Paganini urodził się w Genui w roku 1782. Rodzina przyszłego kompozytora utrzymywała się niepewnych dochodów ojca, który był robotnikiem portowym. Pewnej nocy matka małego Niccolo miała proroczy sen - ukazał jej się anioł, który oznajmił, że syn zdobędzie w przyszłości sławę najwybitniejszego skrzypka na świecie. Ojciec potraktował sen jako proroctwo i postanowił wysłać syna na lekcje gry. Paganini dawał koncerty już w wieku jedenastu lat. Ważnym momentem w życiu chłopca było spotkanie z polskim wirtuozem Augustem Fryderykiem Duranowskim, które w roku 1795 zaowocowało wyjazdem do Parmy, gdzie młody artysta pobierał lekcje u słynnego skrzypka Allesandro Rollo i u znanego nauczyciela o nazwisku Ghiretti. Po powrocie do Genui Paganini odkrył napisaną sześćdziesiąt lat wcześniej rozprawkę wirtuoza skrzypiec Pietro Locatelli - "L'Arte del Violino". Ten nieznany "podręcznik" do gry na skrzypcach miał duży wpływ na kształtowanie się stylu gry przyszłego mistrza. Jeszcze jako nastolatek Niccolo z powodzeniem zarabiał na życie, koncertując w północnych Włoszech. Wyzwoliwszy się spod rodzicielskiej kontroli, w roku 1801, poważnie zapadł na zdrowiu z powodu nadużywania alkoholu. W tym momencie jego świetnie zapowiadająca się kariera stanęła pod znakiem zapytania. Legenda głosi, że z kryzysu wyciągnęła go pewna arystokratka - jego kochanka. Dama miała zabrać Paganiniego do swej wiejskiej rezydencji, gdzie przez trzy lata powracał do zdrowia i intensywnie ćwiczył. Prawdopodobnie jednak Niccolo spędził ten czas w miejscowości Lucca, gdzie poświęcił się komponowaniu, okazjonalnie koncertował i grał w orkiestrze jako solista. W roku 1805, siostra Napoleona, Eliza, sprawująca władze w Lucce, złożyła mu propozycję objęcia stanowiska szefa orkiestry dworskiej. Poważna posada nie zmieniła jego beztroskiego stosunku do życia. Wraz z innym włoskim kompozytorem, Gioacchino Rossinim, prowadził hulaszczy żywot, raz po raz angażując się w skandalistyczne związki z kobietami. Orkiestra Paganiniego została rozwiązana w roku 1808 i już niedługo artysta opuści Luccę rozpoczynając trzyletnie, wyczerpujące tournee po Włoszech. W roku 1813 udało mu się podbić muzyczną stolicę słonecznej Ilalii - Mediolan - gdzie zachwycił publiczność swym koncertem w La Scali. Przez kolejnych dziewięć lat Paganini podróżował po kraju, wykonując przede wszystkim swoje koncerty i kaprysy. Niestety, w roku 1822 poważna choroba położyła kres intensywnym występom. Dwa lata później artysta zamieszkał z sopranistką Antonią Bianchi, która urodziła mu syna, Achille. Ich związek trwał cztery lata.
Niccolo Paganini do roku 1828 nigdy nie koncertował poza granicami swej ojczyzny. Dopiero w okresie 1828-1834 występował w Austrii, Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii, gdzie podbił serca wszystkich słuchaczy. Ciesząc się ogromną popularnością zarabiał bardzo dużo, co pozwoliło mu kupić sobie rezydencję niedaleko Parmy. W owym czasie został też uhonorowany tytułem barona Westfalii. W ostatnim okresie Paganini wycofał się z czynnego życia artystycznego i zainwestował majątek w salon gier hazardowych w Paryżu. Szybko jednak popadł w konflikt z prawem i musiał zlikwidować interes, tracąc zainwestowane fundusze. Artysta był już wówczas ciężko chory. W roku 1840 Niccolo Paganini zmarł. Jak głosi jedna z legend, kontrowersyjny włoski kompozytor parę godzin przed śmiercią nadludzkim entuzjazmem improwizował na skrzypcach. Swój legendarny instrument przekazał w spadku władzom rodzinnej Genui, gdzie jest przechowywany z pietyzmem do dnia dzisiejszego w Palazzo Civico. Z powodu niejednoznacznego stosunku Paganiniego do religii, arcybiskup Nicei odmówił rodzinie chrześcijańskiego pochówku i uruchomienia z tej okazji dzwonów na więży kościelnej. Skandaliczna reputacja, tak pomocna w karierze artystycznej, w końcu obróciła się przeciw niemu, gdy po jego śmierci rodzina bezskutecznie poszukiwała księdza, który chciałby go pochować. Ostatecznie ciało mistrza spoczęło na terenie jego własnej posesji. Prawdziwa ceremonia pogrzebowa odbyła się jednak dopiero w roku 1876, gdy syn Paganiniego otrzymał pozwolenie, by zbudować w miejscu pochówku ojca kamienny nagrobek.