Terminologia

Resocjalizacja to ponowna skorygowana socjalizacja osób wadliwie przystosowanych (L. Pytka, 2000). I w tym miejscu należy zdać sobie sprawę z faktu, że w psychopedagogicznej literaturze anglojęzycznej nie spotyka się terminu "resocjalizacja" (resocialization). W jego miejsce używa się takich określeń jak: rehabilitation, correction i treatment, a terminy, o których mowa, różnią się zakresami znaczeniowymi (por. K. Pospiszyl, 1990).
Rehabilitation to: "odzyskanie pierwotnych zdatności" i dotyczy tylko tych osobników, którzy byli dobrze przystosowani zanim weszli na drogę przestępczej lub dewiacyjnej działalności (L. P. Carney, za: K. Pospiszyl, 1990). Termin ten w języku angielskim sugeruje także "powrót do niezależnego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie", a jego zakres jest najszerszy (por. L. P. Carney za: K. Pospiszyl, 1990).
Termin treatment nie ma, jak słusznie zauważa, K. Pospiszyl (1990), odpowiednika w języku polskim i bywa tłumaczony jako traktowanie, oddziaływanie, leczenie. Treatment w odróżnieniu od pojęcia rehabilitation dotyczy tylko takich działań, strategii, technik, które mają na celu zmniejszenie różnego rodzaju dysfunkcji, ułomności, w tym społecznych. Według Rebera (1985), który w podobny sposób definiuje ten termin, treatment to specyficzna procedura opracowana w celu wyleczenia lub zmniejszenia stopnia nasilenia choroby lub innych odchyleń od normy (klinicznej, statystycznej itp.) W statystycznym rozumieniu za normę będziemy mogli uznać np. wyniki znajdujące się między wartością górnego i dolnego kwartyla (jest to 50% wyników); wyniki znajdujące się w okolicach wartości mediany (dokładny środek w szeregu wyników), średniej arytmetycznej lub nie przekraczające wartości 2 odchyleń standardowych od średniej. Termin treatment dotyczy procedur medycznej, farmakologicznej, chirurgicznej lub psychoterapeutycznej (por. A. S. Reber, 1985) Rehabilitacja (rehabilitation) zaś obejmuje zarówno filozofię dotyczącą prawidłowego ludzkiego zachowania się, jak i sposoby oraz metody oddziaływań na zmianę tego zachowania (por. L. P. Carney za: K. Pospiszyl, 1990).
Ponadto w znaczeniu resocjalizacji w języku angielskim używa się takich terminów jak: correctional treatment (oddziaływania korekcyjne); correctional intervention (interwencja korekcyjna); corrective advisory (poradnictwo korekcyjne).
W języku polskim zaś największą popularnością cieszy się termin "resocjalizacja" i ma on zdaniem M. Żebrowskiej najszerszy zakres (por. K. Pospiszyl, 1990). Poza tym w literaturze polskiej spotyka się takie pojęcia jak: psychokorekcja, psychoterapia, terapia pedagogiczna, terapia wychowawcza, psychoedukacja, psychoprofilaktyka.

Istota procesu resocjalizacji

Odbywa się, jak sądzi L. Pytka (2000), pod wpływem celowych oddziaływań wychowawców za pomocą specjalnie do tego celu dobranych metod i środków oddziaływania w danym otoczeniu. Zarówno osoby resocjalizowane, jak i resocjalizujące pozostają we wzajemnych związkach określanych przez teoretyków jako stosunki interpersonalne. Wychowankowie oraz wychowawcy, ich wzajemne relacje w konkretnym otoczeniu fizycznym i społecznym tworzą tzw. rzeczywistość wychowawczą.
Rzeczywistość wychowawcza może być opisywana w sposób:

• Analityczny - przez wyróżnienie w niej składników, obiektów i pojedynczych zdarzeń;

• Całościowy, Syntetyczny - przez wyodrębnienie z niej pewnych całości, układów lub systemów obiektów lub zdarzeń.

W obrębie tego drugiego sposobu mieści się pojęcie systemów resocjalizacyjnych.
Przy projektowaniu systemu resocjalizacyjnego należy odwołać się do takich płaszczyzn jak:

• struktura podejmowanych przez system działań (aspekt strukturalny);

• funkcje i cele poszczególnych i połączonych działań (aspekt funkcjonalny);

• optymalne procedury (metody i techniki) działań systemu (aspekt proceduralny)(L. Pytka 2000).

Konstruowanie heurystycznego modelu systemu oddziaływań wychowawczych

Resocjalizacja wychowanka jest rodzajem ukierunkowanego wpływu jaki wywiera nań wychowawca. Jest to zarazem sterowanie wychowawcze, które opiera się na pewnych informacjach i środkach, którymi dysponuje wychowawca lub wychowawcy, czyli na układzie sterującym. Układ sterowany zaś, którym jest wychowanek lub grupa wychowanków, w mniejszym lub większym stopniu poddaje się tym wpływom.
Nie wnikając w budowę wewnętrzną systemu sterowanego i sterującego można powiedzieć, iż niezbędnym warunkiem sterowania jest przesyłanie energii i informacji między obu układami. Istnieją zatem określone kierunki sprzężeń. Rodzaj i jakość sprzężeń łączących te układy, występujących w określonych wobec siebie cyklach działań, składają się na tzw. strukturę relacji tworzącego się w opisany sposób systemu oddziaływań wzajemnych, który będziemy nazywać systemem działania. Powstająca w wyniku procesu sterowania nowa jakość złożona z rozmaitych działań i wzajemnych zależności między nimi jest nazwana systemem działania dlatego, że jego elementami są działania, a nie obiekty w sensie realistycznym oraz relacje między nimi. System taki jest systemem dynamicznym. Jeśli faktycznie realizowanym celem systemu działania jest resocjalizowanie jednostek i grup wadliwie przystosowanych, wówczas system taki nazwać można systemem resocjalizacji w danych warunkach (np. instytucji zamkniętej lub środowiska otwartego). Tak więc "systemy resocjalizacji" - to specyficzne systemy działania różniące się rodzajem, porządkiem, dynamiką i nasileniem proponowanych oddziaływań na wychowanków. Chociaż zakładane przez dany system resocjalizacyjny cele szczegółowe, operacyjne (konkretne) są zwykle zbieżne, to jednak cel ostateczny - optymalne uspołecznienie jednostki resocjalizowanej - jest taki sam w każdym systemie resocjalizacyjnym. Na tym właśnie polega jedna z cech systemu zwana ekwifinalnością.
System działających, kooperujących ludzi wykonujących określone czynności jest innego rodzaju systemem niż system działań i relacji zachodzących między nimi. System działania resocjalizującego - w podanym wyżej rozumieniu - jest systemem drugiego rzędu, w którym jego elementami są działania, a jego struktura jest wyznaczona przez uporządkowane relacje między działaniami.
W celu dokonania modyfikacji systemu sterowanego przez system sterujący (resocjalizacja) należy spełnić następujące warunki:

• System sterujący powinien dysponować pewnymi informacjami na temat systemu sterowanego, jego otoczenia oraz na temat środków (bazy) oddziaływania, jakimi dysponuje.

• System sterujący winien wyraźnie określić tzw. cechy sterownicze i niesterownicze (manipulowane i niemanipulowane), w systemie sterowanym i jego otoczeniu. W systemie oddziaływania resocjalizującego muszą być zatem wykonane czynności preparacyjne związane z zapewnieniem pewnych środków rzeczowych, materialnych oraz czynności preparacyjne związane z uzyskaniem odpowiednich informacji w wyniku postępowania diagnostycznego.

Poza dwoma rodzajami (klasami) czynności wspomnianymi wyżej (uzyskiwanie informacji i zasobów) najistotniejszymi działaniami systemu z punktu widzenia efektywności jego funkcjonowania są trzy następujące klasy (zbiory) czynności:

• Postulowanie - określanie celów operacyjnych możliwych do osiągnięcia w danych warunkach.

• Optymalizowanie - sporządzanie rozmaitych wersji działania przewidującego zmienność otoczenia i wybór najlepszego z możliwych wariantów działania przy uwzględnieniu celów i środków działania praktycznego, którymi się dysponuje.

• Realizowanie - zastosowanie środków zgodnie z wcześniej ustalonymi metodami w celu osiągnięcia uprzednio założonych celów w zmieniającym się otoczeniu.

Schemat 1: Heurystyczny model systemu działań resocjalizacyjnych (źródło: L. Pytka, 2000, s. 203)

Wymienione trzy klasy działań są także powiązane sprzężeniami zwrotnymi, co ilustruje schemat 1.
Jeśli na strukturę systemu działania składają się wzajemne sprzężenia między poszczególnymi działaniami i otoczeniem, to należałoby powiedzieć, iż skuteczność działania systemu jest wyznaczona przez czynniki strukturalne działania, tj. przez następujące sprzężenia między:

• otoczeniem, tzn. informacjami, jakie uzyskuje się od otoczenia, i optymalizowaniem, tj. sposobami ich zużytkowania w doborze sposobów działania;

• optymalizowaniem i postulowaniem, co zapewnia współzależność celów i sposobów działania;

• postulowaniem i realizowaniem, tj. stosowaniem optymalnych środków działania, które zapewnia współzależność celów i środków działania;

• otoczeniem, tzn. zasileniami, jakie można uzyskać z otoczenia (środki materialne, baza ekonomiczna itp.), a ich zastosowaniem w praktyce (realizacją).

Dokładniej, według L. Pytki (2000) efektywność systemu resocjalizacji jest uzależniona od struktury wyeksponowanych wyżej działań, tj. od:

• użyteczności informacji diagnostycznych na temat systemu sterowanego i jego otoczenia;

• adekwatności celów działania, a zwłaszcza stopnia ich realności (realizowalności);

• trafności optymalizowania uwzględniającego współzależność celów, sposobów i środków działania;

• użyteczności zasileń energetycznych, środków pozostających w dyspozycji systemu sterującego.

Należy zatem przypuszczać, iż niskie wskaźniki resocjalizacji młodzieży, z jakimi się spotykamy w praktyce wychowawczej, wiążą się z defektami sprzężeń między klasami działań, na które wskazaliśmy, tj. z niepełną, nietrafną diagnozą, błędami postulowania i optymalizowania działań lub brakiem odpowiednich środków lub nieumiejętnością albo niemożliwością ich zastosowania w danych warunkach. Należy jednak dodać, że system działań jest systemem o probabilistycznym a nie deterministycznym charakterze, w związku z tym nie zawsze jesteśmy w stanie przewidzieć skutki jego działania, zwłaszcza w zmieniającym się otoczeniu społecznym.

Funkcje systemu resocjalizacji

L.Pytka wymienia 3 takie funkcje:

• Opiekuńcze - zaspokajanie aktualnie i potencjalnie potrzeb pierwszego i wyższych rzędów wychowanka. Opieka ma być wielostronna i perspektywiczna, obejmująca nie tylko obecne stany, ale także przyszłe.

• Wychowawczo - dydaktyczne - przysposobienie wychowanka do adekwatnego funkcjonowania w takich rolach społecznych jak: rola ucznia w szkole, pracownika, obywatela przez uczestnictwo w specjalnie do tego celu zorganizowanych zajęciach. System pełniąc tą funkcję pełni zarazem takie funkcje jak: adaptacyjna (adaptacja do społeczeństwa) i kreacyjna (wychowanie do twórczości).

• Terapeutyczne - trafne i rzetelne diagnozowanie zaburzeń i dysfunkcji, indywidualne i społeczne działanie wychowanków, postulowanie określonych modyfikacji motywacji i postaw oraz stosowanie odpowiednich (optymalnych) - stosownie do rozpoznania diagnostycznego - środków leczenia somatycznego i psychologicznego, przywracających zaburzoną homeostazę somatyczną i psychiczną jednostki. Działania terapeutyczne interweniują w najgłębsze warstwy osobowości wychowanków i zwykle obejmują nie tylko modyfikację zachowań, ale także modyfikację funkcji struktur regulacyjnych osobowości, tj. sieci poznawczej, popędowo-emocjonalnej, wartościująco-normatywnej.

Procedury systemu resocjalizacji

Na wstępie należy zdać sobie sprawę z faktu, że aby oddziaływanie miało charakter pełny i efektywny należy dysponować następującymi środkami:

• własną osobą oraz środkami wpływu osobistego;

• grupą wychowawczą, za którą są odpowiedzialni oraz środkami wpływu grupowego;

• dobrami kultury i cywilizacji współczesnej, którymi mogą modyfikować przekonania, uczucia i zachowania osób nieprzystosowanych społecznie (L. Pytka, 2000).

Dotyczą trzech grup oddziaływań:

• Oddziaływania psychotechniczne - polegają na trafnym doborze i zastosowaniu środków wpływu osobistego w zaspokajaniu potrzeb wychowanka, w jego wychowaniu i terapii. Podstawowym środkiem wpływu wychowawcy na wychowanka jest wykorzystanie zależności osobowej o charakterze indywidualnym, "twarzą w twarz" w codziennych kontaktach interpersonalnych. Procedura ta pozwala na znaczny stopień identyfikacji psychologicznej wychowawcy i wychowanka i jego indywidualny rozwój osobowy.

• Oddziaływania socjotechniczne - odwołują się do optymalnych środków wpływu grupowego na jednostkę lub inną grupę społeczną będącą przedmiotem sterowania, tj. do tzw. więzi wewnątrz- i międzygrupowych w zaspokajaniu potrzeb wychowanków, w ich uspołecznianiu oraz oddziaływaniu terapeutycznym. Socjotechnika umożliwia głównie wzrost poziomu dojrzałości interpersonalnej wychowanków wyrażającej się adekwatnym spostrzeganiem i ocenianiem zachowań cudzych i własnych w kontekście społecznym. Środki socjotechniczne wykorzystują presję grupy.

• Oddziaływania kulturotechniczne - polegają na wykorzystywaniu w opiece, wychowaniu i terapii resocjalizacyjnej środków wpływu wywieranych przez kulturę i cywilizację na poszczególne osoby i grupy wychowawcze. Dobierając adekwatnie do potrzeb i zainteresowań wychowanków rozmaite formy zajęć kulturotechnicznych, kształtuje się nie tylko określone przekonania, łagodzi napięcia i konflikty wewnętrzne, ale przede wszystkim modyfikuje się zachowania wychowanków zgodnie ze społecznie akceptowanymi wzorami kulturowymi. Procedura kulturotechniczna ma wysokie walory integracyjne, umożliwia w znacznym zakresie identyfikację wychowanka z wartościami społeczno-kulturowymi, blokując tym samym ewentualne motywacje do działania antyspołecznego, sprzecznego z istniejącym systemem wartości i norm moralnych, obyczajowych i prawnych. Procedura, o której mowa, pozwala na ponowną integrację jednostki ze społeczeństwem i jej prawidłową, niezaburzoną adaptację społeczną.

Efektywność resocjalizacyjna powyższych procedur stosowanych w rozwijaniu funkcji opiekuńczych, wychowawczych i terapeutycznych jest uzależniona od:

• wyjściowego stanu osobowości wychowanka, uprzednich wpływów społecznych, a zwłaszcza podkulturowych;

• sprawności metodycznej (kwalifikacji i umiejętności wychowawców) kadry pedagogicznej trafnie postulującej cele operacyjne stosownie do treści rozpoznania diagnostycznego i własnych możliwości;

• klimatu społecznego instytucji resocjalizującej, czyli zbioru parametrów określających: jakość stosunków interpersonalnych w placówce, stopień autonomii osobistej wychowanków oraz charakter kontroli sprawowanej przez kadrę pedagogiczną (np. kontrola opiekuńcza lub represyjna).

Modele systemu resocjalizacji

Na schemacie 2 widzimy model nazywany przez L. Pytkę (2000) "skrzynką morfologiczną" systemu działania, uwzględniającą wymiar strukturalny, funkcjonalny i proceduralny. Model ten ukazuje, że w projektowaniu systemu oddziaływań resocjalizujących należy uwzględnić co najmniej 27 klas działań (postulacyjnych, optymalizacyjnych) w zależności od środków realizowania funkcji opiekuńczych, wychowawczych lub terapeutycznych środkami psychotechnicznymi, socjotechnicznymi lub kulturotechnicznymi. Jednak z praktycznego punktu widzenia najważniejsze wydają się działania realizacyjne systemu. Należy jednak pamiętać, iż każdy rodzaj praktycznego działania winien być poprzedzony postulowaniem i optymalizowaniem. Na podstawie modelu, o którym mowa, można wyodrębnić następujące działania realizujące systemu:

• Realizowanie funkcji opiekuńczych środkami psychotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji opiekuńczych środkami socjotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji opiekuńczych środkami kulturotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji wychowawczych środkami psychotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji wychowawczych środkami socjotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji wychowawczych środkami kulturotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji terapeutycznych środkami psychotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji terapeutycznych środkami socjotechnicznymi.

• Realizowanie funkcji terapeutycznych środkami kulturotechnicznymi.

Schemat 2: Ogólny model systemu oddziaływań resocjalizujących (źródło: L. Pytka, 2000, s. 208)

Właściwości optymalnego modelu według L. Pytki (2000)

• Zespół diagnostyczny funkcjonujący w sposób ciągły, zapewniający dostęp do informacji o wychowankach i skutkach oddziaływań resocjalizujących.

• Pełna indywidualizacja oddziaływań opiekuńczych, wychowawczych i terapeutycznych.

• Określenie wyraźnych kryteriów oceny postępów wychowanków w procesie resocjalizacji, wraz z pełnym racjonalnym ich uzasadnieniem.

• Odpowiednia selekcja wychowawców do istniejących lub tworzących się grup wychowawczych wg kryterium przejawianych zainteresowań. Zainteresowania wychowawcy = zainteresowania wychowanka.

• Dopasowywanie sytuacji wychowawczych do charakteru wychowanka, a nie odwrotnie.

• Wypracowanie systemu opieki następczej nad wychowankami opuszczającymi instytucję, którego działalność byłaby inicjowana przez instytucję resocjalizującą w trakcie pobytu wychowanka w placówce.

LITERATURA:

K. Pospiszyl: Resocjalizacja nieletnich. Doświadczenia i koncepcje. WsiP Warszawa 1990.
L. Pytka: Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne. Wydawnictwo APS Warszawa 2000.
A.S. Reber: Dictionary of Psychology. Penguin Books 1985.

ZAKŁADY POPRAWCZE - instytucje, w których wykonuje się środek poprawczy względem nieletniego, który:

a) dopuścił się czynu karalnego, po ukończeniu lat 13

b) ujawnia wysoki stopień demoralizacji

c) prawomocnym wyrokiem sądu uznany został sprawcą przestępstwa

 

Osadzenie w zakładzie poprawczym jest pozbawieniem wolności o charakterze poprawczym, prognostyczno-wychowującym.

 a) resocjalizacyjne

- otwarte - młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej

- półotwarte

- zamknięte

- o wzmocnionym nadzorze wychowawczym

b) resocjalizacyjno- rewalidacyjne

c) resocjalizacyjno- terapeutyczne

 

ZAKŁADY POPRAWCZE OTWARTE są przeznaczone dla nieletnich którzy:

- nie przebywali w areszcie śledczym lub zakładzie karnym

- nie dopuścili się czynu karalnego określonego w art. 134, 148 par. 1,2 lub 3, 156 par. 1,3, art. 163 par 1 lub 3, art. 166, 173, 197 par. 3 , art. 252 par 1 lub 2 , art. 280 k.k.

-wyrażają wolę uczestniczenia w procesie resocjalizacji i których postawa oraz zachowanie za tym przemawia

- nie identyfikują się z podkulturą przestępczą.

 W zakładach otwartych mogą być umieszczeni wychowankowie z innych zakładów resocjalizacyjnych jeśli przemawiają za tym ich zachowanie, postawy, lub wskazanie zespołu diagnostycznego- korekcyjnego.

W zakładach karnych otwartych liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 12.

 W zakładach otwartych :

- kształcenie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem z uwzględnieniem postaw, potrzeb uzdolnień i zainteresowań wychowanka

- praktyczna nauka zawodu wychowanków może odbywać się poza zakładem

- zajęcia o charakterze kulturalnym, oświatowym, sportowym, rekreacyjnym w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem.

ZAKŁAD POPRAWCZY PÓŁOTWARY:

- są przeznaczone dla nieletnich, którzy popełnili czyny karalne i niekorzystne zmiany zachowania nie dają podstaw do umieszczenia ich w zakładach resocjalizacyjnych półotwartych

W zakładach półotwartych :

- kształcenie ogóle i zawodowe oraz zatrudnienie wychowanków prowadzi się na terenie zakładu

- zajęcia w czasie wolnym do pracy prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładam pod bezpośredni nadzorem pracowników zakładu.

- w zakładach półotwartych liczba wychowanków w grupie wychowawczej i odziałe szkolnym powinna wynosić 10.

 ZAKŁAD POPRAWCZY ZAMKNIĘTY:

- przeznaczone są dla nieletnich, którzy wielokrotnie uciekali z zakładów resocjalizacyjnych otwartych lub półotwartych

- kształcenie ogólne i zawodowe, zatrudnienie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie zakładu

-liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 8.

 ZAKŁAD POPRAWCZY O WZMOŻONYM NADZORZE WYCHOWACZYM:

- są przeznaczone dla nieletnich wobec których sąd orzekał umieszczeniu w tego rodzaju zakładzie

- mogą tam być umieszczeni nieletni dezorganizujący pracę w innych zakładach, ale tylko ci, którzy ukończyli lat 16, a w wyjątkowych przypadkach lat 15.

 

W zakładach tych praca resocjalizacyjna w warunkach wzmożonego nadzoru wychowawczego polega na:

- zaplanowaniu indywidualnych oddziaływań wychowawczych (zajęć czasowego ograniczenia kontaktów z grupą wychowawczą)

- określeniu porządku dla poszczególnych grup wychowawczych, oddziałów szkolnych, grup warsztatowych oraz warunków czasowego ograniczenia kontaktów z innymi wychowankami

- kształcenie ogólne, zawodowe i zatrudnienie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi sie na terenie zakładu

- w szczególnie uzasadnionych przypadkach dla wychowanków wykazujących poprawę w zachowaniu mogą być organizowane zajęcia poza zakładem pod bezpośrednim i stałym nadzorem pracowników zakładu

- liczba wychowanków w grupie i oddziale szkolnym powinna wynosić 4.

ZAKŁADY POPRAWCZE RESOCJALIZACYJNO- REWALIDACYJNE:

- są przeznaczone dla nieletnich upośledzonych umysłowo

- pracę resocjalizacyjną prowadzi się na terenie zakładu lub poza nim z zastosowaniem środków, form, metod wychowania i nauczania przewidzianych dla młodzieży upośledzonej umysłowo

- liczba wychowanków w grupie rówieśniczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 8.

 

ZAKŁADY POPRAWCZE RESOCJALIZACYJNO- TERAPEUTYCZNE:

- są przeznaczone dla nieletnich z zaburzeniami rozwoju osobowości na tle organicznego uszkodzenia centralnego układu nerwowego, uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych, nosicieli wirusa HIV.

- pracę resocjalizacyjna prowadzi się z uwzględnieniem zajęć terapeutyczno-korekcyjnych.

- kształcenie ogólne oraz zawodowe prowadzi się na terenie zakładu, a zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy mogą odbywać się na terenie zakładu lub poza zakładem.

- liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 6.

- liczba wychowanków w grupie warsztatowej powinna być równa połowie liczby wychowanków w grupie wychowawczej.

Dyrektor zakładu może przyznawać wychowankom nagrody za:

- właściwą postawę i zachowanie

- wyróżniające wykonywanie obowiązków

- wzorowe przestrzeganie regulaminu zakładu

- osiąganie bardzo dobrych wyników w nauce

 Nagrody: pochwała, list pochwalny, zezwolenie na rozmowę telefoniczną, przyznanie nagrody rzeczowej lub pieniężnej, podwyższenie wychowankowi kieszonkowego, zgoda na udział w imprezach, na noszenie własnej odzieży, skrócenie, zawieszenie lub darowanie uprzednio zastosowanego środka dyscyplinarnego, przepustka na 3 dni, udzielenie urlopu, umieszczenie poza zakładem, przeniesienie do zakładu o wzmożonym nadzorze, przedstawienie wniosku o warunkowe zwolnienie.

Schronisko - jest zakładem resocjalizacyjnym dla młodzieży skierowanej tam przez sąd dla nieletnich na pobyt okresowy, przede wszystkim po to, by przeprowadzić wszechstronne badania psychologiczne, medyczne i środowiskowe. Jest to zatem placówka o charakterze diagnostycznym, resocjalizacyjnym, przeznaczona dla nieletnich pNieletniego przyjmuje się do schroniska na podstawie:

- postanowienia o umieszczeniu nieletniego w schronisku wydanego przez sąd rodzinny lub prokuratora

- nakazu przyjęcia

Schroniska dzielą się na :

a) zwykłe - przeznaczone dla nieletnich w schronisku na podstawie art. 27 par. 1 lub art. 74 par. 2. ustawy z dnia 26.10. 1982r. o postępowaniu w sprawach nieletnich

art. 27 - nieletniego można umieścić w schronisku dla nieletnich, jeżeli zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem o go w zakładzie poprawczym, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu karalnego albo jeśli nie można ustalić tożsamości nieletniego.

art. 72 par. 2- w razie gdy wykonanie orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym natrafiłoby na nie dające się usunąć przeszkody, sąd rodzinny stosuje nadzór kuratora, w wyjątkowych wypadkach uznając, że ze względów wychowawczych jest to konieczne może orzec umieszczenie nieletniego do w schronisku dla nieletnich. Nieletni pozostaje w schronisku do czasu umieszczenia go we właściwym zakładzie, jednak nie dłużej niż 3 miesiące.

b) interwencyjne - przeznaczone są dla nieletnich umieszczonych w schronisku na podstawie art. 27 par 2 ustawy oraz dla nieletnich stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo dla bezpieczeństwa

schroniska zwykłego.

art. 27 par. 2 w schroniskach osadza się nieletniego któremu zarzuca się popełnienie czynu karalnego (art. k.k.)

- m.in.: zamach na życie prezydenta, zabójstwo, ciężki uszczerbek na zdrowiu, spowodowanie katastrofy.

Schroniska:

- praca wychowawcza wobec nieletnich umieszczonych w schroniskach interwencyjnych jest ukierunkowana w szczególności na eliminowanie przyczyn zachowań agresywnych.

- kształcenie ogólne i zawodowe zatrudnienie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie schroniska.

- w szczególnie uzasadnionych przypadkach kształcenie i zatrudnienie może odbywać się poza schroniskiem za zgodą organu, do którego dyspozycji pozostaje nieletni.

- w schroniskach zwykłych liczba nieletnich w grupie wychowawczej i na oddziale powinna wynosić 10 a w schroniskach interwencyjnych 6.

owyżej 13 roku życia.

Ukształtowana w toku licznych zmian kuratela sądowa dla nieletnich, która ostatnio jest określana jako sądowa kuratela rodzinna, stanowi specyficzny środek wychowania resocjalizującego.

KURATELA - wg Z. Tyszki - to metoda indywidualnego i społecznego oddziaływania wychowawczego na nieletniego w warunkach naturalnego środowiska, a więc w domu, szkole i innych instytucjach kulturalno-oświatowych w celu doprowadzenia do jego poprawy i ukształtowania prawidłowych pozytywnych postaw i cech charakteru.
W kuratorskich oddziaływaniach wychowawczych na nieletnich ukształtowały się pewne procedury postępowania, które Cz. Czapów nazywa systemami kurateli sądowej. Optymalny system resocjalizacji nieletnich w warunkach kurateli sądowej Czapów proponuje system kontroli i opieki aktywizujący. W tym systemie kurator jest organizatorem pomocy, opieki i oddziaływań wychowawczych, będąc jednocześnie przedstawicielem i wyrazicielem sądu. Cechą tego systemu jest szeroka współpraca ze środowiskiem.
Wejście w życie w dn. 13 maja 1983 r. nowej ustawy z dn. 26 X. 1.982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich, radykalnie zmieniło obowiązujący system prawny dotyczący zasad funkcjonowania sądów rodzinnych, a tym samym kurateli sądowej dla nieletnich.
Uległo zmianie postępowanie z nieletnimi w sprawcach karnych, rozszerzając znacznie zadania dla sędziów i kuratorów w zakresie szeroko pojętej profilaktyki, a zwłaszcza zapobieganiu demoralizacji dzieci i młodzieży.
Celem tej ustawy było przede wszystkim przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich oraz stworzenie warunków powrotu do normalnego życia nieletnich, którzy popadli w konflikt z prawem bądź zasadami współżycia społecznego. Ustawa stwarza duże możliwości działania dla sędziów i kuratorów ponieważ zapewnia środki prawne niezbędne do działalności wychowawczej i resocjalizacyjnej oraz do działalności na rodziny nieletnich, instytucje państwowa jak: szkoły, zakłady pracy nieletnich lub ich rodziców, organy administracji terenowej, służbę zdrowia, zakłady pomocy społecznej oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze.
Głównymi aktami prawnymi regulującymi zakres działania kuratora rodzinnego jest kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:
1. Zapobiegania i zwalczania demoralizacji w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18,
2. Postępowanie w sprawach o czyny karne - w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu łat 13, ale nie ukończyły lat 17
3. Wykorzystania środków wychowawczych lub poprawczych w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby łat 21.

Wobec nieletnich sąd rodzinny może:
1. Udzielić upomnienia,
2. Zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wy-sadzonej szkody, do przeproszenia poszkodowanego, do podjęcia nauki i pracy, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzenia się w stan odurzenia,
3. Ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna,
4. Ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielając poręczenia za nieletnie-go.
5. Zastosować nadzór kuratora,
6. Skierować do kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieżą,
7. Orzec zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych,
8. Orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego,
9. Orzec umieszczenie w instytucji lub organizacji powołanej do przygotowania zawodowego, w rodzime zastępczej, w zakładzie wychowawczym, albo w innej odpowiedzialnej placówce opiekuńczo-wychowawczej,
10. Orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,
11. Zastosować mnę środki zastrzeżone w mniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.
Katalog środków możliwych do stosowania wobec nieletniego ma charakter wychowawczy. Wyjątek stanowi umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. Zgodnie z ustawą umieszczenie nieletniego w zakładzie popraw-czym może nastąpić w przypadku, jeśli dopuścił się on czynu karalnego oraz gdy przemawia za tym wysoki stopień demoralizacji, a inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne.
Dyrektor zakładu poprawczego może umieścić wychowanka na określony czas poza zakładem, jeżeli wymagają tego względy szkoleniowe lub inne względy wychowawcze albo potrzeba leczenia.
Nieletniego uważa się wówczas za umieszczonego w zakładzie, który jest obowiązany roztoczyć nad nim nadzór. Dyrektor zakładu może w każdym czasie odwołać umieszczenie nieletniego poza zakładem poprawczym.
O decyzji w sprawie umieszczenia nieletniego poza zakładem popraw-czym dyrektor zakładu zawiadamia sąd rodzinny, który wykonuje orzeczenie.
Sąd rodzinny może uchylić decyzję dyrektora zakładu poprawczego w sprawie umieszczenia wychowanka poza zakładem.
Jeśli miejsce umieszczenia poza zakładem poprawczym znajduje się w znacznej odległości od zakładu, wskazane jest objęcie nieletniego nadzorem kuratora rodzinnego.
Decyzja dyrektora zakładu o umieszczeniu nieletniego poza zakładem powinna być poprzedzona wnikliwym zbadaniem zarówno sytuacji wychowanka w zakładzie, jak i warunków jego przyszłego umieszczenia poza zakładem.
Sąd rodzinny może warunkowo zwolnić wychowanka z zakładu poprawczego, jeśli rokowania wychowawcze wskazują że będzie on przestrzegał porządku prawnego i zasad społecznego współżycia. Warunkowe zwolnienie nie może jednak nastąpić wcześniej niż po upływie sześciu miesięcy od umieszczenia nieletniego w placówce, do okresu tego sąd może zaliczyć okres pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich.
Orzekając warunkowe zwolnienie z zakładu poprawczego, sąd. rodzinny ustala okres próby od roku do lat 3; okres ten nie może jednak trwać dłużej niż do ukończenia przez sprawcę 21 lat.
Do warunkowego zwolnienia sąd stosuje środki wychowawcze. Jeżeli w okresie próby warunkowo zwolniony uległ ponownie demoralizacji albo uchyla się od wykonania nałożonych na niego obowiązków lub nadzoru, sąd rodzinny może odwołać warunkowe zwolnienie i zarządzić umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym.
Jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 3 miesięcy odwołanie warunkowego zwolnienia nie nastąpiło, orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie z mocy prawa uważa się za. niebyłe.
Sąd działając jako władza opiekuńcza jest organem, który ingeruje w nie-właściwe wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jego celem jest czuwanie nad losem i sytuacją nieletniego. Cechą charakterystyczną działalności sądu, jako władzy opiekuńczej jest obowiązek działania z urzędu; sąd bowiem zobowiązany jest wszcząć postępowanie niezależnie od wniosku osób zainteresowanych, a nawet wbrew ich woli, jeżeli w jakikolwiek sposób dowie się o faktach i zdarzeniach uzasadniających zainteresowanie się losem dziecka. Z chwilą gdy dziecko pozbawione zostało opieki rodziców bądź też rodzice z powodu lekkomyślności, nieporadności lub złej woli zaniedbują, lub rażąco krzywdzą dziecko, sąd ingeruje w sytuację dziecka, celem jego ochrony i otoczenia go właściwą opieką oraz zapewnienia mu odpowiedniego wychowania. W takich sytuacjach sąd ogranicza władzę rodzicom, ustanawiając nadzór kuratora nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Zadaniem kuratora jest poprawa warunków i stworzenia atmosfery rodzinnej, mających zapewnić dziecku po-prawne warunki rozwoju fizycznego, umysłowego i moralnego.
Kurator sądowy powinien być uczulony przede wszystkim na wypełnianie przez dziecko obowiązku szkolnego. Jeżeli rodzice zaniedbują posyłanie dziecka do szkoły, sąd na wniosek kuratora może wydać rodzicom odpowiednie polecenie, a w razie oporu rodziców spowodować zawiadomienie kolegium karno-administracyjne, działające przy radzie narodowej celem ukarania. Kurator po-winien być również uczulony na przypadki wagarowania dziecka, co stanowi jedno ze źródeł wykolejenia społecznego małoletnich, a nawet ich przestępczości.
Sąd może także zawiesić władzę rodzicielską, gdy rodzice z powodu przejściowej przeszkody, nie mogą jej wykonywać lub pozbawić władzy rodzicielskiej, jeżeli rodzice są zdemoralizowani i wywierają ujemny wpływ na rozwój społeczno-moralny dziecka. W takich wypadkach dziecko jest kierowane do placówki opiekuńczo-wychowawczej lub rodziny zastępczej.
Postępowanie wyjaśniające ma na celu ustalenie, czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego, a w sprawie o czyn karalny, czy rzeczywiście został on popełniony przez nieletniego, a także ustalenie, czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec nieletniego środków przewidzianych w ustawie. O wszczęciu postępowania wyjaśniającego wydaje się postanowienie. W postanowieniu określa się osobę, której postępowanie dotyczy, oraz przed-miot jego postępowania.
Postępowanie wyjaśniające prowadzi sędzia rodzinny. W postępowaniu wyjaśniającym zbiera się dane o osobie nieletniego, jego warunkach wychowawczych, zdrowotnych i bytowych oraz gromadzi się i utrwala dowody. W szczególności sędzia rodzinny:
- wysłuchuje nieletniego, jego rodziców lub opiekuna oraz w miarę potrzeby inne osoby,
- zarządza w razie potrzeby przeprowadzenie przeszukania i oględzin oraz dokonuje innych czynności procesowych w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
W postępowaniu wyjaśniającym nieletni może mieć obrońcę. Jeżeli interesy nieletniego i jego rodziców lub opiekunów pozostają w sprzeczności, a nieletni nie ma obrońcy prezes sądu wyznacza obrońcę z urzędu. W postępowaniu wyjaśniającym praca kuratora polega na pełnieniu nadzorów zabezpieczających nad nieletnimi, którzy popełnili poważne przestępstwa, oraz na przeprowadzeniu wnikliwych wywiadów, mających, służyć sędziemu pomocą w ustaleniu stopnia demoralizacji i ułatwić wybór środka w stosunku do danego nieletniego. W niektórych sprawach karnych sędzia może zlecić kuratorowi prowadzenie przesłuchań oskarżonych i świadków ich przestępczości.

BIBLIOGRAFIA

1. Ustawa z dn. 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
2. K. Pospiszyl resocjalizacja nieletnich. Doświadczenia i koncepcje".
3. A. Makarski "Niedostosowanie społeczne młodzieży i jej resocjalizacja".
4. A. Strzebosz "Postępowanie w sprawach nieletnich w prawie polskim".

10. ROLA KURATORA SĄDOWEGO W RESOCJALIZACJI NIELETNICH (CZYNNOŚCI KURATORA).

1. Kuratela sądowa:
To Metoda indywidualnych i społecznych oddziaływań wychowawczych w naturalnym środowisku pedagogicznym w celu doprowadzenia do jego poprawy i ukształtowania u podopiecznego prawidłowych Cech charakteru.
2. Kuratorów sądowych dzielimy na:
a) zawodowych(etatowi pracownicy sądu):
- dla dorosłych
- rodzinny(nazwa potoczna: dla nieletnich)
b) społecznych(osoby, które funkcje tę pełnią dodatkowo):
- dla dorosłych
- rodzinny
Kuratorzy rodzinni pełnią nadzory a kuratorzy dla dorosłych pełnią dozory.
3. Kuratorzy pracują w dwóch systemach:
1. system kontroli- Kontrola kuratora ogranicza się do kontroli zachowania podopiecznego, główne postępowanie to zmiana jego zachowania
2. case work - stosowane są środki pomocy o charakterze terapeutycznym, które mają pomóc podopiecznemu i jego rodzinie w poprawie sytuacji życiowej, pracują nimi wszyscy kuratorzy sądowi
3. system kontrolny(kontrolno- represyjny- wg Pytki)- pracują kuratorzy dla dorosłych
4. Zadania kuratora sądowego:
- zadania wychowawczo-resocjalizacyjne
- zadania diagnostyczne
- zadania profilaktyczne
- zadania kontrolne
Do zadań kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą (te ośrodki i kurator sądowy to także in¬stytucje resocjalizacyjne o charakterze otwartym) należy wdrażanie do przestrzegania zasad współżycia społecznego i porządku publicznego oraz kształtowanie właściwego stosunku do nauki i pracy, a także pobudzanie zainteresowań i rozwijanie uzdolnień przez udzielanie po¬mocy w usuwaniu zaniedbań wychowawczych, podnoszenie poziomu kultury osobistej, wy¬rabianie i Utrwalanie nawyków pracy społecznie użytecznej, udzielanie pomocy w nauce przy zdobywaniu przygotowanie zawodowego, Organizowanie czasu wolnego, udzielanie pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych, udzielanie pomocy materialnej.
Kuratorskie ośrodki pracy z młodzieżą mają za zadanie zapewnienie nieletnim ze spraw karnych ciągłej opieki wychowawczej w okresie, gdy pozostają poza oddziaływaniami szkoły, a ze względu na warunki rodzinne pozbawieni są właściwej opieki i nadzoru. Ważne jest także to, by przedmiotem oddziaływań zespołu kuratorskiego był nie tylko nieletni, ale także jego środowisko rodzinne i rówieśnicze [Czapów „wychowanie resocjalizacyjne”].
5. Czynności kuratora sądowego wg Pytki:
a) wspomagające prace sądu- wywiady środowiskowe jednorazowe, wszystkie czynności zlecane przez sąd
b) organizacyjne- Organizacja pracy kuratorów sądowych, szkoleń dla kuratorów sądowych
c) resocjalizacyjne- dozory i nadzory
d) profilaktyczne- współpraca z instytucjami i organizacjami, które zajmują się szeroko rozumianą profilaktyką i resocjalizacją.
6. Trzy grupy czynności kuratora:
♣ związane z postępowaniem wyjaśniającym(diagnoza) - wspomaganie pracy sądu, w tym także Organizacja pracy kuratorów sądowych
♣ czynności związane z wykonywaniem nadzoru - czynności resocjalizacyjne
♣ profilaktyczne.
7. Etapy pracy kuratora:
1/ postępowanie diagnostyczne, którego celem jest postawienie diagnozy jednostki i środowiska
2/ opracowanie projektu resocjalizacji
Elementy projektu resocjalizacji:
− zadania dla kuratora
− zadania dla podopiecznego
− rezultaty planowanych działań
3/ wdrażanie projektu resocjalizacji
8. Działalność kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą:
Działalność kuratorskich ośrodków pracy z młodzieżą obejmuje takie funkcje Jak::
{ wychowanie,
{ opieka
{ psychoterapia,
{ opiekuńczo-wychowawcza,
{ dydaktyczna,
{ profilaktyczno-kompensacyjna,
{ resocjalizacyjna
{ integracyjno-społeczna [Pytka „Pedagogika resocjalizacyjna”].
9. Rodzaje nadzorów prowadzonych przez kuratora rodzinnego:
♠ nadzory nad nieletnimi
♠ nadzory opiekuńcze
♠ nadzory nad osobami ubezwłasnowolnionymi
♠ nadzory nad osobami uzależnionymi od alkoholu
♠ inne nadzory: nadzory nad nadzorami, nadzór nad wykonywaniem czynności
10. Środki wychowawcze:
1. upomnienia- stosowane jest w stosunku do osób o niskim stopniu zdemoralizowania w stosunku do których istnieje podejrzenie, że sam Fakt pobytu na rozprawie stanowi wystarczającą przestrogę
2. zobowiązanie do określonego postępowania np. przeproszenie poszkodowanego, naprawa szkody, zobowiązanie do podjęcia nauki
3. nadzór odpowiedzialny rodziców- Rodzice zobowiązani są do wzmożonej kontroli zachowań nieletniego, muszą składać sądowi sprawozdania z nadzoru a nadzór nad wykonaniem tego nadzoru sprawuje kurator (nadzór jest realizowany w przypadku, gdy Rodzina ma nieposzlakowaną opinię w środowisku; stanowi dla dziecka Autorytet {nie realne w przypadku rodzin patologicznych})
4. nadzór organizacji młodzieżowej typu ZHP
5. nadzór kuratora- nadzory nad nieletnimi ustanawiane są w 3 przypadkach:
♠ w stosunku do osób, które dopuściły się do popełnienia czynu karalnego pomiędzy 13 a 17 r.ż.
♠ orzekany, gdy wobec nieletniego orzeczono Zakład poprawczy i warunkowo go zawieszono na Czas próby
♠ gdy nieletniego zwolniono przedterminowo z zakładu poprawczego
6. skierowanie do kuratorskiego ośrodka- odbywa się na podstawie orzeczenia sądu, główne funkcje ośrodków kuratorskich:
♠ wyrównywanie braków dydaktyczno-moralnych
♠ organizacja czasu wolnego
7. przepadek mienia pochodzącego z przestępstwa
8. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych
9. umieszczenie w rodzinie zastępczej, Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii lub Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym (nowelizacja z 2003 r)
10. zastosować inne środki przewidziane ustawą o postępowaniu w prawach nieletnich lub Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym
11. Środki poprawcze:
♠ Umieszczenie w Zakładzie Poprawczym.

Źródła historyczne wskazują, że w Polsce po raz pierwszy zastosowano metody wychowania poprawczego w stosunku do nieletnich, w przytułku dla sierot założonym w 1629 roku w Warszawie i prowadzonym przez Bractwo Niemieckie.
W 1736 roku w Warszawie został założony przez biskupa Rostkowskiego pierwszy dom poprawczy. Podstawowym zadaniem domu poprawczego było poskromienie i poprawa złych swawolnych ludzi. Poprawę tę miano osiągnąć przez przygotowanie do zawodu, systematyczne i obowiązkowe wykonywanie pracy podczas pobytu w zakładzie. Wychowankowie zobowiązani byli również do odbywania praktyk religijnych pod nadzorem duchownego.

W 1862 roku utworzony został zakład w Mokotowie, który przeznaczony był dla chłopców w wieku 6-16 lat a podstawę przyjęcia do tego zakładu stanowiły:
kara sądowa lub policyjna, złe skłonności w postępowaniu, bezskuteczne starania rodziców i opiekunów oraz pozbawienie opieki rodzicielskiej.
Podstawowym zadaniem zakładu było; skłonienie do określonej poprawy oraz wzbudzenia uczciwości, nauczania pisania, pracowania i czytania. W pracy wychowawczej przestrzegano dobrego obchodzenia się z podopiecznymi i budzenia pozytywnych zainteresowań. Rygor w zakładzie był surowy, przestrzegano zasadę izolacji. Wychowankowie nie mogli być odwiedzani ani przez rodziców ani przez krewnych przez okres pobytu w zakładzie. W ciągu dnia przebywali wspólnie, na noc rozdzielano ich do poszczególnych cel. Wychowanków rozpoznawano według numerków, zatajenie nazwisk miało strzec ich przed późniejszym ostracyzmem.

W 1871 roku powstało Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych. Towarzystwo to przyjęło zasadę, iż początkowo osady i przytułki będą urządzane wyłącznie dla chłopców. Organizacja osady w Studzieńcu wzorowana była na podobnych placówkach działających we Francji i Szwajcarii. Organizacja osady polegała na tworzeniu małych kilkunastoosobowych grup tzw ?rodzin? kierowanych przez wykształconych wychowawców. Każda rodzina mieszkała w oddzielnym domu. Zgodna i harmonijna atmosfera miała sprzyjać wzajemnemu oddziaływaniu wychowawczemu, mającemu na celu poprawę każdego członka ?rodziny?. W Studzieńcu przyjęto system progresywny. Każdy z wychowanków rozpoczynał swój pobyt od klasy I, aby móc dojść do najwyższego stopnia poprawy uprawniającego do zwolnienia z zakładu, to jest do klasy IV. Z przejściem do każdej klasy związane było uzyskanie większych uprawnień i przywilejów. Złe sprawowanie lub naruszenie regulaminu zakładowego mogło zawsze spowodować degradację do klasy niższej. System progresywny oparty był na indywidualnej ocenie każdego wychowanka i nie pozostawał w sprzeczności z jego przynależnością do zespołu. Stosowane były indywidualne nagrody kwartalne. Na nagrodę zasługiwał ten nieletni, który w opinii wszystkich wychowanków grupy okazał się najlepszym i najbardziej wzorowym oraz godnym do naśladowania. Istniała również nagroda zbiorowa, otrzymywała ją co tydzień ta ?rodzina?, która mogła się poszczycić wysokimi wynikami w pracy i w nauce oraz wzorowym zachowaniem. Zakład w Studzieńcu był jednym z trzech zakładów wychowawczo - poprawczych na ziemiach polskich aż do ogłoszenia kodeksu karnego.

Uchwalenie w 1932 roku Kodeksu karnego, spowodowało konieczność dokonania podziału istniejących zakładów wychowawczo-poprawczych na zakłady wychowawcze i poprawcze, a także konieczność uruchomienia nowych zakładów. Pod koniec 1938 roku w Polsce istniało już 8 zakładów poprawczych dla chłopców i 3 dla dziewcząt.

Wybuch II wojny światowej spowodował przerwę w działalności zakładów dla nieletnich. Po wojnie w 1946 roku powołano formalnie 3 zakłady poprawcze dla chłopców. Zakłady te podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego. Ich funkcjonowanie nie różniło się początkowo od funkcjonowania zwykłych więzień. W 1946 roku zakłady poprawcze przejęte zostały przez Ministerstwo Sprawiedliwości i ich dalszy rozwój przebiegał w ramach tego resortu. W 10 lat później w Polsce funkcjonowało już 20 zakładów poprawczych, a pod koniec lat siedemdziesiątych ? blisko 40. W tym czasie nie tylko rozbudowano sieć zakładów poprawczych, ale także poprawiono warunki higieniczno -sanitarne poprzez likwidację zakładów posiadających najgorsze warunki lokalowe, do niektórych z nich wprowadzono psychologów i psychiatrów, którzy włączyli się w proces resocjalizacji nieletnich. Istniejące zakłady sprofilowano ze względu na kryteria płci, wieku, stopnia rozwoju umysłowego, stopnia wykolejenia społecznego i stanu zdrowia psychicznego. W latach siedemdziesiątych funkcjonowały w Polsce następujące rodzaje zakładów poprawczych:
-odrębne zakłady dla dziewcząt i chłopców w wieku 13-15 lat o normalnym rozwoju umysłowym,
-zakłady dla dziewcząt w wieku powyżej 15 lat o normalnym rozwoju umysłowym,
-zakłady dla chłopców w wieku powyżej 15 lat o normalnym rozwoju umysłowym i niezbyt głębokim stopniu wykolejenia społecznego,
-zakłady dla chłopców znacznie opóźnionych w nauce, lecz nie upośledzonych umysłowo,
-zakłady dla chłopców głęboko wykolejonych społecznie ( zakłady specjalne o surowym rygorze),
-odrębne zakłady dla dziewcząt i chłopców upośledzonych umysłowo
( zakłady specjalne z odpowiednimi szkołami)
-zakłady dla chłopców z odchyleniami psychicznymi ( zakłady leczniczo - wychowawcze).
Organizację pracy w zakładach poprawczych i zasady pobytu nieletnich regulował wówczas tymczasowy regulamin zakładów poprawczych z 1951 roku, który został zastąpiony nowym regulaminem dopiero w roku 1983.

Zakłady poprawcze są najsurowszym środkiem stosowanym wobec nieletnich. Decyzja sądu o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym następuje wówczas, gdy zastosowane uprzednio środki wychowawcze nie spowodowały oczekiwanych zmian w zachowaniu i postawach lub też ze względu na wysoki stopień demoralizacji zachodzi przypuszczenie, że inne łagodniejsze środki mogą okazać się zawodne. Do zakładu poprawczego kierowani są nieletni w wieku 13-17 lat. Natomiast w zakładzie mogą przebywać do 21 roku życia, jeśli po ukończeniu 17 lat nie zastosowano wobec nich środka karnego w postaci umieszczenia w zakładzie karnym.
W zależności od uwarunkowań psychofizycznych i stopnia demoralizacji istnieje pięć rodzajów zakładów poprawczych:
1)zakłady dla nieletnich zdemoralizowanych w mniejszym stopniu, prowadzące pracę wychowawczą w środowisku otwartym,
2)zakłady dla nieletnich wymagających bezpośredniego nadzoru wychowawczego,
3)zakłady o wzmożonym nadzorze wychowawczym dla nieletnich zdemoralizowanych w wysokim stopniu,
4)zakłady dla nieletnich upośledzonych umysłowo, stosujące oddziaływania resocjalizacyjno - rewalidacyjne,
5)zakłady dla nieletnich z zaburzeniami neuropsychicznymi i innymi zaburzeniami osobowości, zapewniające wzmożoną opiekę psychoterapeutyczną.

Głównym celem zakładu poprawczego jest resocjalizacja nieletnich zmierzająca do zmiany ich postaw wobec siebie i innych w kierunku społecznie pożądanym, zapewniającym prawidłowy rozwój osobowości, a zwłaszcza kształtowanie pozytywnych zainteresowań, właściwej hierarchii wartości oraz przestrzegania przyjętych zasad współżycia społecznego.
Powyższe zadania zakład poprawczy realizuje przez:
-nauczanie i wychowanie
-kształcenie zawodowe
-zagospodarowanie czasu wolnego
Zgodnie z zaleceniami teorii pedagogicznej zakładowi poprawczemu przypadają następujące zadania szczegółowe :
-wyeliminowanie czynników, które wywołują zaburzone stany osobowości wychowanka;
-naprawienie stanów osobowości przez usunięcie jej negatywnych zmian wywołanych wspomnianymi czynnikami;
-utrwalenie uzyskanych z powyższych dwóch zakresów rezultatów resocjalizacji;
-zainspirowanie jednostki do samowychowania.

Według Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w skład zakładu wchodzą:
-internat,
-szkoła (szkoły),
-warsztaty szkolne (gospodarstwo pomocnicze),
-zespół diagnostyczno- korekcyjny,
-inne działy zapewniające realizację zadań zakładu.
Dla zapewnienia prawidłowej realizacji zadań zakład powinien posiadać:
-pomieszczenia mieszkalne oraz higieniczno - sanitarne,
-sale lekcyjne (pracownie przedmiotowe), z zapleczem na środki dydaktyczne,
-salę gimnastyczną,
-bibliotekę z czytelnią,
-pomieszczenia warsztatowe odpowiednie do kierunków prowadzonego szkolenia zawodowego oraz szkolenia kursowego,
-gabinet lekarski i dentystyczny oraz izbę chorych,
-izby przejściowe (wyodrębnione pomieszczenie zapewniające przeprowadzenie obserwacji lub zabiegów higieniczno - sanitarnych),
-izby izolacyjne,
-pomieszczenia przeznaczone na hostele,
-tereny i urządzenia do zajęć rekreacyjnych i sportowych.

12. INSTYTUCJE RESOCJALIZACYJNE W ŚRODOWISKU ZAMKNIĘTYM: SCHRONISKA DLA NIELETNICH; ZAKŁADY POPRAWCZE; ZAKŁADY KARNE.



1. SCHRONISKA DLA NIELETNICH:
1. Schroniska dla nieletnich:
 schronisko jest „aresztem śledczym” dla nieletnich
są w nim umieszczone osoby co do których istnieje prawdopodobieństwo, że uciekną, osoby wobec których trudno ustalić tożsamość, osoby, które będą próbowały zatrzeć ślady
 pobyt w schronisku określony jest na 3 miesiące z przedłużeniem o kolejne 3 miesiące
są 2 typy: 1. na czas postępowania wyjaśniającego o dalszych jego losach; 2. przyjęcia, kiedy jest już wydane orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie poprawczym i na czas oczekiwania na zakład poprawczego
2. Typy schronisk dla nieletnich:
A/ Zwykłe:
ζ zapewniają wychowankom możliwość kształcenia w szkole podstawowej lub ponadpodstawowej
ζ ilość wychowanków w grupie może liczyć do 10 osób
B/ Interwencyjne:
ζ przeznaczone dla nieletnich o wysokim stopniu zdemoralizowania
ζ ilość wychowanków może liczyć do 6 osób
3. Za wzorowe zachowanie wychowanek może być nagradzany:
œ pochwałą,
œ listem Pochwalnym do rodziców lub opiekunów
œ zezwoleniem na rozmowę telefoniczną na koszt schroniska w obecności wychowawcy,
œ udzieleniem dodatkowego widzenia,
œ przyzna¬niem nagrody rzeczowej lub pieniężnej,
œ noszeniem swojego ubrania,
œ zezwoleniem na posiadanie przedmiotów wartościowych,
œ zezwoleniem udział w imprezach sportowych i kulturalnych oraz szkoleniach,
œ udzieleniem dodatkowej przepustki
4. Za zachowanie naganne wychowankowi można udzielić kary:
″ upomnienia
″ nagany,
″ zakazu noszenia swojego ubrania,
″ zawiadomienia rodziców opiekunów prawnych o niewłaściwym zachowaniu,
″ obniżenia kieszonkowego,
″ cofnięcia przyznanych nagród,
″ przeniesienia do innego schroniska.
2. ZAKŁADY POPRAWCZE:
1. Zakłady poprawcze:
Stanowią jedyny środek poprawczy dostępny ustawą. W zakładzie poprawczym mogą przebywać osoby od 13-21 r.ż. Pobyt w zakładzie trwa tak długo, jak to jest konieczne. Orzekając o pobycie w zakładzie poprawczym nie ma określonego czasu pobytu.
2. Przesłanką umieszczenia w zakładzie poprawczym jest:
 czyn karalny o znamionach przestępstwa (czynem karalnym są także wykroczenia, ale za to nie idzie się do zakładu poprawczego)
 charakter, okoliczności czynu
 wysoki stopień zdemoralizowania nieletniego
 przekonanie, że stosowanie środków wychowawczych nie będzie dawało rezultatów
orzeczony pobyt w zakładzie poprawczym można warunkowo zawiesić na okres próby od 1-3 lat; w tym czasie oddaje się nieletniego pod nadzór kuratora i jeśli w okresie próby i karencji nie dopuści się popełnienia przestępstwa, pobyt w zakładzie poprawczym uważa się za odbyty.
z zakładu poprawczego można warunkowo, przedterminowo zwolnić przed ukończeniem 21 r.ż., ale nakłada się okres próby od 1-3 lat i 3 miesiące karencji.
3. Działania resocjalizacyjne:
Działania resocjalizacyjne w zakładzie poprawczym prowadzone są na podstawie indywidualnego programu resocjalizacji, który zawiera w sobie diagnozę działania i efekty. Co roku jest weryfikowalny.
4. Zasady pobytu nieletnich w zakładzie:
A/ Wychowanek ma prawo do:
ζ zapoznania się z przysługującymi mu prawami,
ζ zapoznania się z obowiązkami,
właściwej opieki i warunków pobytu, zapewniających higienę;ζ bezpieczeństwo, ochronę przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej oraz ochrony i poszanowania jego godności osobistej,
ζ świadczeń zdrowotnych, opieki psychologicznej i socjalnej,
ζ życzliwego traktowania,
ζ wykonywania praktyk i korzystania z posług religijnych,
ζ ochrony więzi rodzinnych,
ζ wysyłania i otrzymywania korespondencji,
ζ poszanowania prywatności, z ograniczeniami wynikającymi z rodzaju zakładu,
ζ uczestniczenia w życiu zakładu,
ζ składania próśb, skarg, wniosków i odwołań do organu właściwego do ich rozpoznania.
B/ Do obowiązków wychowanków zakładów poprawczych należy:
ϖ uczestniczenie w procesie kształcenia i wychowania,
ϖ przestrzeganie ustalonego w zakładzie regulaminu,
ϖ przestrzeganie zasad współżycia społecznego,
ϖ przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu,
ϖ posłuszeństwo wobec przełożonych, poprawnego traktowania in¬nych wychowanków oraz innych osób,
ϖ dbałość o stan zdrowia i higienę osobistą,
ϖ dbałość o kulturę osobistą i kulturę słowa,
ϖ sprzątanie pomieszczeń, w których przebywa, i utrzymywanie w nich należytego porządku,
wykonywanie prac pomocniczych o porządkowym charakterze związanych zϖ funkcjonowaniem zakładu, uzyskanie zgody dyrektora na opuszczenie zakładu,
ϖ terminowe powroty z urlopów i przepustek.
C/ Za nienaganne wypełnianie swoich obowiązków wychowanek może otrzy¬mać nagrody:
œ pochwałę,
œ pochwałę wobec wychowanków,
œ list pochwalny do rodziców lub opiekunów,
œ zezwolenie na rozmowę telefoniczną na koszt zakładu,
œ zezwolenie na dodatkowe odwiedziny,
œ przyznanie nagrody rzeczowej lub pieniężnej,
œ podwyższenie kieszonkowego,
œ zgodę na wykonanie przedmiotu lub usługi w warsztatach szkol¬nych na potrzeby wychowanka,
œ zgodę na udział w imprezach, zajęciach i szkoleniach poza zakła¬dem,
œ zgodę na uczęszczanie do szkoły poza zakładem,
œ zgodę na posiadanie wartościowych przedmiotów,
œ skrócenie, zawieszenie lub darowanie uprzednio wymierzonej kary,
œ list pochwalny do sądu,
œ udzielenie przepustki do 3 dni, udzielenie urlopu,
œ umieszczenie poza zakładem ze względów wychowawczych lub szkoleniowych,
œ przedstawienie do warunkowego zwolnienia
D/ Za zachowania naganne wychowanek może być ukarany karami:
 upomnienia,
 upomnienia wobec wychowanków
 naganą,
 zawiadomieniem rodziców lub opiekunów o niewłaściwym zachowaniu wychowanka,
 zakazem rozmów telefonicznych na okres do l miesiąca, z wyłą¬czeniem rozmów z rodzicami lub opiekunami,
 pozbawieniem możliwości uczestniczenia w imprezach na okres do 3 miesięcy,
 obniżeniem lub utratą prawa do kieszonkowego na okres do 3 mie¬sięcy,
 cofnięciem zgody na posiadanie wartościowych przedmiotów,
ograniczeniem lub wstrzymaniem prawa do spotykania się z oso¬bami z zewnątrz, z wyłączeniem rodziców lub opiekunów, na okres do 3 miesięcy,
 zakazem wyjść poza teren zakładu na okres do l miesiąca,
 zakazem korzystania z przepustek i urlopów na okres do 3 miesięcy
 zawiadomieniem sądu o niewłaściwym zachowaniu wychowanka,
 wstrzymaniem wniosku o umieszczenie poza zakładem
 wstrzymaniem wniosku o przedstawienie do warunkowego zwolnienia
 przeniesieniem do innego zakładu tego samego rodzaju.
5. Zakłady poprawcze mają obowiązek:
″ zapewnić wychowankom kształcenie ogólne, kształcenie zawodowe, naukę zawodu i umożliwić im podjęcie pracy
organizowanie czasu wolnego: zajęcia kulturalno-oświatowe,″ rekreacyjne, zajęcia sportowe oraz prace porządkowe na terenie zakładu
6. Organizacja zakładów poprawczych:
A/ W skład zakładu poprawczego wchodzą:
℘ internat,
℘ szkoła lub szkoły,
℘ warsztaty szkolne, ewentualnie gospodarstwo pomocnicze,
℘ zespół diagnostyczno-korekcyjny,
℘ inne działy zapewniające realizację zadań zakładu.
B/ Każdy zakład powi¬nien posiadać:
ζ pomieszczenia mieszkalne oraz higieniczno-sanitarne,
ζ sale lekcyjne (pracownie przedmiotowe), z zapleczem na środki dydaktyczne,
ζ l salę gimnastyczną,
ζ bibliotekę z czytelnią,
ζ pomieszczenia warsztatowe od¬powiednie do kierunków prowadzonego szkolenia zawodowego oraz szko¬lenia kursowego,
ζ gabinet lekarski i dentystyczny oraz izbę chorych,
ζ izby przejściowe,
ζ izby izolacyjne,
pomieszczenia przeznaczone na hostele (ich celem jest stworzenieζ wychowankowi warunków zbliżonych do rodzinnych, domowych, do kontynuowania nauki, przygotowania wychowanka do całkowitego usamodzielnienia się)
ζ tereny i urządzenia do zajęć rekreacyjnych i sportowych,
7. Rodzaje zakładów poprawczych:
I. Zakłady resocjalizacyjne przeznaczone dla osób niedostosowanych społecznie o wysokim stopniu zdemoralizowania, ale nie mających żadnych chorób psychicznych. Typy zakładu:
zakłady otwarte tzw. Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej:℘ przeznaczone dla osób, które nie przebywały w schroniskach dla nieletnich i aresztach śledczych; nie utożsamiają się z podkulturą przestępczą; wyrażają wolę resocjalizacji; nie dopuścili się przestępstw za które nieletni odpowiada jako osoba dorosła; liczba wychowanków powinna liczyć do 12 wychowanków;
zakłady półotwarte: przeznaczone dla osób których niekorzystne zmiany℘ zachowania nie dają podstaw do umieszczenia ich w zakładzie resocjalizacyjnym otwartym; liczba wychowanków powinna liczyć do 10;
zakłady zamknięte: przeznaczone są dla uciekinierów z zakładów℘ otwartych i półotwartych; liczba wychowanków powinna liczyć do 8;
zakłady o wzmożonym nadzorze wychowawczym: przeznaczone dla osób℘ wobec których sąd orzekł o takim umieszczeniu; mogą być umieszczone osoby od 16 r.ż, w wyjątkowych przypadkach od 15 r.ż.
II. Zakłady poprawcze resocjalizacyjno-rewalidacyjne:
℘ są przeznaczone dla osób upośledzonych umysłowo, niedostosowanych.
III. Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne:
℘ przeznaczone są dla osób z zaburzeniami psychicznymi, uzależnionych, zarażonych wirusem HIV.
℘ resocjalizacja łączona jest z terapią
℘ liczba wychowanków powinna wynosić 6
w zakładach tych prowadzone jest leczenie, rehabilitacja i℘ readaptacja nieletnich uzależnionych od środków odurzających, substancji psychotropowych i środków zastępczych
leczenie i rehabilitację nieletnich uzależnionych prowadzi lekarz℘ specjalista przy pomocy zespołu: psychologa, pedagoga, terapeuty uzależnień i pielęgniarki.
3. ZAKŁADY KARNE:
1. Zakład karny:
Zakład karny (więzienie), jest specjalnie strze¬żonym i wyposażonym w system zabezpieczeń miejscem przymusowego odosobnienia, przeznaczonym do wykonywania kary pozbawienia wolności. W teorii prawa administracyjnego zakłady karne, zalicza się do kategorii zakładów administracyjnych, czyli jednostek nie będących organami Państwa, które jednak dla wykonywania należnych zadań, nawiązują stosunki administracyjno-prawne. Zakłady karne podlegają Ministrowi Sprawiedliwości. Jednostką organizacyjną Ministra Sprawiedliwości i naczelnym organem zarządzającym sprawami wykonywania kar pozbawienia wolności we wszystkich zakładach karnych jest Centralny Zarząd Służby Więziennej, na czele którego stoi Dyrektor Generalny, pod¬legający Ministrowi Sprawiedliwości.
W oddziaływaniu na skazanych uwzględnia się przede wszystkim pracę sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne.
2. Rodzaje i typy zakładów karnych:
A/ Rodzaje zakładów karnych:
1. Zakład karny dla młodocianych:
″ Odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia i nieletni odpowiadający na zasadzie Kodeksu Karnego
Przesłanką jest większa skuteczność wychowawczego oddziaływania,″ organizowane w szerokim rozumieniu nauczanie, a także konieczność odizolowania młodych ludzi od demoralizującego wpływu środowiska skazanych oraz odrębność stosowanych form i metod oddziaływania wychowawczo-resocjalizacyjnego.
Podstawową formą oddziaływań w procesie resocjalizacji jest:″ nauczanie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie; zajęcia kulturalno-oświatowe, wychowanie fizyczne i sport; tworzy się im indywidualny program resocjalizacji; jest współdziałanie z rodzinami skazanych w realizacji zadań wychowawczych; włączenie dorosłych skazanych w proces kształtowania środowiska wy¬chowawczego i oddziaływania na młodocianych.
2. Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy:
są to osoby które skazane zostały na taką karę za przestępstwaζ nieumyślne oraz odbywają po raz kolejny pozbawienia wolności za przestępstwa umyślne.
W zakładach tych prowadzi się oddziaływaniaζ wychowawczo-resocjalizujące stosownie do systemu i do typu zakładu w którym skazani odbywają karę
Odbywający karę pozbawienia wolności mogą korzystać w zakładzieζ karnym z zatrudnienia, nauczania oraz zajęć społeczno-wychowawczych i sportowych.
3. Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych:
Odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karęœ pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia
Oddziaływania resocjalizujące powinny zmierzać do intensyfikacjiœ oddziaływań resocjalizacyjnych i stwarzać surowsze warunki odbywania kary; polega ona w głównej mierze na egzekwowaniu wykonywania pracy społecznie użytecznej i nauki zawodu.
4. Zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego:
Przeznaczone są dla żołnierzy zawodowych lub osób powołanych do odbycia służby wojskowej, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, a wymierzona za nie kara nie byłaby surowsza niż 2 lata.
 Kara aresztu wojskowego trwa najmniej miesiąc, naj¬wyżej 2 lata.
W czasie odbywania kary pozbawienia wolności skazani pod¬legają szkoleniu wojskowemu i mają obowiązek pracy lub nauki oraz prze¬strzegania porządku w zakładzie.
 Kara odbywa się w specjalnym zakładzie karnym z uwzględnieniem elementów szkolenia i dyscypliny wojskowej.
 Skazanych umieszcza się w odrębnych pomieszcze¬niach
Szkolenie wojskowe dotyczy wszystkich skazanych na karę aresztu wojskowego i ma celu utrwalenie nabytej wiedzy wojskowej, utrzymanie sprawności psychofizycznej, a także powinno wzmacniać dyscyplinę.
B/ Zakłady karne mogą być organizowane jako:
1. Zakłady karne typu zamkniętego:
¬ Cele mieszkalne skazanych są zamknięte, ale mogą być otwarte w porze dziennej przez określony czas
¬ Skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania
Zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe oraz nauczanie organizuje się¬ w obrębie zakładu karnego, ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod nadzorem,
¬ Skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia.
¬ Zakłada tylko dwa widzenia w ciągu miesiąca, a funkcjonariusz służby więziennej podczas widzeń prowadzi kontrole rozmowy.
¬ Korespondencja i rozmowy telefoniczne podlegają nadzorowi i kontroli przez administrację zakładu.
2. Zakłady karne typu półotwartego:
¬ Cele mieszkalne pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogą być zamknięte.
¬ Skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta,
Mają zezwolenie na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz w¬ zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego.
Mogą brać udział w organizowanych przez administrację poza terenem¬ zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,
¬ Mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
¬ Mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,
¬ Można im udzielać przepu¬stek nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczają¬cy 14 dni w roku.
Odbywający karę pozbawienia wolności mogą korzyli stać z trzech¬ widzeń w ciągu miesiąca, a funkcjonariusz służby więziennej może kontrolować przebieg widzenia.
¬ Korespondencja prowadzona przez skazanego i prowadzone rozmowy telefoniczne mogą być kontrolowane przez administrację zakładu.
3. Zakłady karne typu otwartego:
¬ Cele mieszkalne pozostają otwarte przez całą dobę,
¬ Skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego bez konwojenta,
Można im zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz¬ zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego
¬ Mogą brać udział poza terenem zakładu karnego w grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych.
¬ Mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
¬ Mogą korzystać z własnej odzieży bielizny i obuwia,
¬ Mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego pieniądze pozostające do ich dyspozycji.
¬ Można im udzielać przepustek, nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w roku.
¬ Organizacja pobytu skazanego w zakładzie jest w największym stopniu zbliżona do funkcjonowania na wolności.
¬ Korespondencja skazanego i rozmowni telefoniczne nie podlegają kontroli.
3. Systemy wykonywania kar pozbawienia wolności:
″ Programowanego oddziaływania:
W systemie programowego oddziaływania odbywają karę skazani młodociani, a także skazani dorośli, wyrażają zgodę na współudział w jego opracowaniu i wykonaniu. W programach oddziaływania ustala się zwłaszcza rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanych, ich kontakty z rodziną i innymi osobami bliskimi i wykorzystywanie czasu wolnego. Skazanego dorosłego przenosi się do odbywania kary w systemie zwykłym, jeżeli nie przestrzega on wymagań ustalonych w programie oddziaływania, albo do systemu tera¬peutycznego.
″ System terapeutyczny:
W systemie terapeutycznym odbywają karę skazani z zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni umysłowo, uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie - wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.
Wykonując karę w systemie terapeutycznym uwzględnia się potrzebę zapobiegania pogłębianiu się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowania do samodzielnego życia. Jeżeli względy zdrowotne tego wymagają, organizuje się za¬trudnienie w warunkach pracy chronionej.
″ System zwykły:
W systemie zwykłym skazany może korzystać z dostępnego w za¬kładzie karnym zatrudnienia, nauczania oraz zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych.
Ukarani odbywają kary według zasad przewidzianych dla osób ukaranych karą aresztu, w pomiesz¬czeniach do tego przeznaczonych, oddzielnie od skazanych.
Skazany odbywa karę we właściwym zakładzie karnym, położonym, w miarę możliwości, najbliżej jego miejsca zamieszkania.
4. Kobiety:
Kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn. Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego. Kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się opiekę specjalistyczną. W celu sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy zakładach karnych domy dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać na życzenie matki do ukończenia trzeciego roku życia.

W placówkach penitencjarnych coraz częściej stosowana jest resocjalizacja przez twórczość. O tym, że warto ją stosować, mówiono na seminarium w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Organizatoraem spotkania był: Zakład Pedagogiki Resocjalizacyjnej APS i Centralny Zarząd Służby Więziennej.
Seminarium, zatytułowane: "Możliwości wykorzystania sztuki plastycznej w resocjalizacji" zgromadziło liczne grono teoretyków i praktyków oraz studentów. Towarzyszyła mu wystawa prac plastycznych wykonanych w kilku więzieniach i aresztach śledczych. Zaprezentowano też prace wychowanków kilku zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Wystąpiły zespoły muzyczne i taneczne z tych placówek.
Obecni byli: płk Paweł Nasiłowski, zastępca dyrektora generalnego Służby Więziennej oraz przedstawiciele jednostek penitencjarnych z całej Polski. Zebranych powitał prof. Janusz Gęsicki, dziekan Wydziału Nauk Pedagogicznych APS.
Prof. Marek Konopczyński, rektor Pedagogium Wyższej Szkoły Pedagogiki Resocjalizacyjnej w Warszawie, autor wydanej niedawno pracy "Metody twórczej resocjalizacji", mówił o wykorzystaniu twórczości artystycznej i sportu w pracy resocjalizacyjnej. Ważne jest takie ich zaprojektowanie i wykonanie, aby uruchomiły potencjały więźnia. Szczególnie korzystny wpływ wywierają zajęcia plastyczne i muzyczne, ale także teatr.
W kierowanej przez prof. Konopczyńskiego uczelni studenci uczą się tych technik. Resocjalizowanie przez twórczość utrudnia źle pojmowana rutyna zawodowa oraz brak przygotowania do podejmowania tego typu działalności. Tymczasem umożliwia ona zmianę wizerunku własnego więźnia oraz jego stereotypowego osądu społecznego.
Na te aspekty zwrócił uwagę płk Paweł Nasiłowski. Powiedział, że trzeba podejmować działania zmierzające do pozbawiania stygmatyzacji ludzi przebywających w placówkach penitencjarnych. Obecnie przebywa w nich ponad 91 tyś. osób i nie wszyscy nadużyją kredytu zaufania społecznego. Należy dać im szansę powrotu do społeczeństwa.
Papież Jan Paweł II w czasie swojego pobytu w więzieniu w Płocku powiedział do przebywających tam skazanych: "Jesteście skazani, ale nie potępieni. Wśród osadzonych w placówkach penitencjarnych można znaleźć reprezentantów wszystkich grup społecznych. Trzeba to uwzględniać w pracy resocjalizacyjnej. Jednym wystarczy kurs szkoleniowy i wyposażenie w praktyczne umiejętności, innym warto zaszczepiać kulturę.
Już wiele lat temu płk Paweł Nasiłowski robił to w Siedlcach pod hasłem "Socjalizacja kulturą". W polskich placówkach penitencjarnych resocjalizacja przez sztukę jest od dawna realizowana. W 1989 r. odbyła się pierwsza promocja sztuki więziennej. Wyszła ona za mury i trafiła na aukcję Daru Narodowego. To był przełomowy moment w traktowaniu osób wyjętych spod prawa. Przez kilka lat wydawane było pismo "Stygmat" dotyczące sztuki więziennej, którym kierował m.in. Krzysztof Daukszewicz.
Jest wiele przykładów, że ludzie po wyjściu z więzienia kontynuują rozpoczętą tam działalność artystyczną i zmieniają styl życia. Często jest to sztuka użytkowa, ale też twórczość literacka czy muzyczna. Pik Paweł Nasiłowski podał przykład byłego więźnia, który skończył Akademię Sztuk Pięknych i jest znanym za granicą artystą i krytykiem sztuki. Warto umożliwiać więźniom pokazywanie swoich wytworów w środowisku pozawięziennym i stwarzać im szansę rozwoju.
W części artystycznej pokazano film "Chłopaki w kratkę", zrealizowany przez wychowanków Schroniska dla Nieletnich w Stawiszynie. Wystąpiły zespoły muzyczne i taneczne: "Jestem za..." z aresztu na warszawskim Służewcu oraz "Droga" z aresztu na Grochowie. Utwory wyrażały tęsknotę za wolnością, ale bardziej jeszcze potrzebę akceptacji i miłości, bo przecież skazani "siedzą, ale żyją".
Wystawa prac plastycznych potwierdziła, jak ogromny potencjał talentów tkwi w ludziach przebywających w placówkach penitencjarnych oraz przekonała obecnych, że warto go tam odnajdywać.

---