienia.
Krwawienie włośniczkowe:
- objawia się jako powolne sączenie krwi z powierzchownych ran o charakterze otarcia skóry,
- zwykle ustaje samoczynnie i jest najmniej groźnym typem krwawienia.
Objawy krwawienia wewnętrznego:
- deformacja tkanek: przebarwienie, tkliwość i wzmożona spoistość,
- uczucie duszności,
- ból w obrębie jamy brzusznej,
- dodatkowo: przyspieszony oddech, tachykardia, zasinienie warg, blada i zimna skóra, nudności, wymioty, uczucie pragnienia, zaburzenia świadomości (spowolnienie reakcji, senność lub pobudzenie, a nawet agresja).
Zasady postępowania w przypadku krwawienia wewnętrznego:
- zastosowanie podstawowych środków ostrożności - ocena bezpieczeństwa własnego i poszkodowanego,
- ocena oddechu, ewentualne udrożnienie dróg oddechowych,
- opanowanie większych widocznych krwawień, gdy to konieczne rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową,
- zaopatrzenie pozostałych miejsc krwawienia,
- poszkodowanego ułożyć wygodnie, zabezpieczyć odcinek szyjny kręgosłupa przed ewentualnymi urazami i zwracając uwagę na możliwe jego uszkodzenie,
- chronić poszkodowanego przed utratą ciepła,
- zapewnienie komfortu psychicznego.
Sposoby opanowywania krwawienia zewnętrznego:
* ucisk palcem lub dłonią - w rękawiczkach z użyciem jałowej gazy. Postępowanie doraźne,
* opatrunek uciskowy - zakładany bezpośrednio na ranę, złożony z kilku warstw jałowych kompresów gazowych lub chust gazowych i umocowany opaską elastyczną,
* tamponada rany - w przypadku dużej, obficie krwawiącej rany należy ją wytamponować, tzn. wypełnić ranę jałową gazą i następnie założyć typowy opatrunek uciskowy,
* ucisk tętnicy powyżej rany - stosuje się w przypadku braku możliwości opanowania krwawienia wyżej wymienionymi sposobami. Powoduje on wyraźne zmniejszenie krwawienia,
* uniesienie kończyny - dodatkowa metoda zwiększająca skuteczność powyższych metod oraz zapewniająca lepsze ukrwienie i utlenowanie organizmu.
Opaska uciskowa:
Można ją stosować tylko w dwóch przypadkach:
1. zmiażdżenie kończyny,
2. wysoka amputacja urazowa kończyny.
Niebezpieczeństwa wynikające ze stosowania opaski zaciskowej:
- uszkodzenie nerwów, mięśni, naczyń krwionośnych - przy zastosowaniu zbyt wąskiej opaski,
- martwica wszystkich tkanek leżących obwodowo w stosunku do opaski (np. palców) - jeśli pozostawiona jest zbyt długo dochodzi do niedokrwienia.
Zasady zakładania opaski uciskowej:
- opaski nie należy zakładać na kończynach poniżej łokci i kolan, a także na tułowiu,
- stosować szeroką opaskę lub podłożyć szeroki opatrunek na miejscu stosowanego ucisku,
- nie poluźniać raz założonej opaski zaciskowej,
- nie przykrywać niczym założonej opaski, musi być stale widoczna,
- na założonej opasce należy napisać „opaska zaciskowa” oraz godzinę jej założenia.
Kliniczna ocena ubytku objętości krwi krążącej:
Wielkość ubytku |
Objawy: |
Do 10% |
- pragnienie, |
10-20% |
- pragnienie, |
20-30%
|
- blada, chłodna skóra |
>30% |
- blada, zimna, wilgotna skóra, |
Przyczyny krwawienia z nosa:
- uraz,
- nadmierne wysuszenie błony śluzowej,
- duże wysokości (obniżenie ciśnienia atmosferycznego),
- klimatyzowane pomieszczenia,
- złamanie części kostnej przegrody nosa,
- ciała obce,
- polip krwawiący,
- nowotwory nosa, zatok,
- ostre choroby zakaźne: grypa, angina,
- nadciśnienie,
- białaczka,
- hemofilia.
Sposoby tamowania krwawienia z nosa:
- poszkodowany w pozycji siedzącej z głową pochyloną do przodu,
- ucisk skrzydełek nosa,
- zimny okład na okolicę nasady nosa, karku i czoła,
- umożliwić swobodny wypływ krwi z nosa,
- w przypadku obfitego krwawienia założyć tamponadę.
Utrata krwi do tkanek przy różnych typach złamań kostnych:
- ramię - 100-800ml,
- przedramię - 50-400ml,
- miednica - 500-5000ml,
- udo - 300-2000ml,
- podudzie - 100-1000ml.
Amputacja urazowa - odcięcie części ciała człowieka w wyniku wypadku. Należy pamiętać, że zawsze istnieje szansa na replantację kończyny.
Amputacja urazowa - pierwsza pomoc:
- poszkodowanego ułożyć w pozycji leżącej lub przeciwwstrząsowej (w przypadku dużego ubytku krwi),
- unieść zranioną kończynę powyżej poziomu serca,
- w przypadku wystąpienia dużego krwotoku (np. amputacja kończyny) należy założyć szeroki opatrunek uciskowy,
- zabezpieczyć kikut jałowym opatrunkiem,
- odnaleźć amputowaną część kończyny, zaopatrzyć jałowym opatrunkiem i włożyć do foliowej torebki, którą należy umieścić w wodzie z lodem,
- unieruchomić zranioną kończynę,
- zapewnić komfort termiczny i wsparcie psychiczne,
- okresowo kontrolować czynności życiowe.
Tamowanie krwotoku - postępowanie:
- Obfity krwotok musi być opanowany natychmiast. W tym celu ułóż poszkodowanego płasko, a uszkodzoną kończynę unieś do góry, by zmniejszyć krwawienie.
- Bezpośredni ucisk na ranę zamyka przerwane naczynie krwionośne. Zostaje ono spłaszczone na skutek ucisku bardziej twardych tkanek otaczających, co powoduje zatrzymanie krwotoku.
- W sytuacjach nagłych można uciskać na ranę bezpośrednio własną dłonią, lepiej jednak przykryć ranę jałowym kompresem gazowym.
Rany i krwotoki:
Osoba udzielająca pomocy powinna być świadoma ryzyka infekcji, na jakie naraża go kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi osoby poszkodowanej. Wiele chorób zakaźnych jest przenoszonych przez krew, a czynnik infekcyjny może przedostać się nawet poprzez niewielką ranę, śluzówkę jamy ustnej lub spojówkę oka. Należy zawsze stosować odpowiednie środki ochronne, zwłaszcza w sytuacji ewidentnego krwawienia zewnętrznego.
7