Poznanie społeczne-selekcjonowanie, interpretowanie, zapamiętywanie, wykorzystywanie ograniczonej informacji przy wydawaniu sądów i podejmowaniu decyzji. Gdy istnieje ku temu motywacja i sprzyjają warunki informacje przetwarzane są w sposób kontrolowany, a gdy motywacji i warunków brak, ze względu na ograniczoną pojemność pamięci operacyjnej, informacja przetwarzana jest automatycznie w oparciu o zasady oszczędności poznawczej. PERSPEKTYWA POZNAWCZA - ludzie starają się widzieć świat, tak adekwatnie jak to możliwe. #Schematy Za ich pomocą ludzie organizują swoją wiedzę o Świecie wg Pewnych tematów, schematy silnie wpływają na to, co z otrzymanej informacji zauważamy, o czym myślimy i co później pamiętamy. Zawiera się w nich nasza podstawowa wiedza o świecie i nasze odczucia. Schematy wraz z upływem czasu stają się coraz silniejsze i coraz mniej podatne na zmiany. Schematy pomagają nam kategoryzować bodźce dostarczając odpowiedzi na pytanie „co to jest”- gdy napotykamy coś nieznanego. Odniesienie nowych doświadczeń do tego, co już wiemy jest efektywnym sposobem osiągania zrozumienia społecznej rzeczywistości, szczególnie jeśli nowe wydarzenia są niejednoznaczne i trudne do rozstrzygnięcia. Użycie przez ludzi schematów, żeby odpowiedzieć na podstawowe pytania, jest bardziej prawdopodobne wtedy, gdy nie są całkowicie pewni, czym jest to, co obserwują. FUNKCIE SCHEMATÓW: pomagają nam kategoryzować bodźce, dostarczając odpowiedzi na pytanie „co to jest?”, gdy napotykamy coś nieznanego. Odnoszenie nowych doświadczeń do tego, co już wiemy, jest efektywnym sposobem osiągania zrozumienia społecznej rzeczywistości, szczególnie, jeśli te nowe doświadczenia niejednoznaczne i trudne do rozszyfrowania. Wpływają na to co z otrzymanej informacji zauważymy, o czym myślimy i co później pamiętamy. Dostarczają cennych wskazówek dotyczących naszego działania, tak że nie musimy zatrzymywać się i zastanawiać nad każdym kolejnym krokiem Oszczędność poznawcza - teza mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej. 3 WARUNKI UCZYNNIENIA SCHEMATU: I musi istnieć w naszej pamięci (musi być elementem naszej wiedzy o świecie) II musi się zaktywizować III musimy podjąć się realizacji skryptu. Schemat musi być za razem adekwatny i dostępny, by został wykorzystany w budowaniu obrazu świata społecznego. Wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających, polega na tym, że zależności od sytuacji jaka poprzedzała dane zdarzenie, nasze postrzeganie tego znaczenia może być inne (np. kiedy przez okno autobusu widzimy pijącego tanie wino na ławce mężczyznę, to osobę siedzącą koło nas w autobusie i mówiącą do siebie, uznamy za pijaną). Ostatnie doświadczenia mogą zaktywizować schematy, które ludzie wykorzystują do zinterpretowania niejednoznacznych sytuacji. - Wybór schematów: niekiedy sytuacji odpowiada tylko jeden schemat, a zatem nie mamy problemu z wyborem. Kiedy indziej znowu wcale nie jest tak jasna, którym schematem powinniśmy się posłużyć, żeby zrozumieć sytuację, czy drugą osobę. Zależy to od dostępności schematów (czyli łatwości z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee). - Ludzie utrzymują swoje schematy, nawet, gdy pierwotne dane je wspierające zostały podważone (efekt uporczywości). Dotyczy on zarówno przekonań dotyczących nas samych jak i schematów odnoszących się do innych osób. - Dane potwierdzające nasze przekonania są przez nas łatwiej zauważalne, lepiej pamiętane i uznawane za ważniejsze. Informacja niezgodne z przekonaniami częściej zostaje przeoczona, zapomniana i częściej jest uznawana za nieistotną, nawet gdy nie jest ważna dla naszej samooceny. - Ludzie spostrzegają nowe dane przez pryzmat schematów - dyktują one treść spostrzeżeń. Jeżeli zniekształcamy dane, by stały się zgodne z naszymi schematami, niewielkie są szanse, że zostanie zarejestrowana jakakolwiek prawdziwie niezgodna z tymi schematami informacja. Łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee, idea dostępna to taka, która jest obecnie uświadamiana, albo która może zostać łatwo przywołana do świadomości. Dostępność takich treści może zależeć od czynników dość przypadkowych. To, co zdarzy się nam przed dostrzeżeniem faktu „robić czy myśleć”, może wpłynąć na wzbudzenie określonego schematu, czyniąc go bardziej dostępnym. Zwiększa się wtedy prawdopodobieństwo, że zostanie on użyty do zinterpretowania tego, co obserwujemy. Oszczędność poznawcza- teza, mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną, ponieważ nie są oni zdolni przetwarzać całej oddziałującej na nich informacji społecznej. Często przesadnie przywiązujemy się do swoich teorii, trwając zbyt długo przy schematach, które się nie potwierdziły jako trafna reprezentacja rzeczywistości. Większość ludzi nie zmienia łatwo swoich przekonań nawet w obliczu sprzecznej z nimi informacji. Uznanie, że nie mamy racji wzbudza dysonans, a spostrzeganie rzeczywistości jako zgodne z naszymi potrzebami, życzeniami i przekonaniami przynosi naszemu ego satysfakcję. Decyduje tu także sposób funkcjonowania umysłu. Dane potwierdzające nasze przekonania są przez nas łatwiej zauważane, lepiej zapamiętane i uznawane za ważniejsze. Informacja niezgodna z przekonaniami częściej zostaje przeoczona zapomniana i częściej jest uznawana za nieistotną, nawet, gdy nie jest ważna dla naszej samooceny. Ludzie postrzegają nowe dane przez pryzmat schematów. Jeżeli zniekształcamy dane, by stały się zgodne z naszymi schematami, niewielkie są szanse, że zostanie zarejestrowana jakakolwiek prawdziwa ale niezgodna z tymi schematami informacja. Zniekształcanie przez schematy tego, co spostrzegamy, sprawia, że mamy tendencje do ujmowania świata w kategoriach czarno-białych, gdzie po naszej stronie jest dobro, a po przeciwnej zło. Tendencyjne spostrzeganie może powodować, że osoby mocno w coś zaangażowane będą sądziły, iż większość innych ludzi interpretuje rzeczywistość błędnie. Zjawisko wrogich mediów- Odkrycie, że każda z antagonistycznych silnie w cos zaangażowanych grup spostrzega neutralne, zrównoważone przekazy mediów jako sobie wrogie, ponieważ media nie przedstawiły faktów w jednostronnym ujęciu, o którym antagoniści wiedzą że jest prawdą. SAMOSPEŁNIEJĄCE SIĘ PROROCTWO - zjawisko polegające na tym, że ludzie mają określone oczekiwania dotyczące innej osoby, co wpływa na ich postępowanie względem tej osoby, które powoduje, że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich wyjściowymi oczekiwaniami (nauczyciele w stosunku do dzieci w eksperymencie). Badania wskazują, że pojawia się ono jednak częściej w sposób nieświadomy i mimowolny. Jeżeli kierując się schematami, jakie mamy w stosunku do innych ludzi, działamy w taki sposób, że stają się one prawdą, to mamy do czynienia z samospełniającym się proroctwem. Smutny cykl samospełniającego się proroctwa, pokazuje, że ludzie czasem reagują na nas chłodno i nieprzyjaźnie, nie dlatego, że tacy są z natury, ale dlatego, ze odpowiadają na sposób w jaki my się do nich odnosimy. ZJAWISKO WROGICH MEDIÓW - odkrycie, że każda z antagonistycznych, silnie zaangażowanych w coś grup spostrzega neutralne, zrównoważone przekazy mediów jako sobie wrogie, ponieważ media nie przedstawiły faktów w jednostronnym ujęciu, o którym antagoniści „wiedzą”, że jest prawdą (w eksperymencie jedna z grup uważała, że doniesienia miały charakter faworyzujący drugą stronę)
EFEKT PIERWSZEŃSTWA - proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie dotyczące innej osoby wpływa na to, że jej późniejsze zachowania interpretujemy w sposób zgodny z tym pierwszym wrażeniem EFEKT ŚWIERZOŚĆI - największy wpływa mają informacje uzyskane na końcu. Skrypty poznawcze, budowa i funkcje: Skrypty zawierają wiedzę o danej kategorii zdarzeń. Inny zasób informacji uzyskamy o zdarzeniu-„wesele” a inny o zdarzeniu-„egzamin”. W zdarzeniach występują ludzie, którzy działają. Zdarzenia wykonywane są przez specyficznych aktorów i odbywają się w specyficznej scenerii. W skryptach występuje ciąg zdarzeń. Przykładem są skrypty złożone, zawierające w sobie wiele zdarzeń, aktów działań. Każdy skrypt ma strukturę wewnętrzną:1.Sekwencja wewnętrzna-w typowym układzie; 2.Typowe obiekty, 3.Ostateczne efekty. Budowa: HIERARCHICZNOŚĆ-poszczególne sceny można rozłożyć na drobniejsze subschematy. PROTOTYPOWOŚĆ-skrypt składa się z pewnych aspektów, które są charakterystyczne dla danej rzeczywistości. Funkcje: generalnie-umiejętność zachowania się w danej sytuacji, przewidywanie zachowań, zjawisk, itd. HEURYSTYKI SĄDÓW Uproszczone reguły wnioskowania pozwalające na szybkie i efektywne przetwarzanie informacji oraz w sposób szybki i efektywny wydawać sądy. Jeśli przymniemy, że schematy to książki w bibliotece pamięci długotrwałej to heurystyki są regułami w oparciu, o które podejmujemy decyzję, której książki użyjemy. a) dostępność: wydawanie sądów w oparciu o to, co łatwo można przywołać w świadomości (informacje dramatyczne, konkretne, wyraziste, niedawne, czasem nietypowe). Problemem jest niekiedy to, że to co jest dostępne w naszej pamięci, ma charakter nietypowy i prowadzi do błędnych ocen. b) reprezentatywność: wnioskowanie polegające na klasyfikacji obiektu jako typowego dla jakiejś kategorii przy częstym ignorowaniu informacji o proporcji podstawowej (częstości występowania danej kategorii w populacji); c) zakotwiczenia: posługiwanie jakąś łatwo dostępną liczbą lub wartością jako punktem wyjściowym, modyfikowanym następnie, ale najczęściej w stopniu niewystarczającym. # TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO: Dysonans poznawczy - Jest to niezgodność miedzy dwoma elementami poznawczymi (myślami, uczuciami, przekonaniami lub wiedzy o czymś). Mamy wiele przekonań na temat nas samych oraz na temat świata i czasami te przekonania są wzajemnie sprzeczne. Powoduje to uczucie przykrego napięcia, dyskomfortu i pobudza do podjęcia prób jego zredukowania: przez zmianę naszego zachowania - tak aby było zgodne z dysonansowym elementem poznawczym; przez uzasadnienie naszego zachowania - zmieniając jeden z elementów poznawczych tak, aby był on mniej sprzeczny (a zatem bardziej zgodny) z zachowaniem; przez uzasadnienie naszego zachowania - dodając nowe elementy poznawcze, które zgodne są z zachowaniem i je wspierają. Dysonans podecyzyjny - zostaje wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest najczęściej likwidowany przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy. Nawrócenie jest jednym ze sposobów pozbycia się tego dysonansu - polega na przekonaniu innych, aby przyjęli nasze przekonania. Nieodwołalność decyzji zawsze zwiększa dysonans i pobudza do jego redukcji. Technika niskiej piłki - pozbawiona skrupułów strategia mocą, której sprzedawca nakłania klienta, aby zgodził się kupować produkt po bardzo niskiej cenie; następnie twierdzi, że to była pomyłka i podnosi cenę. Często klienci godzą się na zakup po zawyżonej cenie. Uzasadnienie wysiłku - występująca u ludzi tendencja do podwyższania oceny tego, na co ciężko pracowali, aby to osiągnąć. Jeśli ktoś godzi się znosić przykre lub trudne doświadczenia po to, aby osiągnąć jakiś cel lub przedmiot, to ten cel lub przedmiot staje się dla niego bardziej atrakcyjny. Uzasadnienie zewnętrzne - wyjaśnienie jakie podaje osoba dla swojego dysonansowego zachowania, wskazująca na przyczynę, która znajduje się poza nią samą (np. aby nie sprawiać przykrości można „nieszkodliwie” skłamać). Uzasadnienie wewnętrzne - likwidowanie dysonansu poprzez dokonanie jakiejś zmiany w sobie (np. swojej postawy, albo zachowania - przekonanie samych siebie, że to co mówią jest prawdą).