Idea integracji w edukacji wczoraj i dziś

*Historyczne uwarunkowania idei integracji w edukacji:

a. Metoda zainteresowań Owidiusza Decoroly'ego- dziecięcy lekarz psychiatrii i pedagog. Założył w Brukseli instytut dla dzieci anormalnych, szkołę dla dzieci normalnych oraz Dom dla Sierot, tworząc te instytucje był odpowiedzialny za teoretyczne podstawy działalności oraz opracował założenia psychologiczne i metody pracy z dziećmi opóźnionymi w nauce i anormalnymi, które zostały dostosowane do poszczególnych przypadków odchyleń od normy. Praca z tymi dziećmi była podstawą dla koncepcji szkoły dla dzieci normalnych, najczęściej określaną jako szkoła „dla życia przez życie”. Współtwórca Ogniska Sierocego, czyli fundacji dla dzieci osieroconych w trakcie wojny. Brukselska szkoła stała się swojego rodzaju Mekką dla pedagogów. Stosowano w niej metodę ośrodków zainteresowań, która w 1920 roku została wprowadzona do 12 szkół komunalnych, a 2 lata później do wszystkich szkół początkowych w Brukseli, kilka lat późnej została wprowadzona do wszystkich szkół brukselskich państwowych. System bądź jego elementy zostały wprowadzone w innych państwach również w Polsce.

Decroly:

-podstawowe założenia: przygotowuje dzieci do życia przez życia i szkoła organizuje tak środowisko, aby dziecko znalazło w nim bodźce odpowiadające jego dodatnim skłonnością

-domagał się reformy szkoły, wiedząc że nie można wszystkich szkół zburzyć i ich odbudować, lecz można sprawić, aby obowiązkowy pobyt w szkole był owocny dla większej liczby dzieci,

-całkowicie oddał się pracy w szkole, a jednocześnie domagał się podniesienia wydajności pracy poprzez polepszenie organizacji pracy, doskonalenie metod pracy dostosowanych do dzieci normalnych, opóźnionych, słabo uzdolnionych oraz anormalnych oraz poprzez udoskonalenie programów, tak aby były wprowadzały dzieci praktycznie do właściwego życia w ogólności do życia społecznego w szczególności

Założenia organizacyjne:

-grupy powinny być jednolite, tym bardziej jednolite jeśli grupa dzieci jest liczna (tak powstały odziały równoległe dla dzieci słabo uzdolnionych i osobne klasy dla dzieci anormalnych

-liczba w klasach normalnych nie przekraczała 30, w klasach równoległych do 20 a anormalnych do 12

-duży nacisk kładziono na twórczość nauczycieli

-lekcje ranne przeznaczano na ćwiczenia ustne i pisemne w wypowiadaniu się oraz rachunkach, jednak możliwie w postaci gier, lub poświęcano ten czas roboty ręczne, śpiew i gry ruchowe wszystko to z respektowaniem zainteresowań dzieci,

-południa (za wyjątkiem wolnych) poświęcano na prace ręczne i języki obce

-rodziców zaznajamiano z metodami stosowanymi w szkole (aby je zrozumieli, współdziałali)

-komitet rodzicielski pomagał również w administracji

-głównym zadaniem szkoły było obudzeniu w dziecko zrozumienia dla tego, co wykonuje i zapewnia do kierowania samym sobą

-liczba dzieci w klasie pozwalała na zapewnienie odpowiedniej swobody ruchu

-sami uczniowie przygotowywali pogadanki dla innych uczniów w celu rozwinięcia inicjatywy, pewności siebie oraz solidarności (temat wybierał sam uczeń, a nauczyciel go akceptował lub nie)

-wdrażanie uczniów do różnych czynności i prac (porządki lokali, zbiorów, materiałów, książek, hodowle, itp.)

-w szkole dzieci najczęściej nawiązują kontakt ze środowiskiem przyrodniczym, obejmujący ogród szkolny z bogatą roślinnością i hodowlą zwierząt (obserwacja bezpośrednia przez zmysły, doświadczenia i pośrednio przez wspomnienia, prace z dokumentami odnoszącymi się do przeszłości)

-większe trudności sprawiała obserwacja środowiska ludzkiego, rodziny, klasy itp.

-osobną kategorię stanowiły zjawiska chemiczne, fizyczne, astronomiczne związane z potrzebami i zainteresowaniami

-proces uczenia się na lekcji obejmował: obserwację, kojarzenie i wyrażanie

-ważną rolę odgrywały gry wychowawcze, nie traktował ich jak metody w samej sobie, lecz jako pożądany składnik procesu wychowawczego, w nauczaniu początkowy za najważniejsze uważał ćwiczenia-gry wychowawcze, ponieważ nadają się do autoedukacji, w której nabywanie pojęć całkowicie pozostawia się samemu sobie

-w Polsce największym uznaniem cieszyła się w okresie międzywojennym, Maria Grzegorzewska nawiązała do idei ośrodków zainteresowań (ośrodki pracy)

(W. Okoń Dziesięć szkół alternatywnych)

b. Nauczanie łączne K. Linkego- nazywane również nauczaniem syntetycznym, całościowym (idea zrodziła się w Austrii)

-Ośrodki życiowe i rzeczowe, Linke opierając się na psychologii uważał, że dziecko spostrzega rzeczywistość w sposób całościowy i dopiero drogą analizy dochodzi do wyodrębnienia różnych gałęzi wiedzy. Z „kręgów życia” (całości) wyodrębnia w procesie poznawania rzeczywistości „kręgi rzeczy” (przedmioty oderwane od środowiska)

Ośrodek życiowy-to zamknięty wycinek, który może być przez dziecko zrozumiany i opanowany jako żywa całość i w którym „rzecz staje się ośrodkiem czynności działania”. (Węgiel w kopalni, na składzie, w kuchni, gazowni, kotłowni itp.)

Ośrodek rzeczowy-to rzecz oderwana, wyrwana z otoczenia, wyrwana z życiowej działalności człowieka.( Węgiel rozpatrywany przez mineralogię lub chemię.)

-Nauka o rzeczach ojczystych

Nauczanie łączne ma charakter nauki o środowisku ojczystym. Granice środowiska rozszerzają się stopniowo od domu rodzinnego i szkoły, poprzez bliższą i dalszą okolicę, do ojczyzny. I tak przykładowo w klasie I i II ośrodkiem nauczania ma być najbliższe otoczenie dziecka, w III klasie życie i krajobraz miejsca rodzinnego, a w IV jeszcze szerszy krąg.

Linke kładzie nacisk przede wszystkim na zbliżenie dziecka do życia człowieka i życia natury. I dlatego pniem nauczania czyni naukę o rzeczach ojczystych i życiu. Od pnia rozchodzą się „konary i gałązki”, którymi są: mówienie, liczenie, rysowanie itd.

Nauczanie to ma następujące istotne cele dydaktyczne:

1. obserwacja i zrozumienie zjawisk przyrody, życia społecznego i gospodarczego dostępnych dzieciom danego wieku;

2. geograficzne opracowanie otoczenia dziecka;

3. budzenie zrozumienia dla historii przez nawiązanie do pamiątek historycznych (obrona kraju);

4. budzenie zamiłowania dla piękna przyrody (ochrona);

5. kształcenie uczuć patriotycznych miłości i ofiarności w służbie ojczyzny i narodu.

-Stosunek do mowy i języka, odsuwa język na drugi plan, podobnie jak rysunki, śpiew itd. Język jest elementem wyrażeniowym, w przeciwieństwie do ośrodków życia i rzeczy, które są podstawą gromadzenia wrażeń. Dlatego Linke nie uznaje języka za specjalny przedmiot nauczania. Nie jest on przedmiotem nauczania, lecz jednym ze środków nazywania spostrzeganych rzeczy i zjawisk, wyrażania myśli i uczuć w związku ze spostrzeganiem

Austriacka koncepcja koncentracji w nauczaniu nie odegrała w Polsce wielkiej roli w praktyce szkolnej w okresie międzywojennym, znalazła natomiast żywe odbicie w prasie pedagogicznej i częściowo w wydawnictwach książkowych.

W okresie powojennym zainteresowanie nauczaniem łącznym wzbudził program z roku 1959, w którym znalazła się wskazówka o organizacji takiego nauczania w klasach I-IV. Użyte jednak w programie określenie „nauczanie łączne” dotyczyło korelacji. Miało polegać na wiązaniu w harmonijną całość treści zawartych w programach różnych przedmiotów.

(Szkoły eksperymentalne w świecie 1900-1975)

c. Metoda projektów W.H. Kilpatricka i J.A. Stevensona

-„projekt” początkowo oznaczał jednostkę nauczania, termin został uszczegółowiony przez Deweya

-wg Kliparticka najważniejszą cechą „projektu” uważał planowanie (projekt wg niego to odważne, planowane działanie wykonywane „całym sercem” w środowisku społecznym)-wartościowe życie ludzkie to życie wypełnione planowanym działaniem, a nie puste spędzanie czasu

-za organizowaniem nauczania przemawiają również względy psychologiczne, wśród wielu możliwości odpowiedzi na pewną sytuację utrwala się tak, której towarzyszy lub po której następuje stan zadowolenia,

-stwarza ona warunki dla kształtowania charakteru moralnego, dając dzieciom różnorodność doświadczeń moralnych oraz ucząc co raz większej samodzielności

-wg Stevenosna „projekt to czynność mająca źródło w jakimś zagadnieniu, wypełniana całkowicie”, „metoda projektu” posiada cechy tj. odrzuca się bierne nabywanie wiadomości, stwarza się sytuację do prowadzące do całkowitego wykonania pewnych czynności, projekt nie musi dotyczyć tylko czynności fizycznych, ale społecznych i intelektualnych, uczniowie powinni brać udział w ustaleniu celów, oraz w sposobie i wyborze sposobu działania, sytuacja powinna być odpowiedzią na sytuację problemową, projekty powinny posiadać zagadnienia, które mają rozwiązywać uczniowie, ale takie które nie różnią się w sposób zasadniczy od zagadnień spotykanych w życiu

-metoda projektów wychodzi od dziecka a więc od nurtu naturalistycznego

-potrzeby, zainteresowania, troska o jego doświadczenie decydują o planie nauczania i organizacji pracy dydaktycznej

-szerokie zainteresowania w USA, ZSRR, w Polsce w okresie międzywojennym mimo, że ją znali to nie wprowadzali

(Szkoły eksperymentalne w świecie 1900-1975)

d. System Freineta (Francja-pedagogika Nowego Wychowania)

-celem było unowocześnienie tradycyjnej szkoły ludowej

-lekcje szkolne, podręczniki oraz stereotypowe wykonywanie przez całą klasę ćwiczenia uważał za „krzywdę dla naturalnego rozwoju”

-hasło „precz z podręcznikami szkolnymi”, koncentrował uwagę na dziecku, jego potrzebach, zainteresowaniach, na całości jego myśli, doznań, działań

-w swej szkole stworzył drukarnię, w Saint-Paul otworzył szkołę z internatem

-techniki, które były udoskonalane: kartoteka szkolna, fiszki do rachunków, gramatyki i ortografii, bibliotekę pracy, plan pracy, korespondencję międzyszkolną, filmy, płyty i swobodne malarstwo

-połączenie pracy z zabawą, jest źródłem nabywania wiedzy, dziecko poddane zabawie-pracy jest chętne eksperymentowania, poznawania, tworzenia i wypowiadania

-punktem wyjścia jest troska o dziecko i o udzielenie mu takiej pomocy jaka zapewni mu maksymalny rozwój osobowości,

-uważa, że dziecko ma taką samą naturę jak dorosły,

-rodzina, szkoła i instytucje tego typu powinny być skoncentrowane na dziecku,

-przystosowanie szkoły do dziecka, tak aby uruchomić jego życiową energię oraz wzbogacić jego duchowość do tego potrzebny jest nie tylko nauczyciel, ale i odpowiednie środowisko

-dziecko w środowisko tworzy własną literaturę, podręczniki, dzieła sztuki i techniki, samo bada otaczające środowisko, zjawiska, świat przyrody i społeczny czyniąc to w atmosferze swobody i zainteresowań

-trzy fazy rozwoju dziecka:

1. faza prób i błędów (działania po omacku)

2. faza urządzania się (działa na doświadczeniach)

3. faza zabawy-pracy

- w szkole tradycyjnej za największe wady uważał: oparcie się na pamięci, stosowanie egzaminów oceniających, jedynie wiedzę przyswajaną na pamięć

-pamięć jest tylko wtedy wartościowa, gdy łączy się z doświadczeniem

-inteligencja rąk, artystyczna, poznawcza, twórcza, polityczna i społeczna (szkoła tradycyjna tylko abstrakcyjna)

Dzień w szkole:

-pojawienie się z rana grupy odpowiedzialnej za przygotowanie sal, zrobienie porządków, rozpalenie piecyka (zima)

-dyżurny sprawdza czystość (dzieci)

-w przywitaniu nie ma nic formalnego, jeśli dziecko nie powie dzień dobry wystarczy uśmiech

-poniedziałek to dzień na przygotowanie się do pozostałych dni,

-Freinet: ogólny plan roczny, ogólne plany miesięczne dla klas, tygodniowe indywidualne plany dla uczniów,

Przykłady zajęć:

-gramatyka, prace zbiorowe, zadania indywidualne,

-rachunki, ograniczenie teorii, żywe doświadczenia,

-pisanie, norma to napisanie trzech swobodnych tekstów w pisaniu,

-historia, geografia, fizyka i przyroda, przed przystąpieniem do omawiania nauczyciel wypisuje zagadnienia do przestudiowania

-referaty, temat wymyślany przez ucznia

-praca ręczna podstawowa, dziecko podaje temat projektu, który chce wykonać

-tygodniowa gazetka z rubrykami, które wypełniają nauczyciele, uczniowie i inni pracownicy szkoły (rubryki: krytykuję, winszuję, chciałabym i wykonaliśmy)

-sale z dużymi oknami, dwuosobowe stoliki, tablice z zamykanymi skrzydłami, drukarnia, linotyp, magnetofon, itp., encyklopedie, słowniki, monografie oraz pracowanie z kartami pracy, do ćwiczeń eksperymentalnych, do zajęć z drewnem i metalem, do tkania itp.,

-praca trwała zwykle do przerwy obiadowej

-zajęcia popołudniowe rozpoczynały się o 13, dzieci kontynuowały to samo co przed południem (zazwyczaj pracują zespoły drukarskie, w ogrodzie, hodowlą i pielęgnacją zwierząt)

-pod koniec popołudnia odbywały się wspólne podsumowania zajęć

-korespondencja międzyszkolna było bogatym źródłem zdobywania wiedzy zamiast podręczników

-pod koniec lat 60 powstały podjęto próby adaptacji założeń Freineta w Otwocku (szkoła z sanatorium), pod koniec lat 80 było kilkaset szkół (jako jedyna ze szkół eksperymentalnych odniosła taki sukces)

(Dziesięć szkół alternatywnych)

*Polskie propozycje idei integracji:

1. szkoła twórcza H. Rowida

-szkoła w której wyzwalają się energie potencjalne, tkwiące w duszy dziecka, które przetwarza w wartości wzbogacające i doskonalące życie jednostki pod względem etycznym, intelektualnym i estetycznym,

-szkoła oparta na ideach kooperacji, solidarności, pracy swobodnej i twórczej są przy tym idee, które dokonują nie tylko naprawy szkoły tradycyjnej minionych stuleci pod względem programu i metod, ale sięgają daleko głębiej, bo zmieniają jej ducha i prowadzą do jej przeistoczenia

-głównym ośrodkiem pracy w szkole twórczej jest dziecko, jego potrzeby, zainteresowanie i życie; tworzywa zaś do tej pracy ma dostarczy środowisko w którym dziecko żyje i wyrasta, dlatego program nauczania nie ustala się w tej szkole z góry i nie narzuca się go uczniom, lecz opracowywuje wspólnie z nimi, uwzględniając potrzeby, możliwości i zainteresowania

-dominującą formą pracy dzieci w szkole są zajęcia grupowe, a optymalną metodą jest poszukiwanie zbieżności między potrzebami i uzdolnieniami uczniów a przedmiotem nauczania

 -Dzieci w tej szkole są aktywne, pracują i uczą się samodzielnie, a nauczyciel kieruje tylko ich czynnościami poznawczymi, pobudza do pracy, dostarcza pomocy naukowych, a ponadto służy w razie potrzeby radą i pomocą. "Im doskonalszy nauczyciel, tym mniej zawdzięczają mu uczniowie w osiąganiu zdobyczy wiedzy i techniki, a tym więcej polegają na własnych siłach i własnej pracy

2. nauczanie łączne J.A. Maćkowiaków

- propagują zmodyfikowaną metodę kształcenia łącznego (podmiotowe ujęcie treści w programach, z zastosowaniem racjonalnej korelacji. W metodyce preferują szeroką aktywizację ucznia, opartą na wielostronnej więzi z życiem. W organizacji procesu nauczania - nacisk kładzie się na pracę grupową i różne formy indywidualizacji. Wprawdzie utrzymany zostaje system klasowo-lekcyjny, ale uzupełniony nowymi elementami rozluźniającymi tę tradycyjną formułę. Istotą jest nauczanie całościowe, rozumiane jako zniesienie w procesie kształcenia podziału na odrębne przedmioty nauczania i uczynienie przedmiotem nauki treści, skoncentrowanych wokół zagadnień tematycznych, wynikających z potrzeb, zainteresowań i przeżyć dzieci. Chodzi o całościowe, wielostronne poznanie poszczególnych odcinków rzeczywistości. Maćkowiakowie proponują nowe ramy organizacyjne procesu nauczania - dłuższe jednostki metodyczne (cały dzień pobytu w szkole) uzupełniane o godzinne lekcje, potrzebne na opanowanie bardziej systematyczne niektórych treści.
- współczesna koncepcja nauczania łącznego (czerpiąca jeszcze z przedwojennych doświadczeń autora) ma być pierwszą fazą poznawania przez dziecko rzeczywistości.

-"rozwinąć drugi tor nauczania", czyli ćwiczenia w nabywaniu wprawy w czytaniu, pisaniu i liczeniu, wg wzoru M. Montessori, a mniej w systemie klasowo-lekcyjnym, bo dla większości dzieci ten system sztywnych jednostek lekcyjnych i podzielonych na osobne przedmioty dziedzin życia i wiedzy to czas stracony.

-lekcje ćwiczeń, wdrażających i kształcących umiejętności (prowadzonych równym frontem oraz w formie zajęć dowolnych w grupach i indywidualnie) oraz lekcji utrwalających i porządkujących wiadomości w systemy dziedzin wiedzy (przedmioty nauczania) prowadzone w zespołach lub indywidualnie w formie zajęć dowolnych.

-Podstawą procesu nauczania ma być kompleksowe podejście (od tematu z życia dzieci, epizody znane z otoczenia, środowiska przyrodniczego) do pracy równym frontem, z wykorzystaniem metody obserwacji.

-Kompleksowo-problemowy proces nauczania winien zaczynać się od praktyczno-technicznej i zabawowej aktywności uczniów (inscenizacja, pląsy) po pracę w zespołach czwórkowych, organizację samodzielnych czynności uczniów wg zasad dobrej roboty.

3. nauczanie problemowo-komplekosowego B. Suchodolskiego

-postuluje o kompleksowe łączenie wiedzy z różnych dziedzin nauki, zamiast dotychczasowego układu informacyjno-systematycznego należy wprowadzić problemowo-kompleksowy układ materiału nauczania, tj. by uczyć przedmiotów razem, a nie odrębnie. Treści kształcenia powinny dotyczyć problemów współczesnego świata. Przedmiotem działalności poznawczej uczniów należy uczynić problemy, których rozwiązanie wymaga posłużenia się wiedzą z różnych dziedzin

4. nauczanie koncentryczne J. Walczyny

(Kształtowanie postaw społeczno-moralnych dzieci w wieku przedszkolnym)

-opracowanie koncepcji systemu zintegrowanego nauczania początkowego jako podstawy edukacji szkolnej,

-teoria uspołeczniającego wychowania przedszkolnego, zintegrowanego z wychowaniem
w rodzinie i w środowisku lokalnym jako podstawa dojrzałości szkolnej dzieci,

-koncepcja i modele kształcenia nauczycieli - specjalistów w dziedzinie edukacji początkowej
i przedszkolnej

-założenia teoretyczne integralnej edukacji wczesnoszkolnej wprowadziła w latach 60-tych, była pionierem integracji w Polsce. Jej zdaniem pod wpływem celowo zorganizowanej działalności dydaktyczno -wychowawczej, osobowość ucznia może się wszechstronnie rozwijać. Zamieniła ona przedmioty nauczania na kierunki kształcenia. Nawiązaniem do nauczania łącznego była propozycja tzw. integracji nauczania początkowego, którą wraz z J.Wa1czyna urzeczywistniał B. Suchodolski

-najogólniej, polega na zintegrowaniu pięciu kierunków kształcenia, które pod wpływem celowo zorganizowanej działalności wychowawczo-dydaktycznej wszechstronnie rozwijają osobowość ucznia, zgodnie z jej właściwościami

1. poznawanie narzędzi społecznego porozumiewania się przez słowo i liczbę,

2. kształcenie przyrodniczo - techniczne,

3. kształcenie społeczne,

4. kształcenie artystyczne,

5. kształcenie fizyczne

-każdy kierunek kształcenia obejmuje wielorakie treści, jednakże zbliżone merytorycznie
i tematycznie lub pokrewnie funkcją, którą pełnią w procesie organizowanej przez szkołę działalności

-umożliwia to uczniom względnie wszechstronne poznanie i zrozumienie fragmentów rzeczywistości oraz nieomal natychmiastowe ćwiczenie odpowiednich umiejętności, co ma duże znaczenie kształcące i wychowawcze w rozwoju dzieci w młodszym wieku szkolnym, w ten sposób zaspokaja się i dynamizuje zainteresowania różnorodnymi zjawiskami, a także stwarza się poważne szanse zaktywizowania wszystkich uczniów

-plan wychowawczo-dydaktyczny, powinien obejmować: język polski, matematykę, życie społeczne, życie przyrody, zajęcia techniczne, zajęcia umuzykalniające, zajęcia plastyczne, ćwiczenia fizyczne, język rosyjski (III-IV) i język zachodnioeuropejski(IV).

-Tygodniowy wymiar godzin należy znacznie podnieść, o około 40 % w kl. I-II, około 20 % w klasach następnych. Oznaczałoby to podniesienie liczby godzin w kl. I-II do 26-28, a w kl. III-IV do 30 godzin tygodniowo

-punktem wyjścia w poszczególnych przedmiotach- za wyjątkiem historii i matematyki- jest otaczająca rzeczywistość, której analiza umożliwia przejście do zapoznania z ogólnymi prawami nauki

-klasowo-lekcyjny system ze swoimi sztywnymi schematami poważnie utrudnia przede wszystkim stosowanie omówionych metod, a także realizację treści, ułożonych wedle kierunków kształcenia. W związku z tym w tejże koncepcji nie lekcja, ale dzień zajęć ucznia stanowi w zasadzie główną jednostkę organizacyjną działalności szkoły. Oczywiście, nie oznacza to pomniejszenia czy niedoceniania walorów lekcji jako podstawowej formy nauczania. Wręcz odwrotnie, twierdzi się, że wiele jej elementów konstrukcyjnych musi zachować należną rangę, a nawet zyskać większe znaczenie w kontekście dnia.

5. zintegrowane nauczanie i wychowanie zespołu H. Muszyńskiego

- prawidłowo zorganizowana praca grupowa (zespołowa) uczniów spełnia szczególną rolę w procesie dydaktyczno-wychowawczym

- pracę grupową uczniów w szkole rozpatruje w kontekście nauczania uspołeczniającego. Istota tej koncepcji polega „na nadawaniu czynnościom przyswajania sobie przez uczniów wiedzy charakteru działań społecznie konstruktywnych, zarówno pod względem motywów z jakich wypływają jak i skutków, do których prowadzą

- Realizacja nauczania uspołeczniającego dokonuje się bowiem poprzez pełnienie przez uczniów w procesie dydaktyczno-wychowawczym w szkole odpowiednich ról społecznych, w tym zwłaszcza roli członka zespołu. Ponieważ w swoim życiu człowiek występuje w roli członka rożnych zespołów, dlatego szkoła powinna wdrożyć uczniów do harmonijnego i solidarnego współżycia i współdziałania w rozmaitych zespołach, w tym o strukturze jednorodnej i zróżnicowanej

6. koncepcja M. Cackowskiej

- wyróżniła dwa typy integracji w nauczaniu początkowym. Nauczanie integralne obejmuje: cykl integracji częściowej, tj. wybiórczej, czyli nauczania skorelowanego i cykl pełnej integracji, czyli nauczania łącznego.

-obowiązkiem szkolnym objąć wszystkie dzieci 6-letnie i wprowadzić 4-letni okres nauki początkowej w klasach 0, I, II i III. W klasach 0 i I winno się realizować nauczanie integralne (całościowe), natomiast "w klasach II i III stopniowo przechodzi się do nauczania systematyczno-przedmiotowego, realizowanego coraz wyraźniej systemem klasowo-lekcyjnym. Oczywiście i w tych klasach położony jest nacisk na kompleksowe opracowanie zagadnień wyłanianych z różnych przedmiotów, co powinno umożliwić uczniom rozpatrywanie faktów, zjawisk i problemów na tle szerszych całości

7. koncepcja J. Galanta

-opowiada się za integracją międzyprzedmiotową, czyli łączeniem treści różnych przedmiotów i czynności z nimi związanych w celu odkrywania, przyswajania, przeżywania i działania oraz wiązania w konkretną całość. W rezultacie proces dydaktyczno- wychowawczy jest czymś pośrednim między nauczaniem całościowym i przedmiotowym.

8. koncepcja R. Więckowskiego

-okres nauczania początkowego jest szczególnie ważnym etapem w rozwoju dziecka. Dziecko przebywa drogę rozwoju od dzieciństwa po początek dorastania. Od tego, jaki poziom sprawności i umiejętności osiągnie, zależy w dużym stopniu jego dalszy "bezkolizyjny" rozwój

-etapy rozwoju psychicznego nie mają charakteru statycznego, lecz dynamiczny. Granica między nimi jest płynna, uzależniona od indywidualnie oddziałujących czynników czy jak określa to współczesna psychologia poznawcza - "środowiska informacyjnego". Czynniki te oddziałują stymulująco lub hamująco na rozwój dziecka

-podstawą aktywności dziecka są jego własne doświadczenia; aktywność dziecka ma charakter czynnościowy, sytuacyjny, myślenie dziecka ma charakter praktyczny, konkretno- obrazowy; uwaga ma charakter mimowolny, uwarunkowany aktualną sytuacją; procesy pobudzenia dominują nad procesami hamowania; w rozwoju fizycznym występuje zjawisko stałego "głodu ruchu" itp.

-jej propedeutyczny charakter, istotną właściwością edukacji wczesnoszkolnej jest jej "wprowadzający" charakter. Nie sprowadza się on w istocie rzeczy wyłącznie lub prawie wyłącznie do przygotowania dziecka do dalszego kształcenia na szczeblach wyższych, ale ma na względzie nade wszystko poznanie przez dziecko, w toku własnej aktywności, sposobów lub technik pracy umysłowej

-własna aktywność i działalność dziecka jako podstawa rozwoju pojęć i wyobrażeń o świecie

-edukacja wczesnoszkolna, pomimo różnego nazewnictwa, ma charakter całościowy

-Edukacja wczesnoszkolna jest propozycją dla dziecka, a nie dziecko jest dla edukacji wczesnoszkolnej. Praca pedagogiczna zaś jest swoistą służbą społeczną wobec dziecka

-Najważniejszym zdaniem nauczyciela jest- nie wyrównywanie braków w wiadomościach, ale zapobieganie występowaniu i narastaniu opóźnień w nauce

-jedną z poważnych przyczyn nie powodzeń szkolnych jest między innymi dotychczasowa organizacja procesu dydaktyczno-wychowawczego, która nie stwarza dla wszystkich uczniów możliwości aktywnej pracy na lekcji

-Każdy element treści projektowany do programu początkowego kształcenia musi posiadać, co najmniej trzy walory: prakseologiczny, rozwojowy i metodologiczny. Te trzy walory powinny w swojej istocie stanowić jedność.

-Program pracy wychowawczo-dydaktycznej dla dzieci 6-letnich zawiera następujące działy: wychowanie moralno-społeczne, rozwijanie mowy i myślenia, wychowanie techniczne, estetyczne i zdrowotne

- Dziecko rozpoczynające naukę szkolną może już wykazywać znaczne zainteresowanie czytelnicze. Na progu szkoły nie wykazuje, co prawda umiejętności pisania, ale jest przygotowane do jej sprawnego nabywania w początkowym okresie nauki w klasie I, wskazuje znaczny rozwój wrażliwości na bodźce otaczającego je świata. Dostrzega piękno w dziełach plastycznych, muzycznych literackich, literackich otaczającym je środowisku i odczuwa potrzebę wyrażenia go we własnej twórczości artystycznej. Poznanie tegoż swoistego języka, jakim jest język sztuki, umożliwia dziecku odzwierciedlenie w jego twórczości artystycznej naturalnej w tym wieku potrzeby ekspresji. Nie potrafią jeszcze w sposób pełniejszy dokonywać oceny prac plastycznych swoich kolegów. Wykazują znaczny rozwój wrażliwości słuchowej oraz poczucia rytmu. Żywo reagują na dźwięki muzyki oraz rytmicznej piosenki. Wskazuje szczególne upodobania do inscenizowania zasłyszanych opowiadań, baśni, słuchowisk radiowych, widowisk telewizyjnych itp.

- zamiast programów nauczania poszczególnych przedmiotów proponuje opracowanie tylko rezultatów kształcenia

- proponuje integralne łączenie pracy zbiorowej uczniów w indywidualną, i odwrotnie, w toku rozwiązywania przez nich problemów poznawczych na lekcji

(Elementy systemu nauczania początkowego)

8

---