ELEMENTY WIEDZY O KULTURZE
Terminem kultura posługujemy się, jednak sam termin kultura jest przez nas różnie definiowany. Najwcześniej używano go w j.łac. w ! w. p.n.e. Cyceron używa terminu kultura - jest to uprawianie czegoś, rzymianie nadając to znaczenie mieli na myśli uprawianie gleby. Pojawia się inny kontekst tego terminu np. uprawa, doskonalenie naszej duszy. Od czasów rzymskich nie posługiwano się tym terminem, dopiero w wieku XVII u filozofa niemieckiego, teoretyka prawa Pufendorfa pojawił się. Używa on tego terminu po to aby przeciwstawić kulturę stanowi natury. Jest stan natury i kultury do którego zaliczał wynalazki, język, obyczaje, różne sztuki oraz kultura - oznacza różne formy organizacji społecznych obywatelskich i różne dla nich formy moralnych powinności, jest on czołowym teoretykiem prawa, kultura to wprowadzenie gatunku ludzkiego w ramy odpowiedniego porządku.
Najważniejszą dziedziną kultury jest sfera organizacji i obowiązków człowieka w danej strukturze organizacyjnej. Jest ono opisowym potraktowaniem stanu kultury, co do niej należy, Pufendorf dokonuje wartościowania kultury - co jest a co nie jest do niej przynależne.
Pogląd ten jest bardzo typowy dla potocznego rozumienia kultury. Ma on inne znaczenia w języku nauki a inne w potocznym. To co charakterystyczne potocznie - nadawanie senu wartościowania (np. kto jest a kto nie jest kulturalny) kultura stanowi przymiotnik wartościowania na ogół na „+”. W języku naukowym jest to niedopuszczalne, ma on wyłącznie sens opisowy.
Pufendorf opisuje i wartościuje kulturę. Bardziej refleksyjny i świadomy tego czym jest kultura był Johans Herder. Herder uważał kulturę za pewien etap ewolucyjnego procesu związanego z powstaniem gatunku ludzkiego.
Kultura to pewna uniwersalna gatunkowa właściwość ludzka. Posiada ją każdy należący do gatunku homo sapiens. Kultura ma taką właściwość, stanowi właściwy aparat przystosowania się do środowiska życia jednostki, pozwala on ludzkiej istocie dominować nad innymi gatunkami. Ważnym elementem kultury jest język, umożliwiający człowiekowi nie tylko komunikowanie się ale język który potrafi wyrażać złożone emocje, uczucia; gromadzić kumulować doświadczenia z wielu pokoleń. „Sztuka wyrażania idei za pomocą dźwięków …..
od umiejętności językowej zaczął się rozum człowieka”
Pierwszy, który z taką mocą zwraca uwagę na język, który pomaga mu wyrażać……
Podstawowy instrument poznania świata . Traktowanie kultury jako uniwersalne zjawisko pojawiające się tylko w obrębie gatunku ludzkiego. Przemyślenia te dają początek refleksji nad kulturą, która burzliwie zaczyna się popularyzować, rozwijać, w różnych językach europejskich kulturze nadawane są różne znaczenia.
w 19 wieku „kultura” słownik j niemieckiego” - Johan Adelung: Kultura to wysublimowanie moralnych i umysłowych władz człowieka
„Słownik Akademii Francuskiej”: kultura to zabiegi w dziedzinie umysłowej i artystycznej (już od czasów Woltera tak uważano)
W języku polskim po raz pierwszy pojawił się termin kultura w wieku XIX w dziele Joachima Lelewela „Wykład dziejów powszechnych” 1822-24 się ukazało. Istotą kultury jest historia, jest wiedza historyczna. Kultura to opowiadanie historii
o dziejach, o moralności, o religii, o sztuce, o nauce, o tym co wytworzyli ludzie w przeszłości. Dzieło Lelewela z 1822-24 ale w 1807 roku wydany jest :Słownik Języka polskiego” Lindego - nie ma w nim terminu kultura.
Pierwszym badaczem zjawisk kultury był Edward Taylor, amerykański antropolog kulturowy - w części socjolog, badał kultury prymitywne Indiańskie. On w swej pracy
pt.: ”Kultura prymitywna” - 1871 roku N. Jork napisał pierwszą definicję naukową:
„KULTURA lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczności.”
Definicja niezwykle szeroka, pojemna zasługująca na uwagę. Istotne jest w niej kojarzenie kultury z tym co przez człowieka jest nabywane, czego się uczy, socjalizacja, gdzie zachodzi uwewnętrznienie normy. Głębokie uwewnętrznienie - internalizacja.
Kultura to co wyuczone, wydaje się nam że z tym się urodziliśmy.
Jeżeli kulturą jest to co nabyte to on teraz wylicza to co nabywa: wiedzę, wierzenia, moralność, znajomość różnych obyczajów i wszystkie inne zdolności i nawyki, które się posiada.
Jeśli się coś nabywa to powstaje pytanie od kogo się uczę?, od kogo nabywam?
Nabyć, wyuczyć się czegoś można tylko w społeczeństwie. Coś charakterystyczne dla wielkiej liczby ludzi. Zwraca się uwagę, że to jest coś co jest wyuczone możemy nabyć tylko od społeczeństwa. Dał on początek długiemu szeregowi dyskusji nad naukową definicją kultury.
Niczego co dotyczy zjawisk społecznych nie da się zdefiniować!!!
Redefiniowanie terminu, ciągła zmienność definicji,
Często w tych definicjach pojawiają się podobne cechy zjawisk społecznych. Propozycji definicyjnych mnoży się.
Antropolog Alfred Croeber, który zadał sobie trud przeglądnięcia literatury światowej, znalazł 168 propozycji zdefiniowania kultury; rozpatrzył je i doszedł do wniosku że one dają się podzielić na 6 typów.
Definicje milczące
te które wyliczają co do kultury należy
Definicje historyczne
te definicje w których główny akcent kładzie się na tradycje i dorobek minionych pokoleń
Definicje normatywne
akcent położony hest na funkcję jakie kultura pełni w życiu społecznym, są one szczególnie spotykane w teoriach socjologicznych
Definicje psychologiczne
kładzie nacisk na psychiczne mechanizmy kształtowania kultury, uczenia się itp. Zwraca się uwagę na istnienie związku między osobowością jednostki a kulturą
Definicje strukturalistyczne
akcentują one całościowy charakter kultury, jej wszystkie elementy są……. Definicje charakterystyczne są w rodzaju badań ujmujących kulturę w sposób całościowy. Ujęcie atrybutywne - jest atrybutem przysługującym człowiekowi. Podejście dystrybutywne kultury uświadamiamy sobie, że to co nazywamy kulturą jest wewnętrzne zróżnicowanie przysługuje różnym grupom społecznym następuje podział, dystrybucja ludzkiej umiejętności w wytworzeniu kultury
Definicje genetyczne
kładziony jest akcent na społeczne zróżnicowanie kultury to produkt społecznego życia, ta definicja jest charakterystyczna dla podejścia dystrybutywnego.
Kultura w socjologii - jak jest ujmowana ???
Które zjawiska społeczne nabierają zmian kulturowych???
28.11.2004rok.
Każde zjawisko wytworzone przez człowieka zawsze uległe w czasie zmianom, zjawiska kultury również nie mają charakteru stałego.
Rzeczą charakterystyczna jest ciągłą zmiana definicji. Odkąd została użyta nazwa kultura definiowanie jej ulega ciągłej zmianie.
Badacze próbują ustalić ile to ukazało się różnych definicji tego co przez kulturę pojmować → istnieje 160 definicji!
Są elementy które zawsze pojawiają się w każdej definicji kultury, pojawia się zbiór tych samych wątków.
Kultura zawsze związana jest ludzka aktywnością, z myślącym, uczącym się człowiekiem. Jesteśmy przez to coś kształtowani, uczymy się, kultura służy nam do wyrażania naszych potrzeb, uczuć, do organizacji naszego życia w zbiorowości.
Alfred Weber - młodszy brat Maxa - wybitny specjalista z zakresu socjalizacji : ”Człowiek tworzy kulturę , jest jej nosicielem i odbiorcą, ale także manipuluje kulturą jako pewnym narzędziem w życiu społecznym / zbiorowym”. Ten wątek podkreśla bliski związek człowieka z kulturą, pojawia się jak cos stałego w definicjach kultury!
Uważa się że kultura jest zjawiskiem ponad jednostkowym, społecznym. Oznacza to że kultura jest zbiorem zjawisk społecznych istniejących tylko dzięki temu że żyjemy w społeczności, one by nigdy nie istniały gdybyśmy żyli na bezludnej wyspie. Nie było by odbiorcy, który by to zatrzymał, nie przekazał. Istnieje tylko w ramach zbiorowości, może być przekazywana w czasoprzestrzeni, kumulowana, zatrzymywana aby manipulować nią potrzebna jest grupa. Kultura jest mechanizmem organizacyjnym, życie społeczne jednostki.
Kultura jest regularna, oznacza to że zjawiska kulturowe są powtarzalne, dają się obserwować regularność reakcji, zachowań na otoczenie. Ona jest często poza naszą świadomością. Powtarzalność sprawia że zjawiska kulturowe można ujmować w generalizacje kulturowe, nie ma ona charakteru uniwersalnego, tym jest regularność pojawiająca się od…do…w…
o prawie społecznym takiej generalizacji mówi się że musi być związana z czasem i miejscem - generalizacja historyczna.
powtarzalność wzorów ma jeszcze jeden aspekt, może być postrzegana jako forma trwałości znaczenia tego wzoru w danych umysłach ma swoja komponentę świadomościową - odczuwamy przymus.
Powtarzalność wzorów zależy od mocy jego umocowania, jakie znaczenie do niego przypisujemy. Może się zdarzyć że w moim umyśle istnieje jakiś wzór zachowania, wiem o nim i ale w nim nie uczestniczę, omijam go! Zatem regularność zwykłą wiąże się z tym, że ludzie w danej zbiorowości mogą znać jakiś wzór i go stosować ale także mogą o tych wzorach wiedzieć znać je mniej więcej i wcale w nich nie uczestniczyć. Regularność, powtarzalność wzorów uczestników danej zbiorowości w powszechności danych wzorów jest sytuacja modelowa → kiedy nie ma to miejsca, mało istnieje elementów kultury które są powszechne , zawsze znajdzie się szereg osób znających wzór ale go nie stosujących co zrobić z powstawaniem nowych wzorów → każdy nowy wzór można postrzegać jako odchylenie zbiorowe bądź jednostkowe od sposobu myślenie itd.
Zwraca się zawsze uwagę iż kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych., jest czymś czego uczymy się , jest przekazywana w procesie uczenia się. Kulturowe reakcje na zjawisko fizyczne . skoro kultura jest zjawiskiem wyuczonym -> to można się jej uczyć w sposób celowy i świadomy ale również w sposób nie intencjonalny a nawet nieświadomy. Nabywanie wzoru kulturowego wynik naśladownictwa bądź świadomego, celowego instruktarzu.
KOD KULTUROWY = wiedza (zbiera z różnych źródeł, kod kulturowy w drodze instruktarzu nauka zasad kultury panującej w danej Grupie) intersubiektywne uzasadnienie czyli dostrzeżone przez wiele osób. +
jakość tej wiedzy - system wiedzy naukowej jest najlepszy ale nie doskonały, lepszej wiedzy nie mamy, wszystkie od naukowej są gorsze; wiedza to informacja o ludziach, rzeczach, działaniach +
schierarchizowane systemy wartości, normy wskazujące właściwe w określonych sytuacjach sposoby działania, myślenia; wartościowanie: sposób w jaki każdy z nas potrafi się odnieść do każdej rzeczy w sposób oceniający; ocenianie = wartościowanie. Aby dokonać oceny trzeba mieć wzorzec idealny. +
może należeć wszystko czego człowiek może się od innych ludzi nauczyć. To nie są tylko zachowania werbalne ale także zachowania wewnętrzne co nie jest łatwo uzewnętrzniane ale co łączy się z rozbudowanymi nas emocjami itp. W jaki sposób dany człowiek może sygnalizować czasem w sposób nieświadomy swój stan psychiczny.
Stałe elementy powtarzają się w definicjach kultury wystarczy zrozumieć ich istotę. W badaniach nad kulturą podejmuje się niekiedy specyficzne problemy związane z zjawiskami kultury które są pozadefinicyjne tworzą one perspektywy w których są badane. Są to istotne cechy zjawisk kulturowych wyznaczających kierunki i możliwość badań nad kulturą, pozwalających określić aspekt nadań kulturowych pozwalających na ustalenie perspektywy w której dokonuje się badań kulturowych.
1). Czas badania zjawiska kulturowego w czasie
2). Czas badania zjawiska kulturowego w przestrzeni
3). Można ją badać jako system
4). Badanie polegające na poszukiwaniu regularności
5). Badanie kultury w perspektywie adaptacji,
Adaptowanie homo sapiens w danej zbiorowości który ma swój własny kod kulturowy.
12.12.2004r.
A). Wartościujące pojęcie kultury dominuje zwłaszcza w wieku 19, podobnie wartościująco posługujemy się w języku potocznym. Zawiera ono w sobie zawsze ocenę poszczególnych ludzkich zbiorowości. Klasyfikuje je jako wyższe lub niższe, lepsze lub gorsze, bardziej lub mniej cywilizowane. Z takim ujęciem kultury wiąże się postrzeganie kultury jako zjawiska które się kumuluje narasta w toku dziejów, stopniowalna gradacyjne. W 18 wieku uważano że najwyższy poziom osiągnęła kultura w cywilizacji amerykańsko-europejskiej
Tak wartościująco rozróżniona kultura kojarzyła się zwykle ze światopoglądem kolonialnym, imperialnym.
Znajdowano wyjaśnienie w poczuciu misji, od wartościującego terminu - kultura urobiono wartościujący przymiotnik - kulturalny - jest tu informacja co jest podstawą.
wartościujące ujęci kultury związane jest z pojęciem zwykle obciążonym emocjonalnie właściwe dla języka potocznego.
B). Kultura jest używana odmiennie, ma charakter nie wartościujący, można ją używać jako pojęcie neutralne używa się do opisu rozmaitych kultur opisujących punkt widzenia służy badaniom, opisujący sens charakterystyczny jest dla myślenia naukowego.
Antropologia, socjologia kultury
Socjologia kultury - kulturę rozumie się jako zespół wielu wzajemnie ze sobą powiązanych elementów, warunkujących się wzajemnie itp. Należy to opisywać wyjaśniać ale nie warto go wartościować. Nic nie można mówić, że jedne są lepsze a drugie gorsze, jest to niekiedy posunięte tak daleko z nauk języka naukowego wyciąga się termin kultura pierwotna np. mówi się w zastępstwie o kulturach archaicznych.
Z ujęciem kultury wiąże się przymiotnik kulturowy.
Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury,
W nauce kultura jest ujmowana w sposób opisowy i może być analizowane wedle dwóch podstawowych sposobów:
Pierwszy preferuje traktować kulturę w sposób całościowy, to co wytwarza gatunek ludzki → stałą cecha, atrybut życia ludzkiego.
Postrzegane jest jako zmiana ludzkości jako gatunku.
Zmianę człowieka ale on jest przedstawicielem wspólnoty ludzkiej . w sensie atrybutywnym termin kultura występuje w l. poj. opisując zjawiska kulturowe można je traktować w sposób dystrybutywny, można też traktować jako zbiory cech i zjawisk występujących w jakiejś tam zbiorowości, pojawiają się różnice.
Dystrybucja kultury wewnętrznie dzieli kultury, jest używana zarówno w l.pij. jak i w l.mnogiej. W ujęciu dystrybutywnym zawsze musimy uściślić o jaką kulturę nam chodzi , możemy mówić o kulturze polskiej.
Kultura szczególnego typu np.. cechy kultury chłopskiej.
Zróżnicowanie kultury w wymiarze czasowym np. kultura renesansowa.
Wzór kulturowy daje się zróżnicować jako kultura miejsca.
Rozdział kultury w kategoriach, pewien podział zjawisk kulturowych umożliwia to eliminowanie wielu nieporozumień, będzie zróżnicowanie zjawisk kulturowych. Kultura materialna i zjawisk duchowe.
Kategorie kultury to działy kultury pojmowanej globalnie różnią się między sobą charakterem zjawisk kulturowych wchodzących w zakres tych kategorii. Kategorie kultury różnią się między sobą cechami zjawisk jakie ta kultura tworzy.
Trzy podstawowe kategorie kultury:
określana bywa CYWILIZACJĄ/PORZĄDEK TECHNOLOGICZNY/ KULT.RZECZYWISTOŚCI/KULT.MATERIALNA/Technologia
obszar racjonalizacji i intelektualizacji ludzkiego życia, nasze wytwory służą do podtrzymywania naszego ludzkiego życia, wytwarzane narzędzia przedmioty dzięki którym możemy przetrwać w naszym środowisku, wszystkie pomsły idee wytwory które pomagają nam podtrzymywać życie i w pewnym stopniu się od nich zabezpieczyć od tego środowiska.
Kategoria określana jako PORZĄDEK SPOŁECZNY/SFERA CECH AUTOTELICZNYCH/ KULT.SPOŁECZNA, SPOŁECZEŃSTWA/ SPOŁECZEŃSTWO
czyli zorganizowane w jakiś sposób kultury np. System normatywny, prawo moralność, religia, zwyczaj tradycja te wszystkie zjawiska wytwarzane przez człowieka, które stanowią pewną specyficzną klasę; ukierunkowane są na środowisko społeczne; swoiście społeczne. Nie dość że społeczne to jest jeszcze ukierunkowane na społeczeństwo. Zjawiska kulturowe swoiście społeczne są to różne formy stosunków społecznych (to co się dzieje między ludźmi w ich wewnętrznych układach) Państwo prawa, naród, moralność, systemy normatywne; są to wzory wedle których dochodzi do kontaktu ludzi miedzy sobą. Ukierunkowane na innych ludzi środowiska społecznego.
Bywa nazywany - KULTURĄ WARTOŚCI, KULTURĄ NIEMATERIALNĄ, PORZĄDEK KULTURALNY, IDEOLOGIA
to co dotyczy form funkcjonowania naszej świadomości, wysoce niejednolita i problematyczna; Alfred Weber (młodszy brat Max'a Webera ) twierdził iż: „właściwa kultura zaczyna się dopiero wtedy gdy życie wyzwoli się z konieczności i potrzeb, i przetworzy się w strukturę stojącą ponad nim, wtedy ludzie zaczynają działać na rzecz czegoś co jest zbędne z punktu widzenia utrzymania egzystencji a co odczuwają jako tej egzystencji ostateczny, najwyższy sens”.
czyli :
wszystkie te ludzkie wytwory, które nie służą do przeżycia w środowisku ani nie takie, które by nam pomagały w funkcjonowaniu w społeczeństwie, są bezużyteczne z punktu widzenia przyrody o społeczeństwa, zauważamy je gdy zabezpieczymy się przed tymi dwoma, Traktowane są jako właściwe wytwory kulturowe: „Właściwa kultura” należą do niej te wszystkie nasze wytwory w których następuje ekspresja, którymi dajemy sygnał innym o tym jak się czujemy wewnątrz; co jest albo w nas ważne a co nie, jakie są w nas emocje, w jaki sposób i czemu nadajemy sens.
Takie środki wyrażania swojej duchowności można wyrazić czynem, gestem, słowem, sztuką. Ta trzecia zjaw. Kulturowych polegająca na manifestowaniu swojej duchowności w sztuce bywa nazywana KULTURĄ SYMBOLICZNĄ, jest ona ekspresją naszego ducha; składają się na nie znaki, symbole (przedmioty) akty ludzkiego zachowania stanowiące korelat naszych postaw. Funkcje znaków istnieją w ludzkiej główce. Proces tworzenia i przekazywania oraz odbiorców znaków to inaczej proces „semiozy” niekiedy powiada się, że można odróżnić tworzenie znaków od bezrefleksyjnego i nie świadomie produkować znak → powtarzanie czegoś w sposób niekontrolowany możemy znaki tworzyć → sztuka tworzy znaki
nie powtarza ich.
Tworzenie znaków → cecha wyłącznie ludzka gatunkowa, człowiek → materia twórcza; znak to pewna forma symboliczna, posługujemy się nim, możliwe jest rozumienie się wzajemnie.