Rośliny - a potrzeby człowieka
W dzisiejszych czasach ludzie włączeni w nurt cywilizacji technicznej, często zapominają lub nie zdają sobie sprawy, jak bardzo są uzależnieni od wszelkiego rodzaju roślin. Ze względu na ogromną rolę , którą spełniają w życiu ludzkim, powinniśmy chronić rośliny oraz starać się wiedzieć o nich jak najwięcej .
Z setek gatunków roślin, każdy jest inny . Różnią się one liśćmi, wielkością, kolorem, a także rolą, którą odgrywają dla zwierząt, człowieka, innych roślin lub środowiska. Zależnie od gatunków, rośliny wykorzystywane są do różnych potrzeb. Niektóre umilają nam życie, ozdabiając nasze domy. Są między nimi pelargonie zaliczane do najstarszych roślin doniczkowych. Zdobią one nie tylko pokoje, ale i balkony mieszkań. Niektóre rośliny doniczkowe hodujemy dla kolorów i niepowtarzalnych kształtów: fiołek afrykański, fikus, paproć, pandaus, dracena i oczywiście kaktusy. Oprócz oryginalnych kształtów i pięknych kwiatów kaktusy chronią nasze oczy przed promieniowaniem.
Rośliny mają duże zastosowanie w medycynie . Niektóre glony dostarczają jodu stosowanego przy chorobach tarczycy, są składnikami leków przeciwko robakom pasożytniczym w przewodzie pokarmowym. Inne glony są wykorzystywane do leczenia ran oparzeniowych. Glony znalazły też zastosowanie przy schorzeniach przewodu pokarmowego np. biegunkach lub uciążliwych zaparciach. Są również źródłem agaru używanego w pracowniach naukowych do sporządzania pożywek stałych.
Duże znaczenie w medycynie mają również grzyby, gdyż używane są do wytwarzania antybiotyków takich jak penicylina. Z drugiej strony powodują choroby u ludzi (grzybica skóry) .
Do produkcji leków służą porosty akie jak płucnica islandzka, stosowana przy chorobach płuc, zaś mszaki wykorzystywane są do produkcji borowiny i do wyrobu leków. Wyciągi z torfu są także podstawowym składnikiem niektórych kosmetyków .
W lecznictwie wykorzystywane są także niektóre gatunki paprotników.
Kłączami paproci leczy się choroby gardła. Niektóre z paproci są silnie trujące. Grupą paprotników wykorzystywanych w lecznictwie są skrzypy. Odwary z liści skrzypu stosowane są w chorobach nerek, wspomagają gojenie się ran , łagodzą krwawienia z narządów wewnętrznych i stany zapalne.
Rośliny nagonasienne używane są do produkcji preparatów mających zastosowanie w kosmetyce. Kora i pędy drzew nagonasiennych np. sosny są materiałem do produkcji lekarstw. W medycynie wykorzystywana jest również żywica. Miejsca, na których rosną rośliny nagozalążkowe, stanowią tereny rekreacyjne i wypoczynkowe dla ludzi .
Rośliny okrytonasienne również znalazły zastosowanie w lecznictwie. Kora niektórych okrytozalążkowych zawiera substancje o działaniu identycznym jak kwas askorbinowy (główny składnik aspiryny). Występują w postaci ziół, sporządza się z nich napary. Niektóre rośliny okrytonasienne są trujące .
Wiele roślin obecnie wykorzystywanych jest jako pokarm . Dużo ludzi zaspokaja swoje potrzeby np. spożywając grzyby. W Europie najpopularniejszym grzybem jadalnym jest pieczarka, która często jest uprawiana na wielką skalę w pieczarkarniach i sprzedawana w sklepach. Czasami oprócz niej sprzedawane są też boczniaki, poza tym można kupić grzyby dziko rosnące.
Trufle w pewnych częściach świata są uważane za wielki przysmak. Ich owocniki, będące częścią , która jest zjadana, powstają pod ziemią w pobliżu dębów.
Dla ludności podstawowe znaczenie mają rośliny należące do traw - zboża takie jak ryż, pszenica , żyto i trzcina cukrowa. Są one przedstawicielami roślin jednoliściennych. Jednakże rola roślin dwuliściennych jest też istotna. Należą do nich ziemniak, marchew, kapusta i wiele innych warzyw, a także krzewy i drzewa owocowe.
Dla ludzi ważną rolę odgrywają owoce i nasiona. Tkanki budujące owoc zabezpieczają rozwijające się nasiona i pomagają roślinom w rozsiewaniu się, gdy dojrzewają. Te soczyste, pożywne osłony nasion są ważnym źródłem pokarmu człowieka. Bardzo ważne jako pokarm są także same nasiona. Są one przecież niczym innym jak niewielkimi kapsułkami zmagazynowanej energii.
Kukurydza i wiele innych zbóż, takich jak np. pszenica i żyto, to rośliny przemysłowe. Ich ziarno jest wykorzystywane nie tylko jako pokarm, ale także jako surowiec do produkcji różnych substancji chemicznych, na przykład alkoholu .
Nasiona strączkowe są ważnym składnikiem diety. Fasola i groch są podstawowymi roślinami uprawianymi w wielu krajach.
Składniki odżywcze zawarte w produktach roślinnych dzielimy na pięć grup:
Białka - substancje budulcowe i regulujące
Węglowodany - substancje odżywcze
Tłuszcze - substancje energetyczne
Witaminy - substancje regukujące
Woda - bierze udział we wszystkich procesach zachodzących w ustroju .
Składniki mineralne
Białko czyli najważniejszy budulec ludzkiego organizmu występuje w produktach roślinnych takich jak: kasze, ziemniaki, rośliny strączkowe, grzyby. Jest to głównie białko niepełnowartościowe (dlatego chcąc zwiększyć wartość białek roślinnych w potrawach dodaje się białka zwierzęce).
Tłuszcze należą do produktów znanych powszechnie pod postacią masła, smalcu, słoniny, oliwy (z oliwek), olejów (z soi, arachidów, słonecznika), margaryny itp. Tłuszcze pochodzenia roślinnego, jeżeli są płynne , nazywamy olejami. Niezależnie jednak od wyodrębnionej postaci , tłuszcze występują w wielu produktach jako jeden ze składników pokarmowych.
Źródłem węglowodanów są przede wszystkim zboża w postaci mąki, pieczywa, kasz i makaronów oraz ziemniaki, owoce i warzywa. Węglowodany występują w podanych produktach w postaci skrobi (mączki lub krochmalu) oraz cukru i błonnika. Aby stwierdzić, że owoce i warzywa zawierają cukry (glukozę , fruktozę ), wystarczy je spróbować; słodki smak jest potwierdzeniem zawartości cukru .
Rośliny mają oczywiście wiele zastosowań (w przemyśle, w przyrodzie), ale najważniejsze dla człowieka to zastosowanie w medycynie i w wytwarzaniu pokarmu.