/ ROŚLINY MOTYLKOWE:
- Rośliny jednoroczne (ozime, jare), monokarpiczne - raz wydają nasiona
- Wieloletnie - byliny - polikarpiczne - po wydaniu nasion niezamierają
- Drzewa i krzewy np. Karagana, Robinia akacjowa
Charakterystyczne jest to, że rośliny te żyją z bakteriami brodawkowymi w symbiozie, nie wymagają dużego nawożenia azotowego.
T. ROŚLINY MOTYLKOWE GRUBONASIENNE UPRAWOWE
- zawierają najwięcej białka w nasionach
- stanowią ważne pożywienie dla człowieka i pasze dla zwierząt
- są to rośliny jare - wyjątek stanowi wyka (jare)
- rośliny wrażliwe na przymrozki
Plemię |
Rodzaj |
Gatunek |
Wykowate |
Groch |
Groch polny |
|
Bobik |
Bobik |
|
Wyka |
Wyka siewna |
|
|
Wyka piaskowa |
Janowcowate |
Łubin |
Łubin żółty |
|
|
Łubin wąskolistny |
|
|
Łubin biały |
Fasolowate |
Soja |
Soja uprawna |
/Znaczenie roślin motylkowych grubonasiennych:
- Uprawa dla nasion, które mogą być wykorzystane dla celów:
- przemysłowych (zawierają fitostrogeny, białko)
- materiał siewny
- konsumpcyjnych
- pastewnych
- Zielone nawozy - liście, kwiaty, łodygi.
- Zielonka - pasza dla zwierząt
- Działanie ochronne - wysiewa się jako poplony i pozostawia do zimy. Chronią powierzchnię gleby przed np. przemarznięciem, ulewami. Pozostawione są do wiosny.
- Podnoszą żyzność gleby. Ożywiają życie mikrobiologiczne.
/Budowa morfologiczna:
Rośliny motylkowe tworzą 3 rodzaje korzeni:
Łodygi mogą być:
*sztywne - kończą wzrost wraz z wytworzeniem kwiatostanu
*wiotkie, giętkie
Liście:
* złożone * pierzaste * dłoniaste
Kwiaty:
* samopylne, wyjątek stanowi bobik - obcopylny
Owoce:
* strąki
*wielonasienne
* różnej wielkości - największe u bobiku, łubinu białego i żółtego
* zrośnięty z 2 owocolistków
*niektóre mogą pękać w czasie dojrzewania
*składają się z 2 typów komórek : dużych i mniejszych
/Skład chemiczny nasion strąkowych:
Zawartość białka (ogólnie):
Groch siewny - 22,5
Pieluszka - 26,5
Bobik - 28,5
Łubin biały - 36,0
Soja - 38,0
Łubin żółty - 46
Tłuszcz surowy:
Bobik, wyki, grochy - 0,7 - 1,9
Łubin żółty, ł. wąskolistny - 4,4 - 4,9
Łubin biały, soja - 10 - 18 (22)
Węglowodany:
Łubiny, soja - 27,4 - 32,2
Pozostałe gatunki - 48 - 56
Substancje antyżywieniowe:
Alkaloidy - łubiny
Inhibitory, trypsyny - bobik
Glukozydy cyjanogenne - groch i wyki
/Wzrost i rozwój roślin motylkowych:
Wyróżniamy 3 okresy różniące się dynamizmem:
I - Okres powolnego wzrostu i wegetatywnego rozwoju
Faza kiełkowania - 7 - 14 dni / 30 dni
- Kiełkowanie epigeniczne - łubiny, soja, fasola - wysiewamy płyciej
- Kiełkowanie hypogeniczne - wyki, groch, bobiki - do 150% wody
Faza - wschody - do pojawienia się pierwszych liści właściwych
Faza - formowanie się liści - 14 - 20 dni / 30 - 40 dni - pojawiają się pierwsze brodawki i korzenie boczne. Pędy boczne - wyki i groch.
II - Okres szybkiego wzrostu i generatywnego rozwoju
Faza - formowanie i wydłużanie pędów
Wzrost ograniczony - szybki, trwa krótko
Wzrost nieograniczony - trwa długo
Okres krytyczny
Faza - formowanie pąków kwiatowych - przebiega bardzo szybko, łubiny rozgałęziają się.
Faza - kwitnienie - 20 -30 dni / 40 - 50 dni
III - Okres wykształcenia i dojrzewania nasion
Faza - wykształcenie owoców i nasion (faza wiązania i wykształcenia strąków), opadanie strąków i łubinów
Faza - dojrzewanie - 14 - 20 dni
/Wymagania klimatyczne i glebowe:
Cieplne - na zielonkę umiarkowane, wyższe przy uprawie na nasiona. Przymrozki do -5C0 (soja, fasola - wrażliwe), wyka ozima jest najodporniejsza. W miarę wzrostu wymagania wzrastają.
Świetlne - duże, większe na nasiona. Rośliny dnia długiego. Łubin biały fotoperiodycznie obojętny. Soja - roślina dnia krótkiego.
Wodne:
Bardzo duże - bobik
Duże - wyka siewna
Średnie - łubin biały i wąskolistny, peluszka
Małe - wyka ozima, łubin żółty
Glebowe:
Bardzo duże - bobik - gleby ciężkie, wilgotne, gliniaste, ilaste, lessowe, mady.
Duże - wyka siewna, soja - gleby żyzne i próchniczne, bardziej przewiewne, pH do 7
Średnie - łubin biały i wąskolistny, peluszka - gleby średniozwięzłe, odczyn obojętny, lekko kwaśne.
Małe - wyka ozima, seradela, łubin żółty - gleby lekkie, V i VI klasa, odczyn lekkokwaśny - kwaśny.
T.ROŚLINY MOTYLKOWE WIELOLETNIE DROBNOZIARNISTE:
- mają drobne nasiona (drobne jak mak)
- są to rośliny wielokośne - po skoszeniu, przygryzieniu przez zwierzęta odrastają, ponieważ mają szyjkę korzeniową w której gromadzone są substancje zapasowe. Na szyjce znajdują się pączki zapasowe.
- są to gatunki wieloletnie, wyjątek stanowi koniczyna inkarnatka - jednoletnia ozima i koniczyna perska - jednoletnia, u nas dwuletnia
/ Na trwałość tych roślin wpływa:
- Cechy genetyczne
- Intensywność użytkowania - im częściej są koszone tym szybciej obumierają
- Warunki panujące na przedwiośniu - pogoda zmienna obniża trwałość roślin
- Im rośliny starsze tym są mniej trwałe
- Kwitnienie w pierwszym roku - obniża trwałość. Doprowadzenie do kwitnienia w następnych latach poprawia ich trwałość.
Największe znaczenie gospodarcze mają:
1 - Koniczyna biała, perska, szwedzka
2 - Lucerna mieszańcowa
3 - Esparceta siewna
Główne cele uprawy:
- Do celów pastewnych
- Na mączkę siewną, susz, siano
- Zielone nawozy - przez przyoranie
- Materiał siewny - nasiona
/ Nasiona zawierają:
białko:
koniczyna biała - 23,0
Lucerna siewna - 21,6
włókno surowe
najmniej - koniczyna biała
najwięcej - koniczyna inkarnatka
-karoten
najwięcej - koniczyna zwyczajna - 45,0
/Smakowitość:
Największa Koniczyna czerwona, biała, perska
Średnia - Koniczyna zwyczajna
/Budowa morfologiczna:
System korzeniowy:
- Esparceta, Koniczyna biała, Lucerna mieszańcowa mają system korzeniowy bardzo rozwinięty. Wrażliwe na wysoki poziom wód gruntowych, zalewanie.
- Płytki system korzeniowy - Koniczyna biała, biało-różowa, perska. Dobrze rosną na stanowiskach mokrych, są wrażliwe na suszę.
Łodyga:
- dość sztywne
- złożone z węzłów, międzywęźli
Liście:
- trójdzielne
- pięciodzielne
Kwiaty:
- główka składająca się z kwiatów o różnym kształcie
- obcopylne
- zapylane przez owady
Owoc:
- strąk
- jednonasienne lub wielonasienne
/Wzrost i rozwój:
Rośliny motylowe mogą przejść wszystkie fazy rozwojowe tylko w pierwszym roku uprawy, ponieważ w drugim roku ich rozwój rozpoczyna się od fazy trzeciej - formowania się liści, (bo już nie kiełkują) Esparceta stanowi wyjątek.
/ Wymagania klimatyczne i glebowe:
Wodne:
Bardzo duże - Koniczyna szwedzka, czerwona. Rośliny te reagują na niedobór wody
Duże - Koniczyna biała
Średnie - Lucerna mieszańcowa
Małe - Esparceta - byle nie na glebach kwaśnych\
Glebowe:
Gleby żyzne, próchniczne, głębokie - Lucerna mieszańcowa
Gleby torfowe, organiczne, murszowe - Koniczyna perska, biała, inkarnatka
Gleby mało urodzajne = Esparceta - gleby wapienne, kamieniste, rędziny, pararędziny, odczyn obojętny, zasadowy
- 4 -