1. WSTĘP

Definicja niepełnosprawności

Światowa Organizacja Zdrowia wprowadziła następującą definicję niepełnosprawności, w której uwzględniła stan zdrowia pacjenta [11]:

• „niepełnosprawność - każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym;

• niepełnosprawność - każde ograniczenie bądź niemożność (wynikająca z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub zakresie uznawanym za typowe dla człowieka;

• ograniczenia w pełnieniu ról społecznych - ułomność określonej osoby wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami.”

Istnieją dwa kryteria, które cechują niepełnosprawność:

• prawne - osoba posiada aktualne orzeczenie, które potwierdza jego niepełnosprawność. Orzeczenie to wydawane jest przez upoważniony do tego organ;

• biologiczne - opiera się na samoocenie danej osoby w odniesieniu do zdolności wykonywania podstawowych czynności życiowych [10].

Niepełnosprawni w statystykach

Szacuje się, że na świecie jest około pół miliarda osób niepełnosprawnych, w samej Europie - około 50 milionów, natomiast w Polsce ich liczba wynosi ponad 5 milionów. Z tego większość z nich posiada schorzenia narządu ruchu [5].

Z badań dotyczących rozmiarów niepełnosprawności w Polsce przeprowadzonych w 2002 roku przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że problem niepełnosprawności jest coraz bardziej powszechny. Według danych GUS-u, w 2002 roku było 5 456 700 niepełnosprawnych, co stanowiło 14,3 % ogółu społeczeństwa. Wynika z tego, że osobą niepełnosprawną był co siódmy Polak. Z danych jednocześnie wynika, że liczba osób upośledzonych wzrosła aż o 46,1 % w ciągu ostatnich 14 lat. Tak gwałtowny wzrost jest związany z procesem starzenia się naszego społeczeństwa. Prawie 60 % osób niepełnosprawnych to mieszkańcy miast, natomiast 40 % to ludzie mieszkający na wsi [10].

Ryc 1. Procent osób niepełnosprawnych oraz sprawnych wśród ogółu społeczeństwa polskiego wg Marii Czogały.

Wśród tych osób najwięcej jest ludzi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności - 28 %, a także o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności - 26 %. Niepokojące dane dotyczą prawie 10-krotnego wzrostu liczby niepełnosprawnych dzieci w przedziale wiekowym 0 - 15 lat. Szacuje się, że jest ich obecnie około 135 tysięcy, gdzie w roku 1988 ich liczba wynosiła 13 900 [5].

Badania wykazały, że wśród osób niepełnosprawnych przeważają kobiety - ich liczbę oszacowano na około 2 888 500, co stanowi 52,3 % ogólnej liczby niepełnosprawnych. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż więcej jest niepełnosprawnych mężczyzn w przedziale wieku od 0 do 59 lat, natomiast w przedziale 60 - 69 lat liczba ta jest jednakowa zarówno w odniesieniu do kobiet, jak i do mężczyzn. Znaczna przewaga niepełnosprawnych kobiet występuje w wieku powyżej 70 lat. Wynika to z faktu, że długość życia kobiet jest statystycznie dłuższa niż mężczyzn. A więc kobiet w tym przedziale wiekowym jest więcej niż mężczyzn. Z badań przeprowadzonych przez GUS wynika, że najwięcej niepełnosprawnych znajduje się w województwie lubelskim i małopolskim (ponad 180 osób niepełnosprawnych na 1000 mieszkańców). Natomiast najmniej jest w województwie opolskim (około 100 osób na 1000 mieszkańców) [10]

Proces niepełnosprawności nasila się wraz wiekiem, o czym świadczą statystyki - prawie 60 % niepełnosprawnych to osoby w wieku poprodukcyjnym [5].

Źródło: www.gus.pl

Ryc.2 Osoby niepełnosprawne według płci oraz struktury wiekowej wg Marii Czogały.

Warto również zaznaczyć, że blisko 48 % niepełnosprawnych to niepełnosprawni

zarówno w aspekcie prawnym jak i biologicznym. 30 % to niepełnosprawni prawnie a 22 % to niepełnosprawni wyłącznie biologicznie (tab.1, 2, 3) .

Tab. 1. Osoby niepełnosprawne według ograniczenia sprawności

	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
Niepełnosprawni prawnie i biologicznie	48,40 %	24,12 %	24,28 %
Niepełnosprawni tylko prawnie	29,23 %	14,31%	14,93 %
Niepełnosprawni tylko biologicznie	22,36 %	7,38 %	14,99 %
Nie określono sprawności	0,10 %	0,06 %	0,03 %

(Źródło: www.gus.pl)

Tab. 2. Osoby niepełnosprawne według ograniczenia sprawności mieszkający w mieście

MIASTO
	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
Niepełnosprawni prawnie i biologicznie	48,45 %	22,99 %	25,46 %
Niepełnosprawni tylko prawnie	30,23 %	14,57%	15,66 %
Niepełnosprawni tylko biologicznie	21,32 %	6,92 %	14,40 %
Nie określono sprawności	0,07 %	0,05 %	0,02 %

(Źródło: www.gus.pl)

Tab. 3. Osoby niepełnosprawne według ograniczenia sprawności mieszkający na wsi

WIEŚ
	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
Niepełnosprawni prawnie i biologicznie	48,34 %	25,77 %	22,56 %
Niepełnosprawni tylko prawnie	27,78 %	13,92%	13,86 %
Niepełnosprawni tylko biologicznie	23,88 %	8,04 %	15,83 %
Nie określono sprawności	0,14 %	0,08 %	0,06 %

(Źródło: www.gus.pl)

Tab. 4. Osoby niepełnosprawne w wieku 0 - 14 lat według ograniczenia sprawności

	Ogółem	0 - 4 lata	5 - 9 lat	10 - 14 lat
Niepełnosprawni - razem	82,00 %	14,27 %	22,74 %	45,00 %
Niepełnosprawni prawnie i biologicznie	40,69 %	6,56 %	11,11 %	23,03 %
Niepełnosprawni tylko prawnie	41,31 %	7,66 %	11,68 %	21,97 %
Niepełnosprawni tylko biologicznie	18,00 %	2,92 %	8,57 %	6,51 %
Nie określono sprawności	2,87 %		1,63 %	1,24 %

(Źródło: www.gus.pl)

---