Pokswirusy - zmiany skórne i zmiany w błonach śluzowych
Ospa (variola)
Stadia:
Zaczerwienienie różyczkowe skóry (stadium erythematosum/roseola variolosa)
Stadium grudek (stadium papulosum)
Stadium pęcherzykowe (stadium vesiculosum)
Stadium krostowe (stadium pustulosum)
Stadium strupa (stadium crustosum)
Stadium odpadnięcia strupa (stadium decrustationis)
Pojawienie się krwi w pęcherzykach ospowych u ludzi - czarna ospa (Variola nigra)
Mnożąc się w kom nabłonka wirusy powodują powstanie ciałek wtrętowych Paschena lub Prowazeka, a u ptaków Borella lub Bollingera, a u ludzi ciałek Guarnierego
Niesztowica owiec (ecthyma contagiosum/dermatitis pustulosa)
Postaci wargowa (zapalenie warg lub całej jamy ustnej, powstanie pęcherzy, krost, nadżerek i owrzodzeń), nożna (krosty i wrzody z ropną wydzieliną, przechodzące na stawy i kości) i płciowa (podobnie jak w wargowej)
Myksomatoza królików (myxomatosis cuniculorum)
Surowiczo-wytwórcze zapalenie tkanki łącznej podskórnej w okolicy głowy
Obecność kom śluzowych (astrocytów, kom pająkowatych) - zmodyfikowanych histiocytów, które mają w cytoplazmie ciałka wtrętowe
Togawirusy
Wirusowa biegunka i choroba błon śluzowych bydła - zapalenie nieżytowe, ogniska martwicy, nadżerki, owrzodzenia w przewodzie pokarmowym i skórze
Wirusowe zapalenie tętnic u koni (arteritis infectiosa equorum - EVA)
Wirus atakuje małe tętniczki wywołując obrzęk przydanki, martwicę błony środkowej naczynia, naciek limf i granulocytów w warstwie mięśniowej i przydance, uszkodzenie śródbłonka i zakrzepy
Pomór klasyczny świń (pestis suum)
Postać ostra posocznicy krwotocznej lub podostra i przewlekła ze zmianami w przewodzie pokarmowym (butony pomorowe) i płucach (zapalenie krupowe); często następstwo powikłań bakteryjnych
Powinowactwo do naczyń pre- i postkapilarnych
W CUN - nieropne, rozlane zapalenie opon, mózgu i rdzenia z zajęciem istoty białej i szarej
Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia u koni (encephalomyelitis infectiosa equorum)
Typ amerykański (wschodnie i zachodnie zapalenie), wenezuelski i japoński
Zmiany w istocie szarej i białej; obecne ciałka wtrętowe (w typie amerykańskim) podobne do ciałek Joest-Degena
Choroba skokowa owiec (looping ill) - zapalenie nieropne istoty białej i szarej UN
Picornawirusy
Pryszczyca (aphthae epizooticae)
Powstają pęcherze pierwotne (aphthae primariae) i wtórne (aphthae secundinaria) w błonie śluzowej, skórze oraz nadżerki
Gojenie przez rychłozrost lub ziarninowanie, z wytworzeniem blizny
Postać złośliwa - nieropne zapalenie serca, zwyrodnienie tłuszczowe i szkliste, martwice - różnokolorowy wygląd (serce tygrysie - cor tigrinum)
Choroba pęcherzykowa świń (morbus vesiculosus suum)
Pęcherze wielokomorowe w skórze i błonach śluzowych
W CUN naciek limf, ogniska rozmiękania i zwyrodnienie kom glejowych
Choroba cieszyńska świń (poliencephalomyelitis enzootica suum)
Podobna do Heinego - Medina u dzieci
Zapalenie nieropne istoty szarej mózgu, móżdżku i rdzenia (rogów brzusznych w odcinku lędźwiowym i szyjnym)
Wirusowe zapalenie wątroby kaczek (hepatitis infectiosa anatum B)
Zwyrodnienie wodniczkowe, tłuszczowe i martwica hepatocytów, wylewy krwi, ziarniniaki; martwica także w śledzionie
Zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia ptaków (encephalomyelitis infectiosa avium - AE)
Nieropne zapalenie CUN, nacieki limf w warstwie mięśniowej żołądka mięśniowego i gruczołowego, trzustce, śledzionie, wątrobie
Pomór królików (pestis cuniculorum) = posocznica krwotoczna, zapalenie nieropne płuc, mózgu, jelit, serca
Wirusowe zapalenie nerek ptaków (ANN) = skaza moczanowa nerek, naciek zapalny limf, martwice, grudki chłonne powstają
Parwowirusy
Wirusowe zapalenie jelit psów
Postać sercowa - nieropne zapalenie z obecnością śródjądrowych ciałek wtrętowych w kardiomiocytach
Postać jelitowa - zwężenie lub rozszerzenie torbielowate krypt Lieberkuhna; znajduje się w nich śluz i złuszczony nabłonek; nabłonek krypt zanika lub przerasta, kosmki jelitowe ulegają martwicy; nacieki kom zapalnych
Panleukopenia kotów/agranulocytoza (panleukopenia infectiosa felium/enteritis infectiosa felium)
Nieżytowo - włóknikowe zapalenie jelit cienkich, zapalenie kłębuszków nerkowych, leukocytopenia, agranulocytoza (uszkodzenie szpiku)
Koronawirusy
Zakaźne zapalenie żołądka i jelit świń (gastroenteritis infectiosa suum - TGE)
Zanik kosmków jelitowych (czcze i biodrowe), wakuolizacja nabłonka, naciek kom zapalnych
Zakaźne zapalenie oskrzeli kur (bronchitis infectiosa gallinarum - IB)
Zapalenie nieropne oskrzeli i płuc typu złuszczającego (pneumonia desquamativa), śródmiąższowe zapalenie nerek, skaza moczanowa
Zakaźne zapalenie otrzewnej kotów (peritonitis infectiosa felium - FIP)
Wysiękowe zapalenie surowiczo-włóknikowe otrzewnej, ziarniniaki, nieropne zapalenie opon i mózgu
Rhabdowirusy
Wścieklizna (rabies/lyssa)
Ciałka wtrętowe - w istocie szarej podwzgórza, rogach Ammona (najwięcej), rdzeniu przedłużonym, kom Purkiniego u przeżuwaczy, cytoplazmie kom nerwowych i zwojowych części rdzennej nadnerczy, języka, ślinianek, błony śluzowej języka
Zwyrodnienie kom zwojowych, guzki glejowe Babesa, naciek kom limfoidalnych wokół naczyń, ciałka wtrętowe Negriego (pojedyncze duże lub liczne drobne, cytoplazmatyczne ciałka kwasochłonne, w których można wykryć wirusa, ale ich brak nie wyklucza choroby; różnego kształtu i różnej wielkości; często owalne w kształcie owocu morwy, rozetowate, gruszkowate itd., barwią się eozyną; mają zasadochłonne ziarnistości - ciałka wewn - odróżnienie od innych ciałek wtrętowych)
W dłużej trwających przypadkach dochodzi do rozplemu kom glejowych wokół kom zwojowych i powstają odgraniczone skupiska gleju - guzki wściekliznowe Babesa
Receptorem dla wirusa jest receptor cholinergiczny kom nerwowej
Reowirusy
Reowiroza ptaków (ARVs) = martwica w śledzionie i wątrobie, zapalenie worka osierdziowego i serca, zanik utkania limfocytów w narządach limfatycznych
Wirusowe zapalenie stawów, pochewek ścięgnistych i kaletek maziowych kurcząt
Surowicze zapalenie stawów, zwyrodnienie chrząstki stawowej, naciek limf w ścięgnach
Zespół zakaźnego zahamowania wzrostu kurcząt/zespół złego wchłaniania - martwica lub zwyrodnienie krypt jelita, naciek kom limfoidalnych i makrofagów i ciałka wtrętowe cytoplazmatyczne
Birnawirusy
Choroba Gumboro - zakaźne zapalenie torebki Fabrycjusza (bursitis infectiosa gallinae)
Zanik utkania limfatycznego, rozplem kom siateczki, torbiele, naciek makrofagów, eozynofili
Adenowirusy - replikują się jeszcze długo po zakażeniu
Zakaźne zapalenie wątroby psów/choroba Rubartha (hepatitis contagiosa canum - HCC) u psów, lisów, kojotów, niedźwiedzi
Przyczyna - Adenowirus typ 1 (CAV1)
Wirus po wniknięciu namnaża się najpierw w kom siateczkowo-śródbłonkowych i hepatocytach
U psów w wątrobie zapalenie surowicze (hepatitis serosa), zaburzenia krążenia i zmiany wsteczne hepatocytów
Mikroskopowo - kom ulegają zwyrodnieniu, martwicy, obecny jest wysięk
Mozaikowatość wątroby, mikroskopowo w hepatocytach i kom Kupfera śródjądrowe ciałka wtrętowe typu B (Greena lub Rubartha) - barwią się hematoksyliną; obecne są one także w śródbłonku naczyń mózgu i kłębuszków nerkowych, kom gwiaździstych w sąsiedztwie ognisk martwiczych
Grubieje ściana pęcherzyka żółciowego (do 1cm)
Nieropne zapalenie mózgu i opon mózgowych u lisów
Wtrętowe zapalenie wątroby kurcząt (IBH) - Adenowirus szczepu Tripton
Mozaikowatość narządu, śródjądrowe ciałka wtrętowe w hepatocytach i splenocytach
mozaikowatość śledziony indyków - MSD - powiększenie śledziony, żółto-białe ogniska martwicy, zanik grudek chłonnych, ciałka wtrętowe
Retrowirusy
Białaczka bydła i drobiu typu białaczki limfatycznej (lymphadenosis), białaczka szpikowa (myelosis) i białaczka czerwonokrwinkowa (erythrosis)
Obejmuje limf B, T i ich prekursory
Wywoływane przez RNA wirusy typu C
Kom białaczkowe dostają się do krwi (leukemiczna) lub nie (aleukemiczna)
Kom białaczkowe naciekają narządy (postać guzowata) lub tworzą postać rozlaną
Osteopetroza kur (osteopetrosis gallinarum)
Obustronne, asymetryczne zgrubienie kości (zarośnięcie jamy szpikowej, zmineralizowanie tkanki kostnej i zgrubienie kory kości - przypomina pumeks)
Choroba maedi - visna u owiec i kóz
Zwiększenie masy płuc, przerost grudek chłonnych, naciek przegród międzypęcherzykowych przez fibroblasty, histiocyty i monocyty
Nabłonek oddechowy ulega gruczolakowatej transformacji
Utrata powietrzności, w świetle pęcherzyków kom zapalne i złuszczony nabłonek
Zmiany zapalne w CUN
Paramyksowirusy
Influenza świń i koni (influenza)
Nieżytowe zapalenie górnych dróg oddechowych, zapalenia włóknikowe i ropne
Podobnie w parainfluenzie bydła (bronchopneumonia enzootica bovum)
Nosówka psów (febris catarrhalis et nervosa canum/febris catarrhalis infectiosa canum)
5 postaci:
oczna - zapalenie spojówek i rogówki
skórna - pęcherzyki, krosty, strupy
jelitowa - zapalenie nieżytowe
płucna - płatowe, odoskrzelowe, nieżytowo-ropne zapalenie płuc
nerwowa - nieropne zapalenie mózgu, ciałka wtrętowe, demielinizacja
choroba twardej łapy - nadmierne, wadliwe rogowacenie poduszek palców
pomór rzekomy drobiu (pseudopestis gallinarum)
posocznica krwotoczna, zapalenie układu chłonnego jelit, owrzodzenia przełyku i wola
Herpeswirusy
choroba Aujeszky'ego (morbus Aujeszky)
nieropne zapalenie mózgu (istota szara), wewnątrzjądrowe, kwasochłonne ciałka wtrętowe i zajęcie zwojów przykręgowych (świąd, samookaleczenia)
w wątrobie świń liczne ogniska martwicy
zapalenie nosa u klaczy - wirus EHV4 oraz wirusowe ronienie (rhinopneumonitis quorum) - wirus EHV1
w drugim kwasochłonne ciałka wtrętowe typu A (ciałka Dimocka) w nabłonku oskrzeli, pęcherzyków, hepatocytach i splenocytach
zakaźne zapalenie nosa i tchawicy bydła oraz otręt bydła (rhinotracheitis infectiosa bovum et vulvovaginitis pustulosa infectiosa bovum - IBR-IPV)
IBR - zmiany w górnych drogach oddechowych, nieropne zapalenie mózgu i opon (obie istoty), u poronionych płodów w kom otaczających ogniska martwicy ciałka wtrętowe typu A
IPV - zmiany w błonach śluzowych zewn narządów płciowych
Głowica bydła (coryza gangraenosa bovum)
Postać posocznicowa, głowowo-oczna, jelitowa (zapalenia nieżytowo-włóknikowe), nerwowa (nieropne zapalenie CUN)
Choroba Mereka (neurolymphomatosis gallinarum)
Postać oczna - zmętnienie tęczówki i naciek zapalny (limf, histiocyty, neutrofile, eozynofile, plazmocyty)
Postać trzewna - guzy z kom limfoidalnych w narządach (limfocyty, limfoblasty)
Postać nerwowa - naciek z kom limfoidalnych, demielinizacja, proliferacja kom Schwanna, obrzęk tkanki śródmiąższowej; makroskopowo - nerwy odcinkowo zgrubiałe, miękkie, z wybroczynami
Ostre nieropne limfocytarne rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia (encephalomyelitis lymphocytaria disseminata non purulenta acuta)
Wywoływane przez wirusy (neurotropowe i pantropowe - rhabdowirusy, Picornawirusy, herpeswirusy, paramyxowirusy, BDV Borna disease virus), odczyny poszczepienne, bakterie (w przebiegu listerioza i zakażeń riketsjami)
Zmiany zapalne mało widoczne makroskopowo - zwykle przekrwienie naczyń w oponach mózgu, obrzęk mózgu i więcej płynu m-r oraz wybroczyny podoponowe
Mikroskopowo - wysięk surowiczy, nacieki kom, uszkodzenie kom nerwowych i rozplem gleju
Nacieki kom jednojądrzastych: wokół naczyń (okołonaczyniowe), w ścianach naczyń (śródnaczyniowe)
W nacieku głównie limf, histiocyty, kom plazmatyczne, leukocyty, makrofagi
W mniejszych naczyniach proliferacja i złuszczanie kom śródbłonka, który gromadzi się z limf wokół naczyń
W kom nerwowych powstają kwasochłonne ciałka wtrętowe - okrągłe lub owalne; powstają w cytoplazmie lub jadrze
W cytoplazmie kom nerwowych pojawiają się wodniczki - kom są piankowate, subst Nissla ulega rozpuszczeniu (tygrolysis), obrys jąder jest nieostry, mogą też ulegać lizie
Dochodzi do rozplemu kom glejowych i gromadzą się one wokół uszkodzonych kom zwojowych - pseudoneuronofagia lub fagocytują je - neuronofagia; w miejscu po uprzątniętych kom zwojowych kom glejowe gromadzą się tworząc rozety glejowe
Zmiany te stwierdzane są u koni w zapaleniach CUN, owiec i koni w chorobie bornajskiej i psów we wściekliźnie i nosówce
Encefalopatia gąbczasta bydła (bovine encephalopathia spongiformis - BSE)
Przyczyna - prion PrPSC (różni się od PrPC jednym AA, gdzie w miejscu Leu leży Pro; u owiec - scrapie - OVPrPSC) - powstaje wewn kom w pęcherzykach cytoplazmatycznych; pozakom ulega agregacji, gdzie tworzy złogi amyloidu - choroby nazywają się pasażowalne amyloidozy mózgowe
Powoduje liczne choroby:
Człowiek - choroba Kuru, Creutzfeldta - Jacoba
Encefalopatia egzotycznych zwierząt kopytnych
Encefalopatia gąbczasta norek i kotów
Chroniczna choroba wyniszczająca zwierzynę łowną
Gąbczasta encefalopatia bydła - choroba szalonych krów
Czas inkubacji - 1-30 lat (im mniejsze tym krócej)
Mikroskopowo - obrzmienie włókien nerwowych, wakuolizacja kom nerwowych istoty szarej (zanikają lub ulegają neuronofagii) - powstają wolne przestrzenie, wakuole różnej wielkości; pojawiają się płytki amyloidu i kom gwiaździste, zanika oligodendroglej; zmiany te doprowadzają do stanu gąbczastego (status spongiosus)
Układ odpornościowy nie rozpoznaje PrPSC - brak reakcji immunologicznej - gromadzi się w kom nerwowych powodując degenerację i obumarcie