Symbolika śmierci (VM), Romantyzm

Balladyna
Dramaty Słowackiego barwę mają szkarłatną, a to przez krew która je zdominowała. Balladyna należy wśród nich do najkrwawszych..
W 1834 roku powstaje Balladyna, wydrukowana dopiero w 1839, otwierająca cykl kronik dramatycznych o bajecznych dziejach narodu.
Słowacki odkrywa w Balladynie tajemniczy świat poezji - fantastyczny i baśniowy. Tworzy ten świat po przez wykorzystanie środków wyrazu dramaturgii Szekspirowskiej. Badacze dopatrują się w Balladynie analogii do Snu nocy letniej, sam Słowacki wskazywał na Króla Leara, jako na wzór. W rzeczywistości jest to połączenie Szekspira w ujęciu komediowym i tragicznym i poszerzenie go o romantyczne pojęcie zła. Słowacki nie przedstawił nam idylli czasów dawnych, bo po prostu w nią nie wierzył. Poeta w swojej tragedii zajął się czasami, które w dużo większej mierze niż czasy historyczne, pozwalały na niepohamowane uruchomienie fantazji poetyckiej. Jednak o niepohamowane tworzenie musiało się mieścić , chociaż częściowo w ramach obowiązującej zasady prawdopodobieństwa. Balladyna nie zawiera w sobie nic, co byłoby zgodne z przyjętymi wyobrażeniami o przedhistorycznych czasach Polski, czasach wyraźnie wyidealizowanych.
Do czasu ukazania się Balladyny powszechne było przekonanie, iż nasi praprzodkowie byli ludem o pokojowym usposobieniu, spokojnym, pracowitym, unikającym wojen( oczywiście unikającym wojen ekspansywnych ). W tym idealnym wizerunku mitycznych czasów narodu polskiego nie było miejsca na krew, krew przelaną dla władzy, na zbrodnie bratobójstwa. Obraz bajecznych dziejów ukazywany był optymistycznie. Co prawda znana była historia Popiela, który otruł swoich stryjów i bratobójcy- syna Krakusowego, ale są to jedynie drobne skazy na jakże nieskazitelnych kartach historii dziejów.
Nasycona wszechwładną ironią oraz komizmem przeplatającym się z tragizmem Balladyna, burzy ten stereotyp. Niszczy sielankowy obraz czasów przedhistorycznych. Zło jest w niej silniejsze niż dobro, zawsze przekreśla pozytywne działania ludzkie, a skutków tego nie ponoszą jedynie jednostki, ale cały naród.
Król Popiel III, który prowadzi od dwudziestu lat żywot pustelnika, przechowuje „ świętą koronę Lecha”, swoistą relikwię narodu. Swoją rolę pełni jednak nieporadnie, wręcz fatalnie. Zarówno on jak i wtajemniczony przez niego Kirkor wiedzą, że dopóki korona nie spocznie na głowie prawowitego władcy, kraj musi pozostać pogrążony w niedoli. Pragną usilnie działać dla dobra narodu, jednak zarówno szlachetność czynów Kirkora, jak również chęć odzyskania przez Popiela tronu nie mają racji bytu. Popiel ginie haniebną śmiercią wisielca, Kirkor zaś z rąk swego dawnego sługi Kostryna, o zwycięstwie nad wojskami „Popiela krwawego”. Przypadek sprawia w tym dramacie, że owa święta korona zdobi najpierw głowę pijanicy Grabca, w czasie uczty w zamku Kirkora, a później znajduje się na głowie tytułowej jego bohaterki.
Balladyna to jakby parodystyczne odbicie córki Krakusa Wandy. Zauważa się bowiem dwa wspólne punkty odniesienia w dziejach obu postaci. Pierwszy mianowicie to taki, że jak Wanda po zwycięstwie nad wojskami Rytygiera, Balladyna wydaje się być zwycięską, kiedy zostaje panią tajemnicy, po śmierci świadków swojej zbrodni. To pierwsze podobieństwo., drugie zaś to gwałtowna śmierć jaką ponoszą niejako ze swoich rąk Wanda dobrowolnie wybrała śmierć, jednak nie do końca, gdyz pod naciskiem ślubów jakie wcześniej złożyła bogom. Balladyna ginie mimowolnie, wydaje na siebie wyrok pod naporem prawa. Jednak pomiędzy nimi są kolosalne różnice: Wanda jest niewinną ofiarą, co dodaje jej chwały, Balladyna ponosi zasłużoną karę. Istnienie jakiegoś pradawnego poematu o epoce polskich czasow bajecznych, w rodzaju epopei Homera czy chociażby Pieśni o Nibelungach, to Słowacki nie mógłby pozwolić sobie na tak nieograniczoną ingerencję w tamte czasy. Cały świat przedstawiony w Balladynie ogarnia ironia, świat ten sprawia wrażenie chaosu, a nad nim panuje jego twórca. Poeta kształtuje świat przedstawiony swojego dzieła Świadomie wprowadza chaos by uwydatnić skomplikowanie rzeczywistości, której odbiciem jest dzieło sztuki, dzieło literackie w tym miejscu. Słowacki chcąc ukazać chaos czasów bajecznych posłużył się właśnie ironią romantyczną. Ironia w tej tragedii nie jest beztroską grą czy igraszką, raczej nie jest taką tylko pozornie, bo beztroska obca jest ironii. W Balladynie przedstawiono są sprawy tak poważne jak tragizm losów narodu i rewolucja społeczno-polityczna, przeprowadzoną pod wodzą Kirkora przeciwko tyranii władcy-uzurpatora, problemy posiadające więc aluzję aktualności. Cyprian Norwid widział w Balladynie symboliczny obraz społeczeństwa polskiego w dziejowym przekroju.
Dzieje bajeczne kojarzymy z podaniami kronikarskimi, nie bez podstaw tak się dzieje, gdyż owe tworzyli kronikarze. Co więc Słowacki wykradł z kronik?
Mityczne miejsca początku państwa polskiego, a więc Gniezno i Gopło, nazwisko Popiela, tutaj Słowacki zmienił dane, znowu ujawnia się jego wpływ na historię czasów bajecznych. Mianowicie, poeta zmienia Popiela w Popiela III dodając jego brata Popiela IV, czego nie przekazują kroniki. Pustaelnika z Balladyny jako byłego sprawiedliwego władcę, możemy utożsamiać z odpowiednikiem kronikarskiego Popiela I. Widzimy jak bardzo mało, jak właściwie prawie nic Słowacki zaczerpnął ze źródeł historycznych..
Poeta romantyczny ma prawo do tworzenia mitów i Balladyna jest takim dziełem mitotwórczym, wytworem mitotwórczej fantazji poetyckiej o zamierzchłych dziejach narodu. Poparcie postawionej tezy znajdujemy u Fryderyka Schlegla w Rozmowie o poezji. Pisze on o konieczności jaka nadeszła, potrzebie tworzenia mitologii, o tymże to wszystko co było może powstać jeszcze raz, piękniej, dojrzalej.
Wyżej nadmieniłem o szekspiryzmie Słowackiego. W Dramacie odnajdujemy analogie do dzieł Szekspira. Słowacki nawiązuje szczególnie do Króla Leara, Snu nocy letniej i Makbeta, a więc do trzech najbardziej cenionych dramatów Szekspira. Poszczególne sceny Balladyny mają swój odpowiednik w Szekspirowskich dramatach. Do sceny 4 aktu III Makbeta nawiązuje w scenie uczty z IV aktu. Obie sceny- zbiorowe zawierają grę kontrastu między sztuczną wesołością gospodarzy a pełną grozy atmosferą. W Makbecie, głównego bohatera nawiedza duch Banka, którego nie widzą biesiadnicy, Balladynie - duch Aliny z dzbankiem malin, w analogicznej sytuacji. Duch w obu dramatach, wywołany jest przez zbrodniarzy mimo ich woli. W obu zbrodniarz reaguje gwałtownie, co przerywa ucztę. Ostatnia scena aktu IV Balladyny jest swoistą repliką dwóch ostatnich scen aktu II Magbeta. W obu czyny bohaterów odbywają się nocą. Balladyna zabija śpiącego Grabca, by zdobyć po nim koronę, podobnie jak Makbet zabija śpiącego królewskiego gościa by wstąpić po nim na tron. Uderza w obu analogiczność scen i nastroju w nich panującym. Te zbieżności podkreślają podobieństwo Balladyny do Lady Makbet, obie to kobiety o diabolicznej ambicji, po przez zbrodnię dążące do władzy.
Wyraźne są także zbieżności z Królem Learem. Pierwsza z nich to scena swatów Kirkora, w akcie 3 sceny I. Wyraźne jest tu podobieństwo Aliny do Kordelii. Kiedy Kirkor pyta Alinę i Balladynę czy go kochają, Alina tak jak Kordelia odpowiada krótko i powściągliwie. Tak jak Kordelia oświadczająca ojcu, że połowa jej serca należeć będzie do tego kto weźmie ją za żonę, jest wzorem dla Aliny, która oświadcza, iż Kirkor będzie dzielił w jej sercu miłość z matką i siostrą. Jednak chyba najbardziej analogiczna scena jaka nasuwa skojarzenia z Królem Learem, to a w której Wdowa spotyka się z Pustelnikiem (IV, 2). Tak samo tu obecna jest burza tak samo wypełniają tą scenę lamentacje Wdowy i ona i Lear opętani są obsesją swojej krzywdy. Lear wpada w obłęd, Wdowa jest u kresu wytrzymałości.
Kolejnym odniesieniem do szekspiryzmu w Dramacie jest wątek Grabca i Goplany- królowa elfów zakochana w prostaku. Analogia ta nie łączy jedynie przytoczonych postaci, ale także poboczne: Chochlik jest repliką Pucka, Skierka pozostałych elfów, na wzór szekspirowskich są one zindywidualizowane. Elfy ze Snu nocy letniej magicznie działają na losy ludzkie, magicznie lecz nie nieomylnie. Omylność elfów ze Snu nocy letniej Słowacki rozbudował w swoiście konsekwentną zasadę, będącą motorem zaskakujących perypetii.
Badacze dopatrywali się zależności od innych dramatów Szekspira, Burzy i Jak wam się podoba. Wyraźnie aluzyjny charakter posiada okrzyk Balladyny w końcowej, nocnej scenie aktu IV: „ Świecy!- mój cały zamek za błysk świecy!”, nawiązujący do okrzyku Ryszarda III.W Balladynie przewijają się charakterystyczne postaci, sytuacje, powiedzenia z czterech dramatów Szekspira. Dramaturgia Szekspira jest dla sztuki Słowackiego płaszczyznę odniesienia, a baśń dramatyczna Słowackiego gra aluzjami do niej.