Gleba jest to mniej lub bardziej rozdrobniona, przekształcona i ożywiona powierzchniowa część gruntu. Wytwarza się z różnych skał wskutek działania klimatu, organizmów żywych, wody, rzeźby terenu, często także przy udziale człowieka. Przy powstawaniu gleby ważną rolę odgrywa czas trwania procesów ją kształtujących. |||| Podstawowym czynnikiem determinującym procesy glebotwórcze jest klimat i związana z nim szata roślinna. Warunki podłoża, aczkolwiek ważne, są mniej istotne. (nie uwzględniając tutaj sytuacji szczególnych). Można wskazać wiele przykładów na to, że zbliżone typy gleb tworzą się mimo zmian właściwości podłoża (oczywiście w określonych granicach), czyli że strefy glebowe są wyznaczone na ogół przez strefy klimatyczno-roślinne.||||| Gleby tundrowe powstają w klimacie subpolarnym obszarów tundry. Wciągu krótkiego lata wieczna zmarzlina topnieje, ale tylko na powierzchni. Procesy glebotwórcze są więc krótkotrwałe i zachodzą w warunkach silnego uwodnienia. Gleby tundrowe, zbliżone swym profilem do gleb bagiennych (glejowych), są słabo wykształcone i mało żyzne. Ich znaczenie dla rolnictwa jest marginalne. Występują one na Alasce, w północnej Kanadzie, na Islandii oraz na północnych krańcach Euroazji. ||||| Gleby bielicowe zajmują znaczne obszary porośnięte przez lasy szpilkowe, rozciągające się na południe od pasa tundry w kimacie umiarkowanym chłodnym. Kompleksy gleb bielicowych i pseudobielicowych (np., nasze gleby płowe) występują też na obszarach klimatów wilgotnych i przejściowych strefy umiarkowanej ciepłej, gdzie przenikają w głąb strefy gleb brunatnych. Gleby bielicowe zajmują przeważającą część obszaru Kanady, Skandynawii, Niziny Wschodnioeuropejskiej i Syberii. Dla tego typu gleb charakterystyczne są procesy bielicowania, polegające na wymywaniu przez wody zakwaszone rozkładaną przez grzyby i bakterie beztlenowe ściółką leśną, substancji mineralnych (wapnia, żelaza) i próchniczych. W rezultacie w warstwie wymywanej (eluwialnej) pozostaje biała krzemionka (stąd nazwa procesu), zaś wymywane substancje osiadają poniżej - w warstwie iluwialnej. Warto dodać, że procesom bielicowania sprzyja podłoże gleb bielicowych, które tworzą zazwyczaj żwiry, piaski, gliny, iły i utwory pyłowe. Gleby bielicowe zalicza się do mało i średnio żyznych, w zależności od stopnia zbielicowania, który generalnie zmniejsza się w miarę przechodzenia na południe strefy. Gleby te wykorzystuje się pod uprawy mniej wymagających zbóż (żyto, jęczmień, owies), ziemniaków i roślin pastewnych. ||||| W strefie umiarkowanej ciepłej, na obszarach lasów mieszanych i liściastych, powstają gleby brunatne i płowe. Ich podłożem są zazwyczaj skały zasobne w wapń, często też rozwijają się na glinach morenowych. Są one, w porównaniu z glebami bielicowymi, bardziej zasobne w próchnicę i składniki mineralne, mają odczyn obojętny (podczas gdy bielicowe są kwaśne), charakteryzują się lepszą przepuszczalnością i przewiewnością. Gleby brunatne są zaliczane do gleb średnich i dobrych. Wykorzystuje się je najczęściej pod uprawy pszenicy, jęczmienia, kukurydzy, ziemniaków oraz roślin przemysłowych. Spośród głównych obszarów występowania tych gleb można wymienić: dorzecze rzeki Kolumbia w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, zwarty pas ciągnący się na południe od Wielkich Jezior (od Missisipi aż po wybrzeże Atlantyku), Europę Zachodnią i Środkową bez basenu Morza Śródziemnego, Mandżurię, Koreę i Japonię. ||||| Czarnoziemy i czarnozieme gleby prerii tworzą się w klimatach o cechach kontynentalnych strefy umiarkowanej ciepłej i podzwrotnikowej, na obszarach lasostepów, stepów, prerii i pampy. W Eurazji zwarty ich pas ciągnie się równoleżnikowo od wschodnich granic Polski i Węgier, przez Ukrainę, środkowe dorzecze Wołgi, północny Kazachstan, dorzecze górnego Irtyszu i Jeniseju, okolice Bajkału i dorzecze górnego Amuru, aż do Mandżurii i Mongolii Wewnętrznej w Chinach. W Ameryce Północnej ich kompleksy ciągną się południkowo od Saint Louis w widłach Missisipi i Missouri, poprzez obszar międzyrzecza obu rzek, aż do górnego biegu rzeki Saskatchewan w Kanadzie. W Ameryce Południowej zajmują zwarty obszar u ujścia Parany u Urugwaju i we wschodniej części Pampy w Argentynie. Podłożem czarnoziemów są zazwyczaj lessy, gliny i iły. Należą one do najżyźniejszych gleb na świecie. Poziom akumulacji próchnicy osiąga w nich 1,2 m. Grubości (próchnica stanowi ok. 12 % masy tej warstwy), co jest niespotykane w żadnej innej glebie. Na czarnoziemach uprawia się pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, słoneczniki, konopie, owoce i warzywa. Często jednak uprawy te wymagają sztucznego nawadniania bądź czasowego ugorowania części obszarów. Szczególnie groźne dla tych gleb jest nadmierne ich przesuszanie w wyniku corocznej orki i utrzymywania monokulturowych upraw, prowadzące do zwiększonej podatności na erozję wietrzną (procesy stepowienia i możliwość pustynnienia obszarów). ||||| Z obszarami sawann - w Afryce (Kotlina Górnego Nilu), Indiach (Dekan) i Australii (Queensland) - wiąże się występowanie czarnych ziem tropikalnych (vertisoli). Są to gleby żyzne, jednakże w porach bezdeszczowych nadmiernie przesuszane. Wykorzystuje się je głównie jako naturalne pastwiska, rzadziej pod uprawy sorga, orzeszków ziemnych i bawełny, szczególnie wtedy, gdy istnieją możliwości sztucznego nawadniania. ||||| W przeciwieństwie do czarnoziemów zajmujących obszary stepów (prerii) wysokotrawiastych, gleby kasztanowe wykształciły się w klimatach o cechach wybitnie kontynentalnych strefy umiarkowanej ciepłej oraz podzwrotnikowej - pod stepami niskotrawiastymi. W Ameryce Północnej leżą one na zachód od pasa czarnoziemów na obszarze Wielkich Równin, zaś w Eurazji tworzą zwarty pas rozciągający się na południe od pasa czarnoziemów. Gleby kasztanowe są zaliczane do żyznych, jednakże dotkliwe deficyty wodne na większości obszarów ich występowania pozwalają wykorzystywać je najczęściej jako naturalne pastwiska (ekstensywna hodowla bydła i owiec ukierunkowana na produkcję mięsa i wełny). Wykorzystywanie tych gleb pod uprawy (głównie zbóż) wymaga sztucznego nawadniania lub ugorowania ziemi co drugi rok. ||||| W klimatach wybitnie kontynentalnych strefy podzwrotnikowej i zwrotnikowej, na obszarach półpustyń i pustyń, wykształciły się buroziemy, szaroziemy oraz inicjalne gleby pustyń (te ostatnie reprezentują początkowe stadia procesów glebotwórczych).
Gleby tych stref są często zasolone, co dodatkowo utrudnia ich rolnicze wykorzystanie. Z natury rzeczy służą więc ekstensywnej hodowli - głównie owiec. Gleby półpustyń i pustyń zajmują ogromne obszary w Afryce Północnej, na Półwyspie Arabskim i w Azji Centralnej. W Australii ich kompleksy zajmują całe wnętrze kontynentu, rozciągając się aż do wybrzeży Oceanu Indyjskiego. W Ameryce Południowej ciągną się poprzez środkowe i południowe Andy, aż do Ziemi Ognistej, zaś w Ameryce Północnej zajmują obszary Wielkiej Kotliny i Wyżyny Colorado, przechodząc na południe aż do Wybrzeży Meksyku. ||||| W klimatach typu śródziemnomorskiego wykształciły się gleby brązowe i cynamonowe. Są one zaliczane do gleb żyznych, zwłaszcza na obszarach lepiej nawodnionych (doliny rzek). Najczęściej przeznacza się je pod uprawy cytrusów, oliwek, winnej latorośli, bawełny i warzyw. Gleby brązowe i cynamonowe występują głównie w północnej i zachodniej części basenu Morza Śródziemnego, środkowym dorzeczu Huang He, Kraju Przylądkowym w RPA, południowo-zachodniej i południowo-wschodniej Australii, południowej części Wielkich Równin i zachodniej części Niziny Zatokowej, na większości obszarów północnego Meksyku oraz w zachodniej części Pampy w Argentynie. ||||| W klimatach morskich i monsunowych strefy podzwrotnikowej i zwrotnikowej charakteryzujących się dużymi kontrastami wodnymi w ciągu roku, tworzą się żółtoziemy i czerwonoziemy. Gleby te, zwłaszcza wykształcone na podłożu lessowym, są zaliczane do żyznych. Wykorzystuje się je głównie pod uprawy ryżu, batatów, bawełny, soi, trzciny cukrowej, herbaty, tytoniu i orzeszków ziemnych. Największe kompleksy tych gleb występują w Chinach południowo-wschodnich i Korei Południowej, południowo-wschodniej części Wyżyny Brazylijskiej oraz w połudnjowo-wschodniej Australii. ||||| W strefie równikowej, w klimatach wybitnie wilgotnych, wilgotnych i lądowych powstały żółte i czerwone gleby laterytowe (na obszarach zawsze zielonych lasów równikowych i podrównikowych oraz wilgotnych sawann) oraz gleby brązowoczerwone (na obszarach suchych sawann i buszu). Zabarwienie tych gleb (od żółtego do czerwonego) pochodzi od dużej zawartości uwodnionych tlenków glinu i żelaza. Stanowią one produkt wietrzenia skał magmowych , w warunkach klimatów gorących i wilgotnych (bądź okresowo wilgotnych). Lateryty są zaliczane do gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych. Niewielki poziom próchnicy zalega w nich bezpośrednio na znacznej miąższości warstwie osadzania (iluwialnej), zasobnej konkrecje żelaziste różnej wielkości. Żyzność tych gleb, w związku z intensywnym wymywaniem i zakwaszeniem, jest niewielka. Ich wykorzystanie rolnicze wymaga pracochłonnych zabiegów agrotechnicznych, niestety często prowadzących do przyspieszonej degradacji gleby. Dafe się to zaobserwować w szczególności na obszarach wieloletnich upraw monokulturowych kawy, kakao, drzew kauczukowych, trzciny cukrowej, bananów, palmy oleistej, sizalu i juty. Gleby laterytowe i brązowoczerwone zajmują nieomal cały obszar międzyzwrotnikowy na wszystkich kontynentach. ||||| Poza glebami strefowymi wyróżniamy gleby mikrostrefowe i astrefowe. Są to:
- inicjalne gleby górskie
- gleby kotlin śródgórskich
- gleby aluwialne (mady rzeczne i morskie)
- rędziny (gleby na podłożu wapiennym)
- terra rosa (gleby w strefie Morza Śródziemnego na podłożu skały o tej samej nazwie, składającej się głównie z wodorotlenków glinu i żelaza - żyzne, nadające się głównie pod uprawy winnej latorośli)
- gleby bagienne w różnym stadium wykształcenia (stadium zaawansowane reprezentują gleby murszowe i czarne ziemie, należące do tzw. Gleb pobagiennych - powstałych w wyniku obniżenia poziomu wód gruntowych i przerwania procesu glejowego)
- gleby słone (głównie w strefie pustyń i półpustyń)
Gleby astrefowe wykształciły się zazwyczaj pod wpływem specyficznych warunków podłoża. Poza glebami górskimi, słonymi i słabo wykształconymi bagiennymi, należą one do gleb żyznych, a niekiedy nawet bardzo żyznych. ||||| Z ogólnego obszaru globu, gdzie zachodzą procesy glebotwórcze (poza obszarami zajętymi przez lądolody i lodowce górskie), największy odsetek powierzchni zajmują gleby laterytowe i czerwonoziemy. Dalej w kolejności znajdują się gleby pustyń i półpustyń, gleby bielicowe, gleby brunatne, gleby kasztanowe i brązowe, czarnoziemy i gleby tundrowe.
1. Gleba - biologicznie czynna powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej, powstała ze skały macierzystej w procesie glebotwórczym. Jest źródłem składników pokarmowych i wody dla roślin. W skład każdej gleby wchodzi materiał nieorganiczny, próchnica, woda, powietrze i organizmy żywe.;;;;; 2. W zależności od czasu oddziaływania czynników glebotwórczych powstają gleby: A) wykształcone - stare B) niewykształcone - młode ;;;;; 3. Profil glebowy - przekrój pionowy przez glebę, wskazujący na ułożenie poszczególnych poziomów od powierzchni gleby aż po skałę macierzystą. Wyjaśnia on genezę i stopień wykształcenia gleby. - gleba laterytowa - gleba brunatna - gleba bielicowa;;;;; 4. Poziomy glebowe a) Pierwszy poziom - próchniczy - to mniej lub bardziej rozłożone szczątki organiczne obumarłych roślin i zwierząt przemieszczane z materiałem nieorganicznym gleby. b) Drugi poziom - wymywania - charakteryzuje się wymywaniem z niego łatwo rozpuszczalnych związków mineralnych do warstwy niższej c) Trzeci poziom - wmywania - powstaje wskutek osadzania sączących się z woda składników z warstwy wyższej. d) Czwarty poziom - stanowi skała macierzysta, w której nie występują już procesy glebotwórcze, natomiast wyraźne są skutki wietrzenia. ;;;;; 5. Rodzaje gleb a) gleby strefowe (tundrowe, bielicowe, brunatne, czarnoziemy, kasztanowce, czerwonoziemy, żółtoziemy, buroziemy, szaroziemy) b) gleby astrefowe (górskie, bagienne, mady, rędziny)
STREFOWE : a) Tundrowe Tworzą się w klimacie subpolarnym, są płytkie i słabo wykształcone ze względu na wieczną marzłoś Pn. krańce Eurazji (od Płw. Kolskiego po Kamczatkę), pn. część Ameryki Pn. (od Alaski po Labrador), wybrzeże Grenlandii Uprawy jęczmienia i ziemniaków, inne uprawy w szklarniach;;;; b) Bielicowe Tworzą się w klimacie umiarkowanym chłodnym na piaskach porośniętych lasami szpilkowymi. Słabo rozwinięty poziom próchniczy i dobrze wykształcony poziom bielicowania (wymywania) w postaci jasnej wstęgi kwarcowego pyłu i piasku Na południe od gleb tundrowych - znaczne obszary Europy Pn. i Środkowej, szeroki pas w europejskie i azjatyckiej części Rosji, pn. część USA i znaczne obszary Kanady. Dominują w Polsce Uprawy żyta, owsa, jęczmienia, ziemniaków i roślin pastewnych; pszenica w pd. części obszaru występowania. Wymagają dobrego nawożenia;;;; c) Brunatne Tworzą się na obszarach lasów mieszanych i liściastych w klimacie umiarkowanym i podzwrotnikowym o cechach oceanicznych. Słabiej zaznaczony proces bielicowienia, lepiej rozwinięty poziom próchniczy Europa Zach. I Pd., Mandżuria, Korea, Japonia, część USA, Chiny, Australia Pd., Nowa Zelandia, Chile i Zach. Argentyna. Także w Azji Mniejszej, Afryce Pn. i Pn. - Wsch. Rośliny zbożowe, okopowe i przemysłowe. Przy odpowiednim nawożeniu uzyskuje się wysokie plony;;;; d) Czarnoziemy Tworzą się w klimacie umiarkowanym na lessach, przy udziale trawiastej i cebulkowatej roślinności stepowej. Poziom próchniczy dochodzi do 1 m. i więcej Szeroki pas od Pd. - Wsch. Europy poprzez Węgry, Rumunię, Mołdawię, Ukrainę i Rosję aż do Jeniseju; Pd. Syberia, Mandżuria, prerie St. Zjednoczonych, Pn. - Wsch. Argentyna i Urugwaj Uprawa pszenicy, buraka cukrowego, bawełny. Gleby bardzo żyzne, łatwo ulegają erozji;;;; e) Kasztanowe Tworzą się w klimatach ciepłych i suchych, poziom próchniczy jaśniejszy, o czerwonym zabarwieniu pochodzącym od tlenków żelaza Na Pn. od Morza Kaspijskiego i Aralskiego po Bałchasz, Wyżynę Mongolską, część Wielkiej Równiny Prerii w USA Uprawa pszenicy, kukurydzy, bawełny. Przy odpowiednim nawożeniu daje dobra plony;;;; f) Szaroziemy pustynne Słabo rozwinięty poziom próchniczy lub jego całkowity brak ze względu na brak wody i szaty roślinnej Obszary pustynne Azji Środkowej, Sahara w Afryce, środkowe obszary Australii Nie nadają się do uprawy;;;; g) Czerwonoziemy, żółtoziemy Powstają w klimacie gorącym i wilgotnym, gdzie ulewne deszcze niszczą warstwę próchniczą Afryka równikowa, Ameryka Środkowa, Pn. Australia, Pd. - Wsch. Azja, Indie. Stanowią ok. 25% powierzchni lądu Wymagają skomplikowanych zabiegów agrarnych. Uprawa kakao i drzew kauczukowych
ASTREFOWE: a) Rędziny Tworzą się na wietrzejących wapieniach, dość gruby poziom próchnicy zalega bezpośrednio na skale macierzystej - brak pozostałych poziomów W klimacie umiarkowanym na wapieniach; w klimacie śródziemnomorskim powstaje tzw. terra rossa Urodzajne, ale trudne do uprawy;;;; b) Aluwialne (mady) Tworzą się współcześnie wzdłuż dolin rzecznych i na obszarach ujściowych z drobnego materiału naniesionego przez rzeki. Bogate w próchnicę. Największe obszary w Egipcie, Mezopotamii, w Indiach, na Nizinie Chińskiej Nadają się do wszystkich upraw, ale często wymagają melioracji.;;;; c) Bagienne Wysoko położone lustro wody gruntowej i mały przepływ wody powodują powstanie nie rozłożonej gruntowej próchnicy Na różnych obszarach, na stosunkowo niewielkich przestrzeniach, najwięcej na Nizinie Syberyjskiej Mało urodzajne, wymagają osuszania.;;;; d) Czarne ziemie Powstają na obszarach zarastających bagien, zanikających jezior, przy obniżonym poziomie wód gruntowych. Na różnych obszarach - największe w Afryce Środkowej, Indiach, Urugwaju. W Polsce na Kujawach. Urodzajne, ale wymagają odpowiednich zabiegów agrotechnicznych.;;;; e) Górskie Płytkie, pozbawione wyraźnego profilu, niszczone przez silne wietrzenie. Na terenach górzystych Słabe, stanowią podstawę hodowli. W dolinach owies i ziemniaki.
FORMACJE DRZEWIASTE 1) Lasy strefy okołorównikowej są to lasy wiecznie zielone (dżungla, selva). Panuje tam przez cały rok wysoka temperatura i padają obfite deszcze. Roślinność jest bardzo bujna i rośnie bardzo szybko. Na 1 ha lasu tropikalnego występuje ok. 200 gatunków drzew. Występuje piętrowy układ roślinności. Zwarta powierzchnia koron drzew sięga do wysokości ok. 50 m, tworząc zielony rozległy baldachim; najwyższe pojedyncze drzewa wznoszą się ponad 80 m. Pod nimi rosną krzewy i pnącza, a na zacienionym dnie lasu są tylko drobne glony i grzyby. Mogą tam przeżyć tylko rośliny ciemnolubne (rośliny pną się ku słońcu, gdyż panuje mrok). Drzewa tych lasów są oplątane pianami, występuje duża liczba epifitów- rośliny samożywne nie zakorzenione w glebie (storczykowate, ananasowate, kaktusowate, niektóre figowce). Największe obszary zajmuje las równikowy w dorzeczu Amazonki, w kotlinie rzeki Kongo i na wyspach Archipelagu Malajskiego. Na wybrzeżach tropikalnych mórz i w ujściach wielkich rzek występuje las namorzynowy (mangrowy). Tworzą go drzewa i krzewy będące słonoroślami, które zalewane są w czasie przypływów aż po korony. W czasie odpływów odsłaniają się liczne korzenie przybyszowe, utrzymujące drzewa w grząskim dnie. 2) Lasy podzwrotnikowe są uboższe niż lasy okołorównikowe, co związane jest z występowaniem pór suchych. Drzewa są niższe, w porze suchej zrzucają liście, a w deszczowej przypominają lasy równikowe. Na suchszych obszarach powstaje tzw. las parkowy. Wzdłuż rzek rozpościerają się lasy galeriowe. W klimacie monsunowym, w porze deszczowej roślinność rozrasta się bujnie, a w suchej świat roślin ubożeje. Typowe rośliny lasów monsunowych to: bambusy (do 60 m wysokości). Lasy te występują na Półwyspie Indochińskim, w Indiach, w północnej Australii i Nowej Zelandii. Lasy podzwrotnikowe rosną w południowej części Wyżyny Brazylijskiej i południowo-wschodnich Chinach, na obrzeżach Kotliny Kongo i w Ameryce Środkowej. 3) Lasy strefy umiarkowanej są uzależnione od występowania pór roku. Rosną tu lasy liściaste, mieszane i iglaste. Drzewa zrzucają liście na zimę. 4) Lasy liściaste występują w zachodniej Europie, Wschodniej części USA i w Azji, nad Amurem. Dominują dęby, buki, graby, lipy, jesiony, klony, wiązy, jawory i brzozy.
Lasy mieszane występują w środkowej Europie. 5) Lasy iglaste są największe i zwane są tajgą. Występują na północy Syberii, w Kanadzie, we wschodniej Europie, w Skandynawii i na Alasce. Należą do największych obszarów leśnych Ziemi. Charakterystyczne drzewa tajgi to: świerk, sosna, jodła, modrzew, czasami brzozy, olchy, topole i cisy. Roślinność tajga jest dobrze przystosowana do długich zim i krótkiego lata. Dominują tu drzewa iglaste o wysmukłych i giętkich pniach, są odporne na wiatry, a kształt gałęzi pozwala na utrzymanie ciężaru śniegu. Systemy korzeniowe nie sięgają głęboko, tylko rozrastają się na boki, umożliwiając czerpanie wody z powierzchni gleby. ;;;;;;; FORMACJA KRZEWIASTA: Tworzą je twardolistne krzewy występujące w klimatach o suchym lecie i deszczowej zimie. Charakterystyczne drzewa tej formacji to: oliwki, dęby korkowe, pinie, kasztany jadalne, cedry. Występuje makia, którą tworzą gęste zarośla niskich krzewów i drzew: pistacji, mirtów, oleandrów, jałowców i bukszpanu. Formacje krzewiaste występują w środkowej i południowej Afryce, we wnętrzu Australii, wokół Morza Śródziemnego, w Kalifornii i Ameryce Południowej. Występują tu liczne byliny, rośliny cebulkowe i trawiaste.;;;;;; FORMACJA TRAWIASTA- naturalne ekosystemy, stanowiące zróżnicowane środowisko, rozwinęły się a nizinach i wyżynach, gdzie jest mało opadów lub jest uboga gleba, by mogły tam rosnąć drzewa. Formacje trawiaste- stepy występują w Ameryce Północnej (prerie), w Ameryce Południowej (pampasy) i w środkowej Eurazji. Rozwój roślinności przypada na wiosnę i lato, a tworzą ja głównie trawy, rośliny cebulkowate i bulwowe (tulipan, kosaciec, piwonia) oraz ogromna różnorodność roślin kwitowych.Największe naturalne ekosystemy trawiaste to afrykańskie sawanny-formacja pośrednia między drzewiastą a trawiastą. Jej rośliny to: trawy, pojedyncze drzewa (baobaby, akacje) i kolczaste zarośla. Sawanna występuje głównie w Afryce. Roślinność ta zanika zupełnie w porze suchej, a w deszczowej wysokość traw sięga do 5 m.
Na północnych wybrzeżach Azji, Ameryki i Europy rozciąga się tundra, którą porastają mchy, porosty, krzewinki jagodowe, karłowate wierzby, brzozy, wrzosy, trawy, turzyce i rośliny kwiatowe. Roślinność ta jest niska, rzadko przekracza 1 m wysokości. Jest to formacja uboga charakterystyczna dla strefy zimnej. Podczas krótkiego, trwającego około 5 tygodni lata krainę tę ogrzewa niezachodzące słońce pozwalające na częściowe topnienie wiecznej zmarzliny. Możliwość wzrostu roślin określa głębokość tajania lodu. ;;;; FORMACJA PUSTYNNA- typowe dla niej są kserofity (suchorosty). Roślinność występuje głównie w oazach. Przedstawicielami tej formy są suche ostre trawy, kolczaste i liczne sukulenty (gatunki suchoroślowe): w Afryce aloesy, w Ameryce kaktusy i opuncje. Spotyka się też rozchodniki, drzewa butelkowe, tamaryszki, akacje i palmy daktylowe. W czasie rzadkich bardzo obfitych opadów roślinność rozrasta się bardzo szybko i szybko gnije (efemerydy). ;;;;;; W GÓRACH występuje piętrowość klimatyczno- roślinna. Piętra roślinne w górach są odpowiednikami stref roślinnych zależnych od szerokości geograficznej. Najniższe piętro zajmują lasy liściaste, wyżej lasy iglaste, krzewiaste karłowate zarośla i hale wysokogórskie. Roślinność wysokogórska występująca ponad górną granicą lasów przypomina tundrę.