Metody oglądowe, pedagogika

Metody oglądowe - polegają one na odwoływaniu się do spostrzeżeń i obserwacji uczniowskich.

Jak wiadomo, niektóre rzeczy i zjawiska, mające stanowić treść nauczania, są dzieciom w pewnym stopniu znane z ich codziennych przygodnych obserwacji, ale nie towarzyszyło temu głębsze zastanawianie się. Często jednak kontakt uczniów z przedmiotem, o którym uczy nauczyciel,
musi on sam organizować. Ma to miejsce zarówno w przypadku, kiedy nauczyciel wie, że dzieci nie widziały tego, o czym mają się uczyć, jak i wówczas, kiedy pragnie, aby obserwowały daną rzecz dokładniej, pod jego kierunkiem. Można organizować dwojakiego rodzaju kontakty uczniów z przedmiotem
- demonstrację (pokazy)
- kierowaną obserwację danej rzeczy czy zjawiska.

Demonstracja odbywa się jako:
a) pokaz przedmiotów, zjawisk i sytuacji w naturalnych warunkach, organizowany przez nauczyciela poza klasą lub szkołą,
b) pokaz naturalnych okazów w klasie lub w pracowni,
c) korzystanie z obrazów, filmów, przezroczy, modeli, tablic, wykresów, a także rysunku na tablicy szkolnej, kiedy nie można pokazać uczniom naturalnych przedmiotów,
d) pokaz doświadczenia, wykonywanego przez nauczyciela w pracowni lub na działce czy też czynności, które następnie wykonują uczniowie.

Pokaz może zajmować część lekcji, a kiedy wyprowadzamy uczniów poza klasę lub poza szkołę — nawet całą lekcję bądź też parę połączonych godzin lekcyjnych. W danym przypadku uczeń zdobywa nowe wiadomości głównie dzięki pokazowi. Taki pokaz jest więc w pełni metodą nauczania. Pokaz może trwać krótko, kiedy nauczyciel korzysta z niego tylko dla zilustrowania swoich słów. W takim przypadku stosuje głównie inny zespół metod, a do oglądu odwołuje się fragmentarycznie, okazyjnie. Zdaniem Wincentego Okonia mówi, taki ogląd jest tylko czynnością metodyczną, a nie metodą.

Zatem gdzie nie ma możliwości pokazania uczniom autentycznej rzeczywistości, zastępuje się ją obrazem, ilustracją, fotografią, mapą, wykresem.

W klasie, w której znajduje się liczny zespół uczniów, można demonstrować pomoce albo dużych rozmiarów, albo w dużej ilości — rozdane wszystkim uczniom. Przychodzą tu z pomocą:
- lampy projekcyjne (rzutnik), za pomocą których wyświetla się od razu całej klasie przezrocza (obrazy diaskopowe),
- episkopy - do wyświetlania obrazów nieprzezroczystych (np. ilustracji z książek)
- epidiaskopy (lampy projekcyjne bardziej skomplikowane) do wyświetlania zarówno przezroczy, jak i obrazów nieprzezroczystych.
- rzutnik.

Filmy, wyświetlane za pomocą aparatu projekcyjnego, mają duże walory dydaktyczne, gdyż uczniowie mogą zaobserwować cały przebieg procesów, niedostępnych bezpośredniej obserwacji, dostrzec szczegóły, które pozwalają zrozumieć istotę sprawy tylko wtedy, gdy są pokazane w powiększeniu i ruchu. Demonstrację filmu można w każdym momencie przerwać, aby omówić z uczniami ważne momenty oraz umożliwić im zrobienie notatek bądź schematycznych rysunków. W razie potrzeby można powracać do oglądania niektórych, szczególnie
istotnych fragmentów filmu. Film dydaktyczny nie powinien być zbyt długi. Wielu specjalistów twierdzi, że najskuteczniejszą pomocą są filmy bądź ich fragmenty, wyświetlane tylko kilka minut. Przed wyświetlaniem filmu nauczyciel musi zawsze sam się z nim zapoznać.
W pracy szkół coraz częściej korzystamy z telewizorów. Z zakresu niektórych przedmiotów nauczania odbywają się specjalne lekcje telewizyjne, które mogą być przez całe klasy oglądane w godzinach pracy szkolnej.