Wywiad

W opracowaniu pytań wykorzystano plan wywiadu i część pytań opracowanych przez Radę Programową programu „Listy do rodziców” Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży oraz plan wywiadu i pytania autorstwa E. Jackowskiej

Pytania do rodzica:

1. Podstawowe informacje o rodzinie

2. Oczekiwanie na dziecko i pierwszy okres po urodzeniu dziecka, przygotowanie do rodzicielstwa

3. Historia życia dziecka

4. Organizacja życia rodzinnego oraz role matki, ojca, dziadków w wychowaniu

5. Czas wolny, zainteresowania, krąg towarzyski

6. Stosunki uczuciowe i komunikacja w rodzinie

7. Sposoby stymulacji rozwoju dziecka, metody wychowawcze

8. Kontakty społeczne dziecka

9. Wartości preferowane przez rodziców

10. Sytuacje kryzysowe w rodzinie. Obszary bezradności w wychowaniu i opiece

1. Podstawowe informacje o rodzinie

1. Wiek matki i ojca

2. Wykształcenie matki i ojca

3. Sytuacja zawodowa matki i ojca

4. Liczba dzieci w rodzinie, kolejność urodzenia dziecka, którego dotyczy wywiad

5. Inne osoby mieszkające wspólnie

6. Staż małżeński

7. Warunki materialne i mieszkaniowe

2. Oczekiwanie na dziecko i pierwszy okres po urodzeniu dziecka

Przykładowe pytania:

1. Jakie wspomnienia zachowała Pani z okresu ciąży i porodu? Jaka była postawa męża?

2. Jak się Pani czuła pod względem fizycznym i psychicznym będąc w ciąży? Jak przebiegał poród?

3. Proszę opowiedzieć o pierwszych wspólnych tygodniach, miesiącach po urodzeniu dziecka.

• Jak radziła sobie Pani z opieką nad dzieckiem po powrocie ze szpitala?

• Czy karmiła Pani piersią? Jak przebiegało karmienie?

• Czy zajmowanie się dzieckiem sprawiało Pani przyjemność?

• Jaki był udział męża w opiece nad dzieckiem?

• Co zmieniło się w Państwa rodzinie?

• Jakie pojawiły się problemy i trudności?

• Historia życia dziecka

Przykładowe pytania:

1. Czy przypomina sobie Pani, kiedy dziecko zaczęło chodzić, mówić?

2. Kto opiekował się nim w dzieciństwie? Czy chodziło do żłobka, przedszkola?

3. Czy często chorowało? Jakie poważniejsze choroby przechodziło?

4. Jak X zachowywał się po przyjściu na świat brata/siostry?

5. Jak przedstawiały się kontakty X z rodzeństwem, czy często się kłócili, z jakich przyczyn?

6. Jak dziecko radziło sobie z nauką od klasy I?

4. Organizacja życia rodzinnego oraz role matki, ojca, dziadków w wychowaniu

Przykładowe pytania:

1. Proszę opowiedzieć, jak wygląda dzień powszedni w Pani rodzinie.

• Czy dziecko chodzi spać o stałej porze? (w przypadku młodszych dzieci - Kto pomaga mu przygotować się do snu?)

• Ile godzin śpi? Czy budzi się w nocy, z jakiego powodu?

• Kto budzi dziecko i przygotowuje do szkoły (przedszkola)?

• Jeśli oboje rodzice pracują to kto odprowadza dziecko do przedszkola, szkoły, kto je przyprowadza?

• W przypadku starszych dzieci - kto jest w domu kiedy dziecko wychodzi do szkoły i kiedy wraca do domu?

2. Co robi dziecko w czasie wolnym? Czy ogląda telewizję, czy się bawi - z kim, w co, gdzie?

• Czy wychodzi z domu? Gdzie i z kim przebywa?

• Jakie reguły dotyczące czasu wolnego dziecka obowiązują w Państwa rodzinie?

3. Jak zorganizowana jest nauka dziecka w domu?

• Czy odrabia lekcje w określonym miejscu i czasie?

• Czy pamięta o tym co trzeba zrobić, czy trzeba mu o tym przypominać?

• Czy korzysta z czyjejś pomocy? Kto i w czym mu pomaga?

• W czym sobie dobrze radzi? Co sprawia mu przyjemność?

• Czy przygotowywanie się do szkoły jest przyczyną konfliktów w rodzinie?

4. Proszę opowiedzieć, co jest zadaniem Pani, a co zadaniem Pani męża w opiece i wychowaniu dziecka.

• Co Pani robi przy dziecku? Jak często? Ile czasu to zajmuje (dziennie)?

• Co Pani mąż robi przy dziecku? Jak często? Ile czasu to zajmuje (dziennie)?

• czym decyduje Pani a o czym mąż jeśli chodzi o wychowanie, opiekę nad dzieckiem?

5. Co państwo sądzą o instytucjach wychowawczo-opiekuńczych? Dlaczego? Czy mieliście Państwo jakieś doświadczenia z instytucjami wychowawczymi? Jakie?

5. Czas wolny, zainteresowania, krąg towarzyski

Przykładowe pytania:

1. Jak Państwo spędzacie czas wolny?

2. Czy tak samo wygląda sobota lub niedziela?

3. Proszę opowiedzieć, jak obchodzą Państwo Święta Bożego Narodzenia?

4. W jaki sposób spędzacie imieniny czy sylwestra, inne święta?

5. W jaki sposób spędzacie urlop?

6. Jakie są tradycje w Pani rodzinie?

7. Proszę opowiedzieć, z kim Państwo utrzymujecie kontakty towarzyskie?

6. Stosunki uczuciowe w rodzinie

Przykładowe pytania:

1. Kiedy przebywa Pani z dzieckiem co najczęściej robicie? Czy wykonujecie wspólnie jakieś prace?

2. Czy są takie rzeczy z których X Pani się zwierza? Czy ma przed Panią tajemnice? A w stosunku do męża?

3. Z jakimi sprawami dziecko przychodzi do Pani po radę?

4. Jak Pani myśli, jakie są jego marzenia? Kiedy czuje się najszczęśliwszy?

5. Czy kiedy dziecko było małe, zdarzało się, że nie chciało niczym się zająć tylko upominało się o Pani towarzystwo? Co wówczas Pani robiła?

6. W jaki sposób odnosi się do dziecka mąż, dziadkowie?

7. Co najbardziej Panią cieszy, co jest związane z dzieckiem?

8. Co najbardziej męża cieszy, co jest związane z dzieckiem? A co najbardziej cieszy dziadków?

9. Jakie są najczęstsze konflikty w rodzinie? Między kim? Czego dotyczą? Co jest przyczyną? Jakie mają zakończenie?

10. Jak zachowują się Pani rodzice w Pani konfliktach z mężem?

11. Jak układają się stosunki pomiędzy Panią i teściami?

12. Jak układają się stosunki pomiędzy Pani rodzicami a mężem?

13. W jaki sposób okazujecie sobie uczucia?

7. Sposoby stymulacji rozwoju dziecka, metody wychowawcze

Przykładowe pytania:

1. Czy przed wyjściem z domu dziecko musi powiadomić Panią dokąd idzie i kiedy wróci? Jak rozwiązywana jest ta kwestia, jeżeli Pani nie ma w domu?

2. Czy dziecko może oglądać programy telewizyjne stosownie do własnych chęci? Jeżeli nie, to kto mu zabrania?

3. Czy są jakieś ustalone godziny w których X powinien odrabiać zadania szkolne?

4. Jakie ograniczenia są przyczyną konfliktów między Wami?

5. Czy w przypadku gdy dziecko nie spełnia polecenia, zdarza się Pani z niego zrezygnować, czy też zawsze stara się Pani dopilnować wykonania zadania; jeżeli tak to w jaki sposób to Pani osiąga?

6. Proszę opowiedzieć o sprawach ważnych dla dziecka, gdzie samo decyduje o sobie.

7. W jaki sposób okazuje Pani dziecku swoje zadowolenie z właściwego zachowania się dziecka i niezadowolenie, gdy postępuje niewłaściwie?

• Czy dziecko jest wychowywane tak, by mogło przekonać się o szkodliwości niektórych własnych działań, doświadczać. Czy też jest „chronione” przed bólem, trudnymi sytuacjami, trudnymi rozmowami?

• Co sądzi Pani o roli chwalenia dziecka, za co Pani chwali, jak często, czy są tego świadkowie?

8. Niektórzy rodzice nagradzają dzieci za dobre sprawowanie, inni uważają, ze dziecko powinno być posłuszne i za to nie należy mu się żadna nagroda. Jakie jest Pani zdanie w tej sprawie? Czy stosuje Pani jakiś stały sposób nagradzania? Jakie zachowania Pani nagradza?

9. Co sądzi Pani o nagradzaniu dziecka za pożądane zachowania poprzez: dawanie dodatkowych przywilejów (np. pozwolenie na dodatkowe oglądanie telewizji) materialne nagradzanie (kupię ci...)?

• Co sądzi Pani o nagradzaniu dziecka poprzez przytulanie, okazywanie czułości, dumy, własnego zadowolenia?

• Czy w waszej rodzinie funkcjonują jakieś inne sposoby nagradzania dziecka?

10. Co sądzi Pani o karaniu jako metodzie wychowawczej?

• Jeżeli dziecko zachowa się niewłaściwie - co Pani wtedy robi? Czy może Pani podać jakiś przykład?

• Czy stosuje Pani jako kary: pozbawienie dziecka przyjemności (przykłady), wymówki i karcenie (przykłady)?

• Czy zdarza się, ze gdy dziecko zachowa się niewłaściwie nie odzywa się Pani do niego i nie zwraca na niego uwagi? Jak długo to trwa?

• Gdy dziecko zachowa się niewłaściwie czy stawia mu Pani za wzór brata, siostrę albo kogoś innego?

• Czy stosuje Pani inne kary np. klapsy, lanie (przykłady)

• Jakie kary uważa Pani za najwłaściwsze dla dzieci?

11. Proszę opowiedzieć w jaki sposób uczy Pani dziecko poznawać świat?

• Czy czyta Pani dziecku książki, jak często? Jakie zabawki wybiera Pani dla dziecka?

• Jakie programy TV ogląda dziecko, które Pani zdaniem są dla niego najcenniejsze?

• Jakie są rysunki Pani dziecka, czy często rysuje?

• co dziecko lubi Panią pytać, czy często pyta, jak wtedy Pani reaguje?

• Czy dziecko ma jakieś zajęcia edukacyjne, co się na nich dzieje?

• Jak pomaga Pani dziecku odróżniać dobro od zła?

• Jak określiłaby Pani sprawność fizyczną dziecka?

• Jak Pani dziecko nazywa różne swoje uczucia w sytuacjach ważnych, trudnych, przyjemnych, zaskakujących?

• Co się dzieje gdy wybucha płaczem, gniewem, gdy okazuje nieśmiałość, zawstydzenie?

8. Kontakty społeczne dziecka

Przykładowe pytania:

1. Czy dziecko opowiada Pani o swoich kolegach szkolnych, o tym, co wydarzyło się w szkole?

2. Jakie rady, wskazówki daje mu Pani w kwestii współżycia z rówieśnikami?

3. Czy zna Pani kolegów dziecka? Czy są to koledzy ze szkoły czy z podwórka. Co mogłaby Pani o nich powiedzieć?

4. Czy dziecko często skarży się na swoich kolegów? Co mu Pani wtedy radzi?

5. Czy pani zdaniem dziecko jest przez kolegów lubiane. Dlaczego Pani tak sądzi?

9. Wartości preferowane przez rodziców

Przykładowe pytania:

1. Proszę powiedzieć, co dla Pani jest ważne?

2. Proszę powiedzieć, jak Pani sądzi, co dla męża jest najważniejsze?

3. Czy ma Pani jakieś marzenia dotyczące dziecka, a jakie marzenia ma mąż?

4. Do czego Pani dąży w wychowaniu dziecka?

10. Sytuacje trudne i kryzysowe w rodzinie, obszary bezradności w wychowaniu i opiece

Przykładowe pytania:

1. Proszę opowiedzieć o tym, co w życiu Pani i rodziny rodzi największe trudności?

• Co dla Pani jest trudnością, dlaczego?

• Co dla męża jest trudnością, dlaczego?

• Co dla dziecka jest trudnością, dlaczego?

• Co jest trudne dla rodziny jako całości?

• Jak Państwo rozwiązujecie te problemy, jak radzicie sobie z tymi trudnościami?

2. Proszę opowiedzieć o tym, co w wychowaniu i w opiece nad dzieckiem sprawia największe trudności?

3. Proszę opowiedzieć, czy dziecko sprawia trudności, jakie? Na czym one polegają? Jak sobie radzicie z nimi?

Pytania do dziecka

1. Kontakty społeczne

2. Wymagania, zakazy, organizacja dnia

3. Nagrody i kary

4. Więź uczuciowa

5. Nieporozumienia, konflikty rodzinne

6. Wzory społecznego zachowania rodziców

1. Kontakty społeczne

1. Czy mógłbyś mi powiedzieć, co najbardziej lubisz robić, gdy masz czas wolny?

2. Czy wolisz bawić się sam czy z kolegami?

3. Niektóre mamy nie lubią, gdy przychodzą do domu inne dzieci; mówią, ze narobią krzyku, bałaganu, jak Twoja mama przyjmuje wizyty Twoich kolegów?

4. Jeżeli bawiłbyś się na podwórku z jakimś kolegą a mama wysłałaby Cię po zakupy, jak myślisz: czy on poszedłby z Tobą czy dalej by się bawił?

5. Czy zdarza Ci się taka sytuacja, ze nie masz z kim się bawić na przerwie?

2. Wymagania, zakazy, organizacja dnia

1. Opowiedz mi, jak spędzasz dzień, np. wczoraj - opowiedz mi wszystko po kolei, co się wydarzyło?

2. Jak spędzasz niedzielę?

3. Opowiedz, co wolno Ci robić a co jest zabronione?

4. Czy przed wyjściem z domu musisz powiedzieć dokąd idziesz i kiedy wracasz? Komu?

5. Czy są jakieś ustalone godziny, w których powinieneś odrabiać lekcje? Kto Ci o tym przypomina? Do kogo zwracasz się o pomoc, gdy nie potrafisz rozwiązać zadania?

6. Czy mamusi albo tatusiowi zdarza się, że każą Ci coś zrobić. Ty tego nie zrobisz i „uda Ci się” - mama i tata o tym zapomną?

3. Nagrody i kary

1. Kiedy mama jest szczególnie z Ciebie zadowolona? A tata?

2. Jakie zachowanie z Twojej strony złości tatę? Gdy dostaniesz dwójkę, kłócisz się z bratem - co tata wtedy robi?

3. A mamusia za co się na ciebie najczęściej gniewa? Jak wtedy postępuje?

4. Jakie kary stosują mamusia i tatuś?

5. Która z kar jest dla Ciebie najbardziej przykra. Dlaczego?

6. Każdy chłopiec i dziewczynka w Twoim wieku są nieraz źli na swoich rodziców. Czy możesz mi powiedzieć, kiedy Ciebie ogarnia złość na mamę, tatę?

4. Więź uczuciowa

1. Jak myślisz, kto ma lepiej w domu: Ty czy twój kolega? Dlaczego tak uważasz?

2. Kiedy najbardziej lubisz przebywać w domu?

3. Kiedy źle się czujesz w domu, masz ochotę wyjść?

4. Jeżeli masz jakieś kłopoty - komu o nich mówisz?

5. Czy są takie zabawy w które bawisz się wspólnie z tatą? A z mamą? Kiedy ostatni raz wspólnie się bawiłeś?

6. Czy opowiadasz tatusiowi i mamusi o swoich przygodach, o kolegach szkolnych, jak myślisz czy to ich interesuje?

5. Nieporozumienia, konflikty rodzinne

1. W każdej rodzinie zdarzają się nieporozumienia, myślę, że i Ty nieraz jesteś ich świadkiem. Powiedz mi kto jest bardziej nerwowy mama czy tatuś? Kto wywołuje sprzeczki?

2. Czy często wybuchają kłótnie między rodzicami?

3. Jak myślisz co jest ich przyczyną?

4. Co wtedy robisz, gdy widzisz, że rodzice się kłócą?

5. VI. Wzory społecznego zachowania rodziców

6. Opowiedz jak mamusia spędza dzień imienin? Czy odwiedzają ją znajomi, a tatuś?

7. Czy babcia i ciocia odwiedzają Was często? A może Wy do nich chodzicie? Z jakiej okazji?

8. Czy często wychodzisz z mamusią albo tatusiem do znajomych? Jak się czujesz na tych wizytach?

9. Jak dorośniesz do kogo chciałbyś być podobny?

10. Gdybyś był dorosły i miał już swoje dzieci, to czy postępowałbyś z nimi jak Twoja mamusia i tatuś?

Pytania na kolokwium (podaję tutaj, bo nie zdążyłam ich podyktować na wykładzie, dotyczą całego wykładu pt.: „Wywiad”):

1. Jaką funkcję mają pytania stawiane w trakcie prowadzenia rozmowy?

2. Co oznacza, że pytanie jest otwarte/zamknięte?

3. Co oznacza, że pytanie sformułowane jest wprost/ nie wprost?

4. Jakie wskazówki do budowy pytań proponuje E. Jackowska?

5. Jakie techniki składają się na aktywne słuchanie?

6. Proszę wyjaśnić pojęcia: parafraza, odzwierciedlanie.

7. Co może być źródłem oporu w kontakcie diagnostycznym?

8. Proszę wymienić bariery komunikacyjne, które nie sprzyjają prowadzeniu rozmowy.

9. Za pomocą jakich pytań można poznać:

10. stosunki uczuciowe panujące w rodzinie?

11. sposoby stymulacji rozwoju dziecka, metody wychowawcze?

Poniżej zawarłam pytania dotyczące trzech grup czynników, które wyodrębnił S. Kawula a które powinna obejmować diagnoza całościowa:

Czynniki ekonomiczno-społeczne:

Jak Pani ocenia warunki materialne swojej rodziny? Czy ma Pani stałe źródło dochodów? Czy wystarczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb, opłacenie rachunków? A na co nie może Pani sobie pozwolić?

Jak Pani ocenia sytuację mieszkaniową swojej rodziny?

Proszę opowiedzieć o mieszkaniu, jakie Państwo zajmują. Z ilu pomieszczeń się składa? Czy jest zaopatrzone w instalację gazową, elektryczną? Jaki sprzęty gospodarstwa domowego Państwo posiadają? Czego Państwu brakuje?

Czy może Pani liczyć na pomoc ze strony rodziny? Kto i w jaki sposób Pani pomaga?

Czy korzysta Pani z pomocy opieki społecznej? Jak Pani ocenia możliwość skorzystania z tego typu pomocy?

Czynniki kulturalne:

Jakie Pani ma wykształcenie? Jakie wykształcenie ma Pani mąż?

Proszę opowiedzieć, jak wygląda dzień powszedni w Pani rodzinie.

Jak Państwo spędzacie czas wolny?

Co robi dziecko w czasie wolnym? Czy wychodzi z domu? Gdzie i z kim przebywa?

Jakie reguły dotyczące czasu wolnego dziecka obowiązują w Państwa rodzinie?

Proszę opowiedzieć, jak obchodzą Państwo Święta Bożego Narodzenia?

W jaki sposób spędzacie urlop?

Jak zorganizowana jest nauka dziecka w domu?

Czy odrabia lekcje w określonym miejscu i czasie?

Czy pamięta o tym co trzeba zrobić, czy trzeba mu o tym przypominać?

W czym sobie dobrze radzi? Co sprawia mu przyjemność?

W czym sobie nie radzi? Co sprawia mu największe trudności?

Czy korzysta z czyjejś pomocy? Kto i w czym mu pomaga?

Czy przygotowywanie się do szkoły jest przyczyną konfliktów w rodzinie?

Co Pani robi gdy X dostanie słaba ocenę?

Czynniki psychospołeczne:

W jaki sposób okazujecie sobie uczucia?

Kiedy przebywa Pani z dzieckiem co najczęściej robicie? Jakie prace wykonujecie wspólnie?

Czy są takie rzeczy z których X Pani się zwierza? Czy ma przed Panią tajemnice? A w stosunku do męża?

Z jakimi sprawami dziecko przychodzi do Pani po radę?

Jak Pani myśli, jakie są jego marzenia? Kiedy czuje się najszczęśliwszy?

Co najbardziej Panią cieszy, co jest związane z dzieckiem?

Co najbardziej męża cieszy, co jest związane z dzieckiem?

Proszę opowiedzieć o tym, co w wychowaniu i w opiece nad dzieckiem sprawia Pani największe trudności?

Proszę opowiedzieć, czy dziecko sprawia trudności, jakie? Na czym one polegają? Jak sobie Pani z nimi radzi? Jak reaguje dziecko na te próby?

Proszę mi powiedzieć jak sobie Pani tłumaczy przyczyny tych trudności?

Proszę opowiedzieć o tym, co w życiu Pani i rodziny rodzi największe trudności?

Jak Państwo rozwiązujecie te problemy, jak radzicie sobie z tymi trudnościami?

Jakie są najczęstsze konflikty w rodzinie? Między kim? Czego dotyczą? Co jest przyczyną? Jakie mają zakończenie?

Jak zachowują się Pani rodzice w Pani konfliktach z mężem?

Jak układają się stosunki pomiędzy Panią i teściami?

Jak układają się stosunki pomiędzy Pani rodzicami a mężem?

3

---