Ewa Skrzydło-Tefelska
Finansowanie Unii Europejskiej
Wprowadzenie
System organów finansowych, jak również metody finansowania struktur integracji europejskiej ulegały zmianom w toku ewolucji WE.
Obecny system finansowy UE jest skomplikowany ze względu na fakt, że
Struktury integracyjne stanowią kompleks organów, reguł i mechanizmów, których zadaniem jest nie tylko sfinansowanie działalności samych organizacji wspólnotowych, ale również różnorodnych polityk przewidzianych w traktatach.
Historia WE tłumaczy również kompleksowy charakter regulacji prawnych dotyczących kwestii finansowych.
W początkowym okresie trzy WE posiadały odrębne instytucje, które dopiero w 1965/67 r. zostały ostatecznie połączone we wspólny system instytucjonalny.
Ogólnie rzecz biorąc w okresie przed 1965/67 r. istniejące dwa systemy instytucji różniły się istotnie:
Bardziej zintegrowany system stworzony w ramach EWWiS
System o charakterze w większym stopniu międzyrządowym istniejący w ramach EWG i EWEA.
Także systemy finansowe istniejące w ramach WE w pierwszych latach ich funkcjonowania różniły się zasadniczo.
EWG i EWEA wykazy wały znaczące podobieństwa,
System EWWiS miał dwie charakterystyczne cechy odróżniające.
EWWiS poza możliwością zaciągania pożyczek, utrzymywała się głównie z tak zwanych podatków bezpośrednio pobieranych w przedsiębiorstwach podlegających władzy tej organizacji Podatek ten dotyczył różnego rodzaju produktów branży węgla oraz stali i był pobierany od ich przeciętnej wartości w wysokości nie przekraczającej l%.
EWWiS nie przyjmowała normalnego budżetu, a tylko prognozy finansowe, które obejmowały wyłącznie wydatki administracyjne przeznaczone na funkcjonowanie Wspólnoty. Pomimo tego EWWiS dysponowała również prawem prowadzenia specjalnych działań w zakresie podejmowania inwestycji czy badań. Prognozy były przyjmowane przez przewodniczących czterech instytucji Wspólnoty działających pod przewodnictwem Przewodniczącego Rady.
Najprostszy system finansowy istniał w tym okresie w ramach EWG.
Obejmował on jednolity budżet przyjmowany przez Radę, w którym mieściły się za równo wydatki na finansowanie samych instytucji, jak i wydatki przeznaczone na zadania wynikające z różnych polityk EWG (Europejski Fundusz Socjalny, FEOGA).
Jedynie niektóre wydatki interwencyjne były dokonywane poza budżetem poprzez EBI lub poprzez Europejski Fundusz Rozwoju.
Ponadto EWG mogła uzyskiwać środki finansowe z pożyczek.
W ramach EWEA istniały dwa odrębne budżety:
Budżet przeznaczony na funkcjonowanie samej Wspólnoty
Budżet na wydatki związane z badania mi i inwestycjami Podobnie jak EWG, EWEA przyjmowała jednolity budżet, a jedynie finansowanie niektórych instytucji było zapewnione przez środki pozabudżetowe (np. Agencja).
System różniących się reguł finansowych dotyczących poszczególnych organizacji uległ znacznej unifikacji po 196 5/67 r.
Okres ten charakteryzuje się tym, że
Zostały przeprowadzone głębokie reformy do tyczące instytucji,
Nastąpiło przejście od systemu finansów typowego dla klasycznej organizacji międzynarodowej, opartego na zasadzie dokonywania wpłat do budżetu organizacji przez same państwa członkowskie w postaci składek, do systemu finansów wewnętrznych opartego na dochodach własnych, zbliżonego do systemu finansowego państwa.
Na dokonanie tych zmian właśnie po 1965/67 r. złożyło się wiele przyczyn
Fuzja instytucji dokonana w oparciu o Traktat o fuzji z 8 kwietnia 1965 r. wywołała przede wszystkim potrzebę przeprowadzenia reformy systemu finansowego WE.
Składki członkowskie stopniowo były zastępowane przez własne dochody WE, poczynając w zasadzie od Traktatu Luksemburskiego z 22 kwietnia 1970
Zmiany wywołało wreszcie przeprowadzenie po raz pierwszy w 1979 r. bezpośrednich powszechnych wyborów do PE.
Poczynając od 1970 r. konieczne stało się ściślejsze kontrolowanie wydatków WE.
Wraz z rozwojem integracji, nowymi zadaniami oraz stopniowym poszerzaniem się integracji poprzez przyłączanie nowych państw członkowskich rosły wydatki, za czym nie nadążał zdecydowanie wzrost dochodów WE.
Nowym źródłem dochodów stał się wspólnotowy podatek VAT pobierany w wysokości wspólnie ustalanej przez państwa członkowskie.
Wszystkie reformy przeprowadzone w tym okresie znalazły wyraz w zmianach wprowadzanych do prawa pierwotnego, w szczególności do przepisów do tyczących finansów wspólnotowych.
Na mocy Traktatu Luksemburskiego z 1970 r. budżet badań i inwestycji EWEA został zintegrowany z finansami pozostałych WE, stając się wspólnym funduszem do spraw badań i inwestycji.
Dalsze zmiany zostały wprowadzone Traktatem Brukselskim z 22 lipca 1975 r., który rozszerzył uprawnienia budżetowe PE i zmodyfikował zasady kontroli finansowej, powołując do życia nową instytucję wspólnotową — Trybunał Obrachunkowy.
JAE zapowiedział reformę całości funduszy strukturalnych WE oraz doprowadził do przyjęcia wielu istotnych aktów prawa pochodnego dotyczących:
Dyscypliny finansów wspólnotowych poprzez reformę dochodów własnych (decyzja 88/3 76 z 24 czerwca 1988 r.)
Wzmocnienia dyscypliny budżetowej (decyzja 88/377 z 24 czerwca 1988 r.),
Reorganizacji funduszy strukturalnych i dotyczących działań interwencyjnych WE (rozporządzenie 2052/88 z 24 czerwca 1988 r. i rozporządzenia wykonawcze 4253 do 4256 z 31 grudnia 1988 r.
Traktat z Maastricht wprowadził jedynie drugorzędne zmiany do systemu finansów wspólnotowych. Wśród nich należy odnotować
Stworzenie Funduszu Spójności, umożliwiającego niektórym państwom realizację zadań inwestycyjnych.
Wprowadził także do TWE, jako ówczesny art. 201A, zasadę dyscypliny budżetowej. Zakazuje ona KE
Składania propozycji lub modyfikowania propozycji już złożonych aktów,
Podejmowania środków wykonawczych, które mogą w znaczący sposób wpłynąć na budżet, jeśli projektowane działania nic będą mogły być sfinansowane w ramach dochodów własnych WE.
W związku z faktem, że instytucje WE są wykorzystywane również do nowych form współpracy w II filarze, związane z tym wydatki administracyjne zostały automatycznie objęte budżetem.
Natomiast wydatki operacyjne mogą zostać włączone do budżetu za zgodą państw członkowskich. Jest to zgodne z wyrażoną w art. 268 ust. I i 2 TWE zasadą jedności budżetowej głosząc że wszystkie wydatki i dochody WE muszą być objęte jednym aktem, tj. budżetem UE.
Na mocy Protokołu o skutkach finansowych wygaśnięcia TEWWiS oraz o Funduszu Badawczym Węgla i Stali, dołączonego do TN, wszelkie zobowiązania i cały majątek EWWiS w stanie z 23 lipca 2002 r. przeszły z dniem 24 lipca 2002 r. na Wspólnotę Europejską. Stało się tak w związku z wygaśnięciem TEWWiS, który został podpisany na 50 lat i wolą państw członkowskich jego obowiązywanie nie zostało przedłużone na dalszy okres. Po zakończeniu likwidacji EVVWiS cały majątek i zobowiązania występujące w bilansie z 23 lipca 2002 r. stały się Majątkiem Funduszu Badań Węgla i Stali Dochód z tego Funduszu przeznaczony jest na prowadzenie poza ramowym programem badawczym prac badawczych w sektorach związanych z przemysłem węgla i stali
Podstawy prawne budżetu UE
Aktualnie podstawy prawne budżetu UE znajdują się w
Postanowieniach TWE
W aktach prawa pochodnego, a w szczególności w dwóch decyzjach Rady
z 31 października 1994 r. dotyczących zasobów własnych WE i dyscypliny budżetowej
Rozporządzeniu finansowym Rady z 21 grudnia 1977 r. dotyczącym budżetu ogólnego WE.
W kolejno uchwalanych od 1988 r. Porozumieniach międzyinstytucjonalnych zawierających prognozy finansowe. Są to:
I Pakiet Delors”a dotyczący lat 1988— 1992
I Pakiet Delors”a dotyczący lat 1993—1999. Zadaniem tych porozumień jest wyjaśnienie konfliktów kompetencyjnych, jakie powstają w postępowaniu budżetowym oraz ustalenie prognoz wieloletniego rozwoju wydatków. W prognozach następuje podział wydatków na sześć kategorii oraz określenie górnego ich pułapu dla każdej kategorii
Porozumienie międzyinstytucjonalne z 6 maja 1999 r. w sprawie dyscypliny budżetowej i usprawnienia procedury budżetowej, które weszło w życie 1 stycznia 2000 r.
W dniu 19.05.2003 r. wydane zostały wspólnie przez Parlament Europejski i Radę dwie decyzje:
2003!429/EC
2003/430/EC (obie opublikowane w Dz. Urz. UE z 14.06.2003 L 147).
Decyzje te zmieniają perspektywę finansową w związku z rozszerzeniem UE na lata 2004-2006. W rezultacie uległ zmianie Aneks I do Porozumienia Międzyinstytucjonalnego z 1999 r.
Dochody WE i UE
Na podstawie decyzji podjętej przez państwa członkowskie 21 kwietnia 1970 r. WE zostały wyposażone we własne źródła dochodów, zastępując w ten sposób tradycyjny system finansowania organizacji za pomocą składek członkowskich.
Zmiana ta dotyczyła w większym stopniu dochodów EWG i EWEA, ponieważ dochody EWWiS już w przeszłości w dużej mierze pochodziły z własnego źródła w postaci opodatkowania przedsiębiorstw produkujących węgiel i stal.
Głównymi źródłami dochodów WE stały się cła, opodatkowanie produktów rolnych oraz część podatku od wartości dodanej VAT pobieranego w państwach członkowskich, w wysokości 1%.
W następnych latach okazało się, że w toku funkcjonowania WE wydatki stale przewyższały dochody,
Pokrycie deficytu było możliwe jedynie poprzez podjęcie przez państwa członkowskie wspólnej decyzji, np. poprzez podwyższenie stawki pobieranego podatku VAT, jednak takiej decyzji państwa członkowskie nie podjęły.
W związku z powtarzającymi się kryzysami budżetowymi państwa członkowskie osiągnęły porozumienie w sprawie zwiększenia dochodów wspólnotowych na szczycie w Fontainebleau w 1984 r.
Był to jednak środek niewystarczający.
W obliczu powtarzających się nowych kryzysów finansowych na szczycie w Brukseli w 1988 r. przyjęto Porozumienie międzyinstytucjonalne w sprawie dyscypliny budżetowej i udoskonalenia procedury budżetowej, podpisane przez przewodniczących
Rady,
KE
FE.
Porozumienie to pomogło w osiągnięciu równowagi finansowej poprzez
Ustalenie perspektywy na lata 1988—1992
Dalsze rozszerzenie zakresu dochodów własnych WE.
Dalszy rozwój zasad w tej mierze był dorobkiem następnych szczytów państw członkowskich, które opierały się na Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z 1988 r. W szczególności szczyt w Edynburgu w 1992 r. nakreślił finansową perspektywę na lata 1993—1999.
Od Traktatu z Maastricht budżet jest finansowany w całości z dochodów własnych ustalanych przez Radę działającą jednomyślnie na podstawie propozycji KE i po zasięgnięciu opinii FE.
Przez długi okres jednak uzasadnione było odrębne rozważanie w ramach budżetu UE dochodów z jednej strony WE i EWEA, a z drugiej — dochodów EWWiS, opierających się w głównej mierze nadal na podatku nałożonym na przedsiębiorców produkujących węgiel i stal.
Obecnie główne dochody własne WE stanowią cła i podobne opłaty ustanowione wobec produktów importowanych z państw trzecich;
Cła,
Podatki
Opłaty pobierane od produktów rolnych, w tym podatek od produkcji cukru, którego celem jest subsydiowanie eksportu nadwyżki cukru do państw trzecich;
Część procentowo określona podatku VAT,
Dochód budżetowy ustalony w stosunku do PKB w każdym z państw członkowskich.
Największym źródłem dochodów był przez wiele lat dochód z podatku VAT, który obecnie schodzi na plan drugi wobec rosnącej roli dochodu budżetowego w postaci części PNB państw członkowskich.
Górna granica środków własnych dla dochodów wnoszonych przez państwa członkowskie wynosi obecnie około 1,27% PKB i do 2006 r. zostanie utrzymana na tym poziomie.
Do dodatkowych źródeł dochodów zaliczamy
Podatki od wynagrodzeń urzędników WE,
Dochody o charakterze administracyjnym, jak kary pieniężne, grzywny, darowizny, zysk od odsetek, dochody ze sprzedaży, najmu, także dochody z pożyczek oraz dochody uzyskiwane na podstawie środków rynku rolnego, np. wyrównanie zróżnicowanego poziomu cen artykułów rolnych między państwa mi członkowskimi
Wydatki WE i UE
W zakresie wydatków kluczowe znaczenie ma podział na
Wydatki obowiązkowe
Nieobowiązkowe,
Wynikający z art. 272 ust. 9 TWE.
Do wydatków obowiązkowych zaliczamy te, które zostały przewidziane, zarówno co do zasady, jak i w zakresie ich wysokości
Przez prawo pierwotne i pochodne,
W ramach zobowiązań międzynarodowych i prywatnoprawnych WE.
Natomiast wszystkie pozostałe wydatki są wydatkami nieobligatoryjnymi.
Wśród tych wydatków największą grupę, stanowiącą około 55% całego budżetu, obejmują wydatki na dofinansowanie rolnictwa w ramach WPR.
Do wydatków nieobligatoryjnych zaliczamy także wydatki na
Politykę socjalną, energetyczną,
Ochronę środowiska,
Ochronę zdrowia ludzi i zwierząt,
Wydatki na WPZiB
Z podziałem na wydatki obligatoryjne i nieobligatoryjne wiąże się rozdział kompetencji pomiędzy Radą i PE w zakresie ustalania budżetu.
W stosunku do wydatków obligatoryjnych, zgodnie z art. 272 ust. 5 TWE i art. 177 ust. 5 TEWEA „ prawo ostatecznej decyzji przysługuje Radzie,
W od niesieniu do wydatków nieobligatoryjnych PE może przegłosować Radę i przyjąć budżet większością trzech piątych oddanych głosów (art. 272 ust. 6 TWE i art. 177 ust. 6 TEWEA).
W przypadku wydatków nieobligatoryjnych, ich poziom na następny rok określa KE, a o kwotę tę mogą być podwyższone tego samego rodzaju wydatki roku bieżącego. PE może jednak odrzucić całość budżetu, nie godząc się na ta kie ograniczenie jego uprawnień przez KE, zgodnie z art. 272 ust. 8 TWE i art. 177 ust. 8 TEWEA.
W najbliższych latach największym wyzwaniem dla budżetu UE będą wydatki związane z finansowaniem przystąpienia nowych państw członkowskich.
Prognoza finansowa na lata 2000—2006, ustalona w ramach programu Agenda 2000 (zaproponowanego przez KE w lipcu 1997 r. i przyjętego przez Radę Europejską w marcu 1999 r.), przewiduje w związku z tym m.in. reformę funduszy strukturalnych oraz WPR.
Procedura budżetowa
Procedury budżetowe w ramach WE są długie i skomplikowane.
Wynika to z faktu, że każda z instytucji pragnie mieć jak największy wpływ na ustalenie budżetu, ponieważ rzeczywisty wpływ na wydatki określa jej pozycję wśród innych organów.
W ramach regulacji budżetowych, pewien zakres uprawnień uzyskały trzy instytucje:
Rada,
KE
PE.
Procedury budżetowe ewoluowały podobnie, jak system finansowy WE, początkowo w związku ze zmianą polegającą na odejściu od systemu składek członkowskich do systemu własnych dochodów WE, a w ostatnich latach w ramach wprowadzania dyscypliny budżetowej.
TWE określa obecnie procedurę budżetową w art. 272.
Przygotowanie budżetu
Do KE należy przygotowanie wstępnego projektu budżetu na nadchodzący rok finansowy, który biegnie od I stycznia do 31 grudnia kolejnego roku.
Prace nad wstępnym projektem budżetu KE rozpoczyna na rok przed przyjęciem budżetu.
Do I lipca roku poprzedzającego rok budżetowy każda instytucja przygotowuje i składa KE swój preliminarz wydatków.
KE łączy je we wstępny projekt budżetu i dołącza do niego swoją opinię.
Wstępny projekt jest prognozą dochodów i wydatków przygotowaną przez KE w rezultacie oceny przedstawionych jej preliminarzy poszczególnych instytucji
Przed ostatecznym przyjęciem przez KE, wstępny projekt budżetu jest poddawany dyskusjom pomiędzy KE, Radą i FE.
Wstępny projekt budżetu powinien być przedstawiony Radzie do I września roku poprzedzającego rok budżetowy.
W łonie Rady zajmuje się nim przede wszystkim Komitet Budżetowy Rady, a następnie COREPER.
Następnie Rada przyjmuje projekt budżetu, stanowiąc kwalifikowaną większością głosów.
W przypadku powstania konfliktu pomiędzy Radą i PE, dotyczącego podziału na wydatki obowiązkowe i nieobowiązkowe, wszczyna się procedurę koncyliacyjną z udziałem przedstawicieli obu zainteresowanych instytucji oraz KE.
Po przyjęciu wstępnego projektu budżetu przez Radę jest on przedstawiany PE najpóźniej 5 października roku poprzedzającego rok budżetowy.
Prace w PE i Rządzie, przyjęcie budżetu
W PE odbywa się pierwsze czytanie budżetu, chociaż PE zapoznał się już wcześniej z tym dokumentem, ponieważ był on z nim dyskutowany na etapie przyjmowania wstępnego projektu budżetu przez KE.
PE może w ciągu 45 dni ustosunkować się do otrzymanego projektu.
Sesja plenarna PE może doprowadzić do
Przyjęcia budżetu,
Zaproponowania poprawek do nieobowiązkowych wydatków budżetu
Zaproponowania poprawek do wydatków obowiązkowych.
Wprawdzie procedury budżetowe ograniczają wpływ PE na budżet, jednak FE od dawna walczy o zwiększenie zakresu wydatków nieobowiązkowych w relacji do obowiązkowych.
Jeśli na sesji plenarnej PE przyjmie projekt, budżet jest uchwalony.
Budżet uważany jest za przyjęty również wtedy, gdy PE w ciągu 45 dni od przedstawienia mu projektu budżetu ani go nie przyjmie, ani nie zaproponuje poprawek do wydatków obowiązkowych.
W przypadku, gdy PE wprowadza do budżetu poprawki, projekt wraca do Rady.
Rada wspólnie z KE rozważa projekt i w rezultacie może zachować się na trzy sposoby. W ramach tych procedur Rada stanowiąc większością kwalifikowaną:
Może odrzucić poprawki wprowadzone przez FE;
Może odrzucić poprawki proponowane przez FE do wydatków obowiązkowych, które nie zmieniają ogólnej sumy wydatków, a w przypadku, gdy tego nie zrobi poprawki pozostają w mocy;
Może zaakceptować poprawki FE do projektu budżetu, które podwyższaj ogólny poziom wydatków, lecz jeśli tego nie uczyni poprawki upadają.
Jeśli w ciągu 15 dni Rada nie zmieniła poprawek proponowanych przez PE i zaakceptowała proponowane poprawki PE, budżet uważa się za przyjęty.
Jeśli nie nastąpiło przyjęcie budżetu przez Radę budżet wraca do FE na drugie czytanie.
PE przysługuje prawo wykonania należnych mu opcji w ciągu 15 dni
Po pierwsze, może działając większością swoich członków i większością trzech piątych oddanych głosów odrzucić lub zmienić poprawki wniesione przez Radę do poprawek zaproponowanych przez FE po pierwszym czytaniu. Jeśli tego nie uczyni w ciągu powyżej wspomnianego okresu budżet jest uważany za ostatecznie przyjęty.
Największym zagrożeniem dla projektu budżetu i najdalej idącym uprawnieniem PE w toku prac nad budżetem jest możliwość odrzucenia projektu w całości i zażądania przedstawienia następnego projektu. Rada pragnąc nie dopuścić do takiej ewentualności prowadzi w takim przypadku intensywne negocjacje z FE.
Po zakończeniu procedury budżetowej Przewodniczący FE stwierdza, że budżet jest ostatecznie uchwalony.
Uchwała o przyjęciu budżetu nosi nazwę „Ostateczne przyjęcie budżetu ogólnego Unii Europejskiej na dany rok finansowy”.
Jest ona publikowana w „Dzienniku Urzędowym WE” w serii L (Legislacja).
W doktrynie przeważa pogląd, że nie ma ona charakteru aktu prawnego i jest wiążąca politycznie.
Wykonanie budżetu i kontrola nad jego wykonaniem
W przeszłości wykonanie budżetu prowadziło do wielu konfliktów, zwłaszcza dotyczących zagadnienia czy sam budżet stanowi dostateczną podstawę dla realizacji wydatków, czy też dla podjęcia nowych działań potrzebne jest wydanie odpowiedniego rozporządzenia.
Podnoszono również kwestię czy nie należy unikać wpisywania do budżetu wydatków, co do których wiadomo było, że wykraczają poza realne możliwości ich wykonania. Te kwestie zostały uregulowane w porozumieniach z 1982 i 1988 r.
Obowiązek wykonania budżetu spoczywa na KE.
Wykonanie budżetu musi pozostawać w zgodzie z rozporządzeniami finansowymi i innymi aktami prawnymi przyjętymi na podstawie art. 279 TWE.
Realizacja budżetu odbywa się w granicach otwartych kredytów, ustalonych w rozporządzeniach finansowych Rady.
Rozporządzenia te Rada przyjmuje jednomyślnie po skonsultowaniu się z FE i po zasięgnięciu opinii TO.
Wszystkie państwa członkowskie obowiązane są współdziałać z KE w wykonaniu budżetu.
Sprawowanie finansów w ramach WE podlega dwojakiego rodzaju kontroli
Pierwszy etap kontroli odbywa się w toku wykonania budżetu.
Zgodnie z rozporządzeniami finansowymi nie są dozwolone wydatki o charakterze nie regularnym, a nad wykonaniem tego zakazu oraz nad prawidłowością innych działań, podejmowanych przez zarządzających finansami, czuwają kontrolerzy finansowi oraz księgowi Kontrolerzy finansowi ustanawiani są przy każdej instytucji, w drodze mianowania przez nią samą, lecz w warunkach gwarantujących bezstronność w wykonywaniu funkcji przez kontrolera.
księgowi, sprawujący kontrolę bieżącą nad wydatkami, mogą zawiesić każdą płatność w warunkach przewidzianych w rozporządzeniach finansowych.
Każda instytucja rozlicza księgowego z wykonania jego zadań w okresach dwuletnich.
W końcu każdego roku finansowego KE przedkłada Radzie i FE sprawozdanie z wykonania budżetu oraz bilans finansowy obejmujący zestawienie aktywów i pasywów WE (art. 275 TWE).
Dokumenty te podlegają kontroli merytorycznej i politycznej.
Drugi etap kontroli nad wykonaniem budżetu odbywa się po zakończeniu roku finansowego.
Podstawową kontrolę a posteriori nad wykonaniem budżetu wykonuje TO kontrolujący dochody i wydatki WE co do ich zgodności z prawem i prawidłowości
Kontrolę ze strony TO uzupełnia kontrola ze strony Rady i FE.
na podstawie rekomendacji Rady podjętej większości kwalifikowaną, PE udziela absolutorium KE z wykonania budżetu za dany rok. Wykonując to uprawnienie wspólnie z Radą FE bierze pod uwagę rachunki i bilans finansowy sporządzony przez KE, jak również sprawozdanie TO za dany rok wraz z zapytaniami kierowanymi do instytucji i udzielonymi przez nią odpowiedziami
Przed udzieleniem absolutorium FE może przesłuchiwać komisarzy, natomiast KE ma obowiązek przekazywać FE wszelkie żądane dokumenty i informacje. Udzielając absolutorium FE może przekazać KE uwagi, które KE jest zobowiązana wykonać w maksymalnie możliwym zakresie. Powinna także uwzględnić wszelkie zalecenia odnoszące się do absolutorium, przekazane przez Radę.
Nie udzielenie KE absolutorium nie oznacza automatycznie, że komisarze zostają usunięci z urzędu. Taka uchwała FE może natomiast, jako ocena polityczna pracy KE, doprowadzić do uchwalenia wotum nieufności i w konsekwencji do dymisji KE.
FE odmówił udzielenia KE absolutorium trzykrotnie, dwa razy w latach 1979 i 1984 w odniesieniu do wykonania całego budżetu, a w 1982 r. w odniesieniu do budżetu uzupełniającego.
Szczególne zasady finansowania niektórych form działalności UE
Budżet badań i inwestycji
Podstawą dla stworzenia tego specjalnego budżetu był budżet badań i inwestycji istniejący w ramach EWEA w pierwszych latach funkcjonowania Wspólnoty.
Co do zasady podlega on, zgodnie z art. 91 rozporządzenia finansowego z 21 grudnia 1977 r., ogólnemu reżimowi finansowemu.
Szczegółowe postanowienia rozporządzenia zawierają również specjalne regulacje.
W szczególności chodzi tu o zasady finansowania badań, które zasadniczo mają być sfinansowane ze środków własnych Wspólnoty,
Możliwe jest finansowanie programów badań uzupełniających z wpłat państw członkowskich, które zgadzają się uczestniczyć w tych badaniach.
Wydatki budżetu badań i inwestycji w ramach EWEA były wyliczone w art. 174 ust. 2 TEWEA.
Zakres ich został poszerzony przez aneks do rozporządzenia z 1977 r. i obejmuje w szczególności
Bezpośrednie działania rozumiane jako programy badawcze finansowane integralnie przez budżet, a wykonywane w siedzibie Wspólnego Centrum Badań,
Pośrednie działania badawcze,
Finansowane częściowo przez budżet i realizowane w ramach kontraktów zawieranych z osobami trzecimi
Akcje wspólne realizowane co do zasady w poszczególnych państwach członkowskich, lecz koordynowane przez Wspólnotę, która poprzez budżet finansuje tylko wydatki administracyjne związane z wykonywaniem tych akcji
Europejski Bank Inwestycyjny
Działa obecnie na podstawie
Art. 266 i 267 TWE
Statutu.
Jest instytucją finansową (formalnie międzypaństwową, której członkami są wszystkie państwa członkowskie) o kompetencjach ogólnych, których zakres uległ poszerzeniu po podpisaniu Konwencji z Yaoundć i Lomć.
Siedziba Banku znajduje się w Luksemburgu.
Zadaniem EBI jest przyczynianie się do zrównoważonego rozwoju, na rzecz wspierania wspólnego rynku, w interesie ogólnym.
Realizując to zadanie EBI ułatwia, poprzez udzielanie pożyczek i gwarancji, finansowanie różnego rodzaju projektów we wszystkich dziedzinach gospodarki W szczególności chodzi tu o rozwój obszarów słabiej rozwiniętych, modernizację i restrukturyzację przedsiębiorstw, realizację programów, które ze względu na ich zakres, nie mogą być sfinansowane przez poszczególne państwa członkowskie.
Początkowo działania EBI były ograniczone do obszaru WE, a dzisiaj w określonych granicach, może działać również na rzecz krajów stowarzyszonych lub terytoriów zamorskich
Udziałowcami EBI są państwa członkowskie, w stosunku ustalonym zgodnie ze Statutem.
EBI może uzyskiwać środki z pożyczek udzielanych przez państwa członkowskie.
W przypadku podjęcia przez Radę uchwały większością kwalifikowaną w przedmiocie pożyczki, państwa członkowskie mają obowiązek udzielić Bankowi pomocy dla sfinansowania określonych projektów.
Fundusze strukturalne
Fundusze strukturalne zostały stworzone w oparciu o różne podstawy prawne i są finansowane przez kredyty wpisane do budżetu KE. Służą do finansowania różnego rodzaju działań specjalnych. Najważniejsze fundusze strukturalne to:
Europejski Fundusz Socjalny stworzony w oparciu o art. 146 TWE;
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolniczych (FEOGA) stworzony w oparciu o art. 34 ust. 3 TWE i rozporządzenie Rady z 4 kwietnia 1962 r. Trzeba zaznaczyć jednak, że część gwarancyjna funduszu nie wchodzi w skład funduszy strukturalnych;
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (FEDER) działa w oparciu o art. 160 TWE i rozporządzenie 1787/84 z 19 czerwca 1984 r.;
Fundusz Spójności został stworzony przez Traktat z Maastricht dla ren li zacji projektów w dziedzinie środowiska i transeuropejskich sieci traiis portowych, obecnie działa w oparciu o art. 161 TWE.
Zarząd funduszami strukturalnymi sprawuje KE przy pomocy trzech komitetów:
Komitetu konsultacyjnego,
Komitetu powołanego na mocy art. 147 TWI. w celu zarządzania Europejskim Funduszem Socjalnym
Komitetu zarządzającego.
Program Agenda 2000 zreformował w znacznym stopniu wspólnotowy system funduszy strukturalnych.
W latach 2000—2006 fundusze strukturalne dysponują łącznie kwotą ponad 195 mld euro.
Dodatkowo Fundusz Spójności dysponuje kwotą ponad 18 mld euro.
W związku z założeniami tego programu wydano zespół aktów prawa pochodnego:
Rozporządzenie 125 7/99 dotyczące FEOGA,
Rozporządzenie 1260/99 dotyczące ogólnych kwestii związanych z funduszami strukturalnymi,
Rozporządzenie 1261/99 dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
Rozporządzenie 1262/99 dotyczące Europejskiego Funduszu Spójności
Rozporządzenie 1263/99 dotyczące Instrumentu Finansowego dla Rybołówstwa
Nowe państwa członkowskie będą mogły korzystać z funduszy strukturalnych w ramach aktualnego budżetu funduszy obejmującego okres do 2006 r.
Państwa te, zgodnie z przewidywaniami, w większym stopniu korzystać będą z Funduszu Spójności z uwagi na fakt, że przeznaczony jest on głównie na finansowanie projektów w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury.
Ponadto, korzystanie z tego funduszu będzie łatwiejsze dla nowych członków z tego powodu, że obejmuje on projekty realizowane na poziomie krajowym a nie regionalnym oraz, że wymaga mniejszego zaangażowania finansowego po stronie beneficjentów funduszu w porównaniu z innymi funduszami strukturalnymi
Cele realizowane przez fundusze strukturalne ograniczono do trzech:
Wspieranie rozwoju strukturalnego i dopasowania regionów zacofanych;
Wspieranie transformacji gospodarczej i socjalnej regionów dotkniętych trudnościami strukturalnymi;
Dopasowanie i modernizacja systemów edukacji, szkolenia zawodowego i zatrudnienia oraz polityk w tych dziedzinach.
1