Antypedagogika

Antypedagogika to nowy współczesny nurt edukacyjny, określany też jako filozofia życia i współżycia ludzi u progu XXI wieku.

Jako pierwszy tę nazwę użył Ekkehard von Braunmuhl w swej książce pt.: „Antypedagogika” (1975 roku), w której zaprezentował teorię przeciwna pedagogicznej teorii człowieka i zawarł przesłanki nowej koncepcji.

Antypedagogika: to zniesienie wychowania - teoria przeciwna do pedagogicznej, nie jest negacją pedagogiki, lecz innym systemem bazującym na innym obrazie człowieka (jest to egzystencjalna i psychologiczna strona Ruchu Praw Dziecka), a także synonim praktyki i sposobu życia ludzi wolnych od wychowania.

Z antypedagogiką utożsamiani są niemieccy uczeni Ekkehard von Braunmuhl i Hubertus von Schoenebeck, natomiast pozostałych a przypisanych do niej twórców łączy niezgoda na intencjonalne (czyli dyrektywne) wychowanie dzieci i młodzieży. Należą do nich tacy twórcy jak: Alice Miller, Helmut Ostermayer, Wolfgang Hinte, Chistine Rochefort. Nie używają oni i nie stosują nazwy antypedagogika, pomimo to kojarzeni są z tym prądem.

Antypedagogika dzięki takim ludziom jak: Ekkehard von Braunmuhl i Hubertus von Schoenebeck, uzyskała własny, autentyczny kształt i błyskawicznie rozprzestrzeniła się po Europie. Jest ona również szczegółowym niemieckim wkładem w Ruch Praw Dzieci i stanowi pełen system, a także oznacza ogromny przełom w wychowaniu i pedagogice.

Ruch Praw Dziecka, który jest podstawa antypedagogiki powstał na początku lat siedemdziesiątych naszego stulecia z tradycji amerykańskiego ruchu praw obywatelskich. Głównym celem ruchu jest równouprawnienie: każdy człowiek od chwili urodzin jest suwerenną istotą. Wynika z tego podstawowy postulat zapewnienia młodym ludziom wszelkich praw i przywilejów jakie przysługują dorosłym. Do momenty przyznania pełnych praw człowieka i obywatela, dzieciom będzie się dziać krzywda. Nie można nikomu przyznawać najbardziej podstawowych praw, ponieważ istniały one zawsze np. prawo do decydowania samemu o swej nauce, prawo do zmiany miejsca zamieszkania, itp. Założeniem antypedagogiki (obrońcy praw dziecka) jest praca nad przemianą społeczeństwa pedagogicznego w kierunku antypedagogicznego.

Znakiem firmowym nowego stylu współistnienia dwóch pokoleń jest przyjaźń z dziećmi, która urzeczywistniają ludzie w oparciu o własna wiedzę i własną suwerenna mądrość. Praną oni w taki właśnie sposób żyć, ze swoimi dziećmi. Antypedagogika jest szczególnym wkładem w ruch praw dzieci, stanowi na tyle pełny system i oznacza tak ogromny przełom w wychowaniu i pedagogice, że uważana jest przez swoich współwyznawców i zwolenników za podstawą nowych stosunków międzyludzkich.

U podstaw antypedagogiki leży przede wszystkim inna koncepcja człowieka niż ta którą można znaleźć w tysiącletniej kulturze pedagogicznej.

Antypedagogiczny obraz człowieka zawiera przeciwstawne (do pedagogicznego) przekonania, że: „dziecko z pewnością jest zdolne już od urodzenia wyczuwać to, co jest dla niego dobre”. Natomiast pedagogiczny obraz człowieka prowadzi do postawy roszczeniowej: „ja wiem lepiej niż ty, co jest dla ciebie dobre”. Jest to różnica bezkompromisowa i radykalna nie zmieniająca stref pośrednich. Odpowiedzialność dorosłego jako reprezentanta dziecka zostaje odrzucona i zamiast odpowiedzialności za ciebie - obowiązuje odpowiedzialność za siebie. Dzieci zatem nie muszą dopiero się uczyć przejmowania odpowiedzialności za siebie, są do tego zdolne już od samego początku To nie dorosły lecz dziecko ma za zadanie wyczuwanie i informowanie o tym, co jest dla niego dobre i czego mu potrzeba. Dorosłemu pozostaje wiec wspomaganie dziecka w realizacji życzeń postrzeganych i wyartykułowanych przez nie same, tak długo jak chce i może to czynić (nie dając się wykorzystywać). Postrzega siebie jako przyjaciela dziecka, a nie jego wychowawcę - jego mottem jest wspieranie zamiast wychowania. Kto zatem sądzi, iż musi zamiast dziecka wyszukiwać i narzucać mu to, co jest dla niego dobre, nie uznaje faktu, iż dziecko samo jest do tego zdolne - rani go mocno psychicznie. Przez taki egzystencjalny punkt widzenia doprowadza do tego, że w tak dorastającym człowieku rozwija się nienawiść i agresja do innych i samego siebie - twierdzą antypedagodzy.

Antypedagogika odnosi się do psychicznego wymiaru relacji dziecko-dorosły, nie jest natomiast przedmiotem jej koncepcji, czy np. rzeczy, społeczeństwo, życie, śmierć itd. - wychowują. Podstawowym założeniem antypedagogiki jest odrzucenie roszczenia do wychowania (tzn. „ambicji pedagogicznych”). Obowiązuje tu fundamentalna zasada, iż mały człowiek nie jest istotą, którą należałoby wychowywać (nie jest homo-educandus). W nowej relacji wychowanie tj. zachowanie obciążone roszczeniem wychowawczym, zastąpione zostaje wspieraniem.

Podstawa wsparcia jest jego dobrowolność tzn., że nie tylko reagujemy na prośbę o wsparcie, lecz również sami możemy ofiarować swoja pomoc. Młodzi ludzie, którzy są pewni naszego wsparcia, wiedzą, że ich Ja jest bezpieczne, a ich suwerenność nie jest ograniczona (jak dzieje się w relacji wychowawczej). Mogą skierować całą swą energię na poznanie i badanie siebie oraz świata, zamiast tracić ją na obronę przed roszczeniem: wiem co dla ciebie jest najlepsze,. Wspieranie wymaga równouprawnienia - jest to spotkanie dwóch autorytetów (autorytetu dziecka i naszego).

Dorośli nie potrafią ujrzeć dzieci jako odpowiedzialnych i decydujących o sobie ludzi. Akceptują społeczną normę twierdzącą, że to dorośli są odpowiedzialni za dzieci. Pozwalają, aby w relacji z dziećmi paraliżowało ich natrętne poczucie odpowiedzialności za nie - takie jest stanowisko pedagogiki. Natomiast antypedagogika odrzuca paraliżujące poczucie odpowiedzialności za dzieci przyjmując nowy rodzaj odpowiedzialności: - szanuję prawo do samostanowienia i odpowiedzialności za siebie, młodych ludzi i czuję się odpowiedzialny wobec tego prawa. Wzrastanie w atmosferze, w której dorosły czyje się odpowiedzialny za dzieci rodzi agresje. „Jestem odpowiedzialny za ciebie”, oznacza; „ty jeszcze nie jesteś odpowiedzialny za siebie”. Takie stanowisko przynosi straszne skutki - twierdzą antypedagodzy, ponieważ dzieci tracą wiarę w siebie przestają się lubić i z czasem zatracają naprawdę swoje własne poczucie odpowiedzialności. Tracą również zaufanie do innych ludzi w tym najbliższych mu dorosłych, ze zniszczoną wiarą w siebie i nadwątlonym zaufaniem do innych ludzi wkraczają w świat dorosłych, aby samemu podjąć się wychowania swoich dzieci z pedagogicznych pozycji. Antypedagogika uświadamia nam, że istnieje konstruktywna alternatywa dla takiego widzenia świata. „ Jesteśmy bowiem od samego początku odpowiedzialni za siebie i pełni samoakceptacji, potrafimy też akceptować innych”. Każdy jest odpowiedzialny za siebie i nikt nie może za niego przejąć tej odpowiedzialności. Odpowiedzialność za siebie jest traktowana jako niezbywalna część każdego człowieka. można wprawdzie wierzyć i żyć w zgodzie z tym, że możliwe jest oddanie komuś odpowiedzialności za siebie. Nie odpowiada to jednak rzeczywistości. Antypedagogika odrzuca odpowiedzialność wychowawczą za dziecko, chce by dzieci uczynić w każdym względzie panami swej sytuacji. Uważają również, że pedagogiczna „odpowiedzialność” jest tylko pretekstem do panowania nad dziećmi. Nikt jednak tak naprawdę nie może uwolnić się od odpowiedzialności przed sobą (także dziecko) i nikt nie może w rzeczywistości ująć lub odebrać nawet kawałeczka tej odpowiedzialności.

Zaufanie zaś antypedagodzy uważają za podstawową wartość nowej relacji. Z jednej strony nowa relacja przepełniona jest głębokim zaufaniem, z drugiej zaś dopiero obecność tego zaufania umożliwia jej powstanie. Nowe zaufanie zaczyna się ode mnie samego. Zaczynam sobie wierzyć, ufać - co może przejawiać się w różny sposób: „lubię siebie”, „nie musze się zmieniać”, „jestem pełen miłości i chętnie obdarzam miłością innych”. Nowe zaufanie wyzwala nas i sami określamy sposób w jaki chcemy żyć. Wszystko co antypedagogika mówi o dzieciach dotyczy również dorosłych. Dorośli mogą korzystać z antypedagogiki nie tylko po to aby budować nowe relacje z dziećmi, lecz także aby pomóc samym sobie. Dorośli którzy otwierają się na twierdzenia antypedagogiki, przypominają sobie wielkie prawdy utracone przez nich w procesie wychowawczym. Moc zawarta w poczuciu równej wartości wyzwala także dorosłych: „możesz kochać siebie takim jakim jesteś i w pełni odpowiadasz za siebie”. Innymi oczami spostrzegają teraz swoje dzieciństwo, widzą po raz pierwszy, że uformowana wówczas osobowość nie jest czymś nieodwracalnym, że została ukształtowana przez wytwory wyobraźni ówczesnych dorosłych i „czego naprawdę chcę” - to pytanie wskazuje dorosłym drogę ku wolnemu od wychowania życiu. Antypedagogika umożliwia dorastać dorosłym do harmonijnego życia ze sobą samym i światem - tak uważają jej twórcy.

Ludzie od chwili narodzin są w konstruktywny sposób istotami społecznymi. Potrzebujemy życzliwości, wspólnoty, w której żyjemy, naszych rodziców, przyjaciół, partnera. Akceptacja ze strony innych jest dla nas niezmiernie ważna. Dbamy o dobro drugiego człowieka, gdyż jego zadowolenie dobrze na nas oddziałuje. Jesteśmy w sposób konstruktywny istotami społecznymi i dla naszego własnego dobra - dbając o samego siebie, dbam jednocześnie o drugiego człowieka, który jest przecież częścią mnie głosi jedna z przesłanek antypedagogiki.

Dzieci przez antypedagogów są identyfikowane jako potrzebujące wychowania. W swoim założeniu antypedagogika zwraca się na przeciw kształceniu i nie na przeciw nauczaniu, lecz jedynie przeciw wychowaniu i jego instytucji - pedagogiki. Wychowanie proponowane przez tradycyjna pedagogikę uważa się za nietolerancyjne, nieufne, totalitarne, zmierzające do pozbawienia własnego Ja. To wszystko skłania, by uznać je za zbędne i wręcz wrogie dziecku. Przyznając dzieciom prawo do samodzielnego wyboru nauki, nie ingerujemy w ich prawo do tego i nie pozostawiamy ich na pastwę losu. Przekazujemy im wiedzę, a dzieci mogą ja sobie przyswoić, a więc nauczyć się je, bądź ją odrzucić. Przyswoić oznacza, że informuję wyczerpująco o danej sprawie, ale nie oczekuję i nie wymagam jej przyswojenia. Nie ma tu ani ingerencji w sprawy drugiego człowieka ani roszczenia pedagogicznego - twierdzą antypedagodzy. Czy można przekazać dzieciom ten ogrom wiedzy nie postępując wychowawczo, nie ingerując w ich (dzieci) samodzielne decyzje odnośnie nauczenia się bez roszczeniowej postawy - pytają pedagodzy. Bez roszczenia pedagogicznego można osiągnąć znacznie więcej, gdyż dzieci mogą się skoncentrować na informacji a jednocześnie nie muszą konfrontować się z atakami na ich suwerenność. Poza tym do przekazywania informacji dochodzą elementy komunikacji i uczucia związane z ich przekazem.

Dzieci powinny się czegoś nauczyć, lecz w formie, w której treści nauczania podawane są bez jakiegokolwiek roszczenia do wychowania. młodzi ludzie powinni mieć prawo do kontrolowania swojej nauki i, to te dzieci będą chodzić do szkoły z wolnym od lęków nastawieniem: „nie musimy zdobywać dobrych ocen, jesteśmy po to by sprawdzić, co może nas zainteresować. Żaden nauczyciel nie może zmusić nas do nauki, chodzimy do szkoły z ciekawości i nikomu nie wolno nas straszyć. Lubimy się uczyć z nauczycielami, którzy nas akceptują i z tymi, z którymi możemy się dogadać”.

Antypedagogika pozostaje zobowiązana rozumowi, nie musi z tego powodu podobnie jak wychowanie ograniczać się do subiektywności. Każda jednostka decyduje sama i czuje sama co jest dla niej dobre, co jest dla niej rozsądne a zatem i o tym czym ma być rozum. To czego uczymy się rozumowo, jest na pewno poddane woli jednostki, dotyczy to dorosłych tak samo jak dzieci.

Antypedagogika nie odrzuca także moralności, lecz tylko jej wariant pedagogiczny (odrzucany jest czyn moralny spoczywający na bazie pedagogicznego obrazu człowieka) i wynikające z tego roszczenia :ja wiem lepiej niż ty .... Uważa że przez kształtowanie sumienia nastąpi niewolnictwo, a temu będzie się gwałtownie przeciwstawiała, wprowadzając swój sposób widzenia.

Antypedagogika jest usposobiona optymistycznie do cywilizacji, gdyż stawia na człowieka konstruktywnego społecznie i jego wyzwolenie od pedagogiki. Inni ludzie traktowani są jako część własnego świata. subiektywność i aspekt społeczny nie są dla antypedagogiki sprzecznościami. Stawia na ów konstrukcyjny potencjał w człowieku, jaki mimo wszelkiej „obiektywności stosunków” posiada człowiek przez całe życie (nawet dorośli i wychowani ludzie) i jak się daje uwolnić od pedagogicznego ucisku.

Antypedagogika nie uznaje wpływu norm społecznych na rozwój osobowości dziecka. Przymus społeczny jest dla niej wyraźnym stale opartym na fizycznej przemocy, zainteresowaniem innych realizujących swój sens życiowy - niczym więcej. W przypadku konfliktów interesy dorosłego są nie mniej ważne od interesów dzieci. Interesy partnerów konfliktu (czy dorosłych, czy też dzieci) nie są nigdy uzasadnione inaczej, lecz są zawsze równoprawne. Dzięki temu równemu nastawieniu zapobiega się demoralizującemu, psychicznemu zranieniu dziecka, nawet jeśli już zostało ono zmuszone do zachowania niechcianego.

Nie mniej istotne jest moim zdaniem to, w jaki sposób antypedagogika reaguje na sytuacje zagrożenia. Wartość nowego współistnienia mierzy się sytuacjami zagrożenia. Urzeczywistniając nowe relacje stajemy wciąż na nowo wobec trudnych pytań i problemów, na które nie ma gotowych odpowiedzi, jako że przyjaźń z dziećmi nie jest żadną metodą, lecz postawą wobec nich. Z antypedagogicznego punktu widzenia motto: „pozwólcie dzieciom robić, co im się podoba” - przypomina o tym, by nie ingerować w wewnętrzny system dziecka. Dzieci dysponują siłą do wyczuwania tego, co jest dla nich najlepsze niezależnie od tego jakie katastrofy, by się nie wydarzyły. Dorosły antypedagogiczny rozprawia się z zauważonym przez siebie zagrożeniem dla dziecka. Byłoby dla niego bez sensu, by w pełni obaw i trosk bezczynnie przyglądał się jak dziecko wspina się po drabinie, zażywa narkotyki, pali papierosy, czy pije alkohol Nie narzuca jednak dziecku psychicznie swego stanowiska, szanuje jego prawo do samostanowienia.

Antypedagodzy uważają, iż palenie i alkohol szkodzą, lecz nie ich sprawą jest narzucać innym, w tym również dzieciom i młodzieży swego zdania. Nie mieszają się do spraw dzieci, nie dramatyzują, nie czynią z tego sprawy prestiżowej. Przy stosownej okazji mówią co sądzą o szkodliwości palenia, picia, czy narkotyzowania się. Jeżeli chcieliby coś się dowiedzieć na temat szkodliwości tych używek odsyłają do odpowiednich lektur, filmów itp. Dorośli, którzy wciąż na nowo próbują walczyć z tym, w rzeczywistości uniemożliwiają konstruktywne rozwiązanie problemu. Ich niepożądane działania spowodowały, że ten obszar przeistoczył się w pole walki i właśnie dlatego tak wiele dzieci i młodzieży nie może zerwać z tymi nałogami. Każdą jednak sprawę należy rozpatrywać całościowo, zależy tu wiele od stopnia zagrożenia życia. W zależności od tego zmienia się troska o dzieci. Nie chcemy jednak te dzieci obciążać dodatkowo naszymi lękami. Rzecz bowiem w tym, aby ująć dziecku ciężaru, z którym się zmaga. W sprawach alkoholu, narkotyków zajmujmy się przyczynami nałogu, w kwestii palenia pozostawiamy w spokoju.

Najbardziej jednak dramatycznie przedstawia się sprawa, gdy mamy do czynienia z samobójstwem. Przyznając drugiemu człowiekowi prawo do samostanowienia o sobie, nie możemy zabronić dzieciom, czy chce ono żyć czy też nie. Szacunek dla drugiego człowieka zakłada również szacunek dla wybranej przez niego śmierci. Antypedagogika broni się przeciwko roszczeniu, będącym zazwyczaj maskowanym przejawem pragnienia dominacji nad drugim człowiekiem (to znaczy gdy ktoś chce wbrew jego woli za wszelką cenę utrzymać go przy życiu). Antypedagodzy uważają bowiem, że każdy, dziecko lub ktokolwiek inny jest zdecydowany zakończyć swoje życie, urzeczywistni swoja decyzję tak czy inaczej. Akceptują taką decyzję, tak jak akceptują fakt, iż dzieci od nas odchodzą, a nasz żal i smutek zakorzenione są w szacunku jaki żywimy do tych ludzi i ich decyzji.

Antypedagogika nie różnicuje ludzi na lepszych i gorszych. Nie dzieli na tych co błądzą, tych co zawsze mają racją, na tych co są w zgodzie z prawem i konflikcie Naczelny postulat to być w zgodzie ze sobą, nie narzucać, szanować wewnętrzny świat bliźniego nawet tego najmniejszego, pogrążonego w patologii, pokrzywdzonego fizycznie, duchowo i moralnie, bo być może to on ma rację a nie ja, nie my wychowawcy, ustawodawcy i władcy - być może racja jest po jego stronie.

Studiowanie antypedagogiki czy nawet zetkniecie się z jej przesłankami, budzi dość sprzeczne uczucia: niepokoju i ufności, leku i zachwytu, podziwu i przerażenia, ufności i niewiary. To nowa sytuacja związana z przechodzeniem od „pedagogicznego przymusu” do antypedagogicznej swobody - stwarza lub stwarzać może u pedagogów, nauczycieli, wychowawców poczucie niepokoju, braku stabilności. Oferta sformułowana przez antypedagogikę wydaje się interesująca tylko w dość specyficznych warunkach tzn. gdy nie ma zbyt wyraźnej agresji, przemocy, zła które wynika z tego, co jest przedmiotem nienawiści antypedagogicznej to znaczy dominacji, władzy w stosunkach międzyludzkich.

Funkcjonowanie antypedagogiki w znacznym stopniu zaburza działalność uczonych zajmujących się wychowaniem, kształceniem dzieci i młodzieży Antypedagogika odbiera również pewność badawczą, wprowadza elementy sceptycyzmu i wątpliwości w działalność uczonych. Odbiera także sens tworzenia pedagogiki praktycznej, która może być podstawą do rozstrzygnięć w praktyce edukacyjnej i może to wpłynąć niekorzystnie na dzieci i młodzież. Brak pewności, chwiejność, niepokój nie sprzyjają podejmowaniu przez pedagogów, wychowawców, nauczycieli ważnych dla życia i rozwoju młodzieży decyzji. W tej nieokreślonej, niepewnej i rozchwianej sytuacji (związanej z funkcjonowanie antypedagogiki), osoby związane z działalnością pedagogiczną, odczuwają i odczuwać mogą potrzebę ładu, uporządkowania i solidnych układów i punktów oparcia jakie zapewni im tradycyjna pedagogika.

Bibliografia

Druki - książki zwarte:

1. Hubertus von Schoenebeck: „Antypedagogika: być i wspierać zamiast wychowywać”. Warszawa 1994

2. Hubertus von Schoenebeck: „Antypedagogika w dialogu: wprowadzenie w rozmyślanie antypedagogiczne”. Toruń 1991

Artykuły z czasopism:

1. M. Rauch: „Antypedagogika - znaki zapytania”. Kwartalnik Edukacyjny 2/1993

2. L. Pytka: „Antypedagogika, socjologia i resocjalizacja”. Opieka - Wychowanie - Terapia 3/1994

3. B. Śliwierski: „Antypedagogika”. Kwartalnik Pedagogiczny 1/1990

4. B. Śliwierski: „Antypedagogika a wyzwolenie z pedagogiki”. Forum Oświatowe 7/1993

Słownik Antypedagogiczny

Stanowi uzupełnienie powyższego tekstu i pozwala na lepsze zrozumienie antypedagogiki.

Słowa napisane kursywą ujęte są w słowniczku oddzielnie

adultyzm: z ang. adult - dorosły, - sposób życia skoncentrowany na dorosłości - dzieci nie są uważane za równoprawne egzystencjalnie i politycznie - stosunki ucisku w odniesieniu do dzieci - ucisk praw dzieci - szowinizm dorosłych - ma pedagogika za swą mentalność - jest przezwyciężany przez antypedagogikę i Ruch Praw Dziecka.

antypedagogika: zniesienie wychowania - teoria przeciwna do pedagogiki (1975, Ekkehard von Braunmuhl) - nie jest negacją pedagogiki, lecz innym systemem bazującym na innym obrazie człowieka - egzystencjalna i psychologiczna strona politycznego Ruchu Praw Dziecka - także synonim dla praktyki i sposobu życia wolnych od wychowania.

towarzyszyć: antypedagogiczna forma odniesienia, bez pedagogicznego roszczenia „Ja wiem lepiej niż ty, co jest dla ciebie dobre” - być blisko, być obecnym, być prawdziwym - wspieranie dziecka na drodze wybranej przez nie, tak długo jak mogę i chcę.

zło: pedagogiczne pojęcie moralne, nie jest pojęciem antypedagogicznym - nie istnieje nic złego, ludzie są konstruktywni - odbieranie kogoś destruktywnie nie zmienia nic w ich konstruktywności - wiara w zło (we mnie, w świecie) wywołuje strach i odbiera społeczną potencję, jest ważna dla takich systemów silny-słaby jak pedagogika.

rodzice: lojalni i solidarni przyjaciele swoich dzieci - towarzyszą swym dzieciom i kochają je, nie ponosząc za nie odpowiedzialności - wspierają swoje dzieci zamiast je wychowywać.

dorosły: miał dzieciństwo demoralizujące, bo pedagogiczne - może odnaleźć konstruktywność dzieciństwa poprzez antypedagogikę - może nawiązać stosunki antypedagogiczne w odniesieniu do siebie, partnera, dzieci może zrezygnować z adultystycznego stanowiska klasowego, zakończyć panowanie nad dziećmi egzystencjalnie i politycznie.

wychowanie: przestarzała historycznie forma relacji - świadomie odrzucana od powstania Ruchu Praw Dziecka (1970) i Antypedagogiki (1975) - bazuje na pedagogicznym obrazie człowieka - niszczy konstruktywność dziecka i spycha je w przepaść nieufności i strachu przed sobą i innymi - powoduje nienawiść do siebie i nienawiść społeczną (gotowość do wojny).

błędy: są możliwe w naukach humanistycznych, teoriach, itp., lecz nie w stosunkach międzyludzkich - każdy czyni zawsze to, co w jego mocy - para pojęciowa „dobrze/źle” nie jest obowiązująca dla ludzkiej komunikacji - nie ma ekspertów komunikacji, lecz tylko opinii subiektywnych - są ważne dla takich systemów góra-dół jak pedagogika.

pokój: zdolność człowieka do tego, by kochać siebie i innych jest niszczona przez pedagogikę - wojna wychowawcza - psychiczna agresja pedagogiki wywołuje w dzieciach zdolnych do pokoju od samego urodzenia wzorzec nienawiści, destruktywnej przemocy, gotowości do wojny - pokój jest możliwy tylko tam, gdzie nie ma wychowania - wychowanie pokojowe jest absurdalne.

narodziny: dziecko samo określa moment przyjścia na świat (wydzielenie hormonów dziecka powoduje rozpoczęcie się akcji porodowej) - dorosły lekarz, położna, matka, ojciec wspierają, nie odbierając dziecku odpowiedzialności za udany poród - Frederick Leboyer (delikatny poród) jako antypedagog - slogan polityczny o „określaniu samego siebie od urodzenia” jest konkretny.

niebezpieczeństwo dla dzieci: nie istnieje żadne obiektywne niebezpieczeństwo (patrz też Prawda), nawet dla dzieci - tylko subiektywne stwierdzenie niebezpieczeństwa przez dorosłego - antypedagogiczni dorośli ingerują dla ich dobra (dla dobra ich subiektywnego stwierdzenia).

przemoc (fizyczna): zdolność ludzka - nie daje się usunąć - nie gwałcić do niemocy - konstruktywna, jeżeli dla mnie a nie przeciw tobie - deformacja do przemocy destruktywnej następuje poprzez agresję pedagogiki już w dzieciństwie: przemiana w nienawiść i moc zniszczenia

przemoc (agresja psychiczna): spowodowana przez pedagogiczną postawę zasadniczą ja wiem lepiej niż ty co jest dla ciebie dobre i ja mam rację, zrozum to - niszczy zaufanie do siebie i społeczne zaufanie dziecka, moralizowanie, trucizna dla stosunków wzajemnych.

uczenie się: wewnętrzny proces człowieka (dziecka), nie wymagający sterownia z zewnątrz - nie można nie uczyć się - problemem nie jest, czy człowiek się uczy, lecz czego się uczy: obowiązuje tutaj prawo do autonomicznego uczenia się (wolność myśli) - zdolność do uczenia się nie jest rozwinięta w dzisiejszej szkole z powodu jej przymusowego charakteru.

miłość: może rozwinąć swą potencję tylko wtedy, gdy partnerzy nie czują się za siebie odpowiedzialni i pozostawiają sobie swą odpowiedzialność za (dotyczy to też relacji dorośli-dzieci) destruktywne doświadczenie dziecka poprzez powiązanie miłości i odpowiedzialności - antypedagogika uwalnia zdolność do miłości z pęt moralizującego myślenia pedagogicznego - wymaganie dziecka „kochaj mnie, ale mnie nie wychowuj”.

obraz człowieka: podstawowe założenie nt. Człowieka - antropologiczna przesłanka - nie można go udowodnić - podstawa dla działań, uczuć, teorii, nauk itd. - często uważany za całkowicie niezrozumiały i za „tabu” - przemiany w biegu historii.

obraz człowieka (antypedagogiczny): człowiek nie potrzebuje wychowania, nie jest homo-educandus - ludzie mogą bardzo dobrze od samego urodzenia wyczuwać, co dla nich najlepsze - ludzie są odpowiedzialni za siebie od urodzenia - jest esencją antypedagogiki i można go znaleźć w każdym człowieku antypedagogicznym.

obraz człowieka (pedagogiczny): człowiek potrzebuje wychowania, jest homo-educandus - ludzie nie potrafią od urodzenia wyczuwać, co jest dla nich najlepsze - z tego powodu dzieci potrzebują dorosłych, którzy są za nie odpowiedzialni - jest esencją pedagogiki i można go znaleźć w każdym człowieku pedagogicznym i w każdym kierunku pedagogicznym.

moralność: poprawna tylko subiektywnie - antypedagogiczna moralność różni się od moralności pedagogicznej - antypedagogiczna moralność zasadza się w konstruktywności człowieka - pedagogiczna moralność jest pełna braku zaufania do człowieka i infiltruje jego konstruktywność.

pedagodzy i ludzie czynni w zawodach pedagogicznych: gwarantują pedagogiczną tożsamość - przekazują pedagogiczną ideologię społeczeństwu mogą także mieć postawę antypedagogiczną mimo oznaczenia zawodowego - szczególnie trudno jest im zrozumieć antypedagogikę z powodu ich pedagogicznego wykształcenia i zakorzenienia pedagogicznego myślenia i pedagogicznego obrazu człowieka w myśleniu i czuciach.

pedagogika: jest niebezpieczną, powodująca nienawiść do siebie i społeczeństwa chorobą psychiczną i ideologiczną podporą dla wszelkiego rodzaju struktur góra-dół (dyktatur, religii, patriarchatu itd.) - jest stosowana jako synonim dla wyobrażeń, uczuć, działań, koncepcji, teorii, nauki i innych bazujących na pedagogicznym obrazie człowieka (zastosowanie staje się wyraźnie w kontekście) - zostaje opuszczona przez ludzi antypedagogicznych, następuje kulturowe wyjście - jest sposobem widzenia świata.

pedagogika (nauka): bazuje na nierealnej przesłance wyobrażenia homo-educandus - jest ideologicznym dostarczycielem i gwarantem dla ucisku młodego człowieka w jego kontaktach z innymi i jego prawach politycznych - reaguje nie elastycznie i zirytowanie na wypowiedzi antypedagogiczne - społeczny czynnik władzy.

partnerstwo: nieograniczona odpowiedzialność za siebie, obu partnerów, nie jest odpowiedzialnością za drugiego - „twoje uczucia nie zobowiązują mnie, ale mnie dotykają” - mają jednakowe dzieciństwo pedagogiczne - z trudem możliwe jest między ludźmi antypedagogicznymi i pedagogicznymi - miłość bez okradania z odpowiedzialności.

agresja psychiczna: patrz przemoc.

prawa dziecka: prawa polityczne w odróżnieniu od praw charytatywno-pedagogicznych (np. prawa do posiadania dobrego domu) - prawa człowieka, obywatela - żądanie Ruchu Praw Dziecka - likwidacja dyskryminacji dzieci jako klasy uciśnionej - prawa: do pracy, do swobody, do autonomicznego uczenia się, do udziału w życiu prywatnym i w biznesie, do politycznego współdecydowania, do posiadania prawa wyborczego itd., przytoczone w niemieckim manifeście dziecięcym.

religia: podstawowe religijne uczucie człowieka (czuć się niesionym przez Boga/sens/życie/mądrość) jest antypedagogiczne - hierarchiczne myślenie przekształciło je w wiarę ściśle związaną ze strukturami góra-dół - Jezus jako antypedagog - Biblię należy odczytywać poprawioną w sposób antypedagogiczny (podobnie jak przy korekcie przez teologię feministyczną) - człowiek jest odbiciem Boga i jest konstruktywny, wypowiedzi destruktywne (wina, zło, diabeł, istota nie odpowiedzialna za siebie, istota nie społeczna itd.) niszczą religijność człowieka.

poczucie winy: nie istnieje dla człowieka antypedagogicznego - jest instrumentem władzy systemów góra-dół - każdy zawsze czyni, co w jego mocy - zarzuty są uzasadnione tylko subiektywnie, moralizowanie jest uzasadnione - ten, kto jest odpowiedzialny za siebie, nie przypisuje winy innym i nie doświadcza w sobie żadnego poczucia winy.

przypisywać winę: charakteryzuje stosunek pedagogiczny - demoralizuje, zatruwa relacje - jest subtelną emocją destruktywna, wyczuwalną częsta dopiero później - moralizowanie podkopuje poczucie własnej wartości - dzieciństwo jest pełne tej agresji psychicznej - relacja antypedagogiczna nie posługuje się przypisywaniem winy.

szkoła: upośledza zdolność do uczenia się człowieka - bastion adultystycznego ucisku - znieważanie wolności myśli, prawa autonomicznej nauki, prawa do swobody - więzienie czasowe - zadaniem rodziców jest ograniczać szkody spowodowane przez szkołę, wykazywać lojalność w stosunku do swoich dzieci a nie do szkoły - należy ja przekształcić w szkołę ofert [Angebotsschule] z prawem uczęszczania do szkoły zamiast obowiązku (koncepcja centrum uczenia się z 1979 roku).

ochrona dziecka: ochrona jako zabezpieczenie praw dziecka, ustawy ochronne winny być skierowane nie przeciw dzieciom, (dla twojego dobra obcinam twoje prawa), lecz przeciw dorosłym lekceważącym te prawa i wykorzystującym dzieci - antypedagogiczna idea ochrony jest politycznie-prawna i zastępuje charytatywną ideę pedagogiki - Ruch Prawa Dziecka zwiększa ochronę dziecka.

samoodpowiedzialność: patrz: odpowiedzialność za siebie (mnie).

seksualność: pedagogiczne roszczenie okresu dojrzewania „powiemy ci co masz z tym zrobić” jest szczytem agresji psychicznej pedagogiki i przypieczętowuje niepewność i demoralizację dziecka - każdy - również dziecko - jest sam panem swojej seksualności - prawo do seksualnego samostanowienia.

dobro: pedagogiczne pojecie moralne - używane jest antypedagogicznie bez podtekstu, iż dobro jest lepsze niż zło (ponieważ zło nie istnieje), w sensie konstruktywnym.

dziecko: może samo wyczuwać, co dla niego jest dobre - jest odpowiedzialne za siebie od urodzenia - nie jest żadnym homo-educandus - jest istotą społeczną od urodzenia - jest konstruktywne od urodzenia - odpowiednią formą relacji z nim jest wspieranie zamiast wychowania - musi ono otrzymać pełne prawa obywatelskie - ma potencjał terapeutyczny dla dorosłego, by mógł on wyzdrowieć z choroby pedagogicznej.

dzieci: mają między sobą komunikację antypedagogiczną, stopniowo spadają w pedagogiczną - miedzy sobą bezproblemowo obchodzą się z przemocą (rozwiązania faktyczne, brak demoralizacji) - mogą szybko restymulować antypedagogiczną komunikację między sobą.

Manifest Dziecięcy: Niemiecki Manifest Dziecięcy proklamowany w roku 1980 (HvS) - zestawienie fundamentalnych, społecznych i jednostkowych praw dziecka w preambule i 22 artykułach - prawzorce w USA (Holt, Farson) - realizacja ww. możliwa jest w społeczeństwie antypedagogicznym, w zakresie prywatnym możliwa już dzisiaj.

Ruch Praw Dziecka: Children`s Rights Movement - wyrosły z tradycji mieszczańskiej (prawa czarnych, Ruch Feministyczny) - dzieci jako klasa uciśniona - likwidacja adultyzmu -solidarność z dziećmi jako polityczne zadanie dorosłych - to nie jest żadna organizacja, to Movement - równouprawnienie dziecka poprzez koniec dyskryminacji wiekowej.

konflikt: każdy partner zajmuje pozycje równą pod względem wartości - zwycięstwo i porażka, przy których jeden z uczestników nie ma więcej/mniej praw, bez poniżenia i nienawiści - konstruktywne rozwiązania dzięki postawie antypedagogicznej, gdyż obaj partnerzy czują że są akceptowani - przemoc fizyczna jako środek rozwiązywania konfliktu, redukowana jest poprzez luźny stosunek do przemocy - stosunek antypedagogiczny cechuje szybkie rozwiązywanie konfliktów bez przemocy psychicznej.

konstruktywność: człowiek jest od urodzenia istotą konstruktywna w stosunku do siebie i innych (społecznie konstruktywny) - psychiczna agresja pedagogiki niszczy tę cechę i powoduje destruktywność.

nauczyciel: agent adultyzmu - przeciwnik klasowy dziecka - powoduje szkody mimo zaangażowania i najlepszych zamiarów: lekceważenie praw dziecka do wolności myśli, swobody działania, zaburza zaufanie poprzez nieuporządkowane, ale skuteczne sądy (oceny) -antypedagogiczny nauczyciel jest dla dzieci gwarantem tego, że człowieczeństwo możliwe jest także w systemach przymusu.

przeszłość: uważana jest za byłą teraźniejszość - brak wyrzutów - nowe informacje nic nie zmienią w tym, że wtedy postępowano sensownie - zmiany teraz bez narzucania sensu z góry - antypedagogiczny stosunek do czasu: każde Teraz jest sensowne, a zatem także, i przeszłe Teraz jako przeszłość.

prawda: jest możliwa tylko subiektywnie - w naukach przyrodniczych „prawda na (pewien) czas” jest tyle realności, ile ludzi - również i antypedagogika jest prawdą subiektywną, tak samo jak i pedagogika.

przyszłość: odnosi się do teraźniejszości, nie stoi jednak ponad nią - istnieje tylko teraźniejszość: przyszłość stanie się wtedy, jeżeli jest realnością, teraźniejszością - czynić teraz to, co ma sens, nie ulepszać przyszłości.

istota społeczna: człowiek jest istotą społeczna od urodzenia nie musi być w nią dopiero przekształcany - człowiek jest konstruktywny społecznie - inni ludzie są częścią własnego Ja, własnego świata - miłość własna rozciąga się także i na tę społeczną część: miłość bliźniego - pedagogiczny brak zaufania do konstruktywności drugiego człowieka przeszkadza w rozwijaniu zdolności do pokoju.

śmierć: sensowna część świata żywego - poczucie bezpieczeństwa w śmierci poprzez wiedzę o konstruktywności i sensie (religijne uczucie podstawowe) - poprzez takie nastawienie ogólne mniej jest obaw w życiu

wspieranie: jest antypedagogiczna formą relacji - samoodpowiedzialność dziecka należy zaakceptować jako fakt i na tej bazie realizować pełne miłości, wolne od wychowania stosunki (i to już dosyć wspierania).

odpowiedzialność: antypedagogika uwalnia zdolność odpowiedzialności człowieka (odpowiadać za to, co się uczyni; opiekować się innymi bez narzucania im obowiązywania, bez wymogu obiektywności, bez kurateli) od jej pedagogicznej deformacji - odpowiedzialność z tej pozycji subiektywnej za siebie i innych jest wyrazem konstruktywności i aspektu społecznego człowieka - pojecie odpowiedzialności jest obsadzone pedagogicznie (roszczenie obiektywności, kuratela) i dlatego też unika się go w świecie antypedagogicznym.

odpowiedzialność za ciebie: jest nie do zniesienia za swym obiektywnym roszczeniem i kuratelą - jest kradzieżą odpowiedzialności odnośnie do samoodpowiedzialności innego człowieka - jest agresją psychiczną - powoduje zanikanie konstruktywności drugiego człowieka (dziecka, partnera) - poprawna tylko jako czysto subiektywne wrażenie.

odpowiedzialność za siebie (samoodpowiedzialność): jest istotą antypedagogiki - istnieje od urodzenia - „ja umiem sam wyczuwać, co jest dla mnie dobre” - jest zastępowana przez pedagogikę - można w nią wierzyć ale nie da się z niej naprawdę zrezygnować - może być odzyskana poprzez odwrót od pedagogiki.

odpowiedzialność przed sobą: stanąć przed innymi i udzielić im informacji, ale nie jest to obowiązek.

Słownik ten został napisany w oparciu o książkę: „Antypedagogika w dialogu: wprowadzenie w rozmyślanie antypedagogiczne”, Hubertusa von Schoenebecka

---