GERONTOLOGIA

1. „Podstawy gerontologii społecznej” Szatur-Jaworska

2. „Gerontologia społeczna i oświatowa- zarys problematyki”

3. „Starość i osobowość” Obuchowski

4. „Adaptacja do starości”

5. „Psychologia rozwoju człowieka”

Gerontologia to nauka o procesach starzenia się.

Geras- starość

Geron- starzec mędrzec

Logos- nauka

Teoria Maxa Caplana

anafaza mezofaza katafaza

(0- 25) (26-60) (60- )

ETYKA PRACY ETYKA CZASU WOLNEGO

Wymuszony obowiązek spontaniczna samorealizacja

KONIECZNOŚĆ DOBROWOLNOŚĆ

Nauki gerontologiczne:

Geriatria- dział medycyny zajmujący się chorobami ludzi starszych i starzejących się oraz zapobieganiu chorobom i niedołęstwu wieku starczego

Rewitalizacja- odzyskiwanie i utrzymanie podstawowych funkcji starszego organizmu za pomocą psychoterapii, leków, fizjoterapii i odnowy biologicznej

Psychogerontologia- procesy adaptacji psychiki ludzi do procesów starzenia się. Próba akceptacji i radości czerpanej w każdym wieku.

Socjogerontologia- badanie warunków życia ludzi starszych analizując rolę i zadania ludzi starszych w społeczeństwie. Współpracuje z naukami ekonomicznymi

Gerontopedagogika (Geragogika)- diagnozuje sytuację życiową ludzi starszych, zajmuje się przedłużaniem i optymalizacją warunków aktywnego życia osób w wieku poprodukcyjnym.

Starzenie- zmniejszenie zdolności do odpowiedzi na stres środowiskowy, który pojawia się w organizmach z upływem czasu. Jest to naturalne i nieodwracalne gromadzenie się uszkodzeń wewnątrzkomórkowych, przerastające zdolności organizmu do samoregeneracji

• starzenie fizjologiczne (naturalne)

• starzenie wtórne (choroby genetyczne)

Starzenie się czasowe- wywołane szybkim tempem życia, dużym obciążeniem stresem, wypaleniem zawodowym.

Maksymalna sprawność i wydolność organizmu można uzyskać do wieku 25-27 lat.

Charakterystyczne objawy starzenia się:

• utrata masy mięśniowej i kostnej

• zmniejszenie elastyczności skóry

• pogorszenie ostrości wzroku i słuchu

• wydłużony czas reakcji

Starość i rozmnażanie się:

Wraz z wiekiem spada zdolność do procesów reprodukcji, zmienia się replikacja genów. Na geny wpływa środowisko; stresująca praca, praca w szkodliwych warunkach, praca z dużym obciążeniem fizycznym.

Czynniki przyspieszające proces starzenia się:

• niewłaściwe odżywianie i nieodpowiednia dieta

• promieniowanie jonizujące (słoneczne)

• nałogi i uzależnienie (alkohol, nikotyna)

• obżarstwo

• hałas

• wibracje

• niewłaściwy mikroklimat

• regularne zaburzenia rytmu biologicznego

• inne, indywidualne

Różne rodzaje wieku:

• kalendarzowy (liczba przeżytych lat)

60-75 wiek podeszły

75-90 wiek starczy

powyżej 90- wiek sędziwy

• biologiczny

ogólna sprawność i żywotność komórek człowieka oceniana jest na podstawie wskaźników biologicznych tzn tempo przemian komórkowych

• psychologiczny

związany z funkcjonowaniem zmysłów, sprawnością motoryczną i zmianami osobowości

• społeczny (ekonomiczny)

określony przez analizę określonych ról (przedprodukcyjny, produkcyjny, poprodukcyjny)

• socjalny

opieka socjalna przysługuje w zależności od płci; kobiety 60 lat, mężczyźni 65 lat. (wiek emerytalny)

Zauważalne objawy starzenia się:

• zmniejszenie liczby komórek mózgowych

• otępienie umysłowe

• otępienie starcze

• otępienie miażdżycowe- duże ubytki w mózgu spowodowane powstaniem w korze mózgowej ognisk zapalnych martwicy

• rozmiękczenie mózgu- zaczyna się około 60 roku życia (należy uważać na urazy głowy)

• bóle i zawroty głowy

• trudności z zapamiętywaniem i skupianiem się

• drżenie rąk i nóg

• dziwactwa: nieufność, podejrzliwość, życie przeszłością, hipochondria,

• objawy psychiczne: depresja, bezsenność, zanik pamięci, lepsza pamięć wsteczna

Co 6 Polak powyżej ma 60 lat, co 4 jest samotny. Mężczyźni podatni są na stres ukryty; polegający na tym, że nie pokazują objawów, panują nad emocjami i przez to narażenie są na zawał a także szybkie procesy przemian komórkowych.

Kobiety średnio żyją dłużej niż mężczyźni.

Metody spowolniania procesów starzenia:

Dietoterapia- zdrowe odżywianie i dbanie o wagę (warzywa, owoce i błonnik w pokarmie, pokarmy zawierające antyoksydanty czyli substancje przeciwdziałające wolnym rodnikom)

Wolne rodniki- atomy, cząsteczki zdolne do samodzielnego istnienia mającejeden wolny elektron, stąd szybko wchodzą w reakcje w organizmach żywych, przyspieszją reakcje enzymatyczne (rozkładu).

Choroby pochodzące od wolnych rodników to:

• nowotwory skóry (czerniak złośliwy)

• miażdżyca

• ostra niewydolność oddechowa (astma starcza)

• rozedma płuc

• zapalenie stawów

• choroba Parkinsona

• katarakta

• zawał mięśnia sercowego

Starość na świecie:

1. ludy nordyckie

2. ludy azjatyckie

3. ludy afrykańskie

Menopauza

Menopauza (klimakterium)- okres przejściowy między dojrzałością a starością kobiet tzw. Okres wygasania. Stopniowe wygasanie funkcji hormonalnej jajników, co wpływa na inne układy (nerwowy, krążenia, kostny, mięśniowy, skład ciała, gospodarkę tłuszczową). Okres menopauzy może trwać około 10 lat.

W menopauzie wyróżnimy fazy:

1. premenopauza

zaburzenie gospodarki hormonalnej, objawia się rozdrażnieniem, nerwowością, nieregularnymi cyklami menstruacyjnymi

2. perimenopauza

spadek ilości pęcherzyków graffa, zmniejsza się ilość receptorów stymulujących przysadkę mózgową (obniżenie poziomu estrogenu i progesteronu)

3. menopauza właściwa

ustanie krwawienia miesięcznego

4. okres pomenopauzalny

sukcesywny zanik wydzielanych hormonów

Zaburzenia:

1. motoryczne (naczyniowo-ruchowe)

• uderzenia gorąca

• poty nocne

• napady kołatania serca

• drżenie rąk

• rozkojarzenie

sfery psychicznej

• bezsennośc

• pogorszenie pamięci

• zwiększone lęki

• problemy z podejmowaniem decyzji

• drażliwość

• płaczliwość

• migrenowe bóle głowy

Istotne jest wówczas stsowanie terapii zastępczej, która wspiera pracę serca, gospodarkę lipidową, uwapnienie kości a także stan psyczniczny.

Objawy zewnętrzne menopauzy:

• hirsutyzm- owłosienie na twarzy

• przerzedzenie włosów

• wiotczenie skóry

• osłabienie wiązadeł piersi

• zanikanie tkanki gruczołowej w biuście

Preparaty uzupełniające:

• homeopatia

• ziołolecznictwo

• kwiat, pyłek i sok z bzu czarnego

• czarna porzeczka

• akupunktura

• aromoterapia

Andropauza

Andrenopauza- okres przejściowy między dojrzałością a starością mężczyzny. Już od 30 roku życia obniża się poziom DHEA i SDHEA. Są ro androgeny nadnerczowe. Spada poziom testosteronu. Wzrasta poziom estradiolu. Okres andrenopauzy określa się mianem SHBG (Sex Hormonal Binding Globuline)

Fazy:

1. po 30 roku życia andrenopauza

2. somatopauza po 40 roku życia

3. melatoninopauza po 45

4. typowa andenopauza po 50

Obniżony poziom gospodarki hormonalnej powoduje zespół słabości tzn rozwija się szybciej miażdżyca tętnic, proces podziału komórkowego (zmarszczki), wiotczenie skóry, libido, zwiększona skłonność do nowotworów, zawałów serca.

Objawy fizykalne:

• Dolegliwości bólowe

• ogólne osłabienie organizmu

• zaburzenia snu

• zaburzenia apetytu (zmiana przyzwyczajeń smakowych)

Objawy psychiczne:

• kłopoty z pamięcią

• zwiększona drażliwość

• odczuwanie niepokoju i lęku

• obniżenie nastroju i zadowolenia z życia

• depresja

Objawy motoryczne:

• potliwośc

• palpitacja serca

• fale gorąca

Problemy seksulane:

• problemy z erekcją

• brak odczuwania podniecenia

• spadek pożądanie seksulanego

• obniżenie zadowolenia z życia seksualnego

Zmiany fizyczne:

• zmniejszenie masy mięśniowej (o 20%)

• zwiększenie tłuszczu trzewnego

• zmniejszenie masy kostnej (osteopenia)

Zmiany społeczene:

• złe przystosowanie w otoczeniu

• problemy adaptacyjne

• brak akceptacji własnego ciała

• probley z libido

Nie istnieje zastępcza terapia hormonalna. Procesy mogą być łagodzone przez stosowanie diety zawierającej fitohormony.

Odsetek zgonów z powodu chorób serca wynosi przeciętnie w Europie:




50,2 % Polska 48,2% Niemcy

43% Wielka Brytania 41,5% Portugalia

38,7% Francja 42.3% Beneluks

Ilość osób aktywnych fizycznie

6,4% Polacy 12,3% Węgrzy

20,7% Rosjanie 21,8% Niemcy

23,7% Hiszpanie 30,2% Skandynawia

Wpływ ruchu na stan zdrowia i procesy starzenia się.

W wieku podeszłym najważniejszy jest umiarkowany i długotrwały regularny wysiłek fizyczny około 13 uderzeń serca na minutę, co najmniej przez 1 godzinę dwa razy w tygodniu. Od 40 roku życia uprawnianie wysiłku fizycznego wydłuża życie o 10 lat. Najlepsze tego efekty widać po 70.

Ruch:

• reguluje krążenie

• poprawia sprężystość naczyń krwionośnych

• opóźnia starzenie serca

• utrzymuje na wysokim poziomie przewodnictwo nerwowe

• poprawia się koordynacja wzrokowo-ruchowa

• lepsza przemiana materii

• usprawnia gospodarkę hormonalną

• mniej zaburzeń układu moczowego

• u kobiet przeciwdziała wypadaniu pasów macicznych

Przekrój społeczny osób starszych w Polsce.

Kobiety w wieku powyżej 70 lat. 43,7% mieszka samych z czego 51% to wdowy.

Mężczyźni w wieku powyżej 70 lat. 12% mieszka samotnie z czego 10% to wdowcy. Mężczyźni 3 razy częściej decydują się na małżeństwo z młodszymi kobietami.

Wykształcenie osób starszych:

51% posiada wykształcenie podstawowe; są to robotnicy

5,1% wykształcenie wyższe; są to nauczyciele i kadry administracyjne

Ilość posiadanych przyjaciół i towarzystwa:

Najwięcej przyjaciół w wieku 18-25 lat; następnie ilość przyjaciół maleje. Najmniej w wieku 35- 45 lat. Następnie rośnie do 60-65 lat.

Palenie papierosów:

• suchość skóry

• utrata elastyczności

• zmiana kolorytu skóry na szary

• grubsza warstwa naskórka

• przyspieszenie zewnętrzny procesów starzenia twarzy

• głębokie zmarszczki mimiczne

• worki pod oczami

• po menopauzie zapadanie policzków (antrofia)

Starzenie się a pamięć:

Zmniejszenie ilości komórek mózgowych, słabsza zdolnośc koncentracji, apoptaza (roztargnienie)- powtarzanie tych samych słów kilka razy.

Starzenie się a styl zycia:

• biura podróży; brak wycieczek dla ludzi starszych, samotnych

• ubrania; brak fasonów oraz rozmairów dla ludzi starszych

• kosmetologia; brak kremów dla skóry dojrzałej po 50, szamponów do włosów

• urzędy

• elektronika (komputery, DVD, kino domowe, telefony komórkowe)

• brak szerokiego dostępu do badań dla osób starszych

• brak literatury i czasopism

• brak imprez dla osób starszych

Mierzalne elementy procesów starzenia się

1. BMI

do 19 niedowaga

Waga/wzrost² Od 20 do 25 waga prawidłowa

Od 25 do 30 nadwaga

Od 30 otyłość

2. Badanie grubości tkanki skórnej, kostnej i mięśniowej metodą elektroniczną na podstawie przepływu fal.

3. Badanie grubości fałdu tłuszczowego w miejscach

• Pod łopatkami

• Na ramieniu

• Pod kolanem

• Na brzuchu, pod biustem

4. Spirometr

Mierzenie pojemności życiowej płuc. Objętość powietrza wdychanego i czas jego wydychania.

5. Restytucja tętna

Poddawanie próbie wysiłkowej przez 1min (przysiady, skip A,B,C) przed wysiłkiem mierzy się tętno, po wysiłku, oraz czas jaki minął od powrotu do poprzedniego tętna. Powinno być około 3-5 min.

6. Szybkość reakcji

Złapanie przedmiotu w określonym czasie

7. Równowaga

Wykonanie jaskółki, stanie na jednej nodze

8. Zdolność do długotrwałego wysiłku

Bieg w równomiernym tempie przez 11 min

9. Gibkość

Wykonanie opadu w dół, dotknięcie stóp, podłoża

10. Ciśnienie tętnicze krwi

---