WOS - KONSTYTUCJE POLSKI

Konstytucja- nadrzędny akt normatywny i podstawowy akt określający wszystkie prawa RP

Konstytucja ukazuje sposób organizowania i działania głównych organów państwa. Definiuje status prawny obywateli i ich wpływ na politykę kraju. Do uchwalenia konstytucji potrzebna jest specjalna procedura- powołane Zgromadzenie Narodowe( Sejm i Senat- 560 os.) uchwala konstytucję większością kwalifikowaną 2/3 z ZN (ok. 400 os.)

Konstytucje RP:

• 1791 - Konstytucja 3 maja( nie przeszła)

• Wprowadzała dziedziczność monarchii

• Ustanawiała system stanowy z uprzywilejowaną szlachtą

• Ustanowiła w PL ustrój monarchii parlamentarnej

• 22.07.1807- Konstytucja Księstwa Warszawskiego

• Oktrojowana- nadawana odgórnie przez obcego władcę bez udziału polskich władz

• Ustrój monarchii parlamentarnej

• Władca: przedstawiciel dynastii Wettinów

• 1815 - Konstytucja Królestwa Polskiego

• Oktrojowana

• Autor: car Rosji- Aleksander I - narzucił konstytucję

• Nadawała charakter unii personalnej Polska- Rosja

• 02.1919 - Konstytucja mała

• 17.03.1921 - Konstytucja Marcowa

• 2.08.1926- nowela sierpniowa po przewrocie majowym

• 27.04.1935- Konstytucja Kwietniowa

• 22.07.1952 - Konstytucja PRL

• Jednolita władza państwowa

• Państwo - najwyższa wartość

• Nie zapewnia jednostce ochrony

• Zasada ludowładztwa- podmiotem władzy zostaje lud pracujący miast i wsi

• Naczelny organ władzy - nadrzędny Sejm i rada państwowa

• Mówiła że polska jest krajem socjalistycznym

• Wzorowana na konstytucji z 1936r.

• Wprowadzała system społeczno ekonomiczny oparty na władzy państwowej (państwo przejmuje majątek)

• Centralizacja władzy - likwidacja urzędu prezydenta, wyższej izby parlamentu

• Całość władzy została skupiona w komitecie centralnym polskiej zjednoczonej partii robotniczej, na której czele stal pierwszy sekretach

• Odrzucała pluralizm na rzecz jednolitości władzy skupionej w I izbowym sejmie

• Brakowało pojęcie suwerenności kraju

• 17.10.1992- mała konstytucja, autor: Lech Wałęsa

• Przywracała prezydenta, 2 izbowy sejm i koronę orzełkowi

• 2.04.1997- uchwalono tekst konstytucji przez Zgromadzenie Narodowe

• 25.05.97- przeprowadzono referendum 52,5% za z 42% głosujących

• 16.07.97- podpisanie przez prezydenta

• 17.04.97- weszła w życie

Konstytucja składa się z:

• Preambuły,

• 13 rozdziałów

• 243 artykułów

Tekst preambuły odnosi się do następujących wartości:

• Suwerenność państwa

• Wartości chrześcijańskich, istoty Boga; invocatio dei- inwokacja do Boga

• Historii i przeszłości

• Godności człowieka

Rozdziały I- o RP, II- prawa i obowiązki obywatela

Wszystkie państwa demokratyczne mają w obowiązku gwarantować swoim obywatelom wolność i prawa, ale również nakładać obowiązki.

Prawa i wolności osobiste:

• Ochrona życia i zakaz eksperymentów bez uprzedniej zgody człowieka

• Zakaz tortur, okrutnego traktowania i kar cielesnych

• Ograniczenie wolności tylko na mocy wyroku sądowego

• Prawa do sprawiedliwego i jawnego procesu sądowego

• Lex retro non agit- prawo nie działa wstecz

• Swoboda poruszania się po terytorium kraju, prawo wyboru miejsca zamieszkania

• Wonność sumienia i wyznania

• Wolność wyrażania poglądów

Prawa i wolności polityczne:

• Wolność zrzeszania się

• Wolność organizacji zgromadzeń publicznych

• Prawa wyborcze

• Prawa składania skarg i petycji

Prawa i wolności ekonomiczne, socjalne, kulturalne:

• Prawo do nauki, która do 18 r.ż. jest obowiązkowa

Obowiązki obywatela:

• Wierność RP oraz troski o dobro wspólne

• Przestrzeganie praw RP

• Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych

• Obrona ojczyzny

• Dbanie o stan środowiska

Kadencja obu izb jest równoległa i trwa 4 lata. Sejm - 460 członków, senat 100 senatorów.

Datę wyborów wyznacza prezydent najwcześniej 90 dni przed końcem kadencji, najpóźniej 30 dni do końca kadencji.

Art96. Konstytucji RP : wybory do sejmu są:

• Powszechne- wszyscy biorą udział z wyjątkiem:

• Osób pozbawionych praw politycznych

• Ludzi bez polskiego obywatelstwa

• Nie posiadających 18 r.ż.

• Równe- siła każdego głosu jest taka sama

• Bezpośrednie- głos wyborcy bezpośrednio decyduje o wyniku

• Tajne- akt głosowania powinien zapewniać swobodę i nieskrępowanie

• Proporcjonalność- wybory na listę (partię)

Większości parlamentarne:

• Zwykła- za>przeciw

• Bezwzględna za>przeciw +wstrzymane np. do uzyskania votum zaufania

• Kwalifikowane

• 2/3 do uchwalenia konstytucji

• 3/5

Czynne prawo wyborcze- prawo przysługujące obywatelom polski umożliwiające oddanie głosu na swojego kandydata do wyborów samorządu terytorialnego lub do udziały w referendum. Osoba w dniu wyborów musi mieć ukończone 18 r.ż. Prawa tego nie posiadają osoby, które prawomocnym orzeczeniem sądu są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych oraz wyborczych

Bierne prawo wyborcze - prawo do kandydowania, kandydować mogą osoby posiadające obywatelstwo polskie oraz czynne prawo wyborcze oraz spełniają wymagane kryterium wiekowe.

Cenzusy wiekowe obowiązujące w Polsce

• do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw - 18 lat ukończone w dniu wyborów

• do Sejmu - 21 lat

• do Parlamentu Europejskiego - 21 lat

• na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta - 25 lat

• do Senatu - 30 lat

• na urząd prezydenta Rzeczypospolitej - 35 lat

Funkcje parlamentu:

• ustrojodawcza- prawo parlamentu do zmiany ustroju politycznego poprzez zmiane konstytucji

Inicjatywę w zmianie konstytucji ma: 1/5 sejmu, senat, prezydent. By uchwalić zmianę potrzeba 2/3 głosów Zgromadzenia Narodowego

• ustawodawcza- uchwalanie aktów prawnych, ustaw mających regulować wszystkie sprawy w państwie

Inicjatywę ustawodawczą mają : posłowie min 15 os., senat, prezydent, Rada Ministrów, 100 tys obywateli

• kreacyjna- wybór organów państwowych. Sejm powołuje: Rade Ministrów, sędzię trybunały konstytucyjnego i trybunały stanu, prezesa NBP, prezesów: Najwyższej izby kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Generalnego Inspektora ochrony danych osobowych , członków krajowej rady radiofonii i telewizji

• kontrolna- przysługuje sejmowi, która ma prawo kontrolować rząd i inne organy

Formy kontroli:

• absolutorium- decyzja uprawnionego organu ( parlamentu, walnego zgromadzenia) wyrażająca pozytywna ocenę działalności finansowej w określonym czasie organu wykonawczego ( rządu, zarządów)

• komisja śledcza- powoływana w celu zbadania określonej sprawy, ma prawo do przesłuchiwania świadków w trybie określonym przez kodeks postępowania karnego

Zgromadzenie Narodowe (sejm i senat wspólnie obradujący ) zbiera się w następujących wypadkach:

• postawienie prezydenta w stan oskarżenia

• uznanie prezydenta za niezdolnego do wykonywania urzędu

• odebranie przysięgi od nowo wybranego prezydenta

• wysłuchanie orędzia prezydenta

konwent seniorów- organ RP koordynujący współpracę klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem praz Sejmu. W skład konwentu wchodzą: Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wice przewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień oraz klubów parlamentarnych ( skupiających co najmniej 15 os) W posiedzeniu bierze udział Szef kancelarii sejmu. Konwent pełni rolę opiniodawczą w zakresie: projektów prac Sejmu, terminarza obrad Sejmu, wniosków w sprawie wyborów organów Sejmu, zadań i przebiegu prac kancelarii sejmu. Posiedzenia zwołuje Marszałek Sejmu na wniosek klubu reprezentatywnego lub grupy co najmniej 15 posłów.

Organy wewnętrzne sejmu:

• marszałek sejmu- organizuje pracę sejmu i jemu przewodzi, marszałek wybierany spośród posłów na I posiedzeniu

• prezydium sejmu- tworzą marszałkowie i wice marszałkowie, organizują prace sejmu

• konwent seniorów- składa się z prezydium oraz przewodniczących klubów parlamentarnych, opiniuje prace sejmu , ustala porządek posiedzeń

Prezydent:

• najwyższy przedstawiciel RP i gwarant ciągłości władzy państwowej

• jest wybierany na 5 letnią kadencje w wyborach powszechnych, tajnych , równych i bezpośrednich; może być ponownie wybrany tylko raz

Prezydencji po 89

`89/90- Wojciech Jaruzelski

90-95- Lech Wałęsa

95-05 Aleksander Kwaśniewski

05-10 Lech Kaczyński

2010- Bronisław Komorowski

Aby móc kandydować na prezydenta należy mieć:

• 35 r. ż

• Pełnię praw wyborczych

• Posiadać polskie obywatelstwo

Wybory na prezydenta zarządza Marszałek Sejmu. Kandydat na prezydenta zgłasza co najmniej 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

Aby postawić prezydenta w stan oskarżenia

1. Podpisy pod wnioskiem 140 deputowanych ZN

2. Zebranie ZN

1. Jeśli większością2/3 orzeknie że prezydent skłamał lub złamał konstytucję

3. Wniosek trafia do Trybunały Stanu

4. Trybunał Stanu decyduje co zrobić z Prezydentem.

Tradycyjne prawa prezydenta:

• Nadawanie obywatelstwa polskiego

• Nadawanie orderów i odznaczeń

• Prawo łaski

• Nadawanie tytułów profesorskich

---