.

Postępowanie przygotowawcze

Postępowanie przygotowawcze obejmuje śledztwo lub dochodzenie oraz czynności nie cierpiące zwłoki, a także fazę przygotowania aktu oskarżenia.

€Formy postępowania przygotowawczego

Postępowanie przygotowawcze może mieć formę śledztwa lub dochodzenia. Podstawową formą postępowania przygotowawczego jest śledztwo ( art. 309 k. p. k. ), a dochodzenie prowadzi się w drobnych sprawach ( art. 325 a k. p. k. ), którego szczególnymi postaciami są postępowanie rejestrowe ( art. 325 f k. p. k) i postępowanie zapiskowe ( art. 325 h k. p. k ).

Cele postępowania przygotowawczego

Postępowanie przygotowawcze będące jednym z etapów postępowania karnego realizuje zadania, jakie stoją przed postępowaniem karnym (cele ogólne), jak też cele właściwe tylko temu postępowaniu (cele autonomiczne).

Celem postępowania przygotowawczego - zgodnie z art. 297 § 1 k.p.k. - jest:

1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214,

4) wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu tak, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu ( art. 297 § 2 k.p.k.).

Organy prowadzące postępowanie przygotowawcze

€ € Postępowania przygotowawcze prowadzą organy niesądowe, z tym że niektóre czynności tego postępowania wykonuje sądowi oraz w dość szerokim zakresie dokonuje kontroli tego etapu postępowania.

€Podstawowym organem uprawnionym do prowadzenia postępowania przygotowawczego jest prokurator ( art. 298 § 1 k.p.k.).

Mogą prowadzić to postępowanie Policja oraz w zakresie swej właściwości organy Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz inne organy przewidziane w przepisach szczególnych (art. 312 pkt 1 k.p.k. ). Inne organy, którym przyznano na mocy przepisów szczególnych uprawnienia do prowadzenia postępowania przygotowawczego (art. 312 pkt 2), mogą je prowadzić w formie dochodzenia, np. organy Straży Leśnej (art. 47 ust. 2 pkt 7 i art. 48 ustawy z dnia 28 września 1981 r. o lasach.

Ustawodawca nie przyjął koncepcji sędziego śledczego jako prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jak też sędziego do spraw śledztwa, którego rola ograniczałaby się do kontroli działalności organów ścigania i podejmowania najistotniejszych decyzji.

Strony w postępowaniu przygotowawczym

W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony i podejrzany są stronami. W wypadkach wskazanych w ustawie określone uprawnienia przysługują również osobom nie będącym stronami.. W czynnościach sądowych w postępowaniu przygotowawczym prokuratorowi przysługują prawa strony ( art. 299 § 1 - 3 k.p.k.).

€ Pokrzywdzony ma status strony w postępowaniu przygotowawczym niezależnie od tego, czy bierze w nim aktywny udział, czy też zachowuje się biernie; jest on nadany jej przez ustawę.

Pokrzywdzonemu jako stronie w postępowaniu przygotowawczym przysługuje szereg uprawnień, a m.in. ma prawo:

- zawiadomić prokuratora lub Policję o przestępstwie ściganym z urzędu popełnionym na jego szkodę (art. 304 § 1 k.p.k.);

- złożyć i cofnąć - za zgodą prokuratora - wniosku w sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek (art. 12 § 1 i 3 k.p.k.);

- złożyć zażalenia do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożył zawiadomienie o przestępstwie, jeżeli w ciągu 6 tygodni nie został powiadomiony o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia (art. 306 § 3 k.p.k.);

- być powiadomiony o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia (art. 305 § 4 i art. 235a k.p.k.);

- być zawiadomiony o treści postanowienia o zamknięciu śledztwa lub dochodzenia (art. 321 § 6 i art. 325a k.p.k.);

- składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia (art. 315 § 1 i art. 325a k.p.k.);

- brać udziału w czynności, o której dokonanie wnosił (art. 315 § 2 k.p.k.) oraz w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 317 § 1 i art. 325a k.p.k.), z tym że w tym ostatnim wypadku prokurator może odmówić dopuszczenia do udziału w czynności ze względu na ważny interes śledztwa lub dochodzenia (art. 317 § 2 i art. 325a);

- uczestniczyć w czynności śledztwa lub dochodzenia, której nie będzie można powtórzyć na rozprawie, chyba że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki (art. 316 § 1 i art. 325a k.p.k.);

€Na pokrzywdzonym ciąży obowiązek poddania się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym, jeżeli karalność czynu zależy od jego stanu zdrowia (art. 192 § 1 k.p.k.).

€Podejrzany ma zagwarantowane prawo do obrony (art. 6), wyrażające się podejmowaniem czynności procesowych w celu ochrony swoich interesów w procesie (obrona materialna) oraz w możliwości korzystania z obrońcy (obrona formalna). Jest to prawo konstytucyjne. W myśl art. 42 ust. 2 Konstytucji RP "Każdy, przeciwko komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu". €Gwarancją realizacji prawa do obrony materialnej w postępowaniu przygotowawczym jest m.in. prawo do milczenia i biernego zachowania się; podejrzany nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 74 § 1). Nie może być - zgodnie z zasadą nemo se ipsum accusare tenetur - zmuszany do samooskarżania. Podejrzany ma m. in. prawo do:

- składania wyjaśnienia, jednakże może bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień; o prawie tym należy go pouczyć (art. 174 § 1 k.p.k.);

- swobodnej wypowiedzi (art. 171 § 1 k.p.k.);

- składania wyjaśnienia co do każdego dowodu przeprowadzanego z jego udziałem (art. 175 § 2 k.p.k.);

- złożenia wyjaśnień na piśmie, z tym że przesłuchujący podejmuje środki zapobiegające porozumieniu się podejrzanego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień (art. 176 § 1 k.p.k.), a z ważnych powodów można odmówić zgody na złożenie tych wyjaśnień (art. 176 § 2 k.p.k.);

- dostępu do akt, sporządzania odpisów i kserokopii oraz otrzymania uwierzytelnionych odpisów za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze (art. 156 § 5 k.p.k.);

- składania wniosków dowodowych (art. 167 k.p.k.);

- zadawania pytań osobie przesłuchiwanej (art. 171 § 1 k.p.k.);

Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach: do składania wyjaśnień, do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania, do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, do korzystania z pomocy obrońcy, do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, jak również o do żądania przesłuchania z udziałem ustanowionego obrońcy. Pouczenie to należy wręczyć podejrzanemu na piśmie; podejrzany otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem ( art. 300 k.p.k. ).

Inną osobę jest np. osoba, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Osobę tę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, zawiadamia się o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia (art. 305 § 4 i art. 325a k.p.k.), a także o przesłaniu aktu oskarżenia do sądu (art. 334 § 2 k.p.k.).

Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia

Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia rozpoczyna proces karny i powoduje uruchomienie przewidzianych prawem środków zmierzających do skonsumowania przedmiotu procesu, czyli kwestii odpowiedzialności prawnej za określony czyn. Jest to tzw. wszczęcie w sprawie ( in rem).

Podstawą wszczęcia śledztwa ( art. 303 k.p.k. ) lub dochodzenia ( art. 303 w zw. z art. 325a k.p.k.) jest uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa ( tzw. podstawa faktyczna). Takie określenie tej przesłanki wskazuje, że nie jest wymagana pewność organu procesowego co do faktu zaistnienia przestępstwa. Podstawę do przyjęcia, że zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, mogą stanowić informacje własne organu powołanego do ścigania przestępstw, informacje prasowe, ujęcie sprawcy na gorącym uczynku przez policjanta, a także zawiadomienie o przestępstwie.

Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia następuje przez wydanie postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną. Wydaje się je z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie ( art. 303 k.p.k.). Zgodnie z zasadą ścigania z urzędu ( oficjalności) ściganie przestępstw odbywa się z własnej inicjatywy organu procesowego i nie musi oczekiwać, z wyjątkiem przestępstw ściganych na wniosek lub za zezwoleniem władzy, na inicjatywę z zewnątrz €.

€Samo zawiadomienie o przestępstwie może stanowić podstawę wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, gdy wskazane w nim fakty i dowody wskazują na uzasadnione podejrzenie, że zostało popełnione przestępstwo. Jeżeli istnieją wątpliwości co do tego, można sprawdzić zawarte w nim fakty w ramach postępowania sprawdzającego (art. 307 § 1 k.p.k.); po dokonaniu tego w razie ich potwierdzenia wydaje się postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, a jeśli czynności sprawdzające dały wynik negatywny, odmawia się wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.

€Zawiadomienie o przestępstwie może być złożone ustnie lub na piśmie. Z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie sporządza się protokół (art. 143 § 1 pkt 1 k.p.k.). Można sporządzić wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej; w protokole tym można również zamieścić wniosek o ściganie ( art. 304a k.p.k.).

Istnieje obowiązek zawiadomienia o przestępstwie:

a) €społeczny, który ma każdy, kto dowiedział się o jego popełnieniu. Obowiązek ten ciąży na każdej osobie fizycznej, która uzyskała informację o popełnionym przestępstwie, z tym że jest ograniczony do przestępstwa ściganego z urzędu (ograniczenie przedmiotowe); wyłączone są przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego i na wniosek ( art. 304 § 1 k. p. k.). Osoba składająca zawiadomienie o przestępstwie może zastrzec, by dane dotyczące jej miejsca zamieszkania były do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec niej lub osoby jej najbliższej w związku z jej czynnościami. Pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której jest zatrudniona, lub na inny wskazany przez nią adres. Zwykle osoba składająca zawiadomienie o przestępstwie występuje następnie w roli świadka i wówczas także może domagać się utajnienia danych dotyczących jej miejsca zamieszkania (art. 304 § 1 w zw. z art. 191 § 3 k.p.k.).

€b) prawny, o ile przepis nakazuje złożenie zawiadomienia i jego niezrealizowanie opatruje sankcją. Taki obowiązek wprowadzono w art. 240 § 1 k.k., w którym nałożono obowiązek niezwłocznego zawiadomienia organu powołanego do ścigania przestępstw na każdego, kto mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu wymienionych w nim czynów zabronionych, np. zabójstwa lub ciężkiego uszczerbek na zdrowiu z powodów narodowościowych, etnicznych, rasowych lub politycznych (art. 118 k.k. ). Niewykonanie tego obowiązku stanowi przestępstwo stypizowane w art. 240 § 1 k.k. Obowiązek zawiadomienia powstaje z chwilą uzyskania wiarygodnej informacji o jednym z wyżej wymienionych przestępstw; jej treść musi wskazywać, że jest zgodna z rzeczywistością.

€Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu - z mocy art. 304 § 1 k.p.k. - ciąży na instytucjach państwowych i samorządowych. Takiego obowiązku nie ma instytucja społeczna, mimo że należy ją zawiadomić o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia, jeśli złożyła zawiadomienie o przestępstwie (art. 305 § 4 k.p.k. ). Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie dotyczy nie wszystkich przestępstw ściganych z urzędu, ale tylko tych, o których dowiedziały się w związku ze swą działalnością; przestępstwo to musi pozostawać w związku z działalnością danej instytucji, aczkolwiek nie musi być popełnione na jej szkodę Poza obowiązkiem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa organy te zobligowane są także do przedsięwzięcia niezbędnych czynności mających na celu zabezpieczenie śladów i dowodów; podjęte czynności mają zapobiec zatarciu lub zniszczeniu śladów i dowodów przestępstwa. Obowiązek ten trwa od chwili dowiedzenia się o przestępstwie do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia. Nie jest spełnieniem tego obowiązku zawiadomienie o przestępstwie jednostki nadrzędnej, gdyż mowa jest wyraźnie o zawiadomieniu prokuratora lub Policji. Niedopełnienie obowiązku wynikającego z art. 304 § 2 k.p.k. przez funkcjonariusza publicznego stanowi przestępstwo niedopełnienia obowiązku służbowego, stypizowanego w art. 231 k. k. €

Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa ( art. 305 § 1 k.p.k.). Postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia wydaje się tylko wówczas, gdy zostało złożone doniesienie o przestępstwie, a nie wydaje się go, gdy przedmiotem oceny organu procesowego były jego własne materiały (art. 305 § 1 i art. 307 § 1 k.p.k. ).

Jeżeli postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator.Chodzi o to, by prokurator jak najszybciej mógł objąć postępowanie nadzorem. Postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja; postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator ( art. 305 § 3 k. p. k.).

O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa zawiadamia się osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, oraz ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu także podejrzanego - z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach ( art. 305 § 4 k.p.k.).

€Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia przysługuje pokrzywdzonemu i instytucji państwowej, samorządowej i społecznej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie ( art. 306 §1 k.p.k.). Nie może złożyć zażalenia składający zawiadomienie o przestępstwie, który jest osobą fizyczną.

Zażalenie na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia może wnieść pokrzywdzony i podejrzany ( art. 306 § 1 k.p.k.). Nie przysługuje zażalenie na postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia.

€ Zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego lub jego umorzeniu przysługuje do sądu właściwego do rozpoznania sprawy ( arat. 465 § 1 k.p.k.).

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia ( art. 100 * 2 i art. 460 w zw. z art. 465 * 1 k.p.k. ). Składa się je na piśmie do prokuratora, który wydał lub zatwierdził zaskarżone postanowienie. Jest on organem a quo Do jego uprawnień należy formalna kontroli zażalenia, jak i może skorzystać z możliwości uwzględnienia zażalenia ( art. 463 § 1 w zw. z art. 465 § 1 k.p.k.). W razie stwierdzenia, że zostało wniesione po terminie lub przez osobę nieuprawnioną, odmawia jego przyjęcia ( art. 429 § 1 w zw. z art. 465 § 1 k.p.k.).

Prokurator, który wydał lub zatwierdził zaskarżone postanowienie w razie uznania, że odpowiada ono warunkom formalnym i brak jest podstaw do jego uwzględnienia, obowiązany jest bezzwłocznie przedstawić sądowi wraz z aktami sprawy i wnioskiem zawierającym ustosunkowanie się do zasadności zażalenia.

Zażalenie rozpoznaje sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji (art. 329 § 1 k.p.k.). Sąd może utrzymać zaskarżone postanowienie w mocy, zmienić je lub uchylić ( art. 330 § 1 i art. 347 § 1 k.p.k.).

€ Postępowanie sprawdzające

€ Wszczęcie śledztwa lub dochodzenia może być poprzedzone postępowaniem sprawdzającym; jego celem jest wyjaśnienie, czy dopuszczalne jest śledztwo lub dochodzenie ( art. 307 § 1 k.p.k.). Nie może ono zmierzać do ustalenia, czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo, jest to bowiem cel postępowania przygotowawczego. € Potrzeba sprawdzenia, czy podejrzenie popełnienia przestępstwa jest uzasadnione, może zachodzić zarówno wtedy, gdy wpłynęło zawiadomienie o przestępstwie, jak i wówczas gdy organ ścigania otrzymał informację o popełnieniu przestępstwa z innego źródła. Postępowanie sprawdzające ma wyjaśnić, czy uzasadnione jest wszczęcie śledztwa lub dochodzenia, czy też należy odmówić wszczęcia; w efekcie tych czynności istniejące początkowo "przypuszczenie" lub "podejrzenie" może przerodzić się w "uzasadnione podejrzenie" popełnienia przestępstwa. €Wyjaśnienie kwestii, czy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, gdy informacja o takim podejrzeniu zawarta jest w zawiadomieniu o przestępstwie, może nastąpić w trojaki sposób: a) w drodze zażądania od składającego zawiadomienie o przestępstwie uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych w nim zawartych, b) przez przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej, c) przez dokonanie sprawdzenia faktów wskazujących na popełnienie przestępstwa ( art. 307 § 1 k.p.k. ). W postępowaniu tym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie oraz przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej ( art. 307 § 2 k.p.k.). W tym wypadku postanowienie o wszczęciu śledztwa albo o odmowie wszczęcia należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia.

Czynności w niezbędnym zakresie (art. 308 k.p.k.).

€ Dokonywanie czynności dowodowych o charakterze procesowym w zasadzie jest dopuszczalne w toku postępowania karnego, a więc w postępowaniu przygotowawczym po formalnym wszczęciu śledztwa lub dochodzenia. Jednakże występują sytuacje, że nie ma czasu na wydanie takiego postanowienia, gdyż jakakolwiek zwłoka mogłaby doprowadzić do utraty, zniszczenia lub zniekształcenia śladów i dowodów; zachodzi potrzeba nagłego i szybkiego działania. Ustawodawca daje pierwszeństwo względom pragmatycznym i dopuszcza możliwość dokonania określonych czynności jeszcze przed wszczęciem śledztwa lub dochodzenia. Jest to dopuszczalne w wypadkach, gdy:

- zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa;

- jest to konieczne dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem;

- istnieje obiektywna obawa ich utraty, zniekształcenia lub zniszczenia, jeżeli nie zostaną niezwłocznie podjęte stosowne czynności; obawa ta musi być realna, a nie jest wystarczające potencjalne niebezpieczeństwo utraty, zniekształcenia lub zniszczenia śladów i dowodów.

- zachodzi wypadek nie cierpiący zwłoki; € tj. wówczas, gdy każde podjęcie czynności z jakimkolwiek opóźnieniem grozi realną utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem śladu lub dowodu( art. 308 § 1 k.p.k.).

€Dokonanie czynności procesowej oznacza faktyczne wszczęcie śledztwa lub dochodzenia.

€ Czynności te mogą być prowadzone w każdej sprawie, niezależnie od tego, w jakiej formie będzie prowadzone ewentualne postępowanie przygotowawcze; mogą one być podejmowane nawet wówczas, gdy prowadzenie śledztwa jest obligatoryjne.

€ Organami uprawnionymi do ich podjęcia są prokurator, Policja i inne organy uprawnione do prowadzenia dochodzenia (art. 312 k.p.k.).

€Zakres czynności, które mogą być w tym trybie podejmowane, nie został ściśle określony; zostały one wymienione w sposób przykładowy. Są to: oględziny, w razie potrzeby z udziałem biegłych, które zmierzają do ujawnienia, zabezpieczenia oraz utrwalenia śladów i dowodów przestępstwa; one najczęściej są narażone na utratę, zniekształcenie lub zniszczenie, jeżeli nie zostaną niezwłocznie zabezpieczone, przeszukanie, oględziny zewnętrzne ciała osoby podejrzanej oraz inne badania nie połączone z naruszeniem integralności ciała, w szczególności pobranie odcisków palców, dłoni, stóp, czerwieni wargowej itp., sfotografowanie jej oraz okazanie w celach rozpoznawczych innym osobom, pobranie próby głosu, badania antropologiczne; nie jest możliwe dokonywanie w tym trybie badań psychologicznych i psychiatrycznych, pobranie prób krwi, włosów i wydzielin organizmu od osoby podejrzanej i inne niezbędne wobec niej czynności, przesłuchanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego (art. 308 § 2 k.p.k.), zatrzymanie osoby podejrzanej, przesłuchanie świadka, która to czynność może mieć miejsce wówczas, gdy natychmiastowe nieprzesłuchanie go może grozić utratą tego dowodu, np. w sytuacji grożącej świadkowi śmiercią lub w sytuacji gdy oczekuje się od niego wskazania śladów i dowodów, które wymagają pilnego zabezpieczenia, pobranie próby pisma ręcznego lub maszynowego,użycie elektronicznego urządzenia do badania zawartości alkoholu, tymczasowe zajęcie mienia ruchomego osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi obawa jego usunięcia (art. 295 § 1 k.p. k.).

€ €Bezpośrednio po dokonaniu wskazanych czynności musi być podjęta decyzja co do dalszego toku postępowania. Jest ona zależna od efektów tych czynności i od tego, w jakiej formie może być dalej prowadzone postępowanie przygotowawcze, a zwłaszcza czy obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora Po dokonaniu czynności w niezbędnym zakresie w sprawie, w której postępowanie może być prowadzone w formie śledztwa przez Policję lub dochodzenia, Policja - w zależności od wyników czynności - wydaje postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia albo postanowienie o umorzeniu postępowania i przesyła je wraz z aktami prokuratorowi w celu jego zatwierdzenia (art. 305 § 3 k.p.k. ). Prokurator, nie podzielając zasadności umorzenia dochodzenia, odmawia zatwierdzenia postanowienia i zleca wszczęcie śledztwa lub dochodzenia albo sam wszczyna śledztwo.

W sprawie, w której prowadzenie śledztwa jest obowiązkowe przez prokuratora, Policja lub inny organ, który podejmował te czynności, przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi, który bądź wydaje postanowienie o wszczęciu śledztwa, bądź postanowienie o umorzeniu dochodzenia w niezbędnym zakresie, ewentualnie zleca jego sporządzenie organowi prowadzącemu to dochodzenie. Wydanie postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia nie oznacza rzeczywistego wszczęcia tego postępowania, lecz jedynie przekształca już toczące się postępowanie w postaci dochodzenia w niezbędnym zakresie w śledztwo lub dochodzenie, która to forma jest właściwa dla danej sprawy €

 Ważną czynnością, której dokonanie jest możliwe w ramach dochodzenia w niezbędnym zakresie, jest przesłuchanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Jest to czynność o charakterze wyjątkowym, gdyż powoduje przejście postępowania w fazę ad personam, mimo że w normalnym toku postępowania taki skutek wywołuje wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, a nadto stanowi odstępstwo od zasady, że właśnie wydanie takiego postanowienia stawia określoną osobę w stan podejrzenia, a jest to zasada o charakterze gwarancyjnym. Osoba, która została przesłuchana w tym trybie, zyskuje status podejrzanego (art. 74 § 1 k.p.k.). Ze względu na brak czasu na wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów, postawienie w stan podejrzenia następuje w odwrotnej kolejności niż w normalnej sytuacji. O ile w trybie art. 313 § 1 k.p.k. najpierw sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów i ogłasza się je podejrzanemu, a następnie przesłuchuje się go, o tyle tu pierwszą czynnością jest właśnie przesłuchanie; wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów jest czynnością wtórną. Z uwagi na tę wyjątkowość czynność ta została uregulowana w odrębnym paragrafie (art. 308 § 2 k..p. k. ). Przesłuchanie to może mieć miejsce:

- w wypadkach nie cierpiących zwłoki;

- gdy niedokonanie tej czynności mogłoby w szczególności spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa; chodzi o ich utratę, zniekształcenie lub zniszczenie;

- zachodzą warunki do wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów; zebrane dowody muszą uzasadniać dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła ta właśnie osoba, a tylko brak czasu uniemożliwia jego wydanie (art. 313 § 1 k.p.k.). €Przesłuchanie w tym trybie jest dopuszczalne, gdy zachodzą warunki do wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów. W chwili przystąpienia do przesłuchania zebrane dowody muszą uzasadniać dostatecznie podejrzenie, że osoba ta popełniła czyn. Przesłuchanie nie powinno wyprzedzać zgromadzenia odpowiedniego quantum dowodów, jak też nie może być dokonane z opóźnieniem w stosunku do zebrania dostatecznych dowodów. € Ustawa - ze względów gwarancyjnych - wymaga, by przesłuchanie rozpoczynało się od informacji o treści zarzutu, czego dowodem może być zamieszczenie jego treści w protokole przesłuchania, oraz by oceny zasadności przesłuchania dokonał prokurator. Informacja o treści zarzutu nie stanowi odrębnej czynności poprzedzającej przesłuchanie - jest integralną częścią przesłuchania. Informacja o treści zarzutu, podobnie jak w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów, powinna zawierać dokładne określenie czynu zarzucanego osobie przesłuchiwanej i jego kwalifikację prawną. Przesłuchanie to jest możliwe tylko w ciągu 5 dni od pierwszej czynności; niedopuszczalne jest dokonanie tej czynności po upływie tego terminu. Ustawodawca wyraźnie zaznaczył, że m. in. czynność ta może być wykonana tylko w ciągu 5 dni ( art. 308 § 5 k.p.k.). Osoba podejrzana przesłuchiwana w charakterze podejrzanego zyskuje status podejrzanego. €Prokurator lub Policja albo inny organ uprawniony do prowadzenia najpóźniej w ciągu 5 dni od daty przesłuchania musi podjąć decyzję co do zasadności tej czynności, wydając postanowienie o przedstawieniu zarzutów, a w braku warunków do jego sporządzenia umorzyć postępowanie w stosunku do tej osoby;

---