Anna Flens, kl. IIIa
Dokonaj analizy porównawczej portretu Matki Boskiej na podstawie dwóch tekstów: „Bogurodzicy” i „Lamentu Świętokrzyskiego”
Utwory: „Bogurodzica” oraz „Lament Świętokrzyski” pochodzą z epoki średniowiecza. Jest to okres, w którym powstaje wiele dzieł o tematyce sakralnej. Szczególną uwagę zwraca się na lirykę maryjną oraz utwory ku chwale Boga. W średniowieczu występuje teocentryzm, czyli pogląd, sytuujący Boga w centrum zainteresowania. W obydwu tekstach został ukazany obraz Maryi- matki Chrystusa.
„Bogurodzica”- jedna z najstarszych polskich pieśni religijnych, przedstawiająca Matkę Boską jako powierniczkę próśb. Utwór ma formę modlitwy, w której wierni zwracają się z prośbą do Bogurodzicy o wstawiennictwo u Jezusa Chrystusa. Lud szuka również wsparcia u Jana Chrzciciela, aby wysłuchał modlitw i spełnił ich pragnienia. Modlący się pragną szczęścia na ziemi i chwały w niebie. Matka Boska ukazana jest jako istota niemal święta, do której wierni czują respekt. Ludzie darzą ją ogromną miłością, przy czym uważają za zwykłą osobę, wywodzącą się spośród ludzi. Dzięki temu pomiędzy nimi a Maryją istnieje bliska więź. Królowa Nieba i Ziemi uważana jest za ideał, wzorzec, który wierni chcą naśladować. Ludzie zwracają się także do Jana Chrzciciela. Błagania skierowane do Boga za Jego pośrednictwem dotyczą wysłuchania próśb i zapewnienia życia wiecznego. Obecność Maryi, Jana Chrzciciela i Jezusa Chrystusa przypomina średniowieczny motyw Deesis, czyli ikonograficzne ukazanie Trzech Świętych osób. Motyw ten przedstawia Jezusa Chrystusa w centrum, a obok Niego Matkę Boska i Jana Chrzciciela.
„Lament Świętokrzyski” jest planktem, czyli utworem, który wyraża żal po zmarłej osobie i nawołuje do wspólnego cierpienia. Tekst realizuje motyw Stabat Mater Dolorosa, co oznacza Matka Boża Boleściwa. Podmiotem lirycznym jest Matka Boża, która rozpacza nad swoim Synem- Jezusem Chrystusem. Zwraca się do wszystkich ludzi, a szczególnie matek, które też mają synów. Stosunek Maryi do ludzi jest przyjazny. Prosi nie tylko o wysłuchanie, ale także o współcierpienie. Uważa, że jej syn jest niewinny i nie zasługuję na cierpienie. Motywem malarskim i rzeźbiarskim, który ukazuje ból Maryi przed krzyżem jest pieta. W ostatnich strofach Matka Boża zwraca się bezpośrednio do Syna. Chce razem z nim uczestniczyć w cierpieniu.
W obydwu wierszach przedstawiona jest Maryja- Matka Jezusa Chrystusa. „Bogurodzica” jest hymnem. Ma podniosły nastrój. Natomiast „Lament Świętokrzyski” jest planktem, w którym Matka Boża nawołuje do współcierpienia. W pierwszym tekście Maryja ukazana jest jako pośredniczka między ziemią a niebem. Ludzie czują bliską więź z Nią i powierzają Jej swoje prośby. Proszą ją o wstawiennictwo u Jezusa Chrystusa, pomyślne plony i dostatnie życie na ziemi, a po nim- życie w Królestwie Niebieskim.
W „Lamencie Świętokrzyskim” znanym także jako „Posłuchajcie, bracia miła…” Maryja ukazana jest jako osoba ludzka, a przede wszystkim matka, która straciła swego jedynego Syna. Pragnie mu pomóc, ale jest bezradna. Opowiada o tragedii, która wydarzyła się w Wielki Piątek i o swoim cierpieniu. Pragnie, by ludzie jej słuchali i cierpieli razem z Nią.
Teksty znacznie różnią się od siebie, ze względu na nastrój i obraz Matki Bożej. „Bogurodzica” napisana jest językiem spokojnym, dostojnym, podniosłym. Natomiast „Posłuchajcie, bracia miła…” jest przepełnione emocjami. Pierwszy tekst przedstawia Maryję jako najważniejszą osobę po Trójcy Świętej. Jest to osoba, której można ufać i powierzyć własne tajemnice, problemy. Drugi utwór przedstawia wielki smutek i ból Matki Bożej, która straciła swego jedynego, ukochanego syna.