Ekologia- nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.
Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między wspólnotą biotyczną a środowiskiem abiotycznym (układy biologiczne istnieją w sieci powiązań między sobą i otaczającym je środowiskiem), opartych na różnego rodzaju interakcjach, komunikacjach i informacjach. Odkrywanie tych zjawisk dokonało się od starożytności do współczesności, ale ekologia jako samodzielna nauka rozwinęła się w zasadzie w XIX w. Ekologia nie jest nauką obojętną wobec egzystencji przyrody i człowieka, dlatego często w potocznych dyskusjach utożsamiana bywa z sozologią i filozofią. Ekologia najogólniej jest nauką o porządku i nieporządku w przyrodzie oraz konsekwencjach wynikających dla istnienia biosfery i człowieka.
Autekologia - dział ekologii zajmujący się badaniem wzajemnych związków pomiędzy zwierzętami i roślinami, a otoczeniem w jakim się znajdują (środowisko, środowisko nieożywione, środowisko przyrodnicze).
W tych związkach badany jest udział i reakcje pojedynczego organizmu, w przeciwieństwie do synekologii, gdzie biosystemem wchodzącym w interakcje ze środowiskiem nieożywionym są zbiorowości organizmów takie jak populacje, biocenozy (fito lub zoocenozy), a nawet większe jednostki jak ekosystemy czy nawet całe biomy.
Synekologia - dział ekologii zajmujący się badaniem struktury i funkcjonowania grup organizmów oraz wzajemne zależności między nimi a środowiskiem
Ochrona środowiska - całokształt działań (także zaniechanie działań) mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników środowiska naturalnego, zarówno jego składników abiotycznych, jak i żywych (ochrona przyrody). Nauka o ochronie środowiska to sozologia.
Ochrona przyrody - ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej.
Tolerancja ekologiczna - zdolność przystosowania organizmów do zmian fizyczno-chemicznych czynników środowiska, takich jak np.:
Temperatura, światło, zanieczyszczenie, wilgoć, ilość dostępnego powietrza, stężenie soli mineralnych, kwasowość.
Prawo minimum Liebiga - jedno z podstawowych praw ekologii klasycznej, mówiące, że czynnik, którego jest najmniej (jest w minimum) działa ograniczająco na organizm, bądź całą populację. Justus von Liebig prowadził swoje badania w drugiej połowie XIX w. na roślinach, u których zauważył, że wystarczy niedobór jednego tylko ze składników pożywki, na której były hodowane, aby ograniczyć wzrost rośliny. Potem udowodniono, że prawo minimum odnosi się także do innych organizmów żywych i ma zastosowanie ogólnoprzyrodnicze.
Zasada Shelforda - koncepcja mówiąca, że zarówno niedobór, jak i nadmiar różnych czynników wpływa na organizm limitująco. Prawo to określa możliwość rozwoju populacji. Możliwość bytowania organizmów określają dwie wartości, tzw. ekstrema działającego czynnika: minimum i maksimum. Zakres między minimum a maksimum nazywamy zakresem tolerancji.
Zakres tolerancji - zakres wartości jakiegoś czynnika (np. temperatury, oświetlenia, wilgotności), w obrębie którego organizm jest w stanie utrzymać się przy życiu. Zakres tolerancji jest określony przez dwie wartości skrajne (pessimum) - najniższą (minimum) i najwyższą (maksimum) - działającego czynnika. Przekroczenie tych wartości powoduje zahamowanie procesów życiowych, a następnie śmierć organizmu. W obrębie zakresu tolerancji znajduje się strefa środkowa - tzw. optimum. Są to optymalne - najkorzystniejsze dla funkcjonowania organizmu - wartości określonego czynnika.
Ekologiczne grupy roślin, podział roślin: ze względu na:
1) wymagania odnośnie odczynu podłoża: oksylofity - występujące na glebach kwaśnych (kwasolubne rośliny),wapieniolubne (kalcyfity) - rosnące na glebach zasadowych, bogatych w węglan wapnia,
2) typ podłoża: halofity - na glebach słonych, psammofity - na piaskach, litofity - na powierzchni skał, chasmofity - w szczelinach skalnych,
3) zależność od wody: hydrofity - wodne, rosnące w wodzie, higrofity - przywiązane do wilgotnych stanowisk, kserofity - znoszące okresową suszę, sukulenty - przetrzymujące okresową suszę dzięki gromadzeniu wody w wyspecjalizowanych tkankach, mezofity - rosnące w umiarkowanie wilgotnych środowiskach (np. w lesie liściastym), bez specjalnych przystosowań pod względem budowy i fizjologii,
4) wymagania świetlne: heliofity - rośliny miejsc nasłonecznionych, skiofity - rośliny miejsc cienistych
5) żyzność gleb: eutrofy - wymagające gleby żyznej, mezotrofy - mające średnie wymagania co do żyzności, oligotrofy - rosnące na glebach ubogich w składniki odżywcze.
Reguła Bergmana - jedno z praw w ekologii.
W myśl reguły Bergmana osobniki tego samego gatunku żyjące w niższych temperaturach osiągają większe rozmiary ciała, niż osobniki żyjące w temperaturach wyższych. Mają one wówczas mniejszy stosunek powierzchni ciała do masy, co pozwala im na mniejszą utratę ciepła.
Reguła Allena- mówi, że peryferyjne części ciała zwierząt stałocieplnych (np. uszy) są na ogół mniejsze u gatunków (lub ras) zamieszkujących strefy o klimacie chłodnym niż u pokrewnych im gatunków (lub ras) w strefach gorących. Różnice te mają charakter adaptatywny (cechy adaptatywne), ponieważ im krótsze są części wystające, tym mniej są narażone na utratę ciepła. Ludy tubylcze strefy tropikalnej odznaczają się na ogół smukłą budową ciała i długimi kończynami, zaś u ludów strefy podbiegunowej przeważa budowa ciała krępa, o stosunkowo krótkich kończynach (Inuici)
Fenologia - nauka badająca związki pomiędzy zmianami warunków klimatycznych i pór roku a terminami zachodzenia periodycznych zjawisk w rozwoju roślin (fitofenologia) i zwierząt (zoofenologia), zachodzących w danej porze roku, takich jak kiełkowanie, kwitnienie, owocowanie, zrzucanie liści u roślin, zapadanie w sen zimowy, odloty ptaków do cieplejszych regionów, wystąpienie dwóch pokoleń u niektórych owadów.
Sezonową rytmikę zmian fenologicznych, następującą w cyklach rocznych, ukazuje się na mapach za pomocą izofen, linii łączących miejscowości, w których jednocześnie występują dane zjawiska fenologiczne.
Nisza ekologiczna ("zawód") - pozycja danego gatunku, jaką zajmuje on w biocenozie. Obejmuje czynniki (np. światło, pokarm, miejsce), o które dany gatunek konkuruje z innymi gatunkami w biocenozie.
Określa znaczenie i rolę danego gatunku w ekosystemie, tj. sposób przetwarzania energii (miejsce w łańcuchu pokarmowym), zachowania się, wpływ na środowisko i zależności od innych gatunków.
Rodzaje nisz ekolog: przestrzenna (siedlisko, występowanie danego organizmu),troficzna (pokarm, zaspokajanie potrzeb),fizjologiczno-przystosowawcza (czynności, oddziaływania).
Nisze ekologiczne;, sąsiadujące, zachodzące na siebie, rozdzielne.
Dysjunkcja zasięgu - przerwa między obszarami występowania danego gatunku fauny lub flory. Może mieć ograniczony obszarowo chrakter (dysjunkcja lokalna) lub globalny (dysjunkcja regionalna, dysjunkcja międzykontynentalna itp). O powstaniu dysjunkcji decydują czynniki natury ekologicznej, historycznej i innej.
Gatunek kosmopolityczny - gatunek, którego zasięg geogr obejmuje cały świat. Wiele gatunków uzyskało ten status w wyniku działalności człowieka - zostały przezeń zawleczone w miejsca, w których w innym przypadku by nie występowały. Naturalnie kosmopolit gatunki to często bezkręgowce i rośliny, często o biernym sposobie rozprzestrzeniania, np. mniszek lekarski
Gatunek endemiczny- unikalny dla danego miejsca albo regionu, występujący na ogranicz obszarze, nigdzie indziej nie występujący naturalnie.
Obszar występowania endemitów może stanowić ich dawny areał życiowy (refugium) pozostały po minionym okresie geologicz. Przyczyną endemizmu może być również bariera przestrzenna, np. na izolowanych wyspach, w jaskiniach, gdzie z powodu geograficznej izolacji, czyli braku kontaktu ze swoim gatunkiem (paleoendemity), wraz z nowymi war. życia przez dostatecznie długi okres wyewoluowały formy zupełnie różne od gatunków nieodizolowanych (neoendemity).
Gatunki endemiczne w zasadzie tak są przystosowane do swoich warunków życia, że nie tolerują większych wahań środowiska, a często wykazują cechy wąskiej specjalizacji (są stenobiontami). Gatunki endemiczne często należą do gatunków zagrożonych, gdyż są bardzo podatne na choroby i wrażliwe na inne zaburzenia (np. kontakt z człowiekiem).
Gatunek reliktowy -gatunek rośliny lub zwierzęcia będący pozostałością minionych epok geologicznych, np. brzoza karłowata - relikt polodowcowy.
Bioindykatory- gatunki roślin i zwierząt wykazujące zróżnicowaną wrażliwość i charakterystyczną reakcję na działanie czynników środowiska. Są to z reguły gatunki o wąskim zakresie tolerancji lub w specyficzny sposób reagujące na działanie danej substancji. Zestawy gatunków bioindykacyjnych pozwalają określić np. stan czystości wód. Specyficzna wrażliwość niektórych gatunków roślin lądowych, np. sosny czy świerka na obecność dwutlenku węgla w atmosferze, mietlicy na obecność metali ciężkich w glebie, umożliwia określenie stopnia, zasięgu i struktury zmian degradacyjnych środowiska.
Właściwości bioindykacyjne wykazują też niektóre gatunki bezkręgowców i ptaków, np. pająki, komary, ślimaki, dżdżownice, dzięcioły. Bioindykatorami mogą być również wskaźniki ekologiczne, populacyjne i biocenotyczne, takie jak skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie, produkcja biomasy, struktura troficzna. Klasycznym przykładem bioindykatorów zanieczyszczeń atmosfery są porosty. Ich obecność, skład gatunkowy, wygląd plechy i jej rozmiary stanowią informację o stanie środowiska.
Cechy dobrego bioindykatora;
*ściśle określone występowanie- powinny charakteryzować się stosunkowo wąskim zakresami tolerancji ekologicznej (walencja ekologiczna), najlepsze są gatunki stenotopowe, wyspecjalizowane.
*długi cykl życiowy- Lepszymi bioindykatorami są gatunki długo przebywające w badanym środowisku z stanie aktywnym. Gorszymi bioindykatorami np. stanu rzek są amfibiotyczne owady, które w środowisku wodnym przebywają zaledwie kilka tygodni, a resztę czasu spędzają poza zbiornikiem wodnym.
*szerokie zasięgi geograficzne-Gatunki o dużych areałach rozmieszczenia geograficznego mogą być wykorzystywane w wielu krajach, dlatego gatunek może być wykorzystany w miarę uniwersalnie.
*duża liczebność występowania-Duża liczebność umożliwia łatwe odnalezienie gatunku w środowisku - gatunki rzadkie wymagają pobrania dużej liczby prób, co jest pracochłonne i kosztowne.
*łatwość oznaczania-Tylko gatunki, które łatwo można oznaczyć (rozpoznać, zidentyfikować), nadają się na wskaźniki.
Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość
Rodzaje oddziaływań między populacjami:
I. Antagonistyczne
*konkurencja
*drapieżnictwo
*pasożytnictwo
*allelopatia(wpływ subst chem wydziel. przez rośliny lub grzyby danego gat. lub pochodzących z rozkładu tych roślin)(np. koniczyna, lucerna na trawy)
*amensalizm (obecność i czynności życiowe1. gat wpływają niekorz na gatunek 2., przy czym jest to relacja jednostron tj. obecność tego drugiego gatunku dla pierwszego jest obojętna.)
II. Nieantagonistyczne
*mutualizm (obopólnymi korzyściami (symbioza) o takim stopniu, który praktycznie wzajemnie uzależnia istnienie obu populacji)(np. rośliny bobowate i bakterie asymilujące azot,storczyki i grzyby)
*protokooperacja (współpracy 2 populacji odnoszących wzajemne korzyści, lecz mogących żyć także samodzielnie-nieprzymusowe)(np. związek jamochłonów (ukwiały) z krabami pustelnikami.)
*komensalizm(1gat czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym) (np. rekin i podnawka; lew i sęp)
Metapopulacja - to populacja składająca się z podpopulacji zamieszkujących izolowane płaty środowiska pomiędzy którymi migrują osobniki. Płaty muszą być wystarczające do zamieszkania i wydania potomstwa. Metapopulacja będzie aktywna pod warunkiem, że tempo kolonizacji będzie większe niż ekstynkcja (tempo wymarcia).
Areał osobniczy - w ekologii zwierząt obszar patrolowany przez danego osobnika w związku z codziennym zdobywaniem pokarmu, kryjówką, czy też rozrodem. Obejmuje obszar uznawany przez danego osobnika za własny, w którym znajdują się wszystkie potrzebne mu do życia elementy, broniony przed innymi osobnikami (terytorium, rewir) oraz obszar wspólny. U osobników z silnie rozwiniętym terytorializmem areał osobniczy może się pokrywać z terytorium. U zwierząt stadnych obserwuje się odwrotny proces - własne terytorium zmniejsza się na rzecz obszaru wspólnego. Grupa (stado) traktuje wówczas wspólny teren jako terytorium bronione przed osobnikami spoza grupy.
Rozrodczość- wrodzona zdolność populacji do wzrostu jej liczebności drogą rozrodu. Nie jest stałą i zależy od wielkości oraz składu populacji, oddziaływań między osobnikami i od warunków środowiska.
Mimikra - przystosowanie ochronne występujące u zwierząt (zwłaszcza owadów), polegające na tym, że zwierzęta bezbronne upodabniają się do zwierząt zdolnych do obrony przybierając ich kształt lub barwy. Mogą też przybierać kształty i barwy otoczenia tak, żeby być trudnym do wykrycia przez naturalnych wrogów. Np. niektóre węże niejadowite przybierają barwy węży jadowitych, kukułka stara się, by w początkowym okresie życia nie była rozpoznawalna dla przybranych rodziców.
Mimetyzm, mimezja -oznaczający naśladowanie albo upodabnianie się.W biologii mimetyzm to upodabnianie się niektórych gatunków zwierząt kształtem, barwą, deseniem na powierzchni ciała do otaczającego środowiska lub do innych organizmów. Akustyczną formą mimetyzmu jest także naśladowanie głosów, często spotykane u ptaków. Mimetyzm występuje także u roślin, które upodabniają się do otoczenia - tu stanowi formę przystosowania się tych gatunków. Upodabnianie się barwą to homochromia, a kształtem lub deseniem - homomorfia.
Mikoryza - polega na współżyciu korzeni lub innych organów, a nawet nasion roślin naczyn (roślin wyższych z takich gromad jak: nasienne, paprotniki, czy mszaki) z grzybami.Tego typu symbioza daje obu gatunkom wzajemne korzyści, polegające na obustronnej wymianie subst odż - rośliny mają lepszy dostęp do wody i rozpuszczonych w niej soli min.
Oogamia - forma zapłodn, która zachodzi u org rozmnażaj się płciowo, gdy łączą się kom wyraźnie zróżnicowane na dużą, nieruchliwą, okrągłą gametę żeńską (komórka jajowa) i małą, zwykle ruchliwą męską (plemnik). Gametangia produkujące określone gamety mają swoje odrębne nazwy - gametangia żeńskie to lęgnie, rodnie lub jajniki, a męskie to plemnie lub jądra. Oogamia jest formą zapłodnienia występującą u najbardziej ewolucyjnie zaawansowanych protistów, u roślin oraz u zwierząt (w tym u człowieka).
Biocenoza- naturalny zespół populacji org żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicz i zależn pokarmowymi, tworząc całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem.np natura:sawanna, las, jezioro i sztuczn(park, ogród).
Ekoton- stanowi strefę przejściową na granicy dwóch (lub większej liczby) różnych biocenoz, np. biocenozy lasu i biocenozy łąki. Zamieszkują go organizmy charakteryst dla obu biocenoz oraz takie, które są swoiste tylko dla tej strefy. Obszary te charakteryz się dużą bioróżnorodnością.
Ekosystem - jedno z podstawowych pojęć w ekologii.Na ekosystem składają się dwa składniki:
biocenoza - czyli ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami,
biotop - czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne).
Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery.
Struktura troficzna i funkcjonowanie ekosystemu -Przez strukturę troficzną rozumiemy powiązania pokarmowe między producentami, konsumentami, reducentami.
- Poziom producentów złożony jest z autotrofów, głównie roślin zielonych wytwarzających w procesie fotosyntezy materię organiczną.
- Poziom konsumentów stanowią heterotrofy, tworzą go wszystkie pozostałe organizmy spożywające bezpośrednio lub pośrednio zasoby wytworzone przez producentów. Poziom ten reprezentują:
konsumenci I rzędu, czyli roślinożercy,
konsumenci II rzędu, czyli drapieżcy,
konsumenci III rzędu odżywiają się konsumentami II rzędu.
- Reducenci (destruenci) rozkładają materię organiczną do nieorganicznej; są to głównie bakterie i grzyby.
- Zależności pokarmowe między organizmami różnych poziomów troficznych obrazują łańcuchy pokarmowe (troficzne).
Sukcesja ekologiczna - jedna z najważniejszych form zmienności biocenoz w czasie. Prawidłowo sukcesja oznacza następstwo i bardzo dobrze oddaje istotę zjawiska. W odróżnieniu od cyklicznych fluktuacji sezonowych sukcesja ekologiczna jest procesem kierunkowym. Proces przebiega etapami od stadium początkowego poprzez stadia pośrednie, do końcowego zwanego klimaksem. Stadium klimaksu w danych warunkach klimatyczno-siedliskowych można uznać za stadium stabilne. Jednak i to stadium podlega zmianom, dzieje się tak pod wpływem ciągłych zmian klimatu oraz ewolucji. W naturalnych warunkach Polski zmiany biocenoz klimaksowych zachodzą ok. 10 razy wolniej niż zmiany w biocenozach etapów wcześniejszych.
Biom - rozległy obszar o podobnym klimacie, charakterystycznej szacie roślinnej i szczególnym świecie zwierzęcym. Typ roślinności biomu jest charakterystyczny, choć skład gatunkowy może być różny w zależności od położenia geograficznego i historii flory. Podobnie rzecz się ma ze składem gatunkowym zwierząt. O zaliczeniu różnych obszarów do tego samego biomu decyduje podobieństwo fizjonomiczne, a nie pokrewieństwo zasiedlających je organizmów i ich zespołów
Pustynie lodowe
Klimat: polarny - istnieje tutaj noc polarna i dzień polarny. Temperatura poniżej 0°C.
Rośliny: Brak
Zwierzęta: Kryl, ryby, foki, pingwiny, mewy, albatrosy.
Działalność człowieka: Badana przez naukowców.
Tundra
Klimat: subpolarny - zima mroźna i długa, chłodne i krótkie lata.
Rośliny: Mchy, porosty, trawy, krzewinki: różne karłowate gatunki wierzb, brzóz, borówki.
Zwierzęta: Renifery, woły piżmowe, zając bielak, sowa śnieżna, lisy polarne, łasicowate, wilki.
Działalność człowieka: Wydobywa się tu gaz ziemny i ropę naftową.
Położenie: Północne i południowe skraje Ameryki, północny skraj Euroazji, przybrzeżne części Antarktyki.
Tajga
Klimat: umiarkowany chłodny kontynentalny - długa mroźna i śnieżna zima.
Rośliny: borówki, grzyby, mchy, iglaste.
Typy roślinności: tajga ciemna, tajga jasna, torfowiska.
Zwierzęta: Dużo rodzajów ptaków, łosie, rosomaki, niedźwiedzie, lisy, wilki, rysie, borsuki, gronostaje.
Działalność człowieka: Wydobywa się tu ropę naftową, węgiel kamienny, złoto, rudy metali i drewno.
Położenie: Północna część Ameryki Północnej, Azji oraz północno-wschodnia część Europy.
Lasy liściaste zrzucające liście na zimę
Klimat: umiarkowany ciepły morski lub przejściowy - lato jest ciepłe, a zima łagodna.
Rośliny: Dąb, brzoza, buk, olcha, paprocie, mchy.
Typy roślinności:grądy, bory iglaste i mieszane, łąki, torfowiska.
Zwierzęta: roztocze, ślimaki, żaby, jaszczurki, krety, jeże, ryjówki, ptaki, gryzonie.
Działalność człowieka: Wycinanie lasów, ziemia zajęta pod uprawy.
Położenie: Zajmują znaczną część Europy, Azji i Ameryki Północnej
Lasy i zarośla twardolistne
Strefa podzwrotnikowa (śródziemnomorska).
Klimat: śródziemnomorski - łagodna i wilgotna zima oraz suche i gorące lato.
Rośliny: dęby, pistacje. Są przystosowane do ograniczonego parowania, więc mają twarde, skórzaste liście. Wydzielają także olejki eteryczne (tymianek, rozmaryn, wawrzyn (laur)).
Typy roślinności: makia, chaparral, fynbos, scrub, lasy świetliste, lasy wawrzynolistne
Zwierzęta: daniele, dzikie owce, kozice, koziorożce, nietoperze.
Działalność człowieka: Uprawia się tu oliwki, winorośl i figowce.
Położenie: Wokół Morza Śródziemnego, Afryka Południowa, Kalifornia, Chile, i Australia.
StepyZwane 'morzem traw'
Klimat: umiarkowany ciepły lub podzwrotnikowy, suchy kontynentalny - gorące, suche lato, zimy mogą być mroźne.
Rośliny: Głównie rośliny zielne, trawy.
Zwierzęta: koń Przewalskiego, osły, pieski preriowe, susły, chomiki, wilki, lisy, orły, sowy, myszołowy.
Działalność człowieka: Na terenach bardziej mokrych uprawia się zboża, soję, kukurydzę, buraki cukrowe oraz marchew. Bardziej suche tereny służą jako pastwiska.
Położenie: Stepy występują w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Południowej.
Pustynie
Klimat: zwrotnikowy skrajnie lub wybitnie suchy, silne nasłonecznienie.
Rośliny: Kaktusy, palmy daktylowe, roślinność jest uboga.
Typy roślinności: pustynie, półpustynie
Zwierzęta: Owady, pająki, skorpiony, jaszczurki, węże, lisy pustynne, wielbłądy, antylopy.
Działalność człowieka: Wydobywanie ropy naftowej.
Położenie: Afryka północna i południowa, zachód Ameryki Północnej, centralna Australia, zachód Ameryki Południowej, Azja środkowa
Sawanny
Klimat: podrównikowy suchy - dwie pory : pora deszczowa (dłuższa) i pora sucha (krótsza).
Rośliny: Trawy i drzewa (akacje).
Roślinność: sawanna trawiasta, sawanna krzewiasta, sawanna drzewiasta, sawanna parkowa, lasy galeriowe, miombo, caatinga, llanos
Zwierzęta: Owady, zebry, bawoły, nosorożce, słonie, żyrafy, strusie, lwy, lamparty i szakale.
Działalność człowieka: Uprawia się tu proso, kukurydzę, bawełnę oraz orzeszki ziemne.
Położenie : Duże obszary Australii i Afryki. Znajdują się też w południowej części Azji i Ameryki Południowej.
Wilgotne lasy równikowe
Klimat: równikowy wilgotny - brak pór roku. Obfite, całoroczne opady.
Rośliny: Storczykowate, paprocie. Wysokie drzewa.
Typy roślinności: wilgotny las równikowy, las mglisty
Zwierzęta: Goryle, orangutany, papugi, śmiertelnie trujące żaby, motyle, termity, węże, kameleony, gryzonie.
Działalność człowieka: Plantacje kakaowca, bananów, ananasów, kawy, herbaty.
Położenie: Środkowa Afryka, północna Ameryka Południowa, południowa Azja.