PRAWO-zbiór norm postępowania na terenie danego kraju, ustalony przez władze państwowe z uwzględnieniem norm zwyczajowych. Pojęcie prawa można rozumieć na dwóch płaszczyznach: podmiotowej- zbiór uprawnień jednostki, służący zabezpieczeniu jej interesów i przedmiotowej - zbiór norm prawnych norm postępowania, których naruszenie grozi sankcjami.
PAŃSTWO- to zorganizowana jednostka terytorialna, będąca podmiotem prawa międzynarodowego. Mniej formalna definicja określa państwo jako polityczną organizację społeczną wyposażoną we władzę suwerenną. państwo musi spełniać następujące warunki: *musi posiadać określone terytorium *na tymże terytorium muszą zamieszkiwać ludzie, o wspólnej historii, kulturze - państwo musi posiadać władzę najwyższą, a w związku z tym być tworem suwerennym
MORALNOŚĆ-zespół poglądów, ocen, norm i wzorów osobowych ukształtowanych historycznie i regulujących w danym społeczeństwie całokształt stosunków między jednostkami, między jednostkami a grupami oraz między grupami społecznymi z punktu widzenia dobra i zła, słuszności i krzywdy, prawości i podłości. Moralność, zatem to faktycznie funkcjonujące w społeczeństwie poglądy i przekonania moralne ogółu ludzi (grup społecznych). Poglądy te i przekonania znajdują swój odpowiednik w postawach ludzi, w ich postępowaniu i współżyciu.
KULTURA POLITYCZNA - to ogół postaw, wartości i wzorów zachowań dotyczących wzajemnych stosunków władzy i obywateli: *wiedza o polityce, znajomość faktów, zainteresowanie polityką *ocena zjawisk politycznych, sądy jak ma być sprawowana *emocjonalne podejście do państwa, Ojczyzny *uznane wzory zachowań politycznych. ZAŚCIANKOWA: zainteresowania jednostek i grup społecznych wobec polityki i zjawisk politycznych ograniczają się do ram zaścianka. Kultura ta jest właściwa dla afrykańskiej społeczności plemiennej, scentralizowanych księstw i królestw Afryki, bowiem w społeczeństwach tych nie występują wyspecjalizowane role polityczne; wodzowie, naczelnicy, szamani spełniają funkcje różnorakie: ekonomiczne, religijne, polityczne. Członkowie wspólnot prezentują jednolite postawy wchłaniające elementy postaw religijnych, społecznych i politycznych. System polityczny nastawia się bardziej na utrwalanie zaściankowości niż inicjowanie zmian. PODPORZĄDKOWANIA: znamionuje się występowaniem postaw jedn i grup społ nastawionych na oddziaływania ze strony syst polit. Zbiorowości ludzkie przejawiają skłonność do oceny działań Polit i instytucji publicznych. Generalnie nastawiają się na podporządkowanie decyzjom politycznym ośrodków decyzyjnych. Kultura ta bywa właściwa dla społeczeństw kształtujących systemy demokratyczne, bądź też dla systemów autorytarnych. Procesy polit przebiegają tu wciąż pod wpływem nawyków i przyzwyczajeń kultury narzucania i wskazywania odgórnego. UCZESTNICTWA: przejawia się dążnością jedn i grup społ do zdobycia władzy o podmiotach polityki i ich działaniach, strukturach i organizacji sys polit, inicjatywach i działaniach w sferze polityki. Członkowie społeczeństwa starają się wyrobić poglądy o stosunku do różnych podmiotów polityki i ich działaniach. Postawy i zachowania jedn zmieniają się pod wpływem info i oddziaływań przywódców i elit politycznych.
Na kult polit mają wpływ postawy i zachowania polityczne: *postawy polityczne - trwały stosunek jednostki lub grupy do podmiotów polit i ich działań w systemie polit; kształtują się w toku socjalizacji i edukacji Polit * Zachowania polityczne - reakcje na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów Polit.
PRAWORZĄDNOŚĆ - zasada przestrzegania prawa przez organy państwa. Poj praworządności, według dominujacego stanowiska nauki prawa, dot wyłącznie przestrzegania prawa przez organy władzy publicznej, natomiast nie odnosi się do zachowań obywateli. Wiąże się ono z kwalifikacją prawną władczych działań organów władzy, zarówno w sferze stanowienia, jak i stosowania prawa.
BUDOWA NORMY PRAWNEJ
Normy prawne- wzór postępowania w danej sytuacji np. rodzice powinni zameldować dziecko po urodzeniu. W razie nie przestrzegania tej normy rodzicom grozi grzywna. Normy prawne zawierają nakaz, zakaz lub dozwolenie. Normy składają się z: *Hipoteza - określa, do kogo jest kierowana (kto jest adresatem) oraz okoliczności, w których ma zastosowanie, *Dyspozycja - przez nakaz, zakaz lub dozwolenie określa zachowanie adresata, *Sankcja - zawiera konsekwencje prawne, w razie niedostosowania się do normy.
Wykładnia prawa polega na wyjaśnieniu sensu przepisów prawnych, ustaleniu właściwego ich rozumienia, przypisaniu im odpowiedniego znaczenia, bądź wyznaczeniu ich zakresu. Przez wykładnię rozumie się określone czynności podjęte w celu ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego.
Luka w prawie to sytuacja, która nie ma uregulowania w przepisach prawa, choć z logiki pokrewnych regulacji wynika, że powinna zostać uregulowana. Luki wynikają z tego, że prawo tworzone przez ustawodawcę tworzone jest do zdarzeń przyszłych. Czasami luka w prawie jest wynikiem nieudolności ustawodawcy. Luki w prawie dzielą się na: *aksjologiczne - kiedy nie normują danego przypadku bądź zdarzenia; następuje wtedy łatanie poprzez utworzenie danej normy bądź przepisu, *tetyczne - gdy akt normuje zdarzenie nieprecyzyjnie; należy wtedy odnieść się do analogii *logiczne - kiedy dane zdarzenie normują co najmniej dwie normy, ustawy.
Źródłami prawa nazywamy inaczej wszystkie akty prawne, zawierajace konkretne przepisy.
ŹP są to zatem akty stanowione przez organy państwowe, które w treści swej zawierają normy prawne albo stanowią element niezbędny do odczytania obowiązujacej normy prawnej. Dlatego też mówiąc o ŹP w tym znaczeniu , określamy je najczęściej mianem aktów prawodawczych (normatywnych) tj. aktów , które w treści swej zawierają normy prawne lub ich części skaładowe.
Mówiąc o aktach prawodawczych takich jak np. ustawy, rozporządzenia lub uchwały, mamy na myśli dokumenty, w których te normy zostały zapisane. ŹP są u nas w poważnym stopniu zróżnicowane. Nie jest to rzeczą przypadku. Różnego rodzaju akty normatywne stanowią pewien logicznie uporządkowany i wzajemnie powiązany system. Jest on uporządkowany wg 2 uzupełniających się kryteriów podziału: podmiotowe, a więc podział doskonały w zależności od tego, kto wydał dany akt normatywny i przedmiotowe decyduje o usytuowaniu danego aktu normatywnego w systemie źródeł prawa wg tego, co aktem tym może być regulowane. Dokonany na podstawie tych dwóch kryteriów podział systemu ŹP polskiego pozwala nam określić pewną hierarchię aktów normatywnych: Konstytucja-> Ustawy, Umowy międzynarodowe-> Dekrety, Rozporządzenia Rady Ministrów-> Uchwały Rady Ministrów-> Uchwały i zarządzenia porządkowe rad narodowych ministrów-> Zarządzenia i zarządzenia porządkowe wojewodów gmin oraz prezydentów miast-> Akty stanowione przez organy, Akty stanowione przez Akty z upoważnienia władzy państwowej organy administracji państ., ustawy stanowione przez organizacje społeczne.
USTAWA: akt prawny o char powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament; W Polsce, w określonej przez Konstytucję hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ustawa ma rangę niższą (tzw. moc prawną) od Konstytucji oraz umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, równą rozporządzeniu Prezydenta RP z mocą ustawy a wyższą od zwykłych rozporządzeń. Przedmiotem ustawy może być każda sprawa. Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie przez ustawę (np. ustawa budżetowa). Ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją. W Polsce ustawy uchwala Sejm, a następnie przekazywane są Senatowi, który w terminie 30 dni może je przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. W przypadku odrzucenia ustawy przez Senat, lub wprowadzenia do niej poprawek wraca ona do Sejmu, który może odrzucić taką decyzję Senatu bezwzględną większością głosów przy obecności połowy konstytucyjnej liczby posłów (tj. 230). Kolejnym krokiem jest przedstawienie przez Marszałka Sejmu ustawy Prezydentowi, który podpisuje ją w przeciągu 21 dni i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw. Prezydentowi przysługuje uprawnienie do skierowania ustawy, na tym etapie, do zbadania przez Trybunał Konstytucyjny. Prezydent RP może ze stosownym wnioskiem zwrócić się do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy - jest to tzw. uprawnienie weta Prezydenta RP do ustawy. Nie jest jednak ono ostateczne gdyż Sejm może je odrzucić większością 3/5 przy obecności połowy liczby posłów i wtedy Prezydent musi ustawę podpisać w ciągu 7 dni. Jeśli weto nie zostanie odrzucone - ustawa upada i następuje koniec postępowania. Prezydentowi nie przysługuje prawo weta w stosunku do ustawy budżetowej. Prezydent musi albo podpisać ją w terminie 7 dni od dnia przedstawienia do podpisu, albo skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego. W przypadku zwrócenia się Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją, Trybunał Konstytucyjny orzeka nie później niż w ciągu 2 m-cy od dnia złożenia wniosku przez Prezydenta RP. Z inicjatywą uchwalenia ustawy najczęściej występuje Rada Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje także grupie co najmniej 100 tys. obywateli, grupie co najmniej 15 posłów, Senatowi i Prezydentowi RP. Przebieg procesu legislacyjnego określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu. Wyj inicjatywy ustawodawczej jest ustawa budżetowa - projekt ustawy budżetowej do Sejmu może zgłosić tylko Rada Ministrów.
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE Zatwierdzenie zawartej umowy międzynarodowej (traktatu, konwencji, porozumienia) przez uprawniony do tej czynności organ danego państwa - strony umowy międzynarodowej. W Polsce czynności ratyfikacji dokonuje Prezydent RP. Jednak wcześniej zgodę na ratyfikację wyraża parlament. Ratyfikacja- zatwierdzenie tzw. złożonej umowy międzynarodowej przez powołany do tego organ państwowy. Ratyfikacja umów jest zwykle kompetencją głowy państwa, która w szczególnie doniosłych kwestiach musi wcześniej uzyskać zgodę parlamentu. Niektóre konstytucje nadają też prawo ratyfikowania umów szefowi rządu lub właściwemu ministrowi.
W Polsce ratyfikacja umów międzynarodowych należy do kompetencji prezydenta. Ratyfikacja umów międzynarodowych dot granic państwa, sojuszów obronnych oraz umów pociągających za sobą obciążenia finansowe państwa lub konieczność zmian w ustawodawstwie wymaga upoważnienia sejmowego określonego w ustawie. Uproszczone umowy międzynarodowe (zawierane w mniej istotnych, technicznych sprawach) nie wymagają ratyfikacji, wchodzą w życie natychmiast po ich podpisaniu przez kompetentne organy państwowe.
Rozporządzenie - akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego.
Akty prawa miejscowego wydają terenowe organy administracji rządowej - wojewodowie i organy administracji niezespolonej, oraz organy samorządu terytorialnego - zwłaszcza rady gmin, powiatów, sejmiki województw. Akty te muszą być wydane na pods i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Taki jest wymóg konstytucji. Sejmik województwa wydaje APM obowiązujące na obszarze województwa lub jego części. Akty te podpisuje przewodniczący sejmiku niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym. APM obowiązują na obszarze, odpowiednio: województw, powiatów, gmin.
ŹRÓDŁA PRAWA NIEFORMALNE W swych działaniach administracja posługuję się- obok norm prawnych- również normami pozaprawnymi, które stanowią wynik określonego sformułowania przepisów prawnych. W wielu przypadkach odesłanie do norm pozaprawnych jest uzasadnione tym, że prawo administracyjne reguluje stosunki społeczne często złożone, nie nadające w wielu fragmentach do bezpośredniego i sztywnego unormowania ustawowego. Przesłanką posługiwania się przez prawodawcę odesłaniami do norm pozaprawnych mogą być także doraźne potrzeby polityczne.
Normy pozaprawne wykorzystywane w działaniach administracji zwane są nieformalnymi źródłami prawa lub swoistymi źródłami prawa. Zakres ich wpływu na rozstrzygnięcia administracji jest trudny do określenia. Najbardziej widoczny jest w procesie decyzyjnym, gdyż źródła te oddziałują na poglądy, motywacje działań i zachowania pracowników administracji publicznej. Do nieformalnych źródeł prawa administracyjnego zaliczyć można: *zwyczaj *orzecznictwo sądowe *doktrynę prawniczą *normy i zasady pozaprawnicze.
Mając realny wpływ na kształtowanie i stosowanie prawa administracyjnego, źródła te nie mogą jednak stanowić formalnej podstawy konkretnych rozstrzygnięć administracji.
Promulgacja to inaczej ogłoszenie aktu prawnego. Uchwalenie ustawy nie wprowadza jej w życie. Momentem, od którego nowe prawo zaczyna obowiązywać jest publikacja w dziennikach urzędowych (Dziennik Ustaw lub Monitor Polski). Procedura informowania obywateli o zakończeniu procesu legislacyjnego to właśnie promulgowanie aktu prawnego.