Wybrane schorzenia kóz i owiec 21-03-2012

Nie traktujmy małych przeżuwaczy jak małe krowy

Dawki leków doustnych odrobaczających u kóz; leki przeciw pasożytnicze powinny być podawana w dawkach 2x większych niż u bydła!

Owce i kozy są wrażliwe na niektóre antybiotyki np. amoksycylina, penicylina, oksytetracyklina - spowoduje szybsze wyjałowienie bakterii ze żwacza niż w przypadku bydła.

Owce w Polsce są użytkowane w 2 kierunkach - mięsnym i mięsno-wełnistym;

Kozy są hodowane w kierunku mlecznym - 1,5 tys.l. mleka w ciągu laktacji (koza alpejska), koza sanecka może dać ok. 3 tys. l mleka.

Owca fryzyjska najwydajniejsza jeżeli idzie o mleko;

Trzeba je traktować jako bardzo wysoko wydajny organizm!!

Stanówka u owiec odbywa się jesienią. U kóz jeszcze w okresie wiosennym (ale jest to spóźniona ruja jak nie wyszła w cykl jesienią) Cykl 150 dni. Porody są mnogie. 50% porodów u owiec i kóz to porody bliźniacze. 10% to porody trojacze

Najbardziej plenna jest owca fińska (ma 300% plenności - w zasadzie każdy poród kończy się trojaczkami);

Traktowane są jako zwierzęta towarzyszące;

Obecnie koszt takiej owcy czy kozy to 300 do max 500zl

Hipotermia i hipoglikemia koźląt

• przyczynami są

• zmniejszenie pobrania siary po ciężkim porodzie

• liczny miot

• osierocenie koźlęcia

• poród w zimnym pomieszczeniu

• Objawy

• drżenia mięsni

• osłabienie

• utrata przytomności

• temp. poniżej 37 C

• Padnięcie w ciągu kilku lub kilkunastu godzin

• Leczenie:

• wysuszenie ścierką lub sianem

• ciepłe pomieszczenie

• podawanie 20% glukozy dożylnie

• podawać ciepłą siarę,

• poić koźlęta 6-8 razy dziennie

Ketoza kóz

• jest schorzeniem niebezpiecznym dla życia, występuje w ostatnich miesiącach ciąży lub w pierwszym miesiącu po porodzie. Przed porodem nazywana toksemia porodową

• Przyczyny:

• niewłaściwe żywienie powodujące ujemny bilans energetyczny

• niewłaściwa fermentacja w żwaczu prowadząca do zaburzenia stosunku powstających kwasów tłuszczowych. Stosunek kwasu octowego i masłowego do propionowego powinien wynosić 4:1;

• Pasze - szczególne ketogenne są kiszonki z pasz soczystych (fermentacja - dużo kwasu masłowego - niedobór propionowego - tworzenie glukozy poprzez syntezę z AA i glicerolu - niedobór szczawiooctanów - powstają ciała ketonowe;

• Zaburzenia funkcji nadnerczy wywołane stresem lub laktacją, a u ciężarnych wysoką ciąża;

• Niedoczynność tarczycy

• Zmiany flory bakteryjnej żwacza w wyniku głodzenia lub zmiany paszy

• Niedobór Mg, Ca, P;

• Osobnicza niewydolność wątroby (genetyczna lub w wyniku chorób)

• Stan zarobaczenia zwierząt

• Objawy

• występują w skutek hipoglikemii i acetonurii

• Przyczyny hipoglikemii:

• nadmiar insuliny

• niedobór glikokortykoidów

• słaba glukoneogeneza

• niedobór metioniny

• Ketoza ciążowa - początkowo niewielkie zmiany, kozy oddzielają się od stada i niechętnie poruszają się

• zaburzenia widzenia (wchodzą na przeszkody)

• brak apetytu, zgrzytanie zębami

• zmniejszenie wydalania kału

• spadek ruchów przedżołądków

• w miarę postępowania toksemii ciążowej objawy nerwowe (bezcelowe poruszanie żuchwą, drżenie mięsni, odstawianie sztywnej głowy na bok lub do góry, potem zaleganie i skurcze toniczno-kloniczne

• Przy obumarciu płodów (jeżeli było w ciąży) stan się poprawia, potem jednak dochodzi do toksemii i zejścia

• po poronieniu koza może wyzdrowieć

• ketoza laktacyjna: stopniowy zanik apetytu, wyszukiwanie paszy

• czasem lizawość

• spadek masy ciała, zmniejszenie produkcji mleka, trudności w rozrodzie

• na końcu forma nerwowa (rzadko)

Rozpoznanie ketozy

• próby laboratoryjne - ciała ketonowe i poziom glukozy w surowicy (obniżony w ketozie pierwotnej we wtórnej normalny)

• rozpoznanie różnicowe:

• porażenie poporodowe

• listerioza - podwyższenie ciepłoty ciała, brak ciał ketonowych

• wścieklizna

• zatrucia

Leczenie ketozy

• glicerol lub glikol - 100-200 g dziennie

• Neopropiowet - 50g dziennie

• Glukoza 5% - 250-500ml

• Deksametazon - 25mg (przy ciąży może dojść do poronienia

• Wit B₁ i B₁₂

• przy ketozie ciążowej czasami wskazane cięcie cesarskie

• Zapobieganie: nie otłuszczać kóz ciężarnych, nie dopuszczać do 1-dniowych głodówek, nie zmieniać gwałtownie paszy, nie podawać nadmiaru wysokobiałkowych lub powodujących kwasicę regularnie odrobaczać i podawać dodatki mineralne.

• u małych przeżuwaczy rzadko zdarza się otłuszczenie bo nikt nie zatucza kóz i owiec przed porodem, poza tym wątroba jest mniej wrażliwa na stłuszczenie;

Krzywica

• Objawia się upośledzeniem mineralizacji w rosnącym kośćcu i nasadach kości długich

• dotyczy głównie młodych koźląt

• powodowana przez niedobór witaminy D oraz długotrwały niedobór Ca i P

• sztywność chodu, zaleganie, deformacje kości, obrzęki stawów

• Czasami jedyny objaw - powiększenie grzebienia łopatki i podwyższenie kłębu

• Subkliniczna - anoreksja i osłabienie wzrostu

Rozpoznanie

• objawy kliniczne

• znaczne podwyższenie aktywności AP (alkalicznej fosfatazy - może dochodzić do 1000 u/l)

• Hypokalcemia i hypofosfatemia (1,76 mmol/l i 0,69 mmol/l)

• Stosunek Ca:P - powyżej 2:1

• Hypoproteinemia

• Zmniejszone stężenie Zn, Fe, Cu, Mg

• Zmniejszenie gęstości kośćca, rozszerzenie i ścieńczenie niezmineralizowanych fragmentów

Postępowanie terapeutyczne

• Analiza i poprawa warunków chowu

• Dostępność światła słonecznego

• Analiza dawki pokarmowej i korekcja występujących niedoborów

Włóknista dystrofia kości

• wtórny hyperparatyroidyzm

• Hypocalcemia - mobilizacja Ca z kośćca

• Podwyższenie aktywności parathormonu - demineralizacja kości i rozwoju tkanki włóknistej

• występuje u kóz żywionych karmą z nadmiarem fosforu i niedoborem wapnia (zboże, siano, otręby, płatki kukurydziane)

Objawy:

• Niespecyficzne: ospałość, problemy w pobieraniu pokarmu, zaleganie, utrata masy ciała

• Objawy odwapnienia żuchwy

• Ślinienie, problemy z otwieraniem pyska

• Samoistne złamania kości długich

Rozpoznanie i leczenie

• Radiografia

• Wysokie AP, hypocalcemia i hyperfosfatemia

• Osteoporoza i demielinizacja kości

• rozrost przytarczyc z wakuolizacją komórek i marginalizacją jąder komórkowych

• Leczenie: redukcja P w diecie żywienie sianem z roślin strączkowych

• Dodatek 1-1,5% węglanu wapnia do pokarmu;

Ochwat (laminitis)

• Przyczyną może być nadmiar łatwo-strawnych węglowodanów, pasz wysokobiałkowych, zap. macicy, wymienia

• Objawy to utrudnione poruszanie się, kulawizny, chodzenie na „kolanach”[nawet przez kilka tygodni] racice gorące i bolesne przy dotyku też mogą być takie nasady rogów

• Leczenie: leki przeciw histaminowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe, odstawienie paszy (najczęściej ochwat powoduje owies)

• od leżenia na kolanach dochodzi od odgniotów i zaników mięśni i potem trzeba im robić rehabilitację i uczyć je chodzić

• podać dobrej jakości siano z traw!

Wzdęcie żwacza

• Przyczyny - wzdęcie drobnobańkowe spowodowane jest zjedzeniem szybko fermentujących liści roślin motylkowych lub drobno zmielonych pasz treściwych

• Wzdęcie grubobańkowe jest zwykle wtórne (przy atonii żwacza lub zatkaniu przełyku)

• Objawy - powiększona objętość jamy brzusznej, brak apetytu, częste oddawanie kału. Zwierzę niechętnie porusza się stoi z rozstawionymi kończynami, może być sinica błon śluzowych i duszność, Przy pienistym wypuku bębenkowy nad całym żwaczem, przy drugim tępy wypuk na dole.

• Właściciel zawsze musi mieć sondę i leki przeciw wzdęciowe i dopiero zadzwonić po lekarza, bo zanim przyjdzie lekarz to zwierzak zdechnie.

• Zwierzęta mogą zejść już po 5-6 godzinach od zaczęcia się procesu chorobowego

• jak nic nie mamy możemy podawać alkohol lub denaturat

• można próbować trokarować

Leczenie wzdęcia

• Przy grubobańkowym zakładamy rozwieracz jamy ustnej i sondę do żwacza usuwając gazy lub trokarujemy. W celu zmniejszenia produkcji gazów podajemy Tympachol

• Drobnobańkowe - leczenie trudniejsze. Powróz lub kołek do jamy ustnej w celu zwiększenia ślinienia. Dożwaczowo ok. 100-200ml 20-30% alkoholu lub 100ml oleju, można olej parafinowy lub silitympakon. Wskazane jest masowanie żwacza.

Zapobieganie wzdęciu

• Unikać wypasania zwierząt na pastwiskach porośniętych młodymi roślinami motylkowymi

• Przed wypuszczeniem na takie pastwisko podawać siano z traw lub słomę

• Jeżeli mimo wszystko wzdęcia się pojawiają to przeznaczyć te rośliny na siano lub przed wypędem na pastwisko podawać niewielki ilości oleju

Gruźlica rzekoma kóz (pseudotuberkuloza)

• Jest to przewlekłe schorzenie powierzchownych węzłów chłonnych spowodowane zakażeniem Corynebacterium pseudotuberculosis

• Przy znacznym rozprzestrzenieniu się może dawać zmiany w płucach i innych narządach

• Zakażenie następuje poprzez skórę (dotyk, ew. poprzez błonę śluzową jamy ustnej)

• po wniknięciu bakterii rozmnażają się w węzłach chłonnych, które ulegają powiększeniu i następuje powolne tworzenie ropni (kilka miesięcy)

• jeżeli pojawi się postać płucna lub pokarmowa dochodzi do padnięć

• jedyny sposób by się pozbyć choroby to wybicie wszystkich zwierząt, zdezynfekować miejsce przetrzymywania kóz i wprowadzenie nowych (ale dopiero po 2 latach od czasu dezynfekcji)

• zaatakowane są najczęściej węzły chłonne podżuchwowe, pozagardłowe i przedłopatkowe

• wyniszczenie następuje przy zaatakowaniu narządów wewnętrznych

• Objawy - ropnie węzłów powierzchownych, z pękniętych ropni wypływa gęsta, zielonkawa ropa

• Leczenie - przy dojrzałych ropniach leczenie chirurgiczne i dezynfekcja nacięcia i okolic. Można stosować maść jodokamforową i ichtiolową oraz antybiotyki ogólnie i miejscowo

• Forma uogólniona - likwidacja zwierząt i dezynfekcja.

• mleko bezpieczne do spożyci przez ludzi

• czasem dotyka pojedyńczych kóz, czasem po 50 w stadzie :P

Zapalenie wymienia

• Przyczyny - zakażenie gronkowcowe, mykoplazmatyczne i inne spowodowane złą higieną doju, urazami mechanicznymi i zmniejszoną odpornością.

• Objawy - zmiana zabarwienia i gęstości mleka, kłaczkowatość. Zaczerwienienie skóry na wymieniu, wzrost jego ciepłoty, obrzęk i bolesność

• U kóz często martwicowe zapalenie wymienia (gruczoł ciemnoniebieski i zimny w dotyku, może odpaść połowa lub całe wymię, wyraźna toksemia. 10-12% upadków u kóz mlecznych (proces dosyć często występujący i trudno się leczący

• trzeba bardzo szybko reagować, znacznie szybciej niż u bydła

• u kóz mleko co ma milion kom. Somatycznych; może mieć do miliona

• micele tłuszczu są kilkukrotnie mniejsze od miceli w mleku krowim dla tego każdy kto chce rozwijać proces hodowli kóz mlecznych muszą mieć jednoczesną możliwość pasteryzacji mleka i wytwarzania serów (lub inszego przetwórstwa)

Leczenie

• Dowymieniowe podawanie preparatów dla bydła (połowa dawki). Ze względu na wąski otwór w strzyku można użyć cewników dla kotów lub kateterów dożylnych. Leczenie prowadzimy zwykle przez trzy dni.

• Przy cięższych stanach antybiotyki ogólne, tez elektrolity, glukozę, witaminy z grupy B

• można robić autoszczepionkę nawet skuteczne!

Wybrane zagadnienia z USG kóz i owiec

• Dwa typy badania

• przez powłoki brzuszne (przezbrzuszne)

• przez odbyt (transrektalna)

• głowica 5MHz

• W rutynowym badaniu na ciążę przez powłoki (ustalenie ilości płodów) - 3,5MHz

Zastosowanie badania USG

• USG stosujemy w celu rozpoznawania ciąży i liczby płodów

• Fetometria, śledzenie rozwoju i ustalania płci płodów nie mają większego znaczenia

• Rozpoznanie macicy u małych przeżuwaczy ułatwia pęcherz moczowy

• Najwcześniejsze rozpoznanie ciąży u owcy czy kozy jest możliwe między 20-25 dniem po zapłodnieniu (w jamie macicy znajduje się znaczna ilość płynu)

• Przy badaniu przez prostnicę rozpoznanie echogenicznego zarodka (punkt lub kreska) w nieechogenicznym płynie pęcherzyka możliwe jest od 21-23 dnia ciąży

• przy badaniu przez powłoki pewne rozpoznanie ciąży ok. 30 dnia ciąży

• po 50 dniu - tylko badanie przez powłoki, gdyż ciężarna macica zsuwa się do jamy brzusznej;

Fazy ciąży widoczne na USG

• 25 dzień - pęcherzyk ok. 10mm średnicy z zarodkiem

• 40-45 dzień typowe kubkowate łożyszcza

• 45 dzień - płód ma długość ok. 40mm

• 70 dzień - kości płodu jako mocno echogeniczne struktury

• Przy dogodnym ułożeniu moszny można stwierdzić płeć - z reguły badanie wątpliwe

• Rozpoznanie liczby płodów najlepiej między 50-100 dniem

Badamy na zwierzęciu stojącym, w lewym lub prawym dole pachwinowym. Jest tam miejsce nieowłosione nie trzeba golić. Dotykamy od dołu do góry z dużą ilością żelu

Zwierzęta z reguły są w podobnym okresie ciąż..

Donia, Marc0 Strona 6

---