EDUKACJA DOROSŁYCH to wielość oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych i wychowawczo-rozrywkowych, których przedmiotem jest człowiek dorosły i dorastający.
CZŁOWIEK DOROSŁY JAKO PRZEDMIOT PROCESU EDUK:
1. psychoanaliza prezentuje człowieka jako rezultat dziecięcego wychowania i doświadczenia oraz sposobu pokonania psycho-seksualnych kryzysów,
2. w nauce o młodzieży odnajdziemy człowieka dorosłego widzianego jako członka generacji homogenicznej wiekowo, która wspólnie dokonała decydujących i kształtujących historyczno-społecznych doświadczeń,
3. antropologia filozoficzna podejmuję próbę pojmowania człowieka całościowo na podstawie poznania empirycznego i w ten sposób człowiek pojmowany jest jako „zdolny do działania, pracujący, istota o ekscentrycznej pozycji albo jako istota rozumna”
4. socjologia ukazuje człowieka jako istotę odgrywającą rolę, która zachowuje się według oczekiwań partnera w interakcji i ze względu na nałożone przez społeczeństwo sankcje. Bourdieu określa w ten sposób typy człowieka (ekonomiczny, kulturalny, społeczny).
Teoria behawiorystyczna nawiązuje do człowieka, który jako „tabula rasa” na podstawie uczenia się, przez nagrody, sankcje identyfikacje staje się dorosłym, czyli zdolnym do pełnienia określonych funkcji i zachowań.
Interakcjonizm symboliczny widzi człowieka jako zdolnego do rozmowy, interakcji, przyjmującego role, jako rozumną istotę z tożsamością, która jest zdolna do empatii
Konstruktywizm natomiast pojmuje człowieka dorosłego jako ewolucyjnie i biograficznie powstały system „autopois”, który aktywnie może konstruować rzeczywistość i tworzyć w ten sposób własny świat.
CECHY WSPÓŁCZESNEJ EDUKACJI DOROSŁYCH:
1.Edukacja dorosłych realizowana jest przez wielu organizatorów: władze państwowe, samorządy terytorialne, fundacje, stowarzyszenia, zakłady pracy, kościoły i związki wyznaniowe, osoby prawne i inne.
2.Edukacja dorosłych organizowana jest w różnych środowiskach. Grupami docelowymi są: załogi zakładów pracy, zrzeszenia zawodowe i związkowe,
3.Edukacja dorosłych obejmuje swym zasięgiem wielość form. Dorośli edukowani są w wielu trybach i systemach, szkoły dla pracujących, kursy, uczelnie wszechnicowe, w toku pracy zawodowej, poprzez środki masowego przekazu, poradnictwo zawodowe i doradztwo,
CECHY EDUKACJI DOROSŁYCH:
1.Instytucjonalizacja związana z tworzeniem instytucji oświatowych i wychowawczych. Towarzysz temu rozrastanie podstaw prawnych, powiększanie stanu kadrowego, wyposażenie pracowni w pomoce dydaktyczne.
2. Wielowariantowość tworzenia dużej wersji poszczególnych form edukacyjnych różniących się często małymi elementami, ale i myślą o stworzeniu dla potencjalnych uczestników edukacji dorosłych, najlepsze, optymalne dostosowanie dla ich możliwości: wieczorowe szkoły dla dorosłych.
3.Otwartość, związek edukacji dorosłych z innymi systemami życia społecznego, a celem jest likwidacja wszelkich granic zamykających dostęp do dalszego kształcenia się.
4. Brak ścisłego ukierunkowania programowego, widoczne w szczególności na przykładzie form kształcenia ogólnego - stwarza możliwość wypracowania w poszczególnych instytucjach edukacji dorosłych,
EWOLUCJA EDUKACJI DOROSŁYCH.
1.Mnożenie form kształcenia osób dorosłych.
2. Zróżnicowanie form kształcenia dorosłych.
Trzy trendy ewolucji form kształcenia dorosłych:
1. wyrażona w tworzeniu form aktywnych, artystycznych, technicznych, naukowych,
2. tworzenie form pracy z małymi grupami oraz form zajęć indywidualnych (samokształceniowych), odchodzi się tym samym od form zbiorowych na rzecz preferencji dla małych i indywidualnych oraz zróżnicowanych form kształcenia.
3. tworzenie się form coraz bardziej efektywnych zarówno w rozwoju umysłowym, moralnym, społecznym.
TEORIE EDUKACJI DOROSŁYCH:
1.Edukacja permanentna - poziom ogólny i strategiczny, posiada wymiar teoretyczny i spekulacyjnym który mieści w sobie wszystko to co na przestrzeni historii zostało powiedziane, wymyślone, napisane i przedstawione w związku z potrzebami, aspiracjami
2.Edukacja dorosłych poziom intencjonalny i instytucjonalny zawierający edukację zawodową, osobistą, ogólną, polityczno-obywatelską, elastyczną, religijną. Stanowi jej paradygmatyczną odmianę. Zajmuję się organizacją potrzeb i aspiracji poznawczych zmieniających się zależnie od wymogów społecznych, politycznych, ekonomicznych.
3.Edukacja w wieku dorosłym, przedmiotem badań staje się indywidualny los jednostek i historia ich kształcenia. Ma on charakter czysto autoedukacyjny.
KSZTAŁCENIE DOROSŁYCH W POLSCE I NA ŚWIECIE.
Ustawodawstwo, systemy finansowania i pokrewne kwestie polityczne:
1. tradycje istniejące w północnych i zachodnich częściach Europy,
2. historyczne podejście nowych krajów członkowskich Unii europejskiej oraz krajów leżących poza ich granicami do polityki kształcenia dorosłych,
3. proces dostosowywania się tych krajów do dynamicznych stosunków panujących w zintegrowanej Europie.
Ogólny przegląd ustawodawstwa - prawa związanego z kształceniem dorosłych stanowi część obszaru polityki:
*przepisy oferujące wsparcie finansowe dostawcom kształcenia dorosłych,
*przepisy ustanawiające ramy dla uznawania odbytego kształcenia incydentalnego i nieformalnego.
Wspólne modele uczestnictwa:
* poziom uczestnictwa obniża się wraz z wiekiem, w szczególności w obszarach zawodowych
* wskaźnik uczestnictwa rośnie proporcjonalnie do wzrostu poziomu kształcenia uczestników,
* im gorsza sytuacja społeczna tym mniejsze prawdopodobieństwo uczestnictwa osób w kształceniu dorosłych,
Przyczyny braku uczestnictwa w edukacji dorosłych:
* brak motywacji i pewności siebie,
* problemy związane z wykluczeniem społecznym,
* brak informacji o możliwościach kształcenia,
* brak poradnictwa i doradztwa, wysokie koszty kształcenia,
UCZENIE SIĘ DOROSŁYCH : POLSKA na tle prezentowanych krajów biorących udział w badaniach ma jeden z najniższych wskaźników uczestnictwa osób dorosłych,
Wytyczne, tendencje do zmiany obszaru edukacji dorosłych:
* zwiększenie udziału w kształceniu ustawicznym osób starszych,
* zwiększenie inwestycji w kształcenie ustawiczne,wzmocnienie koordynacji między różnymi grupami interesu,
* nadanie większej wagi kształceniu dorosłych w polityce edukacyjnej i polityce zatrudnienia,
* wprowadzenie elementów innowacyjności do polityki z obszaru edukacji dorosłych,
CEL STRATEGICZNY KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO.
Rozwój procesu kształcenia ustawicznego i uczenia się w ciągu kształcenia całego życia jest: wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju osobowości, stymulowanie innowacyjności i kreatywności człowieka. Sprzyjać to będzie wzrostom konkurencyjności, poprawie organizacji pracy i tworzeniu podstaw rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy.
Działania priorytetowe:
* zwiększenie dostępu do kształcenia ustawicznego,wzrost inwestycji w zasoby ludzkie,
* podnoszenie jakości kształcenia, współpraca i partnerstwo,
* uświadomienie roli znaczenia kształcenia ustawicznego.
PODSTAWOWE POJĘCIA W EDUKACJI DOROSŁYCH.
Edukacja ustawiczna - proces dydaktyczny w wyniku którego podmiot procesu edukacji - osoby dorosłe, spełniły obowiązek szkolny, uzyskuje i uzupełnia wiedzę ogólną, umiejętności.
Edukacja całożyciowa - uczenie się przez całe życie, współczesna koncepcja edukacji całożyciowej. Jest procesem obejmującym swoim zasięgiem całe życie człowieka, rozwój jego cech indywidualnych jak też rozwój cech społecznych na wszystkich formach i wszystkich kontekstach
Edukacja nieformalna - obejmuje zorganizowaną działalność oświatową, która odbywa się poza ustalonym systemem kształcenia formalnego, często podejmowana samodzielnie lub w ramach zorganizowanej akcji,
Edukacja pozaformalna (incydentalna) - niezorganizowany i niesystematyczny proces odbywający się w ciągu całego życia, dzięki któremu jednostka nabywa wiedzę i umiejętności, utrwala wartości korzystając z codziennego doświadczenia oraz wychowawczego wpływu swojego środowiska (np. rodzina, sąsiedzi, rówieśnicy, praca, rozrywka).
Edukacja ustawiczna dla wszystkich - ściśle związane jest to liczbą uczestniczących w tego rodzaju edukacji, której zadanie skierowane powinno być na grupy osób szczególnie poszkodowanych. Motywacja staje się bardzo ważnym warunkiem sukcesu edukacji dorosłych jak też integracja instytucji popularyzujących tą edukację oraz środki wspomagające jej rozwój.
Tendencje rozwoju w obszarze edukacji dorosłych:
- przez wzgląd na rozwój społeczeństwa, wiedzy i informacji uczenie się przez całe życie zyskuje strategiczne znaczenie dla jednostki gospodarki polityki.
- w związku z koniecznością podejmowania przez jednostki coraz większej odpowiedzialności za swój los wynikającej z rezygnacji państwa z ingerowania w sferę prywatną człowieka, staje się konieczne, samodzielne, niezależnie od miejsca i czasu kierowanie procesami uczenia się.
* ważne staje się to w sytuacji redukcji udziału państwa w sterowaniu poszczególnymi obszarami rosnącej indywidualnej odpowiedzialności obywateli oraz upowszechniania się samodzielnych procesów uczenia się.
Instytucje edukacji dorosłych o zasięgu światowym i europejskim:
- UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty Nauki i Kultury
- UIE - Instytut Pedagogiki UNESCO
- EAEA - Europejski Związek Edukacji Dorosłych
- ESREA - Europejskie Towarzystwo na Rzecz Rozwoju Edukacji Dorosłych
- IIZ/DVV - Instytut Współpracy Międzynarodowej Niemieckiego Związku Uniwersytetów Powszechnych
- OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
- ICAE - Międzynarodowa Rada Edukacji Dorosłych
- ODCE - Organizacja Współpracy i Rozwoju Ekonomicznego
- CE - Rada Europy
Instytucje edukacji dorosłych o zasięgu krajowym:
- NIACE - Krajowy Instytut Ustawicznej Edukacji Dorosłych Anglia i Walia,
- LSSA - Litewski Związek Edukacji Dorosłych
- AONTAS - Krajowy Związek Edukacji Dorosłych
Rada Europy CE jest pierwszą europejską organizacją polityczną powołaną po II wojnie światowej w celu nawiązania i zacieśnienia współpracy w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, prawniczej i oświatowej.
Organizacja Współpracy i Rozwoju Ekonomicznego ODCE - zrzesza 36 krajów, kierunki działalności skupiają się przy: opracowywaniu raportów poświęconych strategiom szkolnictwa w najbliższych latach,
UNESCO do zadań tej organizacji należy: prowadzenie działalności sprzyjającej wzajemnemu poznaniu i zrozumieniu między narodami, - popieraniu oświaty nauki , kultury na obszarze całego świata,
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju OECD ma swoją siedzibę w Paryżu, stanowi gremium o charakterze gospodarczym ale wywiera także niemały wpływ na rozwój szkolnictwa państw członkowskich ((20 krajów).
Europejskie Stowarzyszenie do Spraw Edukacji Dorosłych zawiera ponad 140 organizacji z 25 krajów. Celem stowarzyszenia jest zabieganie o należną rangę edukacji dorosłych w polityce państw europejskich przez wskazywanie jej znaczenia w rozwiązywaniu problemów jak brak równości i szans.
Europejski Instytut Edukacji i Polityki Socjalnej to organizacja pozarządowa, której celem jest rozwój współpracy naukowo-badawczej w perspektywie europejskiej na rzecz poprawy warunków oświaty, edukacji i kształcenia ustawicznego.
Stowarzyszenie ds. Kształcenia Nauczycieli w Europie, organizacja o charakterze pozarządowym, formy działania: - całoroczne kongresy poświęcone problematyce kształcenia, nauczania, - prace w 12 stałych grupach zajmujących się aktualnymi problemami,
NAUCZYCIEL W OŚWIACIE DOROSŁYCH:
W momencie narodzin oświaty dorosłych- celowej działalności na rzecz ludzi i robotników na przełomie XVIII i XIX w., pojawia się nowa kategoria nauczycieli dorosłych- działacze społeczni- nauczali z pobudek religijnych, W Anglii- kraju z tradycjami edukacji dorosłych - ukształtowało się kilka odmian pracowników oświaty dorosłych: organizatorzy i nauczyciele edukacji początkowej, W II połowie XIX w. na stałe wprowadzona została kategoria nauczyciela dorosłych (profesjonalnych nauczycieli), nauczyciele tzw. kolegiów ludowych oraz wykładowcy i tutorzy (nauczyciele konsultanci, doradcy i opiekunowie). W Danii pojawili się nauczyciele- wychowawcy szkoły ludowej o charakterze internatowym dla młodzieży pracującej i dorosłych, zwanym uniwersytetem ludowym. W Polsce w okresie zaborów, w spontanicznie organizowanej oświacie dorosłych pracy kulturalno- oświatowej . Z czasem ukształtowali się nauczyciele działalności profesjonalnej jak: czołowi intelektualiści uniwersytetów, członkowie towarzystw naukowych i kulturalnych, pisarze, autorzy poradników i przewodników do samokształcenia. W okresie międzywojennym nastąpił dynamiczny rozwój oświaty dorosłych. Zrodził się nowy typ pracownika oświatowego jako zawodowca różnych specjalności. Był to pracownik „do wszystkiego”, szczególnie na terenach wiejskich: do nauczania analfabetów, prowadzenia uniwersytetu powszechnego (ludowego), W połowie lat 20- tych pojawił się pracownik pozaszkolnej oświaty dorosłych: redaktor i prezenter w radio.
Współczesne typologie pracowników edukacji dorosłych- problemy:
* Różnorodność placówek oświaty dorosłych (CKU, CKP, ośrodki szkoleniowe, zakłady pracy, domy kultury, firmy szkoleniowe, uniwersytety III wieku), różnych organizatorów (państwo, towarzyszenia, osoby fizyczne).
* Różnorodność statusu zawodowego i wynikających stąd zadań i funkcji (w edukacji szkolnej- nauczyciel, edukacja zawodowa- trenerzy , instruktorzy, popularyzatorzy wiedzy, przewodnicy kultury)
* Różnorodność relacji między zatrudniającą instytucją a pracownikami (pracują na pełnym etacie, pracujący na umowę zlecenie, o dzieło)
FORMY KSZTAŁCENIA LUDZI DOROSŁYCH - Nauczyciele szkolnej edukacji dorosłych- style działania (B. Wojtasik)
1.Nauczyciele szkół stacjonarnych (wieczorowych )- organizują proces kształcenia głównie w systemie klasowo- lekcyjnym (średni szczebel) i wykładowo- ćwiczeniowym, preferowany styl- ekspert- ma dużą wiedzę, udziela instrukcji, wskazówek, poleceń, dokonuje wyboru i ponosi za niego odpowiedzialność.
2.Nauczyciele szkół zaocznych (korespondencyjnych)- proces kształcenia polega na kierowanym samokształceniu o preferowanym stylu- konsultant- udziela wskazówek uczącym się, pomaga w rozwiązywaniu napotkanych problemów
3.Nauczyciele szkół eksternistycznych - praca polega na udostępnianiu uczącym się programu kształcenia, wskazaniu odpowiednich źródeł wiedzy i sporadycznym udzielaniu konstrukcji oraz przeprowadzaniu egzaminów- preferowany styl- spolegliwy opiekun - stymuluje do aktywności, nie narzuca zdania, udziela porady kiedy jest proszony
4,Nauczyciel form przemiennych (połączenie kształcenia stacjonarnego z zaocznym)- preferowany styl to połączenie eksperta z konsultantem
CECHY PRACY ADRAGOGA:
Inne relacje między uczącym a uczniem ,Większa różnorodność form kształcenia Większe zintegrowanie z potrzebami społecznymi, Inny sposób oceniania, Inna atmosfera nauki, Inna motywacja i cele nauczania
J. Kargul
* Właściciele- obok działalności gastronomicznej stwarzają warunki i inspirują rozmaitą działalność artystyczno- kulturową * Instruktorzy- prowadzą tradycyjne sekcje i zespoły zainteresowanych w domach kultury * Animatorzy- twórcy rozmaitych autorskich form aktywności kulturalnej, których głównym celem jest pobudzanie do aktywności uczestników zdarzeń
T. Aleksander
* Kierownicy placówek oświatowych i kultury, centrów kształcenia i doskonalenia, domów i ośrodków kultury, bibliotek, organizujących różne formy kształcenia dorosłych
* Instruktorzy, prowadzący konkretną działalność edukacyjną i wychowawczą z dorosłymi
* Organizatorzy i realizatorzy działalności kulturalno- oświatowej
ZADANIA I CELE ADRAGOGÓW- Raport UNESCO (J. Delors)
* Uczenie się zdobywania wiedzy (nauczyć się jak się uczyć)- to zarówno środek jak i cel w życiu. Jako środek pomaga zrozumieć siebie i świat na tyle, by godnie żyć, zdobywać kwalifikacje zawodowe, komunikować się. Jako cel oznacza czerpanie radości z rozumienia, posiadania wiedzy i odkrywania (UCZYĆ SIĘ ABY WIEDZIEĆ)
* Uczenie się działania- nie jest tylko procesem nabywania kwalifikacji zawodowych, ale też kompetencji. Szczególnie jest to ważne w kontekście rynku pracy- potrzebne są kompetencje zawodowe, społeczne (UCZYĆ SIĘ ABY DZIAŁAĆ)
* Uczenie się harmonijnego współdziałania- głównym założeniem jest to, aby uczący się mogli poznawać i odkrywać innych, (UCZYĆ SIĘ ABY WSPÓŁDZIAŁAĆ)
* Uczenie się życia- to troska o wszechstronny rozwój jednostki, jej ciała, intelektu, wrażliwości, poczucia estetyki, osobistej odpowiedzialności i duchowej wartości. Celem tego uczenia się jest rozwój własnej osobowości i możliwości działania w oparciu o własną autonomię, krytyczny osąd, świadomość współodpowiedzialności (UCZYĆ SIĘ ABY ŻYĆ)
TRZY WYMIARY EDUKACJI USTAWICZNEJ:
* Kształcenie w pionie obejmuje kolejne szczeble edukacji szkolnej- od przedszkola, poprzez szkołę do studiów wyższych i podyplomowych. Zasady drożności i dostępności gwarantują młodzieży i dorosłych spełnienia się w tym wymiarze,
* Kształcenie w poziomie ma zapewnić poznawania różnych dziedzin życia, nauki i kultury niezależnie od studiów pionowych. Likwidacja sztucznych barier między dziedzinami życia i kultury umożliwia pełne wykorzystanie tego wymiaru dzięki indywidualnej aktywności człowieka i dzięki działalności pozaszkolnych instytucji oświatowych.
Kształcenie w głąb jest natomiast ściśle związane z jakością edukacji i wyraża się w bogatej motywacji kształcenia, w umiejętnościach samokształceniowych, zainteresowaniach intelektualnych,
Robert J. Kidd - Koncepcja Kidda poszerza rozumienie edukacji ustawicznej dzięki akcentowaniu jakości działań oświatowych i wskazywaniu bogatych potrzeb oraz możliwości oświaty pozaszkolnej i oświaty dorosłych.
P. Lengrand - najwybitniejszy teoretyk oświaty ustawicznej, aby urzeczywistnić idee oświaty ustawicznej, należy podjąć działalność w następującym zakresie:
1. Rozwoju edukacji dorosłych, która zaspokoiłaby potrzeby aktualizowania wiedzy i stałaby się terenem wypracowania metod kształcenia nietradycyjnego
2. Dokonanie zmian w nauczaniu podstawowym, w celu wysunięcia w nim na pierwsze miejsce konieczności wyrobienia w uczniach nawyku uczenia się. Przygotowanie zmian systemu kształcenia nauczycieli, z założeniem przekształceń
3. Podstawową zasadą kształcenia ustawicznego- zdaniem Lengranda- jest zachowanie ciągłości i systematyczności procesu uczenia się, co zapewni z jednej strony stały rozwój, a z drugiej uchroni przed zdezaktualizowaniem zdobytej wiedzy.
Ch. Hummel - dokonał ogólnej prezentacji aktualnych problemów oświaty i jej dalszego rozwoju.
* Podstawową ideą edukacji ustawicznej jest wychowanie nowego typu człowieka charakteryzującego się twórczym i dynamicznym stosunkiem do życia i kultury; potrafiącego doskonalić siebie, a także ulepszać warunki życia.
* Konsekwencją tego podejścia dla edukacji ustawicznej jest przede wszystkim odejście od przekazu wiedzy encyklopedycznej na rzecz poznawczego uczenia się.
R. H. Dave - kształcenie ustawiczne nie jest Utożsamiane z oświatą dorosłych w nowych warunkach. Jest to całość oświaty i wychowania obejmującą formalne, nieformalne ci incydentalne formy kształcenia i wychowania. Do oświaty ustawicznej autor zalicza wychowanie środowiskowe w domu, w szkle, w zakładzie pracy i poza nim. Wyodrębnia trzy komponenty oświaty ustawicznej: Zycie, oświatę i ustawiczność.
Faure (Uczenie się: nasz ukryty skarb). Jedna z dwu podstawowych zasad to:
* Uczenie się przez całe życie, określa nową strukturę życia ludzkiego i miejsca w nim edukacji.
* Kształcenie ustawiczne jest zgodne z potrzebami nowoczesnego społeczeństwa, uwzględnia przemiany czasu, wartości rynku oraz rytm indywidualnej egzystencji
* Edukacja staje się wielowymiarowa i zgodna z określeniami komisji „czterech filarów” realizuje kształcenie dla wiedzy, dla działań i umiejętności, dla znajdowania sensu życia i zrozumienia innych