MINÓG RZECZNY
Układ krwionośny minoga jest zamknięty i w ogólnym zarysie przypomina układ krwionośny lancetnika. Zasadnicze różnica polega na tym, że istnieje tu serce umieszczone w chrzęstnej torebce, leżące pod skrzelami i pompujące krew odtlenioną. Serce minoga zbudowane z trzech części: zatoki żylnej, przedsionka i komora oraz opuszki tętniczej, tłoczy krew żylną do skrzeli, gdzie nasyca się tlenem. Stąd jest nazywane sercem żylnym. Otwory łączące poszczególne odcinki wyposażone są w zastawki, które uniemożliwiają cofanie się krwi. Zatoka żylna zbiera krew z trzech źródeł: prawego przewodu Cuviera, który łączy parzyste żyły podstawowe przednie i tylne, żyły szyjnej nieparzystej i żyły wątrobowej. Z przedniej części ciała krew zbierana jest przez parzyste żyły podstawowe, dodatkowo z dolnej części głowy krew zbierana jest przez nieparzystą żyłę szyjną uchodzącą wprost do serca. Z tylnej części ciała krew zbierana jest przez żyłę ogonową. Żyła podjelitowa zbliżając się do wątroby tworzy żyłę wrotną. Z wątroby krew uchodzi pojedynczą żyłą wątrobową. Brak nerkowego krążenia wrotnego.
Komora tłoczy krew do aorty brzusznej. Początkowy odcinek tego naczynia jest nieco rozdęty i tworzy opuszkę tętniczą (nie jest częścią serca, bo zawiera mięśnie gładkie). Od aorty brzusznej odchodzą tętnice skrzelowe doprowadzające, które doprowadzają krew do worków skrzelowych, gdzie się natlenia. Krew natlenowaną zbierają tętnice skrzelowe odprowadzające, wpadające do pojedynczej aorty grzbietowej. Od aorty grzbietowej w kierunku dogłowowym odchodzą dwie arterie szyjne, zaopatrujące głowę w krew, reszta strumienia przenoszona jest przez ciągnącą się ku tyłowi aortę grzbietową. Aorta ta ciągnie się tuż pod struną rozgałęziając się do poszczególnych tkanek.
Krew przechodząc przez system dwóch kapilar (skrzela oraz mięśnie i tkanki innych narządów) napotyka na duży opór. Własna siła ssąca serca jest mała więc wydawać by się mogło, że system jest mało wydajny, tymczasem podczas skurczu serca w jamie osierdzia powstaje ciśnienie ujemne, które jest wystarczające żeby przepchnąć całą krew przez ustrój.
REKINEK PSI
Serce rekinka składa się z przedsionka (na rys oznaczonego jako a), do którego przyłącza się zatoka żylna i z komory (na rys. v), od której odchodzi stożek tętniczy (na rys. ca), będący częścią serca i zaopatrzony w zastawki uniemożliwiające cofanie się krwi. Krew odtleniona przepływająca przez serce tłoczona jest przez pulsujący stożek tętniczy do aorty brzusznej (na rys. AV), która rozpada się na pięć tętnic skrzelowych doprowadzających, łączących się się w parzyste korzenie aorty. Dają one tętnice dogłowowe oraz łączą się w aortę grzbietową, rozgałęziającą się w naczynia biegnące do narządów wewnętrznych.
Krew z tylniej części ciała zbiera się w żyłę ogonową, dzielącą się na dwie żyły główne tylne. Przechodzą one przez nerki, rozpadając się tu na naczynia włosowate i wytwarzając układ wrotny nerek. Następnie zbierają się znów w żyły główne tylne. Na wysokości serca każda z tych żył łączy się, wraz z odpowiadającą sobie żyłą główną przednią (jarzmową górną) biegnącą w części głowowej, w przewód Cuviera. Dwa takie przewody, (prawy i lewy) uchodzą do zatoki żylnej. Wpadają tam również żyły jarzmowe dolne, prowadzące krew z dolnej części głowy oraz żyły boczne z płetw parzystych Do zatoki żylnej wpada też żyła wątrobowa zbierająca krew z jelita i wytwarzająca w swym przebiegu układ wrotny wątroby, podobnie jak to ma miejsce u minoga.
OKOŃ RZECZNY
Serce okonia składa się z zatoki żylnej, przedsionka i komory. Za komorą znajduje się bardzo silnie zredukowany stożek tętniczy zawierający tylko jedną zastawkę. Przechodzi on w aortę, której pierwszy odcinek jest silnie umięśniony i tworzy opuszkę tętniczą. Jest ona jednak częścią aorty a nie serca, jak to było w przypadku stożka tętniczego. Krew płynąca przez serce jest krwią odtlenioną. Aorta brzuszna wychodząca z serca daje cztery skrzelowe tętnice doprowadzające. Krew natleniona w skrzelach zbiera się w czterech tętnicach skrzelowych odprowadzających. Łączą się one w dwa korzenie aorty, które - podobnie jak u rekinka - przechodzą w jedną aortę grzbietową. W części przedniej swojego biegu (inaczej niż u rekinka) łączą się one ze sobą wytwarzając charakterystyczny dla wszystkich ryb kostnoszkieletowych zamknięty pierścień tętniczy. Z pierścienia tego odchodzą ku głowie tętnice głowowe. Od aorty grzbietowej biegną naczynia do narządów wewnętrznych.
W tylniej części ciała krew zbiera się w żyle ogonowej, rozpadającej się na prawą i lewą tylną żyłę główną. Lewa wytwarza w nerce układ wrotny, prawa zaś dąży bezpośrednio do przewodu Cuviera uchodzącego do zatoki żylnej. Lewa żyła główna uchodzi także po opuszczeniu nerki do odpowiedniego przewodu Cuviera. Przeciwieństwie do rekinka okoń nie posiada żył bocznych zbierających krew z płetw parzystych - naczynia odchodzą od nich bezpośrednio do żył głównych tylnych. Do przewodów Cuviera uchodzą też żyły główne przednie, zbierające krew z głowy. Bezpośrednio do zatoki żylnej wpadają ponadto żyły: wątrobowa, zbierająca krew z jelit i tworząca układ wrotny wątroby, oraz szyjna, prowadząca krew z dolnej części głowy.
ŻABA WODNA
Układ krwionośny żaby charakteryzuje się przede wszystkim istnieniem dwóch krwioobiegów - małego (serce - płuca - serce) i dużego (serce - ciało - serce) oraz obecnością pełnej przegrody między przedsionkami. (poza niektórymi gatunkami salamander). Serce jest więc trójdziałowe - zawiera dwa przedsionki (z prawym łączy się zatoka żylna) i jedną komorę, z której wybiega stożek tętniczy zaopatrzony w podłużną spiralną zastawkę. Oba przedsionki otwierają się do komory wspólnym otworem. Na jego brzegach znajdują się dwie zastawki uniemożliwiające cofanie się krwi z komory do przedsionków. Krew ulega natlenowaniu w workowatych płucach oraz w skórze.
Zatoka żylna łączy się z prawym przedsionkiem i doprowadza do serca krew żylną. Stożek tętniczy łączy się z komorą i u płazów bezogonowych przedłuża się, tworząc pień tętniczy, który rozdziela się na 3 pary naczyń zwanych łukami tętniczymi. Pierwszy unaczynia głowę, drugi kończyny przednie i tylne oraz narządy wewnętrzne, a trzeci płuca i skórę. Krew natleniona w płucach jest zbierana przez żyły płucne, które doprowadzają ją do lewego przedsionka. Krew z głowy, skóry i kończyn przednich jest zbierana w żyłach jarzmowych, skórnych oraz podobojczykowych, które łączą się następnie w żyły czcze przednie prowadzące krew do zatoki żylnej. Krew z kończyn tylnych oraz tylnego odcinka ciała zbierają żyły udowe i kulszowe, które łącząc się dają żyły nerkowe, tworzące w nerkach układ wrotny. Żyły wychodzące z nerek łączą się tworząc żyłę czczą tylną, która prowadzi krew do zatoki żylnej. Żyły udowe i kulszowe dają nieparzyste odgałęzienie - żyłę brzuszną, która razem z żyłami wrotnymi wątroby zbierającymi krew z przewodu pokarmowego tworzy układ wrotny wątroby. Z wątroby krew wpływa do żyły czczej tylnej.
I jeszcze ciekawostka taka, że u niektórych płazów ogoniastych erytrocyty tak ja ku ssaków są bezjądrzaste.
JASZCZURKA ZWINKA
Układ krwionośny składa się tu z serca i naczyń krwionośnych i jest oczywiście układem zamkniętym. Serce zbudowane jest z dwóch przedsionków i jednej komory, podzielonej niepełną przegrodą na prawą i lewą część. Tylko u krokodyli przegroda międzykomorowa jest pełna. Mimo to rozdział krwi natlenionej i odtlenionej w sercu jest stosunkowo dobry, ponieważ dolna i górna część przegrody komorowej w czasie skurczu przylegają do siebie. Do prawego przedsionka uchodzi słabo rozwinięta zatoka żylna. Pień tętniczy rozpada się na trzy naczynia, wychodzące niezależnie od siebie z różnych części komory.
Układ tętniczy: - z prawej części komory odchodzi tętnica płucna z krwią z dwutlenkiem węgla, rozgałęzia się na tętnicę płuca prawego i lewego, - ze środka komory odchodzi lewy łuk aorty, zagina się ku tyłowi, zawiera krew mieszaną bo w środkowej części komory jest niepełna przegroda, - z lewej części komory odchodzi prawy łuk aorty, zagina się wokół przełyku i kieruje się ku tyłowi, krew jest z tlenem, - prawy łuk aorty daje przed zagięciem dwie tętnice szyjne i wspólną tętnicę podobojczykową, która rozgałęzia się na tętnicę kończyn przednich, - lewy i prawy łuk aorty łączą się pod kręgosłupem w nieparzystą aortę grzbietową, która biegnie do końca ogona. W pobliżu miednicy daje odnogi do kończyn tylnych.
Układ żylny - prawa i lewa żyła płucna niesie krew natlenioną i otwierają się do lewego przedsionka, - krew z ogona zbiera się w żyle ogonowej rozgałęziającej się na dwie żyły miedniczne, do których uchodzą żyły z kończyn tylnich, · żyły miedniczne oddają parę żył wrotnych nerek, które po opuszczeniu zbierają się w nieparzystą żyłę czczą, tylną uchodzącą do zatoki żylnej serca, · żyły miedniczne łączą się w pojedynczą żyłę brzuszną. Ona odchodzi do wątroby i tworzy jej układ wrotny. Opuszcza wątrobę i wpada do żyły czczej tylnej. - z głowy krew odprowadzana jest przez żyły szyjne, które łączą się z żyłami podobojczykowymi niosącymi krew z kończyn przednich; jedna żyła szyjna, jedna podobojczykowa tworzą żyłę czczą, utworzone są więc dwie żyły czcze przednie ( one uchodzą do zatoki żylnej, z której krew uchodzi do przedsionka). Przedsionki wypełniają się jednocześnie i jednocześnie się kurczą, wtedy krew przepływa do komory gdzie w pobliżu ścian jest krew żylna lub tętnicza, pośrodku zaś mieszana.
GOŁĄB
Układ krwionośny jest zamknięty. Następuje całkowite rozdzielenie krwi tętniczej od żylnej. Serce jest czterodzielne. Prawa połowa serca - krew żylna, ściany cienkie; lewa połowo - krew tętnicza, ściany grube ( zwłaszcza w pierwszej komorze ). Występują zastawki. Rozmiary serca są bardzo znaczne w porównaniu do innych kręgowców, co ma związek z ich intensywną przemiana materii.
Z lewej komory serca uchodzi prawy łuk aorty, która kolejnie biegnie wzdłuż kręgosłupa. Od niej odchodzą parzyste tętnice głowowe, tętnice ramieniowe do kończyn, trzecia para tętnic piersiowych do klatki piersiowej. Kolejnie aorta rozdziela się na tętnice biodrowe do kończyn i pośladkowe. Wcześniej daje rozgałęzienia do jamy brzusznej.
Krew żylna z tylniej części ciała zbiera się w żyle ogonowej, która rozpada się na dwie żyły wrotne nerek. Wcześniej żyła ogonowa oddziela od siebie żyłę ogonową kreskową, która łączy się z nadjelitową tworząc żyłę wrotną wątroby, która wpada do żyły czczej tylniej.
Żyły udowe prowadzą krew z nóg. Z nimi łączy się krew z nerek. Powstają w ten sposób parzyste żyły udowe, które łącząc się tworzą żyłę czczą tylnią, która uchodzi do prawego przedsionka serca.
Do prawego przedsionka serca uchodzi para żył czczych przednich, które powstają z połączenia żył: głowowej, ramieniowej ( obojczykowej ) i piersiowych. ( do prawego przedsionka serca wpadają więc 3 żyły : 2 przednie czcze i 1 tylnia czcza ).
Z prawego przedsionka krew jest wypychana do prawej komory, a stamtąd do tętnicy płucnej i do płuc w celu wymiany gazowej.
Z płuc krew natleniona wraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka. Dwa przedsionki równocześnie wypełniają się krwią i kurczą, wypychają krew. To samo następuje w komorach
SSAKI
Układ krwionośny charakteryzuje się asymetrycznym układem głównych pni żylnych. Występuje tylko lewy łuk aorty. Rozwija się on z lewostronnego naczynia czwartej pary zarodkowych łuków tętniczych. Od łuku aorty odchodzą 4 tętnice: tętnica podobojczykowa lewa i prawa oraz tętnica szyjna wspólna lewa i prawa. Do głównych naczyń żylnych należą: żyły płucne, żyły czcze przednie, żyła czcza tylna oraz żyła wrotna wątroby. U ssaków nie występuje układ wrotny nerek. Serce składa się z całkowicie oddzielonych od siebie 2 komór i 2 przedsionków. Prawa część serca - "żylna" - zbiera krew odtlenowaną z całego organizmu i tłoczy ją do naczyń płucnych, a lewa strona odbiera natlenowaną krew z płuc i przekazuje do aorty. Między przedsionkami i komorami występują zastawki: zastawka trójdzielna (w prawym przedsionku) i zastawka dwudzielna (w lewym przedsionku). U stekowców zastawka trójdzielna znajduje się w lewym przedsionku, a w prawym występuje tylko jedna zastawka. W sercu ssaków występują również 3 zastawki półksiężycowate, które uniemożliwiają cofanie się krwi z aorty i tętnicy płucnej do serca. Erytrocyty ssaków są bezjądrzaste i przeważnie okrągłe. Jedynie u wielbłądowatych występują erytrocyty o kształcie owalnym.
Pełny cykl pracy serca (ang. cardiac cycle) trwa około 0,8 sekundy i wyróżnić w nim można trzy fazy:
Ogólna zasada brzmi: im większe zwierzę, tym wolniej bije jego serce. Serce słonia waży 22kg i bije tylko 25 razy na minutę, serce myszy nawet 700 razy na minutę. U dużych psów serce bije 80 razy na minutę, a u małych 120 razy.
Serca ptaków biją nawet szybciej, niż wynikałoby to z ich wielkości: kury - do 400 razy na minutę, kanarka - nawet do 1000 razy na minutę.
przewód Cuviera, główna żyła występująca w układzie krwionośnym ryb, parzysta, odprowadzająca krew odpowiednio z lewej lub prawej części ciała do zatoki żylnej w sercu.
zatoka żylna, początkowa jama serca niższych kręgowców (kręgoustych, ryb, płazów i gadów) zbierająca krew odtlenowaną z żył głównych.
Układ wrotny wątroby
Układ wrotny - powstaje w okolicy głowy trzustki (łac. caput pancreatis) z połączenia dwóch głównych pni żylnych: krezkowej górnej (vena mesenterica superior) oraz śledzionowej (vena lienalis). Do żyły śledzionowej wpada zaś żyła krezkowa dolna (vena mesenterica inferior). Do tych pni żylnych oraz bezpośrednio do żyły wrotnej uchodzą żyły żołądka, dwunastnicy i trzustki. Żyła wrotna swymi dopływami prowadzi krew do wątroby. We wnęce wątroby dzieli się ona na gałąź prawą i lewą. Krew żyły wrotnej po przejściu przez układ żył międzyzrazikowych i śródzrazikowych dostaje się do żył wątrobowych.
Krew z całego układu pokarmowego, nim trafi do żyły głównej dolnej (a w konsekwencji do reszty organizmu) musi przebyć drogę przez wątrobę. W tym narządzie magazynowany jest chwilowy nadmiar substratów energetycznych (takich jak cukry) po posiłku, które są następnie uwalniane w chwilach głodu. Układ wrotny reguluje więc duże wahania w stężeniach niektórych składników pokarmowych.
Przewód tętniczy, przewód Botalla - występujące w okresie płodowym połączenie pomiędzy pniem płucnym a początkowym odcinkiem aorty zstępującej, służącym do ominięcia krążenia płucnego. Po urodzeniu wskutek wzrostu ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi dochodzi do czynnościowego jego zamknięcia wskutek obkurczenia światła przewodu, a potem zarośnięcia. Dawniej powszechnie używana nazwa odwołuje się do włoskiego anatoma Leonardo Botallo, jednego z pierwszych anatomów którzy opisali te strukturę anatomiczną.