subst. antyodżywcze:

1. polisacharydy nieskrobiowe - pentozy, heksozy, kwasy uronowe

2. celuloza

3. lignina

4. b-glukany - zwiększają lepkość treści pokarmowej, więcej piją, ściółka jest wilgotniejsza, pogarszają wchłanianie subst. odżywczych

5. ksylany i arabiniany

6. mannany (preparaty z drożdży pomagają w leczeniu biegunek) i galaktany

7. pektyny (np w jabłkach)

8. chityna - grzyby kapeluszowe, szkielety skorupiaków, owadów, np. mączka z kryla

9. inhibitoty trypsyny - blokują strawność białka, trzustka wydziela nonstop sok trzustkowy

10. lektyny - zmniejszają odporność, zaw.w nasionach i liściach traw i strączkowych

11. toksyczne aminokwasy - selenocystyna, s-metionina - w małych ilościach dober, większe ilości - zatrucie selenem

12. antygeny białkowe - wywołują reakcję immunologiczną organizmu, osłabiają w walce z prawdziwymi chorobami, wyw. reakcje alergiczne u cieląt i prosiąt (prep. mlekozastępcze na bazie soi)

13. fityniany - związki fenolowe i garbniki

14. taniny - cierpki smak bobik, groch kolorowy, koagulacja białek śliny, wiązanie białka paszy, inhibowanie enzymów trawiennych,

15. gossypol - zmiana zabarwienia żółtka jaj na brązowy (nasiona bawełny)

ANTYODŻYWCZE W PASZACH:

1. zielonki-trawy-glikozydy, szczawiany, kw. fenolowe

2. motylkowate-saponiny, subst antytrypsynowe

3. nasiona:

4. b-glukany-jęczmień, owies

5. arabinoksylany- żyto, pszenżyto

6. taniny - bobik, sorgo, jęczmień

7. awenacyny- owies

8. sporysz - mikrotoksyny

ANTYWITAMINY:

kompetycyjne - dikumarol/ wit K

destrukcyjne - tiaminaza

DODATKI PASZOWE:

popr.przyrosty i wyk paszy:

1. zw. azot niebiałkowe - mocznik dla bydła mięsnego, 1-15% w paszach

2. antybiotyki- zakazane w UE

3. probiotyki - stymulują rozwój pożądanych mikroorg w przew pok, redukują patogeny, obniżają pH, podajemy jak najwcześniej - zasiedlają kosmki jelitowe

4. enzymy paszowe - poprawiają strawność niektórych skł pok przez zwiększenie aktywności enzymów jelitowych

5. hormony, zioła - zwiększają odporność

ogr. straty podczas przechowyw pasz:

1. konserwanty-kw organiczne, ich sole, hamują rozwój mikroorg przez zakwaszenie

2. przeciwutleniacze: rodnik+przeciwutl = zw nieaktywny

inne:

1. detoksykanty-wiążą toksyny, glinokrzemiany o dużej pow chłonnej

2. lepiszcza - zwiększ trwałość granul (para wodna, melasa, lignosiarczany), granulowanie zmniejsza pylistość, objętośćpaszy, łączy mikroskładniki

3. dodatki smak-zapach- popr smakowitość żyta lub rzepaku, pochodne waniliny, estry roślinne

4. barwniki-żółtka jaj, łosoś, krewetki - papryka, płatki nagietka

Witaminy

A[retinol] i Beta- karoten, rozp w tłuszczach. Beta- karoten przekształcany jest w błonie śluzowej jelit na witaminę A. zapobiega ślepocie, niezborności ruchowej i zniekształc. kostnym, niezbędna do wzrostu i rozwoju tkanki nabłonkowej oraz dla zdrowej skóry. Skutki niedoboru: ślepotę, opóźnienia kostnienia śródchrzęstnego, zanikanie tkanki nadnerczy przede wszystkim u młodych zwierząt, dorosłe wyraźnie słabną, następuje spadek produkcji jaj u kur i zmniejsza się wylęgowość, a rośnie liczba wadliwego ułożenia zarodków i ich umieralność, zanika pigmentacja skóry: grzebienie i dzwonki kurcząt są blade. Występuje uszkodzenie górnej części przewodu pokarmowego [wola i dróg oddechowych,] nerki stają się blade- podnosi się poziom kwasu moczowego w krwi. Może również wystąpić chwilowy niedowład nóg. ŹRÓDŁEM prowitaminy A są np: marchew, szpinak, nać rzepy, kukurydza, trawa siano.

D [kalcyfelor]- wchłaniana z przewodu pokarmowego, głównie w dwunastnicy, zapobiega krzywicy u ssaków. Potrzebna do prawidłowej przemiany wapnia i fosforu przy tworzeniu się kości, twardych dziobów i pazurów oraz twardych skorup jaj. Skutki niedoboru- pierwszym objawem u kur jest wzrost liczby jaj o cienkiej i miękkiej skorupce, spadek nieśności i zmniejszenie wylęgowości. Może wystąpić chwilowy niedowład nóg, załamanie linii żeber do wnętrza klatki piersiowej, krzywica nóg, dzioba, pazurów[ stają się miękkie i giętkie], ptaki są źle upierzone,. Przy przewlekłym braku witaminy D występują wyraźne zniekształcenia kośćca. Może wystąpić wygięcie ku dołowi części krzyżowej lub ogonowej. Mostek zazwyczaj wykazuje skrzywienie boczne i ma ostro zaznaczone silne wgłębienie w środkowej części klatki piersiowej, co powoduje zmniejszenie jej rozmiarów, a w konsekwencji ściśnięcie ważnych narządów wewnętrznych. ŻRÓDŁEM witaminy D jest: tran, jaja, mleko i mączka z wątroby dorsza oraz słońce [skóra wchłania witaminę D z promieni słonecznych]. Zapotrzebowanie na tę witaminę zależy w dużym stopniu od stosunku wapnia do fosforu w paszach. Obecność toksyn grzybicznych w paszach może spowodować zwiększenie zapotrzebowania na witaminę D.

E [tokoferol] - jest bardzo nietrwała, wchłanianie dokonuje się w przewodzie pokarmowym. do: prawidłowego rozmnażania, wzrostu i dojrzewania, zapobiega martwicy wątroby, hemoliozie krwinek [przechodzenie hemoglobiny do osocza i rozpuszczanie lub pękanie otoczki czerwonych ciałek krwi],spadkowi zawartości białka w krwi, dystrofii [ zaburzenia w odżywianiu tkanki, narządu lub całego organizmu] prowadzącej do zmian patologicznych [zaniku, przerostu lub zwyrodnienia.] Skutki niedoboru to-obniżenie wylęgowość jaj, zamieranie zarodków, degeneracja [ zwyrodnienie, zanik] jąder, zwyrodnienia mięśni- niedobór można zwalczyć stosując witaminę E doustnie lub w paszy. ŹRÓDŁEM witaminy E są: rośliny oleiste takie jak kukurydza, bawełna, soja czy słonecznik, ziarno zbóż i jaja.

K [fitochinon] - wchłania się z przewodu pokarmowego w obecności tłuszczu [pochodzącego z paszy] i soli żółciowych. do utrzymania prawidłowego krzepnięcia krwi. Skutki niedoboru- występują bardzo rzadko, ale może prowadzić do zaburzeń krzepliwości krwi i do wzrostu skłonności do krwawień- krwotoków. nadmiar witaminy K powoduje objawy toksyczne u ludzi i innych ssaków. Występują również wymioty, białkomocz. ŹRÓDŁEM witamin z grupy K są: pasze roślinne, zwłaszcza w zielonych liściach warzyw, mięso, nabiał, wytwarzane są przez florę bakteryjną w organizmie zwierząt Tiamina-witamina B1- tiamina jest łatwo trawiona i uwalniana ze źródeł -naturalnych, łatwo transportowana do wszystkich komórek, niezbędna jest w procesach metabolizmu węglowodanów. Skutki niedoboru- jest niezwykle rzadki, powoduje: brak łaknienia, zaparcia, osłabienie mięśni, ból lub mrowienie w ramionach lub nogach, u ptactwa sinieje grzebień, może wystąpić porażenie mięśni, przerost nadnerczy a w konsekwencji- obrzęk tkanek, zwłaszcza tkanki podskórnej. Duży niedobór tiaminy może spowodować wystąpienie stanów depresyjnych, zaburzeń pamięci, osłabienie, skrócenie oddechu i przyspieszenie akcji serca. ŹRÓDŁEM ziarna zbóż i jego przetwory, śruty: sojowa, kokosowa i mączka z lucerny, mleko, jaja, groch, fasola, ziemniaki. Ryboflawina-witamina B2 - działanie ogólnoustrojowe, niezbędna do wzrostu i odbudowy tkanek Skutki niedoboru odbijają się na wielu tkankach, w szczególności na nabłonku, wolny wzrost zwierząt, suchość skóry, niedobór powoduje zmiany zwyrodnieniowe nerwów kulszowych powodując porażenie. U kur spadek niosności, zwiększenie śmiertelności zarodków oraz powiększenie i stłuszczenie wątroby. Niacyna- witamina B3- do prawidłowego metabolizmu tkankowego. Niedobór niezwykle rzadki może prowadzić do schorzenia zwanego pelagrą- choroba ta przebiega z biegunką, dolegliwościami żołądkowymi, schorzeniami skórnymi, owrzodzeniami w jamie ustnej, niedokrwistością i zaburzeniami psychicznymi. ŹRÓDŁEM mięso, jaja, mleko i jego produkty

Kwas pantotenowy- witamina B5- rozpuszczalny w wodzie, niezbędny w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów. U ptactwa- do normalnej produkcji jaj i wylęgowości. Skutkiem niedoboru -zmiany dotyczące układu nerwowego, kory nadnerczy- zaburzenia czynności, skóry- wybroczyny podskórne i silne obrzęki, silne stany zapalne. U ptactwa również łamliwość piór słaby wzrost i duża śmiertelność oraz peroza. ŹRÓDŁAMI mleczko pszczele, wątroba, jaja, drożdże i rośliny zielone

Pirydoksyna- witaminaB6- do przemiany białek, węglowodanów i tłuszczów Skutki niedoboru to zahamowanie wzrostu, drgawki- zmiany padaczkowe, niedokrwistość i częściowe łysienie, również zapalenie skóry, zmniejszenie apetytu i obniżenie masy ciała, obniżenie wylęgowości i niosności. Brak kończy się śmiercią. Źródłem mięso, wątroba, zielone liście i całe ziarno, śruta sojowa, kukurydza, mleczko pszczele.

Kwas foliowy- witamina B9- do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego. Skutkiem niedoboru anema ŹRÓDŁEM ziemniaki, zboża i produkty zbożowe, wątroba, płuca i nerki. B12- do prawidłowej syntezy czerwonych krwinek w szpiku kostnym. Niedobór anemia, dolegliwości żołądkowe, uszkodzenia nerwów obwodowych. ŹRÓDŁAMI ryby, żółtka jaj, mleko. Biotyna- w ustrojowych procesach tworzenia kwasów tłuszczowych i glukozy[cukru], które organizm zużywa jako paliwo [źródło energii] oraz do metabolizmu aminokwasów i węglowodanów. Skutkami niedoboru zapalenie skóry i objawy podobne jak przy kwasie pantotenowym. ŹRÓDŁEM wątroba, melasa, drożdże, orzeszki ziemne i jaja, kukurydza, pszenica, i inne zboża, marchew i kalafior.

Kwas askorbinowy- C rozp w wodzie, wspomaga gojenie się ran, przemianę węglowodanów, potrzebna do syntezy białek i tłuszczów oraz wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych. Skutkiem niedoboru osłabienie siły mięśniowej, obrzęk i krwawienie dziąseł, utrata zębów, krwawienie podskórne, depresja i złe gojenie ran. ŹRÓDŁAMI warzywa, owoce, kapusta, brokuły, papryka, pomidor i ziemniaki.

Kwas nikotynowy- rozpuszczalny w wodzie. Skutkiem niedoboru i nadmiaru silne skrzywienie nóg i obrzęk stawów, zapalenie jamy ustnej i dziobowej, słabe opierzenie ptactwa, przekrwienie skóry, świąd i nadmierne pocenie, nudności i kurcze przewodu pokarmowego. ŹRÓDŁEM kwasu nikotynowego są ziarna zbóż i ich produkty oraz białkowe dodatki do mieszanek

Cholina- do rozwoju tkanek i zachowania zdrowia, do utrzymania podstawowych procesów życiowych i wzrostu. Rozpuszczalna w wodzie. Skutki niedoboru to peroza, słaby wzrost, zwiększenie zawartości tłuszczu w wątrobie i pojawienie się zmian w nerkach. ŹRÓDŁAMI mączka z wątroby i różnych gruczołów, mączka z ryb, drożdże, wywar i śruta sojowa.

MIKROELEMENTY

Wapń- do budowy kośćca, pracy serca, mięśni i układu nerwowego. Skutki niedoboru opóźnienie wzrostu, obniżenie spożycia pokarmu, zmniejszona ruchliwość i wrażliwość, zanik kostny [osteroporoza] lub krzywica, nieprawidłowa postawa i chód, krwotoki wewnętrzne, mniejsza ilość wydalanego moczu, skrócenie okresu życia, tężyczka.

Fosfor- współdziała z wapniem w budowie kości, dużą rolę odgrywa w pracy mięśni i przemianie materii- węglowodanów, aminokwasów i tłuszczów, w metabolizmie tkanki nerwowej, jest ważnym składnikiem krwi i uczestniczy w transporcie kwasów tłuszczowych oraz lipidów. Skutki niedoboru. utratę apetytu, wyczerpanie i śmierć w ciągu kilku dni. Mniejszy niedobór powoduje krzywicę i zmniejsza przyrost.

Sód- do normalnego metabolizmu duże znaczenie dla regulacji objętości płynów w organizmie, do regulacji pH osocza i płynu międzykomórkowego. Skutki niedoboru. Zwierzęta nie rosną i wykazują zmiany w kościach [rozmiękanie],rogowacenie rogówki, utratę aktywności gonad, przerost nadnerczy zmiany czynnościowe komórek, zmniejsza się objętość płynna osocza. Pojemność minutowa serca obniża się, średnie ciśnienie tętnicze spada, zmniejsza się elastyczność tkanki podskórnej, wzrasta poziom mocznika lub kwasu moczowego w krwi, stany wstrząsowe - nie leczone kończą się śmiercią. Niedobór sodu znacznie obniża wyzyskiwanie białka i energii oraz hamuje aktywność rozpłodową; u kur powoduje spadek nieśności, słaby przyrost i kanibalizm.

Potas właściwe stosunki kwasowo- zasadowe i równowagę somatyczną, aktywuje wiele enzymów wewnątrzkomórkowych i jest niezbędny do utrzymania prawidłowej czynności serca, wywiera też przeciwny niż wapń wpływ, zmniejszając kurczliwość mięśnia sercowego i sprzyjając zwolnieniu akcji serca. Skutki niedoboru ogólne osłabienie mięśni, zmniejszenie napięcia ścian jelit oraz ich rozciągnięcie, osłabienie serca i mięśni oddechowych aż do ustania ich działalności. U kurcząt opóźnienia wzrostu i dużą śmiertelność

Magnez do aktywacji enzymów, w takich procesach życiowych, jak skurcze mięśni; synteza białka, kwasu nukleinowego, tłuszczu i koenzymów, do normalnego wzrostu, odgrywa dużą role niemal we wszystkich funkcjach organizmu. Skutki niedoboru. Niedobór magnezu wywołuje zespół chorób, do którego należą; rozszerzenie naczyń krwionośnych, przejawiające się rozległymi zaczernieniami [rumień] i przekrwieniami, nadpobudliwość- końcowy objaw to napady drgawek- zapaść, łysienie, zmiany skórne, krwiaki małżowiny usznej oraz przekrwienie i obrzęk dziąseł, spada produkcja jaj, zmniejsza się ich ciężar i zawartość magnezu w żółtku i skorupie.

Mangan w metabolizmie tłuszczów, węglowodanów i białek, jest częścią składową niektórych enzymów oraz jest niezbędny do rozwoju organicznego kości. Skutki niedoboru w paszy dla kur hodowlanych powoduje u zarodków zahamowanie wzrostu chrząstek tzn. skrócenie i zgrubienie skoków oraz skrzydeł, „papuzi” dziób, rozdęcie przedniej partii czaszki, wypchnięty brzuch. U kurcząt niedobór manganu powoduje niezborność ruchową, ześlizgnięcie ścięgna, czyli peroza. U kur obniża się wylęgowość i jest przyczyną wytwarzania cienkiej skorupy lub jej zupełny brak. U ssaków spadkiem przyrostu, nieco gorszą mineralizacją i nieprawidłową budową kości oraz zmniejszeniem zdolności reprodukcyjnych u obu płci.

Cynk. do prawidłowej przemiany materii, gojenia się ran. Skutki niedoboru. U kurcząt- opóźnienie wzrostu, skrócenie i zgrubienie kości nóg i powiększenie stawu skokowego, łuszczenie skóry, słabe opierzanie, utrata apetytu, nawet śmierć. U kur nieśnych spadek produkcji jaj. Inne zwierzęta- wpływ niedoboru cynku jest podobny jak u kur. Parakeratoza jest szczególnie często spotykaną [w praktyce] chorobą niedoboru cynku u świń. Cechują ją zmiany skórne, późnienie wzrostu, niepokój, chorobliwe pragnienie, wymioty i biegunka.

Żelazo niezbędne do tworzenia krwinek czerwonych- niedokrwistość cechującą się zmniejszonymi wymiarami krwinek czerwonych. U ptaków powoduje także całkowite odbarwienie czarnych i czerwonych piór.

Miedź do funkcjonowania układu nerwowego, wzrostu kości oraz w przemianach ustrojowych glukozy. Niedobór powoduje anemię, zahamowanie wzrostu, schorzenia kości [osteoroporozę], odbarwienia włosów, sierści i piór, nieprawidłowy porost wełny lub piór, zakłócenia mięśnia sercowego, biegunki, niezborność ruchowa.

Molibden częścią składową niektórych enzymów, konieczny dla bakteryjnego trawienia celulozy w żwaczu i rozkład azotanów pasz. Niedobór zakłócenie czynności enzymów, gromadzenie się szkodliwych substancji w organizmie.

Selen do działania niektórych enzymów Niedobór do zaburzeń tworzenia paznokci, osłabienia mięśnia sercowego oraz zaburzeń pracy serca, zmian zwyrodnieniowych trzustki.

Jod do funkcjonowania tarczycy. Niedobór chlorku jodu do zaburzeń funkcjonowania tarczycy, powstanie wola, zaburzeń umysłowych i utraty słuchu, obniżenie wylęgowości u ptactwa i przedłuża okres wylęgu. Chrom do metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów. Niedobór zaburzeniami neurologicznymi i nieprawidłową przemianą cukrów.

---