Cytoplazma podstawowa stanowi bezpostaciowy ośrodek zwany też cytozolem lub matriks, składający się w dużej mierze z białek.
Siateczka śródplazmatyczna zbudowana jest błon cytoplazmatycznych, tworzących system rurek i cystern przenikających cytoplazmę podstawową. Ten system błon dzieli cytoplazmę na odrębne przedziały, w których mogą przebiegać bez zakłóceń różne reakcje enzymatyczne. Część błon retikulum endoplazmatycznego jest gładka - to tzw. retikulum endoplazmatyczne gładkie, a część błon jest szorstka, pokryta rybosomami - jest to tzw. retikulum endoplazmatyczne szorstkie. Od błon gładkiego retikulum endoplazmatycznego mogą oddzielać się pęcherzyki, które przekształcają się w wakuole i mikrociałka, takie jak sferosomy, peroksysomy itp. Siateczka śródplazmatyczna pełni ważną rolę w syntezie białek i lipidów oraz w przemieszczaniu się różnych związków w komórce.
cytoplazma - substancja koloidalna, wypełniająca wnętrze komórki, w skład cytoplazmy wchodzą globuliny o charakterze enzymatycznym, białka fiblyralne tworzące cytoszkielet, lipidy, węglowodany oraz woda
Błony cytoplazmatyczne
Plazmalemma - żywa, półprzepuszczalna błona białkowo-lipidowa, okalająca cytoplazmę (protoplast). Lipidy połączone są z białkami w taki sposób, że tworzą coś w rodzaju płynnej moaziki. Kontroluje metabolizm komórki regulując przepływ różnego rodzaju związków.
Siateczka wewnątrz plazmatyczna (retikulum endoplazmatyczne) - struktura wewnątrz cytoplazmy o charakterze błoniastym składająca się z zespołu kanalików, pęcherzyków lub banieczek, często łączących się ze sobą, ograniczonych błoną białkowo-lipidową. Rodzaje:
- siateczka wewnątrzplazmatyczna szorstka (retikulum endoplazmatyczne szorstkie) - z błoną siateczki łączą się rybosomy odgrywające ważną rolę przy syntezie białek
- siateczka wewnątrzplazmatyczna gładka - pozbawiona rybosomów - bierze udział w procesie syntezy kwasów tłuszczowych
Ściana komórkowa
Zbudowana z pektyn i celulozy (cukrowce). Między łańcuchami celulozy występują wolne przestrzenie wypełnione wodą i pektynami. Zespół łańcuchów pektynowych tworzy mikrofibrylle. W ścianie komórkowej mogą odkładać się także substancje pochodzenia tłuszczowego. Kontaktowanie się żywych protoplastów sąsiadujących komórek umożliwiają otworki (pory) w ścianach komórkowych.
Rybosomy
Kuliste struktury zbudowane z białek i RNA. Mogą one występować wolno w cytoplazmie lub mogą być związane z błonami retikulum endoplazmatycznego. Syntetyzują białka. Zespół rybosomów połączonych nicią matrycową stanowi polirybosom.
Lizosomy
Występują tylko w komórkach zwierzęcych. Ich odpowiednikami w komórkach roślinnych są sferosomy. Zawierają enzymy trawienne, które są w stanie latencji (nieaktywne). W nich zachodzą procesy trawienia wewnątrzkomórkowego składników protoplastu związane z przebudową komórki.
Aparat Golgiego
Inaczej zwany diktiosomem tworzy stosy kilku spłaszczonych cystern ułożonych równolegle do siebie. Cysterny ograniczone są pojedynczą błoną białkowo-lipidową. Od nich odrywają się pęcherzyki transportujące. Funkcja: synteza i wydzielanie wielocukrowców, śluzów. Jest również miejscem przebudowy i różnicowania błon przeznaczonych do wbudowania w plazmalemmę.
Centriole
Występują w komórkach zwierzęcych i roślin niższych w pobliżu jądra komórkowego. W okresie podziału wytwarzają struktury biegunowe wrzeciona podziałowego.
Mitochondrium
Organelle o kształcie kulistym lub wydłużonym. Otoczone dwiema błonami cytoplazmatycznymi. Wnętrze mitochondrium stanowi koloidalny ośrodek, tzw. matriks zawierający białka, zwłaszcza enzymy. Funkcja: uzyskiwanie energii w wyniku zespolonych reakcji utleniania produktów przemiany materii. Energia magazynowana jest w wiązaniach wysokoenergetycznych adenozynotrifosforanu -ATP. Mitochondria mają własne, różne od jądrowego DNA i RNA.
Plastydy
Charakterystyczne organelle komórek roślinnych. Mają kształt kulisty lub elipsoidalny. Otoczone są dwiema błonami cytoplazmatycznymi. Wnętrze plastydów stanowi bezpostaciowy ośrodek zwany sromą, plastydowy DNA i rybosomy. Najmłodszą formą plastydów są protoplastydy występujące w

komórkach tkanki twórczej. Rodzaje protoplastydów:
- leukoplasty - bezbarwne, zdolne do syntezy i gromadzenia skrobi i innych związków zapasowych
- chloroplasty - zawierają zielony barwnik asymilacyjny - chlorofil; mają dobrze wykształcony system błon wewnętrznych, mających postać spłaszczonych woreczków zwanych tylakoidami (rozszerzone tylakoidy ułożone w stosy tworzą grana). Chlorofil i inne barwniki (karoten i ksantofil) wbudowane są w błony - lamelle tylakoidów.
- chromoplasty - plastydy zawierające czerwone, żółte i pomarańczowe barwniki karotenoidowe występujące w formie rozpuszczonej w kroplach tłuszczy lub w formie kryształów. Chromoplasty można zaobserwować w dojrzałych kwiatach i owocach, w starzejących się jesienią liściach, a więc w tkankach o małej aktywności fizjologicznej.

Mitoza-podział w którym materiał genetyczny komórki macierzystej zostaje wiernie skopiowany.Fazy rozwoju:

Profaza:siateczka chromatynową wyodrębnia się w chromosony które początkowo są długie i cienkie.Stopniowo zachodzi ich skracanie i pogrubienie w wyniku spiralizacji.W każdym chromosonie można odróżnić 2 chromatydy(chromo- sony siostrzenne) złączone w miejscu zwanym centromerem.Pod koniec profazy zanika otoczka jądrowa i jąderko.Wykształca się wrzeciono kaniokinetyczne.

Metafaza:chromosony układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona podziałowego. Wyraźnie widać że każdy chromoson zbudowany jest z 2 chromatyd.

Anafaza:zapo- Czątkowuje ją podział centromerów.Chromatydy oddalają się od siebie do biegunów w wyniku funkcjonowania wrzeciona kariokinetycznego.

Telofaza:chromosony siost- rzanne na dwóch biegunach komórki ulegają procesowi desperilizacji i tworzą siate- czke chromatynową.Otwarzane są:otoczka jądrowa i jąderko.Z siateczki śródplazma- tycznej powstaje otoczka jądrowa.$$Na tym kończy się kariokineza.Powstają 2 jądra potomne o tej samej liczbie i tym samym kształcie chromosonów co komórka macie- rzysta.Każde z jąder ma o połowe mniejszą ilość kwasów DNA niż jądro komórki macierzystej.

Interfaza:proces syntezy DNA i komórki odzyskuje właściwą ilość materiału genetycznego i morze ponownie się dzielić.Cytokineza:pod koniec anafazy rozpoczyna się proces podziału cytoplazmy.

Mejoza-podział redukcyjny powodujący redukcję liczby chromosonów do połowy.W procesie tym następuje po sobie 2 kolejne podziały jądra, co prowadzi do powstania 4 komórek o haploidalnych jądrach.Fazy rozwoju:

Profaza:a)leptoten-zwiększenie objętości jądra oraz znaczne wydłużenie się chromosonów; b)zygoten-?chromosony homologiczne?układają się w pary(biwalenty)?koniugacja?; c)pachyten-kończy się proces koniugacji.Obserwujemy chromosony wyraźnie skruco- ne i spiralnie oplecione według siebie;e)diploten-kończy się przyciąganie chromosonów homologicznych.Widoczne są wszystkie 4 chromatydy wchądzace w skład biwalentu. Następuje rozplątanie i odsuwanie się od siebie chromosonów homologicznych;f) diakineza-następuje proces spiralizacji i chromosony stają się krótsze i gróbsze.Są je- dnaknadal ułożone w postaci biwalentów różno rozmieszczonych w jądrze,zanika ją- derko i otoczka jądrowa,zaczyna tworzyć się wrzeciono kariokinetyczne.W profazie pierwszego podziała zachodzi charakterystyczne dla mejozy zjawisko crossing-over. Metafaza:biwalenty układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona podziałowego. Chromatydy każdego chromosomu homologicznego połączone są tylko w centromerze.

Anafaza:zapoczatkowuje ją podział centromerów.Chromatydy oddalają się od siebie do biegónów.Zachodzi redukcja liczby chromosonów.Niezależna segregacja chromosonów -rozdział chromosonów odciągających do biegónów jest przypatkowy.

Telofaza:chromo- sony siostrzanne na 2 biegunach komórki ulegają procesowi despiralizacji i powstają 2 jądra potomne o zredukowanej liczbie chromosonów.

Niemal bezpośrednio po I podziale mejotycznym zachodzi 2 podział mejotyczny.Mający charakter w obujądrach podziału mejotycznego.Profaza:krótka, zakłada się wrzeciono kariokinetyczne.Metafaza:chromo- sony układają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona.Anafaza:do biegónów przemie- szczają się chromatydy.Telofaza:tworzą się 4 jądra komórkowe. Ostatecznie w wyniku obu podziałów mejotycznych z jednej komórki macierzystej powstają 4 komórki poto- mne o zredukowanej haploidalnej liczbie chromosonów

---