Podstawy bibliotekarstwa i informacji (1) - ćwiczenia I rok + SUMIK I- 10.11.2009 r.

5.11.2009 r. 12.11.2009 r.

Ad 2) Bibliografie bibliografii i bibliografie z nauki o książce i bibliologii.

1. Geneza bibliografii bibliografii : wybitny teoretyk nauki o książce, Jan Muszkowski ogłosił w „Przeglądzie Historycznym” w 1919 roku artykuł pt. „Bibliografia polska 1900-1918”, w którym pisał, że uczeni wiele czasu marnują na poszukiwaniach literatury już przez kogoś innego czasami zgromadzonej. Postulował wydawanie bieżącej bibliografii bibliografii ( bibliografii spisów piśmiennictwa). Władysław Tadeusz Wisłocki podjął pierwszą próbę publikowania bieżącej bibliografii bibliografii, którą była:

BIBLIOGRAFIA BIBLIOFILSTWA i BIBLIOGRAFII POLSKIEJ

bieżąca bibliografia, która zaczęła się ukazywać w 1919 roku na łamach czasopisma „Exlibris”, a następnie wychodziła jako odrębny druk nakładem Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie. 1) Część pierwsza tej bibliografii objęła piśmiennictwo za lata 1914-1917. W sumie bibliografia ta ukazywała się do 1922 roku, a objęła piśmiennictwo za lata 1914-1922. Miała układ alfabetyczny według nazwisk autorów bądź tytułów w przypadku prac zbiorowych. Miała też odsyłacze rzeczowe, np. prasoznawstwo, czasopisma, Białystok, Uniwersytet w Wilnie. Po tej bibliografii była przerwa do 1928 roku. Wtedy to zaczęła się ukazywać:

BIBLIOGRAFIA BIBLIOGRAFII, BIBLIOTEKARSTWA i BIBLIOFILSTWA

początkowo jako dodatek do „Przeglądu Bibliotecznego”, opracowywana przez Władysława Tadeusza Wisłockiego. Od 1931 roku ukazywała się już nie kwartalnie, jak „Przegląd Biblioteczny”, ale jako rocznik. Ostatni tom, obejmujący piśmiennictwo za lata 1935-1936 ukazał się w roku 1938.

Bibliografia miała układ działowy według schematu:

1. Dzieła zbiorowe

2. Bibliografia

3. Bibliotekarstwo

4. Księgarstwo

5. Bibliofilstwo

Na końcu znajdował się indeks alfabetyczny krzyżowy, w którym znalazły się nazwiska i hasła rzeczowe, np. nazwy bibliotek, grafika książkowa, czytelnictwo, nazwy miast i państw.

BIBLIOGRAFIA BIBLIOGRAFII i NAUKI o KSIĄŻCE ( od 1947 roku).

Bieżąca bibliografia, ukazująca się jako rocznik rejestrująca piśmiennictwo dotyczące nauki o książce oraz spisy bibliograficzne związane z Polską poprzez tematykę lub nazwisko autora.

Początkowo opracowywana była w Państwowym Instytucie Książki w Łodzi, a po jego likwidacji w 1949 roku przejął ją Instytut Bibliograficzny Biblioteki Narodowej. Od rocznika, który objął piśmiennictwo za rok 1968 bibliografię podzielono na dwie części:

1. Bibliografia bibliografii i nauki o książce. II. Polska bibliografia bibliologiczna

Część I. Bibliografia bibliografii polskich

Obejmuje różnego rodzaju spisy bibliograficzne, przeglądy bibliograficzne oraz omówienia stanu badań, jeśli zawierają one omówienie piśmiennictwa.

Rejestruje zarówno bibliografie wydane w formie druków zwartych, jak i zamieszczane na łamach czasopism oraz załącznikowe. Rejestruje też katalogi bibliotek, wydawnicze, księgarskie Rejestruje bibliografie książek i czasopism oraz innych dokumentów, np. nut, map, patentów, mikrofilmów.

Układ:

1. Bibliografia bibliografii

2. Bibliografie ogólne

3. Bibliografie dziedzin i zagadnień

4. Bibliografie krajoznawcze, regionalne i lokalne oraz grup etnicznych

5. Bibliografie osobowe (podmiotowe i przedmiotowe)

6. Bibliografie zawartości poszczególnych czasopism

7. Katalogi księgarskie i wydawnicze

Na końcu znajdują się indeksy: alfabetyczny (nazwisk autorów, redaktorów, recenzentów oraz tytułów prac zbiorowych), przedmiotowy

Część II. Polska Bibliografia Bibliologiczna

Obejmuje piśmiennictwo z nauki o książce, dotyczące historii książki, jak i zagadnień współczesnych. Rejestruje prace naukowe i popularnonaukowe. Obejmuje wydawnictwa zwarte, artykuły z czasopism i prac zbiorowych, fragmenty publikacji. Nie uwzględnia artykułów z prasy codziennej i niektórych periodyków regionalnych.

Układ:

1. Nauka o książce

2. Informacja naukowa. Dokumentacja

3. Bibliografia

4. Struktura i dzieje książki

5. Wytwarzanie książki

6. Bibliotekarstwo

7. Użytkowanie książki

Na końcu znajdują się indeksy: alfabetyczny, przedmiotowy

- Od rocznika, który objął piśmiennictwo za rok 1980 (wyd. 1982) te dwie części omawianej bibliografii stanowią odrębne całości, nie są powiązane tytułem „Bibliografia bibliografii i nauki o książce”.

• Bibliografie retrospektywne z zakresu bibliologii, nauki o książce

1. Bednarska-Ruszajowa Krystyna: Das polnische Buchwesen Frankfurt am Main 1994.

- Jest bibliografią selektywna retrospektywną. Obejmuje 4119 pozycji od najstarszych polskich publikacji z tej dziedziny z początku XVII wieku (Krzysztof Warszewicki: reges, sancti, bellatores, scriptores Poloni, Rzym 1601) do roku 1885 łącznie.

- Układ działowy:

1. Nauka o książce

2. Bibliograficzne wydawnictwa informacyjne

3. Gatunki i typy książki

4. Zagadnienia ogólnobiblioteczne

5. Wytwarzanie książki

6. Rozpowszechnianie książki

7. Użytkowanie książki.

Działy dzielą się na liczne poddziały. W ramach działów i podziałów układ jest chronologiczny, a w ramach tego według nazwisk autorów, nazw miejscowości, nazwisk osób.

Nazwy działów są w języku niemieckim, ale na początku jest schemat układu także w języku polskim. Kierując się cyfrowymi oznaczeniami działów i poddziałów łatwo odszukać interesujący nas dział czy poddział. Pozycje, które mogą być zaklasyfikowane do kilku działów są we wszystkich tych działach powtarzane z pełnym opisem, ale z numerem, pod jakim wystąpiły po raz pierwszy.

- indeksy : alfabetyczny osób, rzeczowy osób i miejscowości

• BIBLIOGRAFIA ANALITYCZNA BIBLIOTEKOZNAWSTWA i INFORMACJI NAUKOWEJ (BABIN)

1. Geneza : w latach 1951-1954 ukazywała się jako „Przegląd Piśmiennictwa o Książce” w postaci powielanego maszynopisu i w niewielkim nakładzie. Redaktorami byli: Helena Hleb-Koszańska (1951-1953) i Jan Kossonogi (1954)., Henryk sawoniak w latach 1955-73. Klasyfikacja dostosowywana była każdorazowo do materiału zawartego w danym numerze. Rocznie ukazywało się 4-10 zeszytów ; etap drugi rozpoczął się od 1955 roku: „Przegląd Piśmiennictwa o Książce” zaczął się ukazywać jako dodatek do „Przeglądu Bibliotecznego”. etap trzeci - od 1969 roku ukazuje się pod obecnym tytułem. W latach 1955-1973 jego redaktorem był Henryk Sawoniak.

Do 1989 roku jeden zeszyt rocznie zawierał Wykaz ważniejszych książek zagranicznych. Był to wybór najbardziej wartościowych pozycji.

2.Układ rzeczowy : opisy bibliograficzne porządkowane są pod hasłami przedmiotowymi, ułożonymi alfabetycznie. Ich liczba i sformułowania zależne są od materiału zawartego w danym zeszycie. Poszczególne zeszyty mają własna kartę tytułową, spis treści, wykaz wykorzystanych czasopism oraz indeksy: autorski i przedmiotowy.

3.Opisy bibliograficzne są uzupełnione streszczeniami lub analizami wskazującymi ogólnie temat publikacji..

Ad 3) Międzynarodowe bibliografie z bibliotekoznawstwa i informacji naukowej

• LIBRARY and INFORMATION SCIENCE ABSTRACTS (LISA)

1. Geneza : międzynarodowa bieżąca bibliografia z bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Została zainicjowana w 1949 roku w Londynie jako Library Science Abstracts przez angielskich bibliotekarzy: Muriel Lock i Reginalda N. Lock, którzy wydawali ją jako prywatny serwis w latach 1949-1950. Bibliografia zamieszczała pierwsza analizy dokumentacyjne z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. W 1950 roku bibliografia została przejęta przez stowarzyszenie British Library Association.

2. Zakres tematyczny : bibliotekarstwo, użytkownicy, organizacje zawodowe, budownictwo biblioteczne, techniki biblioteczne, sieci biblioteczne, katalogowanie, komputeryzacja bibliotek, techniki informacyjne, badania naukowe z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa.

3. Struktura opisu bibliograficznego:

1. Numer abstraktu

2. Tytuł artykułu w języku oryginalnym

3. Tytuł artykułu w języku angielskim

4. Autor

5. Tytuł czasopisma

6. Tom, numer, rok

7. Strony

8. Abstrakt w języku angielskim

9. Inicjały autora abstraktu

4. Układ bibliograficzny według klasyfikacji systematycznej. Na końcu każdego zeszytu są indeksy:

• autorów

• tytułów czasopism

• rzeczowy

- Od 1975 roku podjęto zastosowano program komputerowy w opracowaniu bibliografii.

Obecnie wydawana jest jako baza bibliograficzna LISTA i udostępniana przez wydawnictwa elektroniczne, przykładowo SAGE, EBSCO na podstawie licencji udzielanym bibliotekom, np. Bibliotece Jagiellońskiej http://www.bj.uj.edu.pl/

• Zakres tematyczny: bibliotekoznawstwo, bibliometria i naukometria, informacja naukowa, zarządzanie informacją, systemy informacyjne w bibliotekach, standardy biblioteczne.

• Zasięg chronologiczny wydawniczy : uwzględnia piśmiennictwa z lat 60-tych XX wieku.

INDEKSY CYTOWAŃ

Są rodzajem bibliograficznych baz danych. Wskazują oprócz opisu danego dokumentu prace cytowane przez autora indeksowanej pracy. Pozwalają odpowiedzieć na pytania:

1. czy dana praca była przez kogoś cytowana, a jeśli tak to przez kogo, gdzie, kiedy i w jakiego typu publikacji

2. czy były recenzje danej pracy, gdzie i kiedy

3. kto pracuje aktualnie w danej dziedzinie, czy nad danym problemem

4. czy publikacje danego autora są cytowane, gdzie i przez kogo

5. kto po raz pierwszy zacytował daną pracę, gdzie i kiedy

a) SCIENCE CITATION INDEX (SCI)

1. Geneza: w 1963 roku został wydany pierwszy eksperymentalny rocznik opracowany przez Instytut Informacji Naukowej (Institute for Scientific Information - ISI) w Filadelfii. Materiał ten składał się z dwóch warstw: prac cytowanych i prac cytujących. Każdy kwartalny i roczny numer składał się z czterech zestawień:

1. spis autorów prac cytowanych (Citation Index)

2. spis źródeł, czyli prac z których cytowane pozycje są wymienione w Citation Index (Source Index)

3. indeks słów kluczowych występujących w tytułach i podtytułach prac cytowanych (Permuterm Subject Index)

4. wykaz instytucji, z którymi związani są autorzy cytowanych prac (Corporate Index)

W każdym numerze znajdowały się spisy czasopism:

1. alfabetyczny skrótów tytułów czasopism

2. alfabetyczny pełnych tytułów czasopism

3. alfabetyczny według nazw krajów, w których czasopisma są wydawane

4. według haseł klasowych

5. alfabetyczny wykaz pełnych tytułów czasopism wprowadzanych po raz pierwszy do zestawu źródeł SCI

W latach 70-tych pojawiły się kolejne indeksy cytowań:

1. Social Science Citation Index (SSCI) dla nauk społecznych

2. Arts & Humanities Citation Index (A&HCI) - dla nauk humanistycznyc i sztuki

Indeksy cytowań pozwalają:

1. uzyskać informacje o rozpowszechnianiu się danej publikacji

2. określić czas cytowania danej publikacji

3. określić aktywność wydawniczą poszczególnych ośrodków naukowych

4. określić priorytetowe dla danej dziedziny czasopisma naukowe

Udostępniane są w portalu wielodziedzinowym Thomson-Reuters za pośrednictwem ISI Web of Knowledge

http:// www.thomsonreuters.com

Polskie próby stworzenia indeksu cytowań: bazy ICSP: Indeks Cytowań Socjologii Polskiej (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu) oraz ARTON: Polska Literatura Humanistyczna (prace rozpoczęła Biblioteka Śląska w Katowicach, obecnie Konsorcjum złożone z 6 uniwersytetów). W Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego powstaje baza CYTBIN (Cytowania w Bibliotekoznawstwie i Informacji Naukowej). Indeksowane są tutaj czasopisma z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Za rok początkowy bazy przyjęto rok 2000. Uwzględniane są czasopisma: „Przegląd Biblioteczny”, „Zagadnienia Informacji Naukowej”, „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i technicznej”, „Bibliotekarz”, „Roczniki Biblioteczne”

b) ANNUAL BIBLIOGRAPHY of the HISTORY of the PRINTED BOOK and LIBRARIES (ABHB)

1. Geneza ukazuje się od 1973 roku jako rocznik.; jest bibliografią bieżącą z zakresu historii ksiązki.

W 1969 roku w Komitecie Książki Rzadkiej i Cennej działającym przy IFLA postanowiono skoordynować wysiłki poszczególnych krajów próbujących publikować bibliografie poświęcone historii książki. Powołano komitety narodowe, których zadaniem jest nadsyłanie co roku opisów artykułów z czasopism i książek z zakresu historii książki drukowanej, jakie ukazały się w danym kraju. W Polsce jest w Bibliotece Narodowej.

2.Budowa bibliografii: rejestruje książki i artykuły z czasopism, ale tylko naukowej wartości, pomija się publikacje popularnonaukowe i popularne.

Układ działowy :

1. Dzieła ogólne

2. Papier, atramenty, materiały drukarskie

3. Pismo i jego typy, odlewnie czcionek

4. Skład, maszyny drukarskie, drukarstwo

5. Ilustracja książki

6. Oprawa książek, introligatorstwo

7. Księgarstwo, edytorstwo

8. Bibliofilstwo i kolekcje książek

9. Biblioteki, bibliotekarstwo, instytucje książki

10. Prawnicze, ekonomiczne i społeczne aspekty książki

11. Gazety, czasopisma, czasopiśmiennictwo

12. Relacje z innymi naukami (np. filozofia, religioznawstwo, językoznawstwo, nauka o literaturze)

W poszczególnych działach układ jest następujący: najpierw ogólne, potem alfabetycznie według nazw krajów. W ramach poszczególnych krajów podział jest następujący:

• ogólne

• studia dotyczące miast i regionów

• studia dotyczące osób

Indeksy:

1. Autorów i tytułów prac zbiorowych i anonimowych

2. Nazw geograficznych i osobowych

Na początku jest spis uwzględnionych czasopism.

Od 2001 roku biblioteka narodowa Holandii, Koninhlike Bibliotheek (Haga) udostępnia bibliografię jako baze bibliograficzną Book History Online (BHO). http://www.kb.nl/bho/

• BULLETIN SIGNAL*TIQUE. 102: Science de l'information documentation

Bibliografia bieżąca z informacji naukowej ukazuje się od 1973 roku w formie miesięcznika.

Wydawnictwo obejmuje zawartość czasopism z nauk przyrodniczych oraz nauk humanistycznych i społecznych.

Opisy zawierają streszczenia rejestrowanych dokumentów.

Układ jest systematyczny

Indeksy w każdym zeszycie: autorski, przedmiotowy oraz rocznych kumulacjach.

Indeksy ukazują się także w rocznych kumulacjach.

• REFERATIVNYJ *URNAL. 59: Informatika

Jest to miesięcznik. Ukazuje się w Moskwie od 1962 roku

Jest bibliografią analityczną o zasięgu międzynarodowym. Wychodzi w kilkudziesięciu seriach dla różnych dyscyplin naukowych. Artykuły rejestruje się tutaj najwyżej z miesięcznym opóźnieniem w stosunku do czasu ich publikacji.

---