Ryzyko zawodowe pracowników placówek oświatowych (nauczycieli i obsługi)

Od 1.01.2004r zgodnie ze zmienionym brzmieniem art.226 K.p. pracodawca jest zobowiązany nie tylko do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą , oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami lecz także do uprzedniego dokonania oceny i dokumentowania tego ryzyka oraz stosowania niezbędnych środków profilaktycznych.

Ocena ryzyka zawodowego jest jednym z najczęściej kontrolowanych przez Państwową Inspekcję Pracy obowiązków pracodawców wynikających z przepisów bhp. Inspektorzy sprawdzają przede wszystkim , czy ocena jest sporządzona rzetelnie i czy zalecenia w niej zawarte są realizowane. Normy i przepisy nie zawierają żadnych sugestii, co do zalecanych metod szacowania ryzyka w odniesieniu do szkół i placówek.

W literaturze specjalistycznej podkreśla się wręcz, że dobór metody jest uzależniony od specyfiki pracy i dlatego należy dopracować się własnych najodpowiedniejszych sposobów. Do oceny ryzyka można posłużyć się ; normą PN - N - 18002 : 2000 ( dot. szacowania ryzyka wg skali trójstopniowej ) oraz PN - 80/Z - 08052 ( określa rodzaje zagrożeń ).

Metoda oceny ryzyka - przykład.

Niniejsza metoda szacowania ryzyka zawodowego przeznaczona jest dla typowych stanowisk z możliwością uwzględnienia specyficznych warunków pracy na danym stanowisku. Jest ona przydatna zwłaszcza w małych zakładach pracy, ponieważ pracodawca sam może dokonać oceny bez zasięgania porad specjalistów.

W proponowanej metodzie ryzyko szacuje się według prostej zależności:

RYZYKO ZAWODOWE CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW

^ ^

R = P x S

^

prawdopodobieństwo

wystąpienia zagrożeń

TABELA nr 1

P	Zgodnie z Polską Normą PN -N 18002 przyjmujemy, że prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia ( P) jest: A - wysoce prawdopodobne, B - prawdopodobne, C - mało prawdopodobne,
S	Zgodnie z powyższą normą określamy również ciężkość następstw; I - duża ( ciężkie urazy, stałe dolegliwości , śmierć , katastrofa ), II - średnia ( urazy i choroby , które powodują długotrwałe lub nawracające Dolegliwości, średnie uszkodzenia ), III - mała ( lekki uraz, małe uszkodzenia )
R	Przy takich wartościach zmiennej P i zmiennej S kategorię ryzyka R oceniać będziemy według pięciostopniowej skali: ( 5 ) - bardzo duże ryzyko, ( 4 ) - duże ryzyko, ( 3 ) - średnie ryzyko , ( 2 ) - małe ryzyko, ( 1) - bardzo małe ryzyko

Oceny (5) i (4) - “bardzo duże ryzyko” i “ duże ryzyko” oznaczają niedopuszczalne ( nieakceptowalne ) ryzyko na stanowisku pracy.

Oceny (3) , (2) i (1) oznaczają, że ryzyko na stanowisku jest dopuszczalne

( akceptowalne).

Ryzyko rośnie wprost proporcjonalnie do ciężkości następstw zdarzenia i prawdopodobieństwa jego wystąpienia. Ciężkość następstw zdarzenia zależy od rodzaju zagrożenia, np. jeżeli zagrożeniem jest upadek z wysokości, to ciężkość następstw należy oszacować jako “dużą”. Jak wynika z analizy wypadków , upadek pracownika z wysokości przeważnie kończy się śmiercią . Jest również “wysoce prawdopodobne”, że pracownik pracując na wysokości bez odpowiedniego zabezpieczenia, spadnie, co można stwierdzić analizując tego typu wypadki.

Zarówno ciężkość następstw zdarzenia, jak i prawdopodobieństwo jego wystąpienia

można zminimalizować przez zastosowanie odpowiednich do występujących zagrożeń środków ochrony.

Może być również tak, że żadne środki ochrony nie są stosowane. Wówczas prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia jest zawsze wysokie, a ciężkość następstw zależy od rodzaju zagrożenia.

Dla pełniejszego zrozumienia, jak określamy kategorię ryzyka posłużmy się przykładami:

Przykład nr 1

=========

Stolarz przecina deskę na pilarce tarczowej. Zęby tarczy piły nie są zabezpieczone osłoną ( brak osłony ) . Zastanówmy się , do czego to może doprowadzić?

Chwila nieuwagi i ... poważny uraz ręki. Określamy dla tego przypadku ryzyko zawodowe. Aby to zrobić, zgodnie z podaną metodą określamy :

Ciężkość następstw ( S )- poważne uszkodzenie ręki ( I ) ( cóż innego może nastąpić po “ spotkaniu “ ręki stolarza z zębami piły ).

Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia ( P ) wysoce prawdopodobne ( A ) - brak osłony zwiększa prawdopodobieństwo “ spotkania” ręki stolarza z zębami piły.

Z tabeli nr 1 odczytujemy kategorię ryzyka ( 5 ) - bardzo duże ryzyko , niedopuszczalne , ( nieakceptowalne ).

Przykład nr 2

=========

Pracownik jest zatrudniony w narażeniu na hałas. Najwyższe dopuszczalne natężenie hałasu wynosi 85dB ( A ) Przeprowadzone badania wykazały, że na stanowisku występuje hałas o natężeniu 88 dB ( A). Pracodawca wyposażył pracownika w odpowiednie ochrony słuchu. Musimy zdać sobie sprawę, że zagrożenie utraty słuchu, chociaż o wiele mniejsze, będzie jednak występowało. Postępujemy identycznie jak w poprzednim przykładzie. Określamy więc :

Ciężkość następstw ( S ) - małe uszkodzenie słuchu ( III ) ,

Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia ( P ) prawdopodobne ( B),

Z tabeli nr 1 odczytujemy kategorię ryzyka ( 2 ) - małe ryzyko, dopuszczalne

( akceptowalne ).

Przygotowując omawianą metodę do praktycznych zastosowań należy ponadto przygotować:

informację dotyczącą wymagań ogólnych , dla pomieszczeń, stanowisk pracy i

pracownika ,

-informację o występujących zagrożeniach na danym stanowisku pracy.

Zgodnie z definicją zawartą w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. t.j. Nr 169, poz. 1650 ) ryzyko zawodowe określa się jako “prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodują­cych straty, w szczególności prawdopodobieństwo wystąpienia u pracowników nie­korzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”

Ocena tego ryzyka należy do obowiązków wynikających z przepisów prawa i powinna być przeprowadzana na każdym stanowisku pracy w szkole, placówce, a więc nie tylko przy pracach wykonywanych przez nauczyciela, ale również palacza, sprzątaczki, woźnej, kucharki, dozorcy, pielęgniarki szkolnej itd.

Przebieg oceny ryzyka zawodowego

Przystępując do oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy , należy określić ramy prawne (co oceniamy- przedmiot oceny ) , założone cele oraz wybrać sposób oceny ( metodę, technikę ) .

Ocena ryzyka bez względu na przyjętą metodę jej wykonania powinna obejmować uważne przyjrzenie się wykonywanej na stanowisku pracy , warunkom środowiskowym, ustalenie jakie czynniki mogą mieć niekorzystny wpływ na zdrowie pracowników oraz stwierdzenie czy wykonywana w ten sposób praca jest dopuszczalna.

Podstawowe cele każdej oceny to:

-sprawdzenie, czy wszystkie występujące na stanowiskach pracy zagrożenia zostały

-właściwie zidentyfikowane, czy jest znane związane z nimi ryzyko zawodowe i czy są

stosowane odpowiednie środki w celu jego ograniczenia

- wykazanie, zarówno pracownikom , jak i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środ­ki ograniczania związanego z nimi ryzyka

-dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materia­łów oraz organizacji pracy

-ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ogra­niczania ryzyka zawodowego

- zapewnienie systematycznej poprawy warunków pracy

Podstawowe etapy oceny ryzyka zawodowego przedstawiono poniżej:

1.Zebrać potrzebne do oceny ryzyka informacje

2.Przeprowadzić identyfikację zagrożeń

3.Oszacować ryzyko zawodowe związane z każdym z identyfikowanych zagrożeń

4.Wyznaczyć dopuszczalność ryzyka zawodowego

5.Zaplanować działania korygujące lub zapobiegawcze, które należy zastosować w celu
wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka zawodowego

6.Zrealizować zaplanowane działania

7. Poinformować pracowników o wynikach oceny ryzyka zawodowego

8. Sprawdzić skuteczność zrealizowanych działań

9.Przeprowadzać okresowo ocenę ryzyka zawodowego

Organizacja i przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego w placówce, szkole:

1.Wyznaczenie członka kierownictwa odpowiedzialnego za wykonanie oceny ryzyka zawodowego (dyrektor, zastępca ), ).

2.Powołanie zespołu do oceny ryzyka zawodowego.

3.Przeszkolenie zespołu w zakresie identyfikacji zagrożeń

4.Ustalenie harmonogramu przeprowadzenia oceny

5.Sporządzenie wykazu stanowisk pracy oraz opisu czynności na nich wykonywanych

6.Wykonanie oceny ryzyka

7.Sporządzenie sprawozdania z oceny ryzyka zawodowego

8.Opracowanie planu działań korygujących i zapobiegawczych

9.Ustalenie zasad aktualizacji oceny ryzyka zawodowego

10.Określenie sposobu informowania pracowników szkoły o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną przez nich pracą.

Źródłami informacji niezbędnych do oceny ryzyka zawodowego mogą być:

- dokumentacja techniczna obsługiwanych urządzeń

- instrukcje robocze

-wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, a także uciąż­liwych, występujących na stanowisku pracy

- rejestry wypadków i chorób zawodowych

- literatura naukowo-techniczna

- akty prawne i normy techniczne.

Źródłem podstawowych informacji niezbędnych do wykonania oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy powinna być zawsze wnikliwa obserwacja:

-stanowiska pracy

-zadań wykonywanych na stanowisku pracy

-przebiegu pracy (sprawdzenie, czy praca jest wykonywana zgo­dnie z ustalonymi procedurami).czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników zewnętrznych) oraz wywiady z pracownikami.

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Oszacowanie ryzyka zawodowego polega na ustaleniu prawdopodobieństwa wystąpienia zidentyfikowanych zagrożeń oraz ciężkości szkodliwych następstw tych zagrożeń. Podstawą takich oszacowań mogą być dane statystycz­ne o wypadkach i zdarzeniach prawie wypadkowych, chorobach zawodowych, in­formacje zawarte w literaturze specjalistycznej, a także oceny ekspertów. Ważnym źródłem informacji są wymagania określone w obowiązujących przepisach i nor­mach technicznych.

Po oszacowaniu ryzyka należy wyznaczyć jego dopuszczalność, czyli odpowiedzieć na pytanie: “Czy ryzyko można zaakceptować?".

Wyniki oceny stanowią podstawę do planowania działań korygujących i zapobiegawczych mających na celu poprawę warunków pracy.

Ocena ryzyka zawodowego powinna być traktowana jako proces ciągły, pro­wadzący do systematycznej poprawy warunków pracy i powtarzana okresowo, w za­leżności od występujących zagrożeń. Należy ją zawsze powtórzyć wówczas, gdy wprowadzane są zmiany na stanowisku pracy lub gdy ulegają zmianie wykorzystywa­ne podczas jej przeprowadzenia informacje, takie jak na przykład wymagania obo­wiązujących przepisów.

Wiele przydatnych informacji na temat ryzyka zawodowego można znaleźć na stronach

internetowych:

www.pip.gov.pl

www.ospip.pl.

http:/bhp.zce.szczecin.pl

---