ANNA ŚWIĘCH, K4
BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU I WYCHOWANIA
MODUŁ 2. Wymieni objawy mogące wskazywać na wykorzystywanie seksualne dziecka i poda zasady postępowania w przypadku podejrzenia o przemoc seksualną.
Jak rozpoznać przemoc seksualną wobec dzieci?
Nie zawsze wymienione tu objawy somatyczne i psychologiczne świadczą o nadużyciach wobec dziecka-często mogą być związane z innymi problemami małoletniego. Same zaś objawy somatyczne mają niewielką wartość diagnostyczną, ale stanowią istotny element rozpoznania wykorzystania seksualnego,zwłaszcza przy powiązaniu ich z objawami natury behawioralnej i psychologicznej. Jednak nie wolno ich nigdy lekceważyć i należy rozważyć je pod kątem wykorzystywania seksualnego.
Objawy somatyczne:
Najczęściej mają charakter pośredni. Należą do nich:
* Krwawienie z narządów rodnych,
* Choroby przenoszone droga płciową (weneryczne),
* Zakażenie wirusem HIV,
* Infekcje dróg moczowo-płciowych,
* Ciąża,
* Urazy odbytu, pochwy,
* Przerwanie błony dziewiczej,
* Urazy zewnętrznych narządów płciowych,
* Ból przy oddawaniu moczu czy kału, obecność krwi w stolcu,
* Infekcje jamy ustnej (opryszczka, afty, zajady).
Objawy psychologiczne i behawioralne:
* Nadmierna erotyzacja dziecka: zabawy, rysunki ściśle powiązane z erotyką (np. mężczyźni z zaznaczonymi fallusami lub oddający mocz), prowokacyjne i uwodzicielskie zachowania seksualne, wczesna lub nasilona masturbacja dziecięca, nieadekwatna do fazy rozwoju psychoseksualnego;
* Dziecko używa słów o tematyce erotycznej, które nie są proporcjonalne do jego rozwoju psychicznego;
* Negatywny nastrój, apatia lub nadmierne pobudzenie emocjonalne;
* Lęk, niepokój (związany z pójściem do szkoły, spaniem w oddzielnym pokoju, kontaktami z ludźmi);
* Poczucie winy, niska samoocena;
* Mniejsza koncentracja uwagi, rozkojarzenie;
* Sięganie po alkohol i narkotyki;
* Zaburzenia łaknienia - anoreksja, bulimia;
* Nadpobudliwość psychoruchowa, często pojawiają się u dziecka tiki nerwowe, których wcześniej nie miało;
* Problemy w szkole, złe relacje z rówieśnikami, agresja w stosunku do nich;
* Wtórne moczenie nocne;
* Zachowania regresywne (np. ponowne ssanie palca czy smoczka);
* Koszmary senne i budzenie się z krzykiem;
* Bóle brzucha, głowy, nudności, wymioty (objawy psychosomatyczne);
* Lęki nocne;
* Myśli samobójcze;
* Akty prostytucji.
Klasyfikacja objawów przemocy seksualnej (według Frances Sink):
I poziom - Bezpośrednia komunikacja:
Dziecko mówi o swoich przeżyciach, potrafi to pokazać na sobie; może pokazać np. siniaki na ciele, plamę nasienia;
II poziom - Komunikaty pośrednie:
Przeżywa lęk, napięcie, podejmuje zabawy o treści erotycznej itp.;
III poziom - Ostre urazowe objawy:
Cierpi na zaburzenia snu, moczenie nocne, zaburzenie łaknienia, płaczliwość, problemy szkolne;
IV poziom - Objawy stresu chronicznego:
Ma zaburzenia psychosomatyczne, depresję, izoluje się, podejmuje próby samobójcze.
Zasady postępowania w przypadku podejrzenia o przemoc seksualną:
Dziecko wykorzystywane seksualnie zazwyczaj potrzebuje wszechstronnej pomocy. Jednym z pierwszych kroków, które należy podjąć w takiej sytuacji jest przeprowadzenie profesjonalnego wywiadu z dzieckiem. Nie wolno dopuścić, by molestowane dziecko narażone było na wielokrotne pytanie o to, co się wydarzyło. Warto więc zadbać, by jego zeznania nagrano na taśmie magnetofonowej lub VHS. Terapeuta, psycholog, który podejmie terapię z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie, powinien na samym początku zapewnić, że wierzy w słowa dziecka i może mu ono całkowicie zaufać. Warto zadbać, aby rozmowie towarzyszyła jakaś zabawa, aby dziecko mogło rysować. Ważne jest, by nikt i nic nie zakłócało rozmowy. Osoby wchodzące, zaglądające do pokoju, telefony czy hałas mogą sprawić, że dziecko wycofa się z kontaktu, poczuje się zagrożone, zakłopotane, zawstydzone. Powinno się pozwolić dziecku wyrażać wszystkie uczucia, które w danej chwili przeżywa- zarówno te pozytywne jak i negatywne. Dziecko, z podejrzeniem o wykorzystywanie seksualne musi mieć poczucie bezpieczeństwa oraz pewność, że winę za to, co się stało ponosi tylko sprawca, a nie małoletnia ofiara. Nie należy być w stosunku do takiego dziecka zbyt nadopiekuńczym, gdyż może znów poczuć się w pewien sposób zagrożone. Dziecku należy się pochwała oraz docenienie przez dorosłych tego, że odważyło się podzielić swymi traumatycznymi przeżyciami. Rodzice nieletniego-którzy w tym przypadku również odgrywają niebagatelną rolę- powinni spróbować zrozumieć i zaakceptować fakt, że dziecko o molestowaniu nie powiedziało wcześniej, lub jak tylko się ta sytuacja rozpoczęła.
Spis literatury:
1.Czernikiewicz W., Pawlak-Jordan B.: Wykorzystywanie seksualne dzieci, Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa 1998, s.25-34
2.Lew-Starowicz Z.: Przemoc seksualna, Jacek Santorski & CO, Warszawa 1992, s.23-32
3.Pacewicz A.: O nadużyciach seksualnych wobec dzieci, IPZiT, Warszawa 1994, s.9-45
Czernikiewicz W., Pawlak-Jordan B.: Wykorzystywanie seksualne dzieci, Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa 1998, s. 25
Czernikiewicz W., Pawlak-Jordan B.: Wykorzystywanie seksualne dzieci, Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa 1998, s. 26-27
Frances Sink [w:] Czernikiewicz W., Pawlak-Jordan B.: Wykorzystywanie seksualne dzieci, Fundacja Dzieci Niczyje, Warszawa 1998, s. 27
Pacewicz A.: O nadużyciach seksualnych wobec dzieci, IPZiT, Warszawa 1994, s.9-45
1