1. Wartości - własności lub cechy opisujące przedmiot np. kobieta, Azjatka, inteligentna

2. Zmienne - logiczne pogrupowania wartości. Mężczyzna i kobieta - wartości, płeć - zmienna.

3. Zmienna niezależna - np. uprzedzenia zależą od czegoś i dlatego nazywamy je zmienną zależną. To od czego zmienna zależna zależy jest zmienną niezależną.

4. Wyjaśnienie idiograficzne - rodzaj przyczynowego rozumowania, wyjaśnianie jakiejś sytuacji wyczerpująco.

5. Wyjaśnienie nomotetyczne - szuka wyjaśnień w sposób ekonomiczny, używając tylko jednego lub kilku czynników wyjaśniających dla pewnej klasy sytuacji niż dla pojedynczych przypadków. Cząstkowe a nie kompletne wyjaśnienie.

6. Indukcja - rozumowanie, które przechodzi od tego co konkretne do tego co ogólne, od szczegółowych obserwacji do odkrycia prawidłowości, które odzwierciedlają pewien stopień uporządkowania wszystkich danych zdarzeń. Budowa teorii indukcyjnej - obserwacja aspektów życia społecznego, próba odkrycia prawidłowości, które mogą wskazywać na pewne względnie uniwersalne zasady

7. Dedukcja - przechodzi od tego co ogólne do tego co szczegółowe. Przechodzi od wzorca, którego możemy oczekiwać od logicznego lub teoretycznego punktu widzenia do obserwacji, które sprawdzają czy oczekiwany wzorzec rzeczywiście się pojawia. Budowa teorii dedukcyjnej - wybranie interesującego tematu, zestawienie tego co o nim wiadomo, ukazanie się trwałych prawidłowości, określenie głównego pojęcia i zmiennych, przejście od tez do konkretnego tematu.

8. Dane jakościowe i ilościowe - stwierdzenie, że ktoś jest np. inteligentny ma charakter jakościowy. Mierzenie inteligencji na skali IQ jest próbą kwantyfikacji pojęcia jakościowego. 2 przykład - stworzenie listy doświadczeń życiowych - ten kto ma ich więcej dostaje więcej punktów.

9. Tradycyjny model nauki:

1. Teoria

2. Operacjonalizacja - operacja związana z pomiarem zmiennej - aby przetestować jakąkolwiek hipotezę, musimy szczegółowo określić znaczenia wszystkich związanych z nią zmiennych. Później ustalamy jak będziemy je mierzyć np. sondaż - badanie przestępczości w formie pytania - czy kiedykolwiek cos ukradłeś? Ci, którzy powiedzą tak zostaną zaklasyfikowani jako przestępcy.

3. Obserwacja

10. Trzy cele badań:

1. Eksploracja - zaspokaja ciekawość badacza i jego pragnienie lepszego zrozumienia przedmiotu, zbadanie możliwości podjęcia szerszych badań, wypracowanie metod, które zostaną użyte w dalszych badaniach

2. Opis tego co zaobserwowano

3. Wyjaśnienie - badania opisowe odpowiadają na pytania co, kiedy, gdzie i jak natomiast wyjaśniające - dlaczego

11. Logika wyjaśniania nomotetycznego:

1. Kryteria nomotetycznej przyczynowości -

1. korelacja (zmienne muszą być połączone jakąś konkretną relacją, musi być między nimi jakaś zależność przyczynowa)

2. kolejność występowania (przyczyna musi występować w czasie przed skutkiem)

3. trzecia zmienna (skutek nie może być wyjaśniany w kategoriach jakiejś trzeciej zmiennej -zależności pozorne np. rozmiar buta a zdolności matematyczne - trzecią zmienną jest wiek)

2. Błędne kryteria nomotetycznej przyczynowości -

1. pełna przyczynowość (wyjaśnienie nomotetyczne, opierające się na prawdopodobieństwie jest zazwyczaj niekompletne - coś jest jedną z przyczyn, a nie jedyną)

2. przypadek wyjątkowy (wyjątki nie podważają prawdziwości związku)

3. większość przypadków (związek przyczynowy może być prawdziwy nawet jeśli nie odnosi się do większości przypadków np. dzieci pozostawione bez opieki mają częściej problemy z prawem)

3. Przyczyna konieczna - warunek, który musi być spełniony, aby nastąpił określony skutek, przyczyna wystarczająca - warunek, który jeżeli zostanie spełniony, gwarantuje oczekiwany skutek

12. Model idiograficzny - poznanie pojedynczego przypadku, wzięcie pod uwagę wszystkich możliwych czynników.

13. Błędne wnioskowanie o jednostkach analizy:

1. Błąd ekologiczny - założenie, że to czego dowiadujemy się o jednostce zbiorowej, mówi nam cos także o pojedynczych elementach, z których się ona składa.

2. Redukcjonizm - próbuje tłumaczyć zjawiska przy użyciu wąskiego zbioru pojęć lub pojęć niższego poziomu

14. Badania przekrojowe - składają się z obserwacji próby czyli przekroju jakiejś populacji lub zjawiska, zebranych w jednym punkcie w czasie. Badania eksploracyjne i opisowe są często przekrojowe.

15. Badania dynamiczne - umożliwiają obserwację jakiegoś zjawiska przez długi czas.

1. Badania trendów - koncentrują się na zmianach w czasie w jakiejś populacji np. porównanie spisów powszechnych z różnych lat.

2. Badania kohort demograficznych - badacz analizuje zmiany zachodzące w poszczególnych subpopulacjach (kohortach demograficznych). Najczęściej kohorta to grupa wiekowa, np. ludzie urodzeni w latach 50. Lub ludzie urodzeni w kategoriach czasu np. podczas wojny.

3. Badania panelowe - dotyczą za każdym razem tego samego zbioru ludzi, podobne do badań trendów i kohort.

16. Koncepcja - obrazy mentalne np. koncepcja uprzedzeń, współczucia. Proces dochodzenia do porozumienia co do znaczenia terminów - konceptualizacja, jego wynik - pojęcie.

17. Pojęcia jako konstrukty:

1. Przedmioty bezpośrednio obserwowalne np. kolor jabłka

2. Przedmioty obserwowalne pośrednio, wymagające bardziej złożonych obserwacji np. kobieta postawiła x przy rubryce kobieta i pośrednio obserwujemy płeć tej osoby.

3. Konstrukty - twory teoretyczne, oparte na obserwacji, lecz nieobserwowalne ani bezpośrednio, ani pośrednio np. współczynnik IQ

4. Pojęcie - konstrukt, coś co tworzymy np. współczucie, uprzedzenie. Pojęcia są konstruktami wywiedzionymi z procesu wzajemnego uzgadniania obrazów mentalnych (koncepcji). Koncepcje są podsumowaniem nagromadzonych obserwacji i doświadczeń.

18. Konceptualizacja - proces w toku którego określamy co mamy na myśli. Nadaje jasne znaczenie pojęciu poprzez wyszczególnienie jednego lub większej liczby wskaźników tego, co mamy na myśli.

1. Wskaźnik - znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia

2. Wymiar - możliwy do wyszczególnienia aspekt pojęcia np. uczuciowy wymiar współczucia i behawioralny wymiar współczucia

3. Wzajemna wymienialność wskaźników - oznacza, że jeśli kilka różnych wskaźników reprezentuje w określonym stopniu to samo pojęcie, będą one wszystkie zachowywać się tak, jak zachowywałoby się owo pojęcie, gdyby było rzeczywiste i mogło być obserwowane.

4. Definicja realna - reifikacja pojęcia, stwierdzenia „zasadniczej natury” lub „cech istotnych” pewnego bytu

5. Definicja nominalna - zostaje przypisana do danego terminu bez żadnych roszczeń co do tego, że jest ona odbiciem „realnego bytu”, jest arbitralna, jest odbiciem jakiegoś konsensusu, konwencji co do sposobu użycia danego terminu

6. Definicja operacyjna - precyzuje sposób pomiaru danego pojęcia - czyli działania jakie mamy zamiar wykonywać, ustalenie „wersji roboczej” jakiegoś terminu do celów badawczych

Konceptualizacja  definicja nominalna  definicja operacyjna  pomiary w świecie rzeczywistym

7. Przykład konceptualizacji - anomia, skala Srole'a

19. Wybory dokonywane w procesie operacjonalizacji:

1. Zakres zmienności

2. Zmienność między skrajnościami - z jakim stopniem dokładności określić różnice między wieloma możliwymi wartościami składającymi się na daną zmienną np. czy dla naszego badania ma znaczenie czy dana osoba ma 17 czy 18 lat czy też można przeprowadzić badanie zaliczając je obi do kategorii od 10-19

3. Definiowanie zmiennych i wartości - procesy konceptualizacji i operacjonalizacji można postrzegać jako określenie zmiennych i tworzących je wartości

20. Poziomy pomiaru - wartości składające się na zmienne mogą reprezentować różne poziomy pomiaru:

1. Nominalny - zmienne, których wartości są jedynie wzajemnie rozłączne i wyczerpujące to miary nominalne np. płeć, wyznanie, miejsce urodzenia, kolor włosów - mimo, że wartości tworzące każda z tych zmiennych różnią się od siebie nie mają żadnej dodatkowej struktury, są jedynie zbiorem nazw lub określeń cech. W kategoriach zmiennej nominalnej możemy o dwóch osobach powiedzieć tylko tyle, że są takie same lub różne.

2. Porządkowy - zmienne o wartościach, które możemy logicznie uporządkować to miary porządkowe. Różne wartości zmiennej porządkowej odpowiadają względnie niższemu lub wyższemu poziomowi zmiennej. Zmienne tego typu to np. klasa społeczna, konserwatyzm, uprzedzenia - można określic czy dwie osoby są takie same czy różne i też stwierdzić, że jedna z nich jest „bardziej” niż druga np. konserwatywna, religijna, starsza.

3. Interwałowy - dla niektórych wartości zmiennych odległości między nimi mają znaczenie - miary interwałowe. Odległości logiczne między wartościami mogą być wyrażane w postaci standardowych interwałów o określonym znaczeniu. Porównując dwie osoby w kategorii zmiennej interwałowej możemy stwierdzić, że są one od siebie różne (pomiar nominalny) oraz że jedna osoba jest „bardziej” niż druga (porządkowy) a także „o ile” bardziej.

4. Ilorazowy - wartości składające się na zmienną mają wszystkie powyżej opisane własności strukturalne, poza tym są oparte na prawdziwym punkcie zerowym. Przykład - dochód roczny np. od 0 do 50000

21. Wskaźniki proste i złożone - proste np. kobieta i mężczyzna, złożone - wymagają miernika złożonego - przypisanie każdej ocenie określonej liczby punktów

22. Kryteria jakości pomiaru:

1. Precyzja i poprawność

2. Rzetelność, metoda testu powtórnego, metoda połówkowa, stosowanie ustalonych mierników

3. Trafność - odnosi się do zakresu w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla prawdziwe znaczenie pojęcia.

1. Trafność fasadowa - konkretny miernik może się nie zgadzać z naszymi uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczącymi danego pojęcia , można się jednak zgodzić z drugą osobą, że jakieś pojęcie ma ma coś z czymś wspólnego (np. skargi i nastroje wśród robotników), oznacza to że miernik jest trafny „co do fasady” niezależnie od tego czy jest zadowalający.

2. Trafność kryterialna - opiera się na jakimś kryterium zewnętrznym np. trafność egzaminów na studia przejawia się w możliwości przewidywania przyszłych sukcesów studenta - kryterium - sukcesy studenta. 2 przykład - osoba jest bardzo religijna (kryterium - uczęszcza do kościoła)

3. Trafność teoretyczna - opiera się na logicznych powiązaniach między zmiennymi

4. Trafność treściowa - oznacza zakres w jakim miernik obejmuje skalę znaczeń zawartych w pojęciu

23. Indeks - tworzymy przez proste zsumowanie wyników przypisanych poszczególnym wskaźnikom np. mierzenie uprzedzenia licząc twierdzenia świadczące o uprzedzeniach

1. Budowa -

1. Dobór pytań

2. Trafność fasadowa np. jeśli mierzymy konserwatyzm polityczny, każde z pytań powinno wskazywać na konserwatyzm (albo jego przeciwieństwo)

3. Jednowymiarowość - złożony miernik powinien odzwierciedlać tylko jeden wymiar danego pojęcia

4. Zmienność

2. Badanie zależności empirycznych - odpowiedź respondenta na jedno pytanie pozwala przewidzieć odpowiedź na inne - jeśli 2 pytania są empirycznie powiązane, możemy zakładać, że wskazują na tę samą zmienną i możemy je włączyć do jednego indeksu

1. Zależność dwuzmiennowa - pomiędzy dwoma zmiennymi (np. ONZ)

2. Zależność wielozmiennowa - więcej niż 2 zmienne

3. Walidacja indeksu - ocenienie trafności indeksu - analiza pytań, walidacja zewnętrzna (osoby ocenione na podstawie indeksu np. jako konserwatywne powinny okazać się konserwatywne również wedle innych mierników np. odpowiedzi na inne pytania kwestionariusza)

24. Skala - tworzymy przypisując określony wynik punktowy pewnym układom odpowiedzi, przy założeniu, że niektóre pytania świadczą o relatywnie niższym, inne zaś o relatywnie wyższym poziomie danej zmiennej

1. Skala dystansu społecznego Bogardusa

2. Skala Thurstone'a - wykorzystuje opinie sędziów do określania stopnia intensywności poszczególnych wskaźników

3. Skala Likerta - z odpowiedziami w rodzaju „zdecydowanie się nie zgadzam”… itd.

4. Dyferencjał semantyczny - polega na wyborze między dwiema przeciwnymi postawami

5. Skala Guttmana - opiera się na założeniu, że każdy kto wykazuje wysoki poziom danej zmiennej, wykaże też poziom niższy (przykład z aborcją). Typy skalarne - wzorce odpowiedzi tworzące strukturę skali

25. Typologie - podsumowanie skrzyżowania dwóch lub więcej zmiennych, tworząc w ten sposób zbiór kategorii lub typów, nominalny miernik złożony

26. Próby nieprobabilistyczne

1. Dobór oparty na dostępności badanych

2. Dobór celowy i arbitralny - dobranie próby na podstawie własnej wiedzy o badanej populacji oraz o celach badań.

3. Metoda kuli śnieżnej - badacz zbiera informacje o kilku członkach badanej populacji, których da się odszukać, a następnie prosi te osoby o dostarczenie informacji potrzebnych do odszukania innych członków tej populacji, których akurat znają

4. Dobór kwotowy - podobnie jak losowa uwzględnia kwestię reprezentatywności. Wychodzi się od macierzy lub tabeli opisującej cechy populacji

27. Teoria i logika doboru losowego - próby propbabilistyczne

1. Świadome i nieświadome obciążenie próby - obciążenie - oznacza, że wybrane osoby nie są typowe czy reprezentatywne dla większej populacji, z której zostały wybrane

2. Reprezentatywność i prawdopodobieństwo wyboru - próba jest reprezentatywna dla populacji z której jest dobierana, jeśli wszyscy członkowie tej populacji maja takie same szanse, że zostaną wybrani do tej próby

1. Element - jednostka o której zbiera się informacje i która dostarcza podstaw do analiz

2. Populacja - zbiór elementów badania

3. Losowanie

1. Operat losowania - lista elementów, z której losuje się próbę

2. Schematy losowania - prosty dobór losowy, dobór systematyczny (pobierany jest co k-ty element listy)

3. Interwał (odstęp) losowania - standardowa odległość między elementami dobieranymi do próby

4. Proporcja losowania - stosunek liczby elementów wylosowanych do liczebności populacji

4. Dobór warstwowy - warstwowanie - proces grupowania członków populacji we względnie homogeniczne warstwy przed losowaniem

28. Eksperyment klasyczny - wpływ bodźca eksperymentalnego (zmiennej niezależnej) na zmienną zależną poprzez pretest i podtest przeprowadzane w grupach eksperymentalnej i kontrolnej.

1. Eksperyment podwójnie ślepy - badani i eksperymentatorzy nie wiedzą, która grupa jest która

2. Dobór uczestników - losowy, randomizacja ( losowe przydzielenie do grupy eksperymentalnej i kontrolnej), dobieranie grupy przez dopasowanie (podobny do doboru kwotowego)

---