Film: Sztuka, Technika, Ideologia
semestr II
(semestr letni 2015/2016)
dr Paulina Kwiatkowska
dyżury: środa 10.30-11.30 i czwartek 13.00-14.00
Warunki zaliczenia:
obecność (dopuszczalne cztery nieobecności w ciągu roku);
sprawozdania z zajęć i wprowadzenie problemowe: na ocenę 3,0 - 1 sprawozdanie i 1 wprowadzenie w ciągu roku; na ocenę 4,0 - 2 sprawozdania i 2 wprowadzenia w ciągu roku;
aktywność podczas zajęć lub rozmowa podczas dyżuru na temat wybranych zagadnień - na ocenę 5,0.
Orson Welles i Alfred Hitchcock (18.02.2016)
Zagadnienia:
kino amerykańskie a kino europejskie: wzajemne odniesienia i wyobrażenia; Welles i Hitchcock: innowatorzy kina; kategorie „wpływu” i „inspiracji” w teorii kina.
Lektury podstawowe:
Todd McGowan, Banalność Orsona Wellesa, w: tegoż, Realne spojrzenie. Teoria filmu po Lacanie, Warszawa 2008.
Hitchcock/ Truffaut, Izabelin 2005, s. 242-263.
Lektury dodatkowe:
After Hitchcock: Influence, imitation, and intertextuality, ed. David Boyd, R. Barton Palmer, Austin 2006.
Peter Bogdanovich, The Cinema of Alfred Hitchcock, New York 1963.
David Bordwell, Kristin Thompson, Forma narracyjna w filmie „Obywatel Kane”, w: tychże, Film Art. Sztuka filmowa. Wprowadzenie, Warszawa 2010.
Clinton Heylin, Pod prąd. Orson Welles kontra Hollywood, Warszawa 2011.
Charles Higham, Orson Welles: The Rise and Fall of an American Genius, London 1986.
Hitchcock on Hitchcock, ed. Sidney Gottlieb, London 1997.
Grzegorz Królikiewicz, Różyczka: Próba analizy filmu Orsona Wellesa „Obywatel Kane”, Łódź 1993.
Krzysztof Loska, Hitchcock - autor wśród gatunków, Kraków 2002.
Joe McElhaney, The Death of classical cinema: Hitchcock, Lang, Minnelli, Albany 2006.
Laura Mulvey, Z drewnianej chaty do Xanadu. Psychoanaliza i historia w „Obywatelu Kane” oraz „Psychoza” Alfreda Hitchcocka, w: tejże, Do utraty wzroku. Wybór tekstów, Kraków 2010.
James Naremore, The Magic world of Orson Welles, Dallas 1989.
Eric Rohmer, Claude Chabrol, Hitchcock, Paris 1976.
Jonathan Rosenbaum, Discovering Orson Welles, Berkeley 2007.
Slavoj Žižek, Hitchcock: gadające głowy, w: tegoż, Lacrimae rerum, Kraków 2007.
Druga wojna światowa (25.02.2016)
Zagadnienia:
wpływ drugiej wojny światowej na historię kina; wojna jako wydarzenie historyczno- i teoretycznofilmowe; źródła filmowego modernizmu; obraz-ruch i obraz-czas w filozofii kina Gilles'a Deleuze'a.
Lektury podstawowe:
Gilles Deleuze, Kryzys obrazu-działania oraz Poza obraz-ruch, w: tegoż, Kino. 1. Obraz-ruch 2. Obraz-czas, Gdańsk 2008.
Lektury dodatkowe:
Mark Betz, Beyond the Subtitle. Remapping European Art Cinema, Minneapolis - London 2009.
Andras Balint Kovacs, Screening Modernism. European Art Cinema, 1950-1980, Chicago 2007.
Paul Virilio, War and Cinema. The Logistics of Perception, London - New York 1989.
Joe McElhaney, The Death of classical cinema: Hitchcock, Lang, Minnelli, Albany 2006.
Neorealizm (03.03.2016)
Zagadnienia:
neorealizm włoski jako odpowiedź na przemiany powojennej rzeczywistości; neorealistyczny stan świadomości; przemiany technologiczne będące konsekwencją drugiej wojny światowej; kino jako medium społeczne.
Lektury podstawowe:
André Bazin, Obrona Rosselliniego, w: tegoż, Film i rzeczywistość, Warszawa 1963.
Cesare Zavattini, Neorealizm według mnie, w: Europejskie manifesty kina. Antologia, red. Andrzej Gwóźdź, Warszawa 2002.
Lektury dodatkowe:
Roy Armes, Patterns of Realism. A Study of Italian Neo-Realist Cinema, New York 1971.
Angela Dalla Vacche, The Body in the Mirror. Shapes of History in Italian Cinema, Princeton 1992.
Alicja Helman, Włoski neorealizm, w: Kino klasyczne (tom 2 Historii kina), red. Tadeusz Lubelski, Iwona Sowińska, Rafał Syska, Kraków 2011.
Tadeusz Miczka, Kino włoskie, Gdańsk 2009.
Polityka autorska (10.03.2016)
Zagadnienia:
teoretyczne i ideologiczne podstawy nowofalowej koncepcji kina; intelektualna funkcja filmu - pytanie o tzw. kino mentalne; założenia i konsekwencje polityki autorskiej w kinie lat 60.; wpływ realistycznej teorii filmu André Bazina na twórców Nowej Fali.
Lektury podstawowe:
Alexandre Astruc, Narodziny nowej awangardy: kamera-pióro, w: Europejskie manifesty kina. Antologia, red. Andrzej Gwóźdź, Warszawa 2002.
André Bazin, Polityka autorska, w: tegoż, Film i rzeczywistość, Warszawa 1963.
Lektury dodatkowe:
Emilie Bickerton, A Short History of „Cahiers du Cinéma”, London - New York 2009.
C. Paul Sellors, Film Authorship. Auteurs and other Myths, London - New York 2010.
Theories of Authorship: A Reader, ed. John Caughie, London 1981.
Nowa Fala (17.03.2016)
Zagadnienia:
filmowe i pozafilmowe źródła Nowej Fali w kinie francuskim; najważniejsze spory teoretyczne w środowisku twórców Nowej Fali; różnorodność nowofalowych praktyk i poszukiwań w obszarze kina; spory teoretyczne wokół statusu i zakresu oddziaływania Nowej Fali; wpływ Nowej Fali na kino europejskie i amerykańskie drugiej połowy XX wieku.
Lektury podstawowe:
Jean-Luc Godard, Montaż, moje piękne zmartwienie, w: Europejskie manifesty kina. Antologia, red. Andrzej Gwóźdź, Warszawa 2002.
François Truffaut, Burżuazja i polityka, „Kultura Filmowa” 1971, nr 11-12.
Tadeusz Lubelski, Czterdzieści lat później, czyli bilans, w: tegoż, Nowa Fala. O pewnej przygodzie kina francuskiego, Kraków 2000.
Lektury dodatkowe:
Peter Hames, Czechosłowacka Nowa Fala, Gdańsk 2009.
Tadeusz Lubelski, Nowa Fala. O pewnej przygodzie kina francuskiego, Kraków 2000.
Todd McGowan, Niemożliwy obiekt Nowej Fali, w: tegoż, Realne spojrzenie. Teoria filmu po Lacanie, Warszawa 2008.
Richard Neupert, A History of the French New Wave Cinema, Wisconsin 2002.
Dorota Ostrowska, Reading the French New Wave, London - New York 2008.
Polska Nowa Fala. Historia zjawiska, którego nie było, red. Łukasz Ronduda, Barbara Piwowarska, Warszawa 2008.
Catherine Russell, Narrative Mortality. Death, Closure, and New Wave Cinemas, Minneapolis - London 1995.
Robert Stam, François Truffaut and Friends: Modernism, Sexuality, and Film Adaptation, New Brunswick 2006.
Film dokumentalny (31.03.2016)
Zagadnienia:
źródła praktyk dokumentalnych w początkach kina oraz w kinie klasycznym; pionierzy praktyki i teorii kina dokumentalnego; teoretyczne spory wokół definicji dokumentalizmu i możliwości filmowego obiektywizmu; różnorodność praktyk w obrębie kina dokumentalnego w drugiej połowie XX wieku; refleksywność kina dokumentalnego.
Lektury podstawowe:
John Grierson, Dokumentalizm (fragmenty), Europejskie manifesty kina. Antologia, red. Andrzej Gwóźdź, Warszawa 2002.
Mirosław Przylipiak, Refleksywność, w: tegoż, Kino bezpośrednie 1960-1963, Gdańsk 2007.
Lektury dodatkowe:
David Bordwell, Kristin Thompson, Film dokumentalny, w: tychże, Film Art. Sztuka Filmowa. Wprowadzenie, Warszawa 2010.
Stella Bruzzi, New Documentary: A Critical Introduction, London 2000.
Andrzej Kołodyński, Tropami filmowej prawdy, Warszawa 1981.
Stephen Mamber, Cinema verite in America: Studies in uncontrolled documentary, Cambridge 1974.
Polskie kino dokumentalne 1989-2009: Historia polityczna, red. Agnieszka Wiśniewska, Warszawa 2011.
Mirosław Przylipiak, Poetyka kina dokumentalnego, Gdańsk 2000.
Dave Saunders, Direct cinema: Observational documentary and the politics of the sixties, London 2007.
Paul Ward, Documentary: The Margins of Reality, London 2005.
Kamila Żyto, Mezalians. Co stało się z dokumentem w ponowoczesnym świecie? [w:] (Nie)obecne granice: Szkice o obliczach transgresji, red. Katarzyna Kuropatwa, Dagmara Rode, Kraków 2003.
Film i rzeczywistość: spory teoretyczne (07.04.2016)
Zagadnienia:
wielość koncepcji filmowego realizmu w teorii filmu w latach 50. i 60. XX wieku; relacja między obrazem filmowym a rzeczywistością w kontekście teorii filmu oraz filmowych praktyk; ideologiczne skutki „wrażenia rzeczywistości” w kinie; krytyka ideologiczna w refleksji o kinie.
Lektury podstawowe:
Siegfried Kracauer, Wyzwolenie fizycznej rzeczywistości, w: tegoż. Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, Gdańsk 2008.
Jean-Louis Baudry, Projektor: metapsychologiczne wyjaśnienie wrażenia rzeczywistości, w: Panorama współczesnej myśli filmowej, red. Alicja Helman, Kraków 1992.
Lektury dodatkowe:
Dudley Andrew, Główne teorie filmu, Łódź 1995.
Łucja Demby, Poza rzeczywistością. Spór o wrażenie realności w historii francuskiej myśli filmowej, Kraków 2002.
Alicja Helman, À propos realizmu, „Kwartalnik Filmowy” 2011, nr 75-76.
Colin Mac Cabe, Realism and Cinema: Notes on Some Brechtian Theses, „Screen” 1974, t. 17, nr 3.
Colin Mac Cabe, Theory and Film: Principles of Realism and Pleasure, „Screen” 1976, t. 17, nr 1.
Realism and the Cinema: A Reader, ed. Christopher Williams, London 1980.
Andrew Tudor, The Many Mythologies of Realism, „Screen” 1972, t. 13, nr 1.
Kino kontestacji (14 lub 21.04.2016)
Zagadnienia:
kino jako medium kontrkultury; „kino kontestujące” czy „kino o kontestacji”?; przekształcenia klasycznego hollywoodzkiego modelu produkcji filmowej; nowe praktyki odbioru filmu (m.in. kino kultowe, midnight movies); kryzys ideologiczny i jego odzwierciedlenia w kinie amerykańskim przełomu lat 60. i 70.
Lektury podstawowe:
Konrad Klejsa, Kontestacja i kino - refleksje teoretyczne, w: tegoż, Filmowe oblicza kontestacji. Kino Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej wobec kultury protestu przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, Warszawa 2008.
Catherine Russell, American Apocalypticism. The Sight of the Crisis, w: tejże, Narrative Mortality. Death, Closure, and New Wave Cinemas, Minneapolis - London 1995.
Lektury dodatkowe:
Urszula Tes, Kino Beat Generation, Kraków 2010.
Grażyna Stachówna, „Love Story” - kontestacja w cieniu mezaliansu, „Studia filmoznawcze 22”, red. Sławomir Bobowski, Wrocław 2001.
Kino awangardowe - feminizm (28.04.2016)
Zagadnienia:
amerykańskie kino awangardowe lat 60. i 70. wobec kina głównego nurtu i kina kontestacji; obraz filmowy wobec innych praktyk awangardowych; cielesność i seksualność jako temat awangardy - nowe praktyki i koncepcje teoretyczne; feministyczna teoria filmu.
Lektury podstawowe:
Marta Kosińska, Awangarda i seks. Filmowe (od)erotyzowanie ciała, w: tejże, Ciało filmu. Medium obecnego w powojennej amerykańskiej awangardzie filmowej, Poznań 2012.
Laura Mulvey, Kino, feminizm i awangarda, w: tejże, Do utraty wzroku. Wybór tekstów, Kraków - Warszawa 2010.
Lektury dodatkowe:
Alison Butler, Teoria feministyczna i kino kobiet na przełomie wieków, w: Gender w kinie europejskim i mediach, red. Elżbieta Ostrowska, Kraków 2001.
J. Hoberman, Jonathan Rosenbaum, Midnight Movies. Seans o północy, Kraków - Warszawa 2011.
Raynold Humphries, „Peeping Tom”: voyeryzm, kamera i widz, w: Interpretacja dzieła filmowego. Antologia przekładów, red. Wiesław Godzic, Kraków 1993.
Kino, kobieta i... (numer monograficzny), „Film na Świecie” 1991, nr 384.
Annette Kuhn, Women's Pictures. Feminism and Cinema, London 1982.
Linda Williams, Hard core. Władza, przyjemność i „szaleństwo widzialności”, Gdańsk 2010.
Kino „Nowej Przygody” (05 lub 12.05.2016)
Zagadnienia:
źródła określenia „kino Nowej Przygody” i pytanie o jego zasadność; amerykańskie kino popularne lat 80. wobec przemian technologicznych; zastosowanie psychoanalitycznej teorii filmu do badania kina popularnego; spory teoretyczne i pojęciowe w obrębie psychoanalitycznej teorii filmu.
Lektury podstawowe:
Jerzy Szyłak, Kino Nowej Przygody - jego cechy i granice, w: Kino Nowej Przygody, red. Jerzy Szyłak, Gdańsk 2011.
Todd McGowan, Steven Spielberg szuka ojca, w: tegoż, Realne spojrzenie. Teoria filmu po Lacanie, Warszawa 2008.
Lektury dodatkowe:
David Bordwell, Kristin Thompson, Sztuka i produkcja filmowa, w: tychże, Film Art. Sztuka Filmowa. Wprowadzenie, Warszawa 2010.
Rafał Syska, Po przełomie, w: tegoż, Film i przemoc. Sposoby obrazowania przemocy w kinie, Kraków 2003.
Filmowy postmodernizm (19.05.2016)
Zagadnienia:
kino klasyczne, kino modernistyczne, kino postmodernistyczne: problem ewolucji form filmowych oraz instytucji kinematograficznych; „postmodernizm wysoki” i „postmodernizm popularny” - wątpliwości i spory w teorii filmu lat 90.; ewolucja formuły kina autorskiego pod koniec XX wieku.
Lektury podstawowe:
Maureen Turim, Modernizm i postmodernizm w kinie, „Film na Świecie” 2000, nr 401.
Jean Baudrillard, Zły duch obrazu, „Film na Świecie” 2000, nr 401.
Lektury dodatkowe:
Michel Chion, David Lynch, London 2006.
Anne Friedberg, Window shopping: Cinema and the postmodern, Berkeley 1994.
Alicja Helman, Andrzej Pitrus, Gesty - osoby - teksty: kino Hala Hartleya, Kraków 2007.
Małgorzata Jakubowska, Labirynt czy kłącze? Kino Davida Lyncha, w: tejże, Żeglowanie po filmie, Kraków 2006.
Arkadiusz Lewicki, Sztuczne światy. Postmodernizm w filmie fabularnym, Wrocław 2007.
Ewa Mazierska, Uwięzienie w teraźniejszości i inne postmodernistyczne stany. Twórczość Wonga Kar-Waia, Warszawa 1999.
Todd McGowan, Związek płciowy z Davidem Lynchem, w: tegoż, Realne spojrzenie. Teoria filmu po Lacanie, Warszawa 2008.
Tadeusz Miczka, Wielkie żarcie i postmodernizm. O grach intertekstualnych w kinie współczesnym, Katowice 1992.
Jerzy Szyłak, Kino i coś więcej. Szkice o ponowoczesnych filmach amerykańskich i metafizycznych tęsknotach widzów, Kraków 2001.
Slavoj Žižek, David Lynch albo sztuka śmiesznej wzniosłości, w: tegoż, Lacrimae rerum. Kieślowski, Hitchcock, Tarkowski, Lynch, Kraków 2007.
Dogma i europejskie kino lat 90. (02.06.2016)
Zagadnienia:
„globalne Hollywood”: pytania o uniwersalny model produkcji filmowej, nowe praktyki odbiorcze i wyzwania teoretyczne; sytuacja kinematografii narodowych wobec przekształceń zaplecza kapitałowego globalnej produkcji filmowej; deklarowany „ascetyzm” manifestu Dogmy 95 wobec intensywnego rozwoju technologii cyfrowych i głębokich przekształceń estetyki filmu w latach 90.
Lektury podstawowe:
[Lars von Trier, Thomas von Vinterberg], Manifest - Dogma 95, w: Europejskie manifesty kina. Antologia, red. Andrzej Gwóźdź, Warszawa 2002.
Marcin Adamczyk, Strategiczny wybór kina europejskiego, w: tegoż, Globalne Hollywood, filmowa Europa i polskie kino po 1989 roku, Gdańsk 2010.
Lektury dodatkowe:
Jack Stevenson, Dogme uncut: Lars von Trier, Thomas Vinterberg, and the gang that took on Hollywood, Santa Monica 2003.
Purity and provocation: Dogma 95, ed. Mette Hjort and Scott MacKenzie, London 2006.
Kino Europy, red. Piotr Sitarski, Kraków 2001.
Elżbieta Królikowska-Avis, Prosto z Piccadilly. Kino brytyjskie lat 90., Kraków 2001.
Przestrzenie tożsamości we współczesnym kinie europejskim, red. Barbara Kita, Kraków 2006.
Francesca Restuccia, The Blue Box. Kristevan/Lacanian Readings of Contemporary Cinema, London - New York 2012.
Szukając von Triera, red. Anita Piotrowska, Kraków 2000.
Piotr Zawojski, Wielkie filmy przełomu wieków. Przewodnik subiektywny, Kraków 2007.
Śmierć kina? (09.06.2016 - pierwszy dzień sesji!)
Zagadnienia:
teoria filmu i filmowa praktyka wobec perspektywy dosłownej lub metaforycznej „śmierci kina”; pytania o strategie oporu i adaptacji (widzów i samego obrazu filmowego) wobec przekształceń krajobrazu medialnego; archeologia i futurologia języka nowych mediów w ujęciu Lva Manovicha.
Lektury podstawowe:
Lev Manovich, Nowy język kina, w: tegoż, Język nowych mediów, Warszawa 2006.
Roland Barthes, Wychodząc z kina, w: Interpretacja dzieła filmowego. Antologia przekładów, red. Wiesław Godzic, Kraków 1993.
Lektury dodatkowe:
Andrzej Gwóźdź, Technologie widzenia, czyli media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders, Kraków 2004.
Kino po kinie. Film w kulturze uczestnictwa, red. Andrzej Gwóźdź, Warszawa 2010.
Gene Youngblood, Kino synestezyjne: Koniec dramatu, w: Film i audiowizualność w kulturze. Zagadnienia i wybór tekstów, cz. II, Warszawa 2002.