Popyt na pieniądz = Jaką ilość pieniędzy chcemy trzymać w postaci pieniężnej?

Popyt na pieniądz oznacza bezpośrednią potrzebę posiadania pieniądza.

Wyróżnia się trzy powody dla trzymania pieniędzy:

• Motyw transakcyjny -pieniądz jest nam bezpośrednio potrzeby do przeprowadzania transakcji

• Motyw przezorności -chęć posiadania pieniędzy ze względu na występujące nieprzewidziane sytuacje, jak awaria sprzętu.

• Motyw portfelowy (spekulacyjny) -utrzymywanie wolnych środków pieniędzy w celu zakupu
  w późniejszym terminie np. akcji -przyczyną takiej sytuacji jest oczekiwanie na zmianę ceny aktywa na bardziej korzystną dla nas.

Pojęcie pieniądza aktywnego oznacza zasoby gromadzone z powodów transakcyjnych oraz z przezorności.

Wpływ na kreowanie poziomu pieniądza aktywnego ma poziom dochodu narodowego (im większy tym większy jest popyt na zasoby pieniężne). Innym ważnym elementem wpływającym na transakcyjny i przezornościowy popyt jest częstotliwość wypłat (im rzadziej otrzymujemy wynagrodzenie, tym większe środki gromadzimy na przeprowadzenie transakcji oraz na nieprzewidziane wydarzenia).

Stopy procentowe także mają swój wpływ na popyt pieniądza. Im oprocentowanie będzie wyższe, tym chętniej będziemy gromadzić pieniądze na rachunkach, co będzie powodować zmniejszenie popytu pieniądza.

Pojęcie pieniądza pasywnego oznacza gromadzenie środków z powodów spekulacyjnych w oczekiwaniu na spadek interesujących nas cen aktywów.

Jeżeli cena danego aktywa jest atrakcyjna a jego wartość idzie w górę, wtedy popyt z powodów spekulacyjnych maleje (społeczeństwo jest zainteresowane ulokowaniem swoich oszczędności w akcjach i obligacjach).

Ceny papierów wartościowych są odwrotnie proporcjonalne do stopy procentowej.

Im wyższa cena, tym mniejszy odsetek stanowi wypłacane oprocentowanie. Wobec tego jeśli stopa procentowa jest wysoka, to spekulacyjny popyt na pieniądz będzie na niskim poziomie -ludziom opłacać się będzie zamienić gotówkę na akcje, w przypadku niskiej stopy procentowej popyt spekulacyjny będzie wysoki -społeczeństwo będzie oczekiwać korzystniejszej chwili na zakup aktywów pieniężnych.

Kurs waluty na również wpływ na spekulacyjny popyt. Jeśli nasza waluta umacnia się, to będziemy w stanie zakupić większą ilość obcej waluty.

Krzywa preferencji płynności:

Niższa stopa procentowa powoduje zwiększenie popytu na pieniądz (przede wszystkim spekulacyjnego).

Wzrost popytu z innych powodów (dochód narodowy, zmiana kursu walutowego) przesuwa krzywą preferencji płynności w prawo, a spadek popytu w lewą stronę.

L

Równowaga na rynku pieniądza

Równowaga na rynku pieniądza możliwa jest tylko wtedy, gdy realna podaż pieniądza jest równa realnemu popytowi na pieniądz. Osiągamy ją w wyniku zmiany stopy procentowej.

M_s

równowaga

M_{s -}krzywa podaży

L -krzywa popytu

Zbyt duża stopa procentowa powoduje sytuację, w której ludzie posiadają zbyt duże zasoby pieniężne w stosunku do swych potrzeb. Spowodowałoby to zwiększenie zapotrzebowania na różnego typu aktywa, co oczywiście podniosło by ich cenę i ostatecznie doprowadziło do spadku stopu procentowej.

Spadek ten spowodował by wzrost popytu, a zmniejszenie podaży (ruch po krzywej w dół) na rynku. Popyt na pieniądz wzrasta wtedy głównie ze względów spekulacyjnych. Społeczeństwu nie opłaca kupować się aktywów przy niskiej stopie procentowej. Sytuacja ta doprowadza do spadku stopu do poziomu R_e -oznacza to przywrócenie równowagi.

Zbyt mała stopa procentowa powoduje odwrotną sytuacją -społeczeństwo uważa, że ma za mało pieniędzy i z tego powodu pozbywa się aktywów, co ostatecznie spowoduje obniżkę ich cen -jednocześnie podnosząc stopę procentową -powrót do równowagi

Przesunięcie krzywych L lub M_s powoduje ustalenie nowego miejsca równowagi -nowy punkt przecięcia L i M_s

Wzrost podaży spowoduje spadek stopy, zwiększenie popytu powoduje wzrost stopy.

Równowaga na rynku walutowym

Kurs danej waluty na rynku jest kreowany przez popyt i podaż na tę walutę.

Możemy rozróżnić dwie sytuację:

1. Podaż przewyższa popyt

2. Popyt przewyższa podaż

W pierwszej sytuacji ilość waluty na rynku walutowym jest większa od zapotrzebowania na nią. Sytuacja taka doprowadzi do zmniejszenia jej ceny (mówimy wtedy, że waluta ulega deprecjacji).

W drugiej sytuacji zapotrzebowanie na walutę jest większe od tego, co rynek nam oferuje. Oczywistym skutkiem tego będzie wzrost kursu walutowego.

Sama zmiana podaży pieniądza ma także wpływ na kurs waluty.

Sytuacja w której podaż pieniądza rośnie, zaobserwujemy trzy zjawiska:

1. Z powodu nadmiaru pieniędzy (zwiększona podaż) - część pieniędzy zostanie przeznaczona na zakup aktywów zagranicznych. Skutkiem takiej operacji będzie zwiększenie podaży na naszą walutę na rynku zagranicznym.

2. Zwiększenie podaży powoduje nadwyżkę pieniądza na rynku krajowym, a to zmniejsza stopę procentową oraz powoduje zmniejszenie atrakcyjności aktywów krajowych w porównaniu z aktywami zagranicznymi. Rezultatem tej sytuacji będzie zwiększona podaż (zainteresowanie) na aktywa zagraniczne, czyli jednocześnie wzrost podaży naszej waluty na rynku walutowym. Należy jednak pamiętać, że zmniejszy to także zainteresowanie zagranicznych inwestorów w nasze aktywa, a to w rezultacie zmniejsza popyt na naszą walutę.

3. Zwiększona podaż naszej waluty spowoduje w końcu spadek kursu walutowego. Skutkiem tego będzie szybka chęć pozbycia się naszej waluty i zamiana jej na obcą w celu uniknięcia strat na deprecjacji (spadku kursu walutowego).

Zestawienie

Zmiana podaży pieniądza ma wpływ na zmiany stóp procentowych i kursu walutowego -wpływa to na aktywność w gospodarce.

Zwiększenie podaży pieniądza powoduje:

1. Spadek stopy procentowej w celu przywrócenia równowagi

2. Wzrost inwestycji (spadek stopy procentowej powoduje tańszy kredyt)

3. Spadek kursu walutowego (spadek stopy zwiększa popyt na zagraniczne aktywa, przez co zwiększa się podaż naszej waluty na rynku zagranicznym i spada jej cena)

4. Spadek kursu walutowego zwiększy zapotrzebowanie eksport, a zmniejszy popyt na import.

5. Wzrost eksportu i inwestycji przyniesie w rezultacie dodatkowe dopływy do ruchu okrężnego, spadek importu zmniejszy odpływy. Ostatecznie dzięki temu wzrośnie produkt narodowy oraz inflacja.

Polityka pieniężna

Kontrola podaży pieniądza w średnim i długim okresie czasu.

Podstawowym powodem wzrostu podaży jest rosnące zadłużenie państwa. Aby temu zapobiec rząd powinien ograniczyć wydatki sektora publicznego, a przez to i potrzeby pożyczkowe owego sektora.

Sektor publiczny może być finansowany w dwojaki sposób.

1. Przez pożyczki zaciągane w banku centralnym lub przez sprzedaż weksli sektorowi bankowemu (w takiej sytuacji podaż wzrośnie).

2. Przez emisję obligacji skarbowych emitowanych na rynek pozabankowy lub dla banków komercyjnych (podaż pozostaje bez zmian)

Sytuacja ta doprowadzi jednak do zjawiska zwanego „wypieraniem finansowym”.

Jeśli podaż pieniądza nie wzrośnie, wzrost popytu na kredyt spowodowany pożyczkami rządowymi wyprze pożyczki dla sektora prywatnego. W celu przyciągnięcia pieniędzy rząd będzie musiał zaoferować wyższe oprocentowanie samych obligacji. Następstwem będzie zwiększenie stóp procentowych dla sektora prywatnego -zmniejszy to zaciągane pożyczki i inwestycje.

Wypieranie finansowe oznacza sytuację, kiedy zwiększenie pożyczek zaciąganych przez rząd powoduje zmniejszenie funduszy dla sektora prywatnego

Krótkookresowa kontrola podaży pieniądza

Rozważmy teraz sytuację, gdy bank centralny będzie chciał prowadzić politykę bardziej restrykcyjną polegającą na zmniejszaniu popytu. Zachowanie to ma doprowadzić do przesunięcia równowagi (czyli przecięcie krzywej podaży i popytu) z punktu Ms do Ms'

Wyróżnić można 3 sposoby na osiągnięcie takiego celu:

1. kontrola podaży pieniądza

Oznacza to przesunięcie krzywej podaży z położenie Ms do Ms' (spowoduje to oczywiście wzrost stopy procentowej z r1 do 2)

2. kontrola stóp procentowych

Podniesienie stopy procentowej z r1 do r2 oraz manipulacja krzywą podaży (w celu zmniejszenia do poziomu Q2)

3. racjonowanie kredytu

Dzięki tej operacji utrzymamy stopę procentową na tym samym poziomie r1, ale zmniejszymy podaż do Q2

Jak tego dokonać w praktyce?

Techniki kontroli podaży pieniądza

Wymienione poniżej sposoby na kontrolę poziomu podaży mają cechę, która ich łączy - polega ona na manipulacji zasobami płynnymi będącymi w posiadaniu systemu bankowego. Manipulacja ta ma wpływ z kolei na ilość kredytów udzielanych przez banki (czyli na zwiększenie/zmniejszenie podaży).

1. Operacje otwartego rynku to skup lub sprzedaż przez bank centralny obligacji, bonów, bądź weksli wydanych przez rząd.

Sprzedaż tych papierów wartościowych powoduje zmniejszenie podaży pieniądza -osoby, które je kupią pobiorą na ten cel pieniądze ze swoich rachunków bankowych, co w rezultacie zmniejsza podaż (ilość pieniędzy na rachunkach bankowych komercyjnych). Jeżeli taka operacja doprowadzi do spadku rezerw bankowych, to banki będą musiały ograniczyć kredyty, co również spowoduje spadek podaży (mnożnikowo).

2. Konwersja długu publicznego to sprzedaż większej ilości obligacji niż weksli przez bank centralny -oznacza zamianę jednej - bardziej płynnej formy zadłużenia na inną (mniej płynną).

Obligacje są mniej płynne niż weksle, maleje dzięki temu i płynność banków. Mniejsza płynność oznacza w rezultacie redukcję podaży.

3. Depozyty specjalne - ograniczenie podaży poprzez przymusowe zamrożenie części pieniędzy banków komercyjnych na rachunku banku centralnego.

Pieniądze zgromadzone na rachunku banku centralnego można wycofać jedynie za zgodą władzy monetarnej Dzięki temu rozwiązaniu płynność banków komercyjnych jest ograniczana co powoduje obniżenie zdolności kredytowej.

Techniki kontroli stóp procentowych

Zmiana stopy procentowej wpływa na popyt na kredyt, co skłania banki do odpowiedniego dostosowania wielkości kredytów. Zmienia się w ten sposób podaż pieniądza.

Zwiększanie stóp procentowych powoduje spadek podaży. Przeciwnie jest oczywiście, gdy stopy procentowe maleją.

Każda zmiana stóp procentowych jest wsparta transakcjami „repo” i operacjami otwartego rynku.

Transakcje repo polegają na zakupie przez bank centralny od banków komercyjnych papierów wartościowych z jednoczesną umową odsprzedaży tych pap. wart. tym samym bankom w terminie uzgodnionym w umowie.

Różnica pomiędzy ceną sprzedaży a ceną zakupu jest odzwierciedleniem nowych stóp i ustala ją bank centralny. W ten oto sposób wpływa to na poziom stóp procentowych całego systemu bankowego.

Celem operacji otwartego rynku i transakcji repo jest ograniczenie płynności banków i przyjęcie nowych stóp.

Techniki racjonowania kredytu

W sytuacji, gdy występuje nadwyżka popytu władze mogą postanowić racjonować kredyt. Wykonanie tego realizuje się przez nakazanie bankom komercyjnym ograniczenie realizowanych kredytów do określonych kwot. Poza tym władze mogą także ograniczać sprzedaż ratalną narzucając poziom minimalnej raty lub regulując niekorzystnie termin spłaty.

Techniki racjonowania kredytu stosowało się już jakiś czas temu i w dzisiejszych czasach odchodzi się od tej metody. Główną metodą regulacji poziomu podaży jest zmiana stóp procentowych.

Efektywność polityki pieniężnej

Regulowanie podaży pieniądza w średnim i długim okresie

Stała kontrola poziomu podaży pieniądza jest rzeczą trudną. Aby ograniczyć wzrost podaży należy pamiętać o prowadzeniu polityki zmierzającej ku zmniejszeniu deficytu sektora publicznego. Cięcia budżetowe nie są jednak dobrze odbierane przez ludzi, ponieważ to oni odczuwają na co dzień ich skutki. Należy także pamiętać, że takie cięcia nie są rzeczą łatwą, ponieważ większość wydatków jest ustalana ze sporym wyprzedzeniem - niełatwo je z tego powodu zredukować lub zlikwidować.

Im mniej skuteczna jest kontrola deficytu, tym rząd musi więcej pożyczać używając narzędzia emisji obligacji. Oznacza to niestety pojawienie się efektu wypierania, zwiększenia stóp procentowych, a także rosnący dług publiczny.

Kontrolowanie obiegu pieniężnego w krótkim czasie

We wcześniejszych latach w celu utrzymania podaży rząd starał się racjonować kredyt. Miało to jednak swoje wady:

1. Racjonowanie kredytu powoduje nadwyżki płynności. Racjonowanie musi dotyczyć wszystkich banków i instytucji finansowych, w przeciwnym razie klienci odwrócą się od krajowych banków i zdecydują się na kredyt w zagranicznym banku nie objętym programem racjonowania. Im system bankowy naszego państwa jest bardziej skomplikowany, tym trudniej jest rozciągnąć racjonowanie na wszystkie banki i instytucje.

2. Banki mając dużą płynność mogą opierać się kontroli kredytowej i znaleźć sposób na ominięcie racjonowania.

3. Kontrola kredytów w postaci sprzedaży ratalnej może mieć bardzo duży i niekorzystny wpływ na branże przemysłowe, gdzie sprzedaż jest głównie oparta na tym systemie.

Do czasu, gdy klienci będą chcieli korzystać z kredytów bankowych, banki znajdą sposób na ominięcie racjonowania. Oznacza to, że podaż (w krótkim okresie) będzie określana przez popyt (zainteresowanie klientów kredytami). Wobec powyższych argumentów władze wolą kontrolować poziom stóp procentowych niż stosować ograniczanie kredytów.

Efektywność zmian stopy procentowej

Stopa procentowa jest dzisiaj podstawowym operatorem regulacji obiegu pieniężnego. Nie jest to jednak narzędzie idealne. Problemem jest tutaj sztywność popytu na kredyt.

Problem sztywności popytu na kredyt spowodowane jest faktem, iż zmniejszenie popytu wymaga dużego wzrostu stóp procentowych.

Zwiększenie stóp procentowych w celu ograniczenia popytu na kredyt przyniesie także negatywne skutki:

1. Może zniechęcić do inwestycji (ogranicza to wzrost gospodarczy).

2. Zwiększone zostają koszty utrzymania domów, jak i koszty produkcji.

3. Zły odbiór społeczeństwa. Ludzie nie chcą płacić dużych odsetek od ujemnego salda na rachunku.

4. Koszty związane z emisją obligacji koniecznych do ograniczania płynności banków.

5. Przyciąganie kapitału zagranicznego, co podnosi kurs waluty i jest niekorzystne dla firm nastawionych na eksport (firmy te konkurują przecież z importem).

Przyczyny sztywności popytu na kredyt:

1. Wzrost stóp może pogłębić recesję i zmusić do zaciągania kredytów ratujących firmę - „kredytów rozpaczy”.

2. Potrzeba czasu, aby zapotrzebowanie na kredyt zmalało, a także aby spłacić stare zadłużenia.

Przyczyny niestabilności popytu (spekulacje):

1. Społeczeństwo może uważać, że wzrost stop procentowych spowoduje spadek cen obligacji. Wobec tego wzrośnie popyt na pieniądz - ludzie będą chcieli trzymać więcej aktywów w formie płynnej.

2. Społeczeństwo może uznać, że kurs walutowy wzrośnie, wobec tego zakupią swą walutę, gdy jest jeszcze stosunkowo tania -spowoduje to wzrost popytu.

3. Jeżeli przewiduje się wzrost inflacji, to może wzrosnąć popyt na pieniądz transakcyjny. Społeczeństwu opłaca się zakupić dane dobra przed wzrostem cen.

4. Jeżeli gospodarka będzie rozwijać się szybciej, popyt na kredyt wzrośnie z powodu chęci powiększenia inwestycji.

Spekulacja na rynku jest bardzo ciężka do określenia. Zależy ona od wielu niekontrolowanych czynników jak choćby wydarzeń politycznych czy plotek.

Ważnym elementem o którym władze muszą pamiętać jest fakt, że częsta zmiana stóp procentowych działa niekorzystnie na zaufanie w gospodarce i zniechęca do inwestowania na dłuższy okres czasu.

Skuteczność polityki pieniężnej

Polityka pieniężna nie jest skutecznym narzędziem kontroli popytu globalnego (czyli ogólny poziom popytu na krajowe produkty). Skuteczność jej maleje, gdy jest sprzeczna z oczekiwaniami konsumentów lub gdy jest opóźniona.

Ekspansyjna polityka pieniężna jest jeszcze mniej skuteczna. Jeżeli gospodarka pogrążona jest w recesji, to niezależnie od spadku stóp procentowych, nie zmusimy przedsiębiorstw do zaciągania zobowiązań (kredytów) wobec banków.

Mimo tego zmiany stóp procentowych okazują się najlepszym sposobem na regulowanie poziomu gospodarki państwa. Nie występują tu opóźnienia czasowe i zmiany można wprowadzać w każdej chwili. Gdy inflacja rośnie bank podnosi stopy, spadek inflacji obniża je. Jest to jednak gwarancja, że inflacja pozostaje pod kontrolą , a to jest bardzo ważne dla uczestników rynku.

L

Pieniądz

M_e

R_e

R₂

R₁

Q₂ Q₁

Pieniądz

Całkowite zasoby pieniężne

L

Stopa procentowa

M_s^' M_s

---