1.Podstawowe pojęcia z andragogiki Andragogika - z gre. aner(andros)-mężczyzna, człowiek dorosły, agos - prowadzenie czyli prowadzenie człowieka dorosłego; jest to nauka o kształceniu i samokształceniu oraz wychowaniu i samowychowaniu dorosłych.Kategorie językowe w obrębie andragogiki: *andragogika- wspólczesne pojmowanie lata 30-ste XXw./ pedagogika dorosłych- element nauk pedagogicznych lata 60-70-te XXw.; *oświata dorosłych- walka z analfabetyzmem/ kształcenie dorosłych- podnoszenie kwalifikacji już nabytych, edukacja dorosłych- kształcenie i samokształcenie; *kształcenie ustawiczne/ edukacja parnamentna- kompleks procesów oświatowych formalnych i nie formalnych, incydentalnych, które niezależnie od treści poziomu i metod umożliwiają uzupełnienie wykształcenia w formach szkolnych i poza szkolnych, dzięki czemu osoby dorosłe rozwijają swoje zdolności wzbogacając wiedzę udoskonalają kwalifikacji zawodowe lub zdobywają nowy zawód.
2.Przedmiot i zadania andragogiki Zadania i przedmiot andragogiki: a)Pytanie: Jaki może być człowiek dorosły jaki poziom rozwoju i sprawności może osiągnąć ,jeśli stworzy się mu optymalne warunki edukacji a on sam podejmie autokreacji? Andra.zajmuje się:- przedmiotem badań są cele kształcenia i wychowania ludzi dorosłych (sprawdzenie czy te cele są zgodne z psychofizycznymi warunkami życia ludzi dorosłych), *dobrane tak aby stymulowały rozwój człowieka dorosłego i rozwój zawodowy,*analiza z punktu widzenia potrzeb instytucji oświaty ,*bada cele kształcenia i wychowania w połączeniu tradycyjną oświatą polską i europejską b)treści kształcenia i wychowania dorosłego człowieka: *bada funkcjonowanie świadomości osób dorosłych w zakresie nauk humanistycznych, przyrodniczych itp., * precyzyjne kryteria doboru treści kształcenia dorosłych użyteczność wiedzy stymulacją, związek treści z życiem, pracą, aktualność idei naukowych, *analizuje wpływ treści kształcenia na przygotowanie dorosłych do nawiązywania różnych problemów osobistych moralnych, społecznych. c)metody i formy oddziaływania wychowawczego na dorosłych: *muszą charakteryzować się jednością, *bada przydatność i skuteczność rozwojowych metod oddziaływania wychowawczego, *wiązanie procesu kształcenia z pracą zawodową i społeczną osób dorosłych d)zasady kształcenia i wychowania osób dorosłych - normy postępowania dydaktyczno - wychowawczego: *podmiotowe traktowanie dorosłych uczniów, *uwzględnienie warunków życia i pracy dorosłych *zespołowość i współpraca *odwoływanie się do poczucia godności człowieka dorosłego *tworzenie możliwości pozytywnej autoprezentacji dorosłego człowieka.
3.Miejsce andragogiki w systemie nauk pedagogicznych (różnice i podobieństwa)
1.uczymy się- P: Zależność - nauczyciel decyduje o tym co kiedy i w jaki sposób jest nauczane, sprawdza nabytą przez ucznia wiedze; A: W kierunku niezależności i samokierowania, nauczyciel zachęca i kształtuje dążenie uczącego się do niezależności. 2.Doświadczenie uczącego się- P: Małe znaczenie, dominują metody dydaktyczne, przekazywanie informacji w formie wykładu czy lektury z podręczników, A: Bogate źródło uczenia się, wśród metod uczenia się dominują dyskusje rozwiązywanie problemów itp. 3.Gotowość do uczenia się- P: Ludzie uczą się tego co narzuca społeczeństwo, program zajęć jest standardowy, A: Ludzie uczą się tego czego potrzebują, programy zajęć są zorganizowane wokół życiowych potrzeb uczących się. 4.Orientacja na uczenie się stosunek do nauki- P: Nauka zorganizowana wokół tematów, uczenie się jest zorganizowane o przedmioty szkolne, uczniowie uczą się tego czego się od nich wymaga, A: Uczenie się powinno być oparte na doświadczeniu, najważniejsze jest bezpośrednie zastosowanie i przydatność zdobytej wiedzy. 5.Motywacja uczącego się- P: Zewnętrzna - młodzież uczy się bo musi, A: Wewnętrzna - uczą się bo chcą.
4.Rozwój człowieka dorosłego ( 3 etapy dorosłości) Progi starości wg E. Rosset'a „Proces starzenia się ludności”: I- pozwala na wyłowienie tzw.grupy młodych starych lub tzw.populacji ludzi starszych, stawiany jest w momencie ustawowego zakończenia aktywności zawodowej, tę formę życia określa się też jako starość początkowa, II- dotyczy populacji od 75 roku życia i więcej wiek ten uprawnia do otrzymywania zasiłku pielęgnacyjnego jest więc z założenia granicą znacznego pogorszenia sprawności fizycznej, pogorszenia stanu zdrowia, do tej zbiorowości odnosi się określenie seniorzy a okres życia między 75 a 85 rokiem życia nazywany jest w literaturze starością zaawansowaną, III- próg pojawia się w literaturze przedmiotu stosunkowo rzadko a dotyczy osób w wieku 85 i więcej lat, w odniesieniu do tej zbiorowości pojawia się tez niekiedy określenie głębokiej starości. Trzy stopnie w życiu człowieka dorosłego: *stopień wchodzenia w dorosłość, *stopień kontynuacji życia, *stopień kończący życie.Cztery typy osób starszych: a)konstruktywny - pogodzenie się z losem, w pozytywny sposób, b)uległy - pogodzeni się z losem w sposób negatywny, ludzie nie aktywni, natura bluszczowata, uparta, brak aktywności, c)opancerzeni - aktywni jako dorośli, jako starcy są natrętnie aktywni, nie chcą przyjąć pomocy zewnątrz, d)agresywny - winą obarczają otoczenie, labilność nastrojowa, niechętnie nastawieni do ludzi młodych.
5.Historyczny rozwój myśli andragogicznej (Kapp, Radlińska, Kotarbiński) Kapp - poddał analizie działalność Platona, Akademia Platońska prowadzona przez Paltona do końca jego życia a funkcjonowała przez 900 lat, rozwiązana w 519 roku, Kapp wskazuje na to że Platon wskazuje na zdolność człowieka dorosłego, człowiek ten dzięki swojemu doświadczeniu życiowemu może odnosić duże sukcesy.Radlińska - wierzyła w ogromne możliwości edukacji ludzi dorosłych, dzięki niej zostało w Polsce wprowadzone pojęcie andragogiki, koncepcja na edukację dorosłych: =wychowanie dorosłych wiąże się z przebudową społeczną i przebudową kulturową, =ustaliła warunki sukcesu wychowawczego w pracy z ludźmi dorosłymi: *stosunek do zadań życiowych które człowiek realizuje, muszą one być zgodne z naszymi potrzebami oczekiwaniami wówczas osiągniemy sukces. Jej zdaniem andragogika interesuje się tymi składnikami dnia dzisiejszego które w nim nie są już przeszłością. Warunki działania - jest to nauka które je powinna określić proponując aby korzystać z wielu nauk. Powinna być ona nauką empiryczną, metodą wiodącą powinna być obserwacją zachowań dorosłych. Po kim staje się człowiek dorosły zależy od aktywności człowieka dorosłego. Kotarbiński - uważał że pedagogika w Polsce jest słabą nauką i wymaga odcięcia się od ideologii państwa socjalistycznego. Stadium - Perspektywy myśli pedagogicznej - podkreśla tu potrzebę ideę edukacji dorosłych, bliższe są mu idee andragogiki niż pedagogiki. Założenia: -uznanie plastyczności człowieka jago zdolności do rozwoju, -ujmuje wychowanie dorosłych jako włączanie w kulturę, -uważa on iż człowiek powinien nabyć umiejętności posługiwania się kulturotechniką, -wychowanie dorosłych ma się opierać na specjalizacji i integracji wiedzy. Podsumowanie całości - są bardzo zbieżne, styczne, mimo iż dzieli je spora różnica czasowa, to co znajdujemy we współczesnej andragogice czyli samowychowanie i samokształcenie.
6.Współczesne ujęcie andragogiki - Knowls Wojciechowski, Półturzycki Knowles- twórca amerykańskiej andragogiki, ma bogaty dorobek badawczy teoretyczny. Cechy: *teoria pedagogiki dorosłych powinna analizować potrzeby zachowania i rozwój psychofizyczny dorosłych, *uczeń dorosły ma podlegać edukacji która przynosi mu korzyści poznawcze emocjonalne społeczne i kulturowe, *edukacja dorosłych musi budować alternatywne programy nauki odpowiadające konkretnym uczniom i jednostkom, *doświadczenie życiowe dorosłych - to podstawa ponieważ określa ich autokreację i identyfikację, tożsamość, prekursor zdarzeń krytycznych w życiu człowieka. Podstawowe zasady wspierania andragogiki: =zasada racjonalnej i życzliwej współpracy, =zasada poszanowania praw człowieka i humanizm, =zasada wzajemnego zaufania, =zasada otwartości i autentyczności, =zasada wzajemnego szacunku, =zasada przyjemności.Treści nauczania w edukacji dorosłych powinny być problemowe ale nie musza być systematyczne. Wojciechowski- wychowanie dorosłych może być czynnikiem pomagającym ludziom w osiąganiu zadowolenia i poczucia sensu życia. Opracowuje koncepcję andragogiki i dzieli ją na: *andragogikę ogólną *dydaktykę dorosłych *teorie wychowania i dzikiej oświaty dorosłych. Podkreśla znacznie badań metodologicznych i głównie w badaniach andragogicznych powinniśmy się skupić na instytucjach i środowiskach w których funkcjonuje osoba dorosła. Zwraca uwagę roznieć na wychowanie obywatelskie ludzi dorosłych. Półturzycki- Zajmuje się on w Polsce andragogiką dydaktyką ludzi dorosłych. Dydaktyka dorosłych - podręcznik. Charakterystyczne cechy: *dydaktyka dorosłych uzależniona jest od uwarunkowań demograficznych, *edukacja dorosłych uwarunkowana jest czynnikami lokalnymi regionalnymi, *zwraca szczególną uwagę że współpraca dydaktyczna dorosłych musi uwzględniać potrzeby dorosłych ale również postęp techniczny i musi być otwarta na różne formy kształcenia, *wiązanie teorii z praktyką. W jego ujęciu dydaktyka dorosłych uzyskała status nauki nowoczesnej użytecznej i obiektywnej.
7.Nowe trendy i obszary w andragogice W Polsce myśli andragogiczne, przełom lat 90 - tych w latach 90-tych odeszła w kształcenie dorosłych od propozycji, które uwarunkowane były ideologią państwa socjalistycznego, do lat 90-tych to było dokształcanie, od lat wykonywania zawodu, po latach 90-tych duża liczba bezrobotnych, zmiany gospodarcze miały znaczenie na budowę andragogiki. Jednak zaczęły się również współpraca z zachodem i zmiany kierunki andragogiki. Istnieje obecnie w socjologii kategoria ludzi o wyuczonej bezradności. Konferencja w Hamburgu 1997 - lipiec odbyła się pod hasłem „Edukacja dorosłych jako klucz do XXI wieku” - wzięto pod uwagę 10 trendów które powinny się pojawić w andragogice: 1.poprawa warunków i jakości edukacji dorosłych, 2.zabezpieczenie wszystkim dorosłym i młodzieży poza szkolnej dostępu do edukacji podstawowej 3.awans społeczny i emancypacyjny kobiet przez edukację dorosłych, 4.edukacja dorosłych w zmieniającym się świecie pracy, 5.edukacja dorosłych a ochrona środowiska troska o zdrowie ekologia i edukacja zdrowotna, 6.edukacja dorosłych a media i kultura - upowszechnienie kultury w różnych formach i uczestnictwo w kulturze uwarunkowane jest mocno ekonomicznie i wykształcenie, 7.Edukacja dorosłych a grupy specjalnych potrzeb - osoby dorosłe niepełnosprawne powinno się włączać w normalną edukację oraz osoby wymagające specjalnego wsparcia, 8.Ekonomia a edukacja dorosłych, 9.Edukacja dorosłych jako wyzwanie XXI wieku - potrzeby uczenia się przez całe życie, 10.Rozwijanie i wzmacnianie międzynarodowej współpracy i solidarności.
8.Koncepcja kształcenia przez całe życie Edukacja dorosłych w koncepcji uczenia się przez całe życie- Memorandum od long life learning (MLLL) - ta koncepcja zwraca uwagę na integrację.Trzy formy uczenia: *formalne - zdobywa się w różnego rodzaju instytucjach szkoły ośrodki dokształcania, *uczenie się nieformalne - które mieści się w tzw. edukacji równoległej, wiąże się z samokształceniem z kształceniem indywidualnym, wiadomości i informacje pozyskuje się z TV, Internetu, literatury, kontakty z innymi uczniami, *incydentalna - edukacja przypadkowa, uczenie się okazjonalne. Zakłada się iż w świadomości osób sprawujących władzę w oświacie musi pojawić się koncepcja społeczeństwa wiedzy, wymaga powołania instytucji które zatrudniałyby pracowników do nauki innych przez całe życie społeczeństwa. Koncepcja uczenia się przez całe życie opiera się na sześciu podstawowych celach: 1.nowe podstawowe umiejętności dla wszystkich, 2.zwiększenie inwestycji zasoby ludzkie, 3.innowacyjne metody nauczania i uczenia się, 4.wartościowanie efektów uczenia się, 5.przewartościowania w dziedzinie orientacji i poradnictwa, 6.uczenia się bliżej domu.
9.Strategie rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010 - Uwarunkowania rozwoju kształcenia ustawicznego w Polsce. 1)Procesy demograficzne: *obecnie w Polsce na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 62 osoby w wieku nieprodukcyjnym, *do 2005 roku zmniejszyła się liczba dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym o 1120000 dzieci *od 2005 roku zaczęła maleć liczba młodzieży startującej na uczelnie wyższe *do 2005 roku wzrosła o 100000 ludność w wieku emerytalnym, taka tendencja będzie trwała około 30 lat 2)Sytuacja na rynku pracy, wskaźnik bezrobocia to 18,7%. 3)System edukacji - dystans w porównaniu Polska - Europa i nowe państwa sąsiednie; Na 1 ucznia szkoły podstawowej 4,1 tysiąca USD - Europa/ Na 1 ucznia szkoły podstawowej 1,9 tysiąca USD - Polska/ Na 1 ucznia szkoły średniej 6,0 tysiąca USD - Europa/ Na 1 ucznia szkoły średniej 1,6 tysiąca USD - Polska/ Na 1 ucznia szkoły wyższej 8,5 tysiąca USD - Europa/ Na 1 ucznia szkoły wyższej 3,9 tysiąca USD - Polska. 1,2-1,5 miliona osób które dokształcają się w Polsce.1.postęp naukowo - techniczny 2.wzrost aspiracji edukacyjnej społeczeństwa 3.integracja i globalizacja.
10.Strategie rozwoju kształcenia ustawicznego w wybranych krajach U.E. Niemcy- a)zakres pojęcia - czy jest deficyt w aktach prawnych w szczeblu krajowym - nie ma definicji kształcenia ustawicznego w aktach prawnych, przyjmuje się uczenie się przez całe życie, obejmuje wszystkie elementy wynikające z polityki państwa w dziedzinie edukacji, został wdrożony „plan aktywnego życia” za realizację tego planu odpowiedzialni powinni czuć się obywatele b)cele i strategie kształcenia ustawicznego - tworzenie szerokiej kultury uczenia się , łączenie obszarów edukacji oraz osób poszukujących informacji i użytkownika, współpraca urzędu państwa i innych instytucji z tzw. partnerami społecznymi (od 1987r. - plan aktywnego życia) , wzmocnienie komponentu wychowania obywatelskiego c)projekty pilotażowe - wspólny projekt federacji i landów ds. edukacji - Uczenie się przez życie i dla wszystkich - od 7 lat. Zrealizowane: wskaźnik osób kształcących się podniósł o około 15%, otwarto sieci i ośrodki kształcenia w poszczególnych landach, dostosowane różne obszary kształcenia ogólnego i zawodowego z innymi sektorami. Francja- a)zakres pojęcia- w 1971 roku prawnie wprowadzono koncepcję kształcenia ustawicznego edukacja ogólna i zawodowa przez całe życie, b)cele i strategie kształcenia ustawicznego- kształcenie nie może mieć charakteru encyklopedycznego, kwalifikacje można zdobywać przez całe życie poprzez gromadzenie punktów zaliczeniowych, kształcenie ustawiczne jest powiązane z możliwością regularnej zmiany ścieżki kształcenia oraz oceny umiejętności c)projekty pilotażowe- od 1990 roku krajowy plan działań w dziedzinie zatrudniania obejmuje wewnętrzny program nowych szans, prowadzi się różnego typu sieci instytucji.
11.Koncepcja kształcenia dorosłych
12.Funkcje i strategie kształcenia dorosłych
13.Proces kształcenia dorosłych - (z łac. processus- zaplanowany, dziejący się w czasie) zespół zdarzeń w rezultacie których dochodzi u podmiotu do określonych zmian w jego szeroko rozumianej wiedzy. Elementy pr.kszt.: *nauczyciel- treści (zasady nauczania, metody i formy kształcenia), *uczeń- cele kształcenia (uczeń- środowisko materialne prosecu, środki dydaktyczne).Cele kszt.dorosłych- świadomie założone skutki, które zamierza osiągnąć kierujący danym procesem kszt.wobec jego podmiotu ucznia.Obszary celów: a)cele operacyjne- jakie przedsięwziąć środki, b)wyrabianie umiejętności samodzielnego uczenia się i samodzielnego zdobywania wiedzy, c)cel merytoryczny- specyficzny dla danego kursu czy danej formy dokształcania, ich źródłem jest uwzględnianie procesu poznania; poznawanie: *zmysłowe (wyobraźnia, analiza, porównywanie, synteza, wiedza konkretna), *abstrakcyjne (analiza, porównywanie, synteza, abstrahowanie, uogólnienia, analogie, wiedza teoretyczna.
14.Nauczyciel dorosłych (osoba + kompetencje): Kompetencje nauczyciela doros.: komunikacyjna- przejawia się w określaniu poziomu sprawności w przekazie informacji, występuje 11 kanałów komunikacji: 1)werbalna- słowna, 2)gestykulacyjna, 3)wyraz minimalny twarzy- patrzeć między oczy ucznia, 4)dotyk i kontakt fizyczny, 5)dźwięki paralingwistyczne- pomruki, sapanie, 6)wokalny- intonacja, barwa, wysokość, szybkość głosu, 7)sposób wymiany spojrzeń- kontakt wzrokowy, 8)dystans fizyczny między rozmówcami, 9)pozycja ciała podczas rozmowy, 10)organizacja wnętrza do komunikacji- urbanistyka, architektura, komunikacja. Rady dla nauczyciela: *uczenie się trzeba skupiać wokół problemu, *uczenie się musi opierać się na dotychczasowych doświadczeniach ucznia, *zdobywanie wiedzy i doświadczenia musi mieć znaczenie życiowe dla ucznia, *w nauczaniu jest potrzebna swoboda, entuzjastyczna postawa, *cele kształcenia muszą być wysuwane przez nauczyciela a akceptowane przez ucznia. Zalecenia dla nauczyciela: =kogo nauczysz? =po co nauczysz? =czego, co uczysz? =jak uczysz? =gdzie i kiedy uczysz?.