1. Ukształtowanie i rzeźba powierzchni Polski
A] Endogeniczne
- trzęsienia ziemi; najw. Udział ruchy alpejskie, utworzyły się karpaty, polska nachyliła się na Pn-Zach, powstanie wyżyn, powstaje zapadlisko przedkarpackie
B] Egzogeniczne z zewnątrz na pow ziemi, abrazja, detrakcja, detersja, akumulacja. Niszczenie i akumulowanie, najstarsze w polsce są pow. Zrównania (penepleny) na obszarach przedtrzeciorzędwych - fragment Sudetów, G Świętokrzyskie, niektóre partie wyż Krak -Częst
2. ukształtowanie pow polski
a] różnice wysokości -2499m nad poziomem morza Północnego w Amsterdamie. Najniżej położony pkt. -1.8 m teren wsi Raczki Elbląskie
b] Polska krajem nizinnym (do 300mnpm), niziny 91,3% pow Pol, Średnia wys polski - 173 mnpm, Wyżyny 5,6% pow kraju; Góry 3,1 pow kraju - duża część góry powyżej 1000; wysokie góry 0.2% pow Pol
3. Układ krain geograficznych
Układ pasowy, równoleżnikowy, naprzemiennie wysokie i niskie, Polska jest lekko przechylona ze wschodu na zachód. Ma to duży wpływ na ukształtowanie sieci rzecznej polski i pradolin lodowcowych
a] pas młodych gór alpejskich-Karpaty; Karpaty dzielą się na: wewnętrzne: tatry,podhale,pieniny i zewnętrzne: beskidy,bieszczedy
3. Bieg rzeźby pow Polski, okres to czwartorzęd i trzeciorzęd - z tych okresów pochodzi, najstarsze formy spotykamy w górach gł w Sudetach i G.Świętokrzyskich oraz we fragm wyżyny Krak-Częst. Najmłodsze Żuławy wiślane, mierzeje,klify, płw Helski
4. Typy rzeźby w Polsce
a] rzeźba przedpleistoceńska, tereny nieobjęte pokrywą lodowcową (najstarsza rzeźba)
b] rzeźba peryglacjalna-to rzeźba wytworzona na przedpolu lodowca na skutek erozji i akumulacji; to obszary wyżyn i nizin środkowopolskich, osady są cienkie 50, <<100m, przykrywają płatowo czyli częściowo, w krajobrazie nie ma jezior
c] rzeźba młodoglacjalna, to rzeźba utw. Na pojeź przez ostatn zlodowac, osady tworzą zwartą pokrywę, osady dochodzą>300m (329wieżyca), różnorodność jezior, duże różnice wys wzgl.
5. formy lodowcowe wyst. w Pl.
a) morena denna to falista równina zb. Z glin polodowcowych piasków i żwirów. Powst. w czasie topnienia lodowców. W jej obrębie wyst. wiele głazów narzutowych.
b) ozy to kręte faliste pagórki, które tworzyły się w szczelinach lodowcowych którymi woda roztopowa płynęła pod ciśnieniem zb. Z piasków i żwirów w Pl. (wielkopolski park narodowy koło Mosiny)
c) kemy to płaskie pagórki o bochenkowatym kształcie połozone równolegle do siebie. Pows. Na przed polu lodowca.
d) drumliny to okrągłe pagórki o płaskich pow. Sa to fragmenty zniszczonej moreny przez wody roztopowe. Zb. Z glin zwałowych.
e) jeziora rynnowe sa waskie, podłuzne, kręte, mają liczne przegłębienia na dnie, sa szybko głębokie
f) pradoliny to doliny wielkich rzek polodowcowych, które płynęły równolegle do czoła lodowca ze wsch. Na zach.
g) oczka wytopiskowe to małe, okrągłe jeziorka które powst. w wyniku wytapiania się brył martwego lodu. Sa one b. Głębokie, bezodpływowe
Temat:Czynniki kształtujące klimat polski
1. czynniki niemeteorologiczne: -szer geograf -wysokośc nad poz morza (wraz ze wzrostem wys obniża się temp i ciśń, a wzrasta suma opadów -układ krain geograficznych, karpaty i sudety są barierą dla powietrza zwrotnikowego, ciepłego
2. Czynniki meteorologiczne: -masy powietrza - temp. Ciśń i wilgotność -fronty atmosferyczne, miejsca zetknięcia się mas powietrza, fronty przynosza opady i nagłą zmianę pogody
3. Typy mas powietrza napływające nad obszar polski:
a] powietrze polarnomorskie - nad polskę nadpływa znad PN Atlantyku (niż Islandzki) może napływać przez 60-65% dni w roku, niskie ciśnienie, wilgotne, temp zależy od pory roku, lata chłodne i wilgotne, zimy łagodne i wilgotne
b] powietrze polarnokontynentalne - napływa z głębi kontynentu azjatyckiego i wsch. Europy, jest to powietrze suche, latem ciśń niskie, zimą ciśń wysokie, lata będą gorące, suche, słoneczne; zimy mroźne,suche sloneczne 40% dni w roku
c] zwrotnikowo morskie - napływa z wyżu azorskiego, albo znad morza Śródziemnego, po drodze napotyka góry 1-2% dni w roku, jest ciepłe, wilgotne, o wysokim ciśnieniu, napływa głównie latem, burzowe
d] powietrze zwrotnikowe kontynentalne - powietrze suche o wys ciśnieniu i o dużych różnicach temp. Dobowycj, to pow napływa znad azji mniejszej (Iran)
e] powietrze znad morza Barentsa i nad Nowej Ziemi, może nadpływać znad Granlandii, ma wysokie ciśń, jest chłodne, przechodząc na morzami pobiera wilgoć - przynosi opady śniegu
W górach ze względu na dużą wyskość npm pogoda kształtuje się inaczej mimo napływu tych samych mas powietrza
Temat:Elementy klimatu polski
1. Temp powietrza: w polsce rozkład jest nierównomierny, zmiają się z zachodu na wschód. Na zach śr temp roczna 9°C, na wschodzie 6,5°C. Najcieplejszy jest lipiec średn wilu lat 18°C, latem najchłod jest w górach i nad morzem bo zabiera ciepło, najciepl środkowa pol nizinna
Najchłodniejszym mies jest styczeń śr wieloletn -3°C , najciepl na zach, pn. zach. Najchł w górach i suwałki, Śr temp koło suwałk -5.5°C, koło Szczecina 0 lub -1°C
Izotermy lipca -przebieg równoleżnik; stycznie - przeb południkowy; Najcieplejsze msca w polsce k. Przemyśla, Najchłodniejsze góry,Suwałki, Pojez Kaszubskie
Obszary polskie Pn-Zach sa uprzywilejowane termicznie, ponieważ amplituda temp jest najmniejsza. Wpływ na to mają: Atlantyk i Golfsztrom. To uprzywilejowanie zanika na PD-Wschodzie
2. Opady - polska jest krajem o średniej liczbie opadów, ok. 600mm rocznie, na opady duży wpływ mają temp, deszcze sa obfite, najbardziej deszczowy jest lipiec, w tatrach ok. 1700mm, w Tatrach obserwuje się zjawisko inwersji opadowej. W wysokich partiach gór jest mniej opadów niż w niższych , wywołane jest tworzeniem się chmur w niższych partiach gór. Stoki dowietrzne-pada więcej, stoki zawietrzne - nie pada
Największe opady w polsce środkowej, w Legionowie k W-wy (420mm). 500 - 550mm - opady na nizinie mazowieckiej, wielkopolska, kujawy, małe opady są na obszarach leżących w cieniu opadowym . To miejsce jest zasłonięte od wiatrów deszczonośnych. Dużo opadów występ w pasie pojeziezrzy - znaczna wys npm i dużo jezior.
Najmniej opadów jest zimą - duże opady w tatrach i karkonoszach, najwięcej w Suwałkach ok. 100dni
Usłoneczienie i zachmurzenie
Usłonecznienie to czas kiedy chmury niezasłaniają Słońca, średnie usłonecznienie 1500h w Pol Pd-Wsch, nizinie lubelskiej. Na nizinie śląskiej, w kotl Warszawsk, w regionie Łodzi - ma wpływ zanieczyszczeń
Najw nasłonecznienie latem - sierpień, najmniej w lutym,grudniu. Wpolsce 60-70% dni w roku to dni pochmurne. Nad polską rozbudowują się fronty atmosferyczne. Najw zachmurzenie jesienią w PL Pn w Listop i Grudniu w PL Pd we wrześniu i Paźdź
Wiatry - w polsce najw wiatrów Zach, związane jest to z ogólną cyrkulacją nad ziemią. Wiatry zach 60% wszystkich wiatrów. W górach Halny, w tatrach i w sudetach Fen; Nad morzem Bryza - Nierównomierne ogrzewanie się morza i lądu - najmocniej latem.
Temat: Cechy klimatu polski
1. Pory roku. Podział na 6 pór roku wynika z przejściowości klimatycznej i dużej zmienności pogody. 6 pór roku wydzielono na podstawie temp. Śr dobowych. Pory roku przychodza w różnym czsie, są zróżniecowane terytorialnie
a] przedwiośnie temp <0; +5°C> cechą przedwiośnia jest duża zmienność pogody, zróżnicowane opady, gwałtowne zmiany ciśnie, silne wiatry. Na Zach zaczyna się wcześnie -ostatn dek lutego, trwa ok.40dni; na Wsch rozpocz się w połow Marca i trwa 20dni
b] wiosna - temp <5; 15°C> mogą być ponad 20°C, noce chłodne, dużo słońca, mało opadów, na Zach rozpoczyna się pod koniec Marca trwa ok. 2m-ce; Na Wsch ok. 1.5 m-ca (marzec-kwiecień)
c] lato od 15°C -powyzej, pogoda zależy od kierunku napływu mas powietrza, na Zach lato rozp się z pocz Czerwca trwa ok. 80 dni (do 20sierp); Na Wsch lato rozp się pod koniec Maja trwa ok. 100dni
b jesień <5; 15°C> pogoda zależy od napływających mas powietrza, (nejlepsze kiedy z azji mniejszej) Na Zach ostatnia dek sierpnia - trwa do połowy paźdź; Na Wsch rozpoczyna się we Wrześniu trwa ok. 40-45dni
e] przedzimie <0; 5°C> nagłe gwałtowne zmiany ciśnień, silne wiatry, duże zachumrzenie. Na Zach koniec Paźdź; Na Wsch II poł paźdź
f] zima niskie temp poniżej 0°C; pogoda zależna od kierunku napływu mas powietrza: #z zachodu (znad Atlant) - łagodna, deszczowa, pochmurna; #ze wschodu (od centr Azji) sucha, słoneczna, mroźna, niekoniecznie z opadami śniegu; #powietrze arktyczne - opady śniegu, pochmurne dni; trwa 90dni, w regionie suwalskim-115dni; zamarznięte rzeki; góry-śnieg
1. Ukształtowanie i rzeźba powierzchni Polski
A] Endogeniczne
- trzęsienia ziemi; najw. Udział ruchy alpejskie, utworzyły się karpaty, polska nachyliła się na Pn-Zach, powstanie wyżyn, powstaje zapadlisko przedkarpackie
B] Egzogeniczne z zewnątrz na pow ziemi, abrazja, detrakcja, detersja, akumulacja. Niszczenie i akumulowanie, najstarsze w polsce są pow. Zrównania (penepleny) na obszarach przedtrzeciorzędwych - fragment Sudetów, G Świętokrzyskie, niektóre partie wyż Krak -Częst
2. ukształtowanie pow polski
a] różnice wysokości -2499m nad poziomem morza Północnego w Amsterdamie. Najniżej położony pkt. -1.8 m teren wsi Raczki Elbląskie
b] Polska krajem nizinnym (do 300mnpm), niziny 91,3% pow Pol, Średnia wys polski - 173 mnpm, Wyżyny 5,6% pow kraju; Góry 3,1 pow kraju - duża część góry powyżej 1000; wysokie góry 0.2% pow Pol
3. Układ krain geograficznych
Układ pasowy, równoleżnikowy, naprzemiennie wysokie i niskie, Polska jest lekko przechylona ze wschodu na zachód. Ma to duży wpływ na ukształtowanie sieci rzecznej polski i pradolin lodowcowych
a] pas młodych gór alpejskich-Karpaty; Karpaty dzielą się na: wewnętrzne: tatry,podhale,pieniny i zewnętrzne: beskidy,bieszczedy
3. Bieg rzeźby pow Polski, okres to czwartorzęd i trzeciorzęd - z tych okresów pochodzi, najstarsze formy spotykamy w górach gł w Sudetach i G.Świętokrzyskich oraz we fragm wyżyny Krak-Częst. Najmłodsze Żuławy wiślane, mierzeje,klify, płw Helski
4. Typy rzeźby w Polsce
a] rzeźba przedpleistoceńska, tereny nieobjęte pokrywą lodowcową (najstarsza rzeźba)
b] rzeźba peryglacjalna-to rzeźba wytworzona na przedpolu lodowca na skutek erozji i akumulacji; to obszary wyżyn i nizin środkowopolskich, osady są cienkie 50, <<100m, przykrywają płatowo czyli częściowo, w krajobrazie nie ma jezior
c] rzeźba młodoglacjalna, to rzeźba utw. Na pojeź przez ostatn zlodowac, osady tworzą zwartą pokrywę, osady dochodzą>300m (329wieżyca), różnorodność jezior, duże różnice wys wzgl.
5. formy lodowcowe wyst. w Pl.
a) morena denna to falista równina zb. Z glin polodowcowych piasków i żwirów. Powst. w czasie topnienia lodowców. W jej obrębie wyst. wiele głazów narzutowych.
b) ozy to kręte faliste pagórki, które tworzyły się w szczelinach lodowcowych którymi woda roztopowa płynęła pod ciśnieniem zb. Z piasków i żwirów w Pl. (wielkopolski park narodowy koło Mosiny)
c) kemy to płaskie pagórki o bochenkowatym kształcie połozone równolegle do siebie. Pows. Na przed polu lodowca.
d) drumliny to okrągłe pagórki o płaskich pow. Sa to fragmenty zniszczonej moreny przez wody roztopowe. Zb. Z glin zwałowych.
e) jeziora rynnowe sa waskie, podłuzne, kręte, mają liczne przegłębienia na dnie, sa szybko głębokie
f) pradoliny to doliny wielkich rzek polodowcowych, które płynęły równolegle do czoła lodowca ze wsch. Na zach.
g) oczka wytopiskowe to małe, okrągłe jeziorka które powst. w wyniku wytapiania się brył martwego lodu. Sa one b. Głębokie, bezodpływowe
Temat:Czynniki kształtujące klimat polski
1. czynniki niemeteorologiczne: -szer geograf -wysokośc nad poz morza (wraz ze wzrostem wys obniża się temp i ciśń, a wzrasta suma opadów -układ krain geograficznych, karpaty i sudety są barierą dla powietrza zwrotnikowego, ciepłego
2. Czynniki meteorologiczne: -masy powietrza - temp. Ciśń i wilgotność -fronty atmosferyczne, miejsca zetknięcia się mas powietrza, fronty przynosza opady i nagłą zmianę pogody
3. Typy mas powietrza napływające nad obszar polski:
a] powietrze polarnomorskie - nad polskę nadpływa znad PN Atlantyku (niż Islandzki) może napływać przez 60-65% dni w roku, niskie ciśnienie, wilgotne, temp zależy od pory roku, lata chłodne i wilgotne, zimy łagodne i wilgotne
b] powietrze polarnokontynentalne - napływa z głębi kontynentu azjatyckiego i wsch. Europy, jest to powietrze suche, latem ciśń niskie, zimą ciśń wysokie, lata będą gorące, suche, słoneczne; zimy mroźne,suche sloneczne 40% dni w roku
c] zwrotnikowo morskie - napływa z wyżu azorskiego, albo znad morza Śródziemnego, po drodze napotyka góry 1-2% dni w roku, jest ciepłe, wilgotne, o wysokim ciśnieniu, napływa głównie latem, burzowe
d] powietrze zwrotnikowe kontynentalne - powietrze suche o wys ciśnieniu i o dużych różnicach temp. Dobowycj, to pow napływa znad azji mniejszej (Iran)
e] powietrze znad morza Barentsa i nad Nowej Ziemi, może nadpływać znad Granlandii, ma wysokie ciśń, jest chłodne, przechodząc na morzami pobiera wilgoć - przynosi opady śniegu
W górach ze względu na dużą wyskość npm pogoda kształtuje się inaczej mimo napływu tych samych mas powietrza
Temat:Elementy klimatu polski
1. Temp powietrza: w polsce rozkład jest nierównomierny, zmiają się z zachodu na wschód. Na zach śr temp roczna 9°C, na wschodzie 6,5°C. Najcieplejszy jest lipiec średn wilu lat 18°C, latem najchłod jest w górach i nad morzem bo zabiera ciepło, najciepl środkowa pol nizinna
Najchłodniejszym mies jest styczeń śr wieloletn -3°C , najciepl na zach, pn. zach. Najchł w górach i suwałki, Śr temp koło suwałk -5.5°C, koło Szczecina 0 lub -1°C
Izotermy lipca -przebieg równoleżnik; stycznie - przeb południkowy; Najcieplejsze msca w polsce k. Przemyśla, Najchłodniejsze góry,Suwałki, Pojez Kaszubskie
Obszary polskie Pn-Zach sa uprzywilejowane termicznie, ponieważ amplituda temp jest najmniejsza. Wpływ na to mają: Atlantyk i Golfsztrom. To uprzywilejowanie zanika na PD-Wschodzie
2. Opady - polska jest krajem o średniej liczbie opadów, ok. 600mm rocznie, na opady duży wpływ mają temp, deszcze sa obfite, najbardziej deszczowy jest lipiec, w tatrach ok. 1700mm, w Tatrach obserwuje się zjawisko inwersji opadowej. W wysokich partiach gór jest mniej opadów niż w niższych , wywołane jest tworzeniem się chmur w niższych partiach gór. Stoki dowietrzne-pada więcej, stoki zawietrzne - nie pada
Największe opady w polsce środkowej, w Legionowie k W-wy (420mm). 500 - 550mm - opady na nizinie mazowieckiej, wielkopolska, kujawy, małe opady są na obszarach leżących w cieniu opadowym . To miejsce jest zasłonięte od wiatrów deszczonośnych. Dużo opadów występ w pasie pojeziezrzy - znaczna wys npm i dużo jezior.
Najmniej opadów jest zimą - duże opady w tatrach i karkonoszach, najwięcej w Suwałkach ok. 100dni
Usłoneczienie i zachmurzenie
Usłonecznienie to czas kiedy chmury niezasłaniają Słońca, średnie usłonecznienie 1500h w Pol Pd-Wsch, nizinie lubelskiej. Na nizinie śląskiej, w kotl Warszawsk, w regionie Łodzi - ma wpływ zanieczyszczeń
Najw nasłonecznienie latem - sierpień, najmniej w lutym,grudniu. Wpolsce 60-70% dni w roku to dni pochmurne. Nad polską rozbudowują się fronty atmosferyczne. Najw zachmurzenie jesienią w PL Pn w Listop i Grudniu w PL Pd we wrześniu i Paźdź
Wiatry - w polsce najw wiatrów Zach, związane jest to z ogólną cyrkulacją nad ziemią. Wiatry zach 60% wszystkich wiatrów. W górach Halny, w tatrach i w sudetach Fen; Nad morzem Bryza - Nierównomierne ogrzewanie się morza i lądu - najmocniej latem.
Temat: Cechy klimatu polski
1. Pory roku. Podział na 6 pór roku wynika z przejściowości klimatycznej i dużej zmienności pogody. 6 pór roku wydzielono na podstawie temp. Śr dobowych. Pory roku przychodza w różnym czsie, są zróżniecowane terytorialnie
a] przedwiośnie temp <0; +5°C> cechą przedwiośnia jest duża zmienność pogody, zróżnicowane opady, gwałtowne zmiany ciśnie, silne wiatry. Na Zach zaczyna się wcześnie -ostatn dek lutego, trwa ok.40dni; na Wsch rozpocz się w połow Marca i trwa 20dni
b] wiosna - temp <5; 15°C> mogą być ponad 20°C, noce chłodne, dużo słońca, mało opadów, na Zach rozpoczyna się pod koniec Marca trwa ok. 2m-ce; Na Wsch ok. 1.5 m-ca (marzec-kwiecień)
c] lato od 15°C -powyzej, pogoda zależy od kierunku napływu mas powietrza, na Zach lato rozp się z pocz Czerwca trwa ok. 80 dni (do 20sierp); Na Wsch lato rozp się pod koniec Maja trwa ok. 100dni
b jesień <5; 15°C> pogoda zależy od napływających mas powietrza, (nejlepsze kiedy z azji mniejszej) Na Zach ostatnia dek sierpnia - trwa do połowy paźdź; Na Wsch rozpoczyna się we Wrześniu trwa ok. 40-45dni
e] przedzimie <0; 5°C> nagłe gwałtowne zmiany ciśnień, silne wiatry, duże zachumrzenie. Na Zach koniec Paźdź; Na Wsch II poł paźdź
f] zima niskie temp poniżej 0°C; pogoda zależna od kierunku napływu mas powietrza: #z zachodu (znad Atlant) - łagodna, deszczowa, pochmurna; #ze wschodu (od centr Azji) sucha, słoneczna, mroźna, niekoniecznie z opadami śniegu; #powietrze arktyczne - opady śniegu, pochmurne dni; trwa 90dni, w regionie suwalskim-115dni; zamarznięte rzeki; góry-śnieg