Ciąża i Poród
Hormonalna regulacja ciąży i porodu
Hormony pełnią ważną rolę podczas ciąży i w przebiegu porodu, ich proporcje są modyfikowane, co jest związane z:
Wewnątrzwydzielniczą funkcją łożyska warunkującą utrzymanie ciąży
Zmienną aktywnością gr. i ich rolą w zapewnieniu optymalnych warunków dla rozwijającego się płodu
Przypadającą na koniec ciąży czynnością hormonalną gr. dokrewnych samego płodu
Wpływ progesteronu na utrzymanie wczesnej ciąży
Implantacja zarodka w bł. śluzowej macicy (zagnieżdżenie) jest możliwa dzięki wcześniejszemu przygotowaniu tej błony przez hormony jajników (estrogeny i progesteron). Usunięcie jajników powoduje śmierć zarodka (brak progesteronu).
We wczesnych okresach ciąży, ani płód ani łożysko nie posiada całego zespołu enzymatycznego niezbędnego do biosyntezy hor. sterydowych, powstaje on dopiero po wytworzeniu jedności płodowo-łożyskowej.
Ciałko żółte cyklu ulega owcy przekształceniu w ciałko żółte, łożysko i kora nadnerczy, hormon ten niezbędny dla utrzymania ciąży gdyż:
Hamuje kurczliwość macicy
Obniża jej wrażliwość na bodźce inicjujące skurcze
Kieruje rozwojem gruczołów endometrialnych w czasie ciąży
Poziom progesteronu w łożysku wzrasta z miarę trwania ciąży (pogłębia jego stężenie we krwi), pod sam koniec maleje (u kobiet ma stężenie max).
Łożysko i rola hormonów estrogennych
Estrogeny są wytwarzane w większości przez łożysko, ich ilość wzrasta wyraźnie dopiero w ostatnim okresie ciąży, wykrywa się je wówczas we krwi i w moczu.
Istotne różnice gatunkowe wpływające na poziom hormonów jajnika- wzrost stężenia estrogenów we krwi może nastąpić:
w ostatnim okresie ciąży (krowa)
Kilku dni przed porodem (owca)
Może zależeć od poziomu we krwi gonadotropiny PMSG (klacz)
PMSG (surowica źrebnej klaczy) ma podobnie działanie do FSH (mniej LH) , PMSG (we krwi od 40 dnia ciąży) pobudza jajniki klaczy do wytwarzania pęcherzyków jajnikowych i ich dojrzewania i owulacji (mimo ciąży) w wyniku której powstają ciałka żółte dodatkowe. Wysoki poziom PMSG jest od 60 - 100 dni ciąży, zanika 130 - 170 dnia.
Estrogeny i PMG (przez łożysko) oddziaływanie na gonady płodu powodując ich wzrost.
U kobyły HCG (gonadotropina wydzielana p kosmówkę po implantacji zarodka) oraz gonadotropiny przysadkowe (FSH, LH) także i u zwierząt są potrzebne do utrzymania ciałka żółtego i przez sekrecję do utrzymania wczesnej ciąży.
Poziom HCG w moczu kobiety jest wskaźnikiem diagnostycznym wczesnej ciąży (5 do 20 dnia)
Czynność gonadotropin przysadki mózgowej jest zahamowywana w miarę wzrostu wytwarzania przez łożysko estrogenów i progesteronu (kastracja jest wtedy możliwa bez groźby poronienia).
Łożysko - hormony laktogenne
Łożysko wydziela podczas ciąży sub. wpływające na rozwój gruczołów mlecznych, płodu także na utrzymanie ciąży:
hPL - laktogen łożyskowy
PL - laktogen łożyskowy u przeżuwaczy (koza owca)
Bariera łożyskowa a hormon
Pod koniec możliwa jest wzajemne oddziaływanie hormonów płodu na organizm matki i odwrotnie
Niektóre hormony pochodzą na zasadzie dyfuzji (np. hormony sterydowe, insulina)
Dyfuzja nie dotyczy: białkowych, glukozy i katecholiny
Pod koniec ciąży wzrasta przepuszczalność łożyska dla hormonów tarczycy (królik, szczur, człowiek)
Łożysko dostarcza nadnerczom płodu progesteron (do syntezy kortykosterydów i androgenów)
Nadnercza płodu są źródłem prekursorów do biosyntezy syntezy związków estrogennych w łożysku.
Termin porodu pozostaje w związku z poziomem kortykosterydów płodu.
Podwzgórze płodu poprzez LRH pobudza układ przysadkowo-nadnerczowy płodu i inicjacje akcji porodową poprzez zwiększenie wrażliwości i kurczliwości mięśniówki macicy.
Wzrost ilości kortykosterydów we krwi płodu oddziałuje poprzez łożysko na organizm matki, następuje obniżenie poziom krążącego progesteronu, co sprzyja rozpoczęciu akcji porodowej.
Pod koniec ciąży następuje bezwzględny oraz względny (w stosunku do progesteronu) wzrost poziomu hormonów estrogenowych.
Rola hormonów estrogennych
Rozszerzenie dróg rodnych
Rozluźnienie więzadeł
Wzrost sekrecji śluzówki pochwy
na krótko przez porodem wzrasta poziom relaksyny wydzielanej przez ciałko żółte i łożysko, która powoduje dalsze rozluźnienie spoideł łonowych i więzadła kości miednicznych.
Poród
Oksytocyna jest hormonem wyzwalającym akcję porodową poprzez wywołanie skurczów mięśni macicy ciężarnej. Reaktywność macicy na egzogenną oksytocynę zależy od zawartości progesteronu. Progesteron jest hormonem zmniejszającym wrażliwość na oksytocynę, podczas, gdy estrogeny zwiększają.
Wzajemna reakcja między progesteronem i oksytocyną zawarte są w teorii bloku progesteronowego.
Teoria bloku progesteronu
Blok progesteronowy (hamuje syntezę receptora oksytocyny) polega na utrzymaniu odpowiedniej równowagi jonowej w komórkach mięśniowych macicy, co głównie dotyczy przewago jonów MG2+ nad jonami Ca2+.
Wrażliwość na oksytocynę pojawia się przy zwiększeniu stężenia Ca w kom. mięśniowych macicy. Przyjmuje się, że wydzielanie oksytocyny następuje w następstwie reakcji na podziały z endometrium (mechaniczne rozciągnięcie).
Oksytocyna oddziałuje na mięśnie „uczulone” działaniem hormonów estrogennych. Oksytocyna powoduje skurcze porodowe, prowadzące do wyparcia płodu i usunięcia łożyska z macicy.
Poród można opóźniać iniekcjami progesteronu lub przyspieszać podając oksytocynę w czasie przewidywanego porodu.
Pod koniec ciąży wzrasta we krwi stężenie proglandyny (PGF2) oraz kortykosterydów, które obniżają poziom Progesteronu.
Na wzrost reaktywności mięśniówki macicy pod koniec ciąży potrzebnej do działania oksytocyny składają się następujące zmiany endoksyniom samicy, które charakteryzują się:
Zwiększonym poziomem estrogenów
Zwiększonym poziomem prostaglandyn
Gwałtownym spadkiem poziomu progesteronu
Wzrostem uwarunkowania oksytocyny