PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH.

Mówiąc o niepowodzeniach szkolnych lub niepowodzeniach dzieci i młodzieży w nauce szkolnej, będziemy mieli na myśli te sytuacje które charakteryzują się występowaniem rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania.

Przyczyny niepowodzeń szkolnych sa na ogół wielorakie i złożone. Należa do nich czynniki jak niechętny stosunek do nauki, nieodpowiednie zachowanie się w szkole, lenistwo itp. tzw czynniki względnie zależne od dzieci i młodzieży ,albo też zła atmosfera wychowawcza w rodzinie, długotrwała choroba, niedostatki w dydaktyczno-wychowawczej pracy szkoły itp. a więc czynniki od uczniów względnie niezależne.

Uczniowie opużnieni w nauce - jak stwierdziła Radlińska - to przewaźnie dzieci, które nie miały dzieciństwa, gdyż już od najłodszych lat przeciązano je pracą domową i zarobkową. - Braki ekonomiczno społecznej.

Cyryl BURT - wykazał znaczne zróżnicowania w rozwoju umysłowym między dziećmi z różnych środowisk społecznych.

Poziom pracy określamy na podstawie uzdolnieniami i zamiłowaniami poszczególnych uczniów w tym samym wieku.

Niepowodzenia szkolne, diagnoza, profilaktyka i terapia.

1. Pojęcie i rodzaje niepowodzeń szkolnych;

• niepowodzenia dydaktyczne - należą - treść , formy, metody i środki nauczani, system zasad dydaktycznych, sztywny system nauczania braki w pracy nauczycieli, narzędziach - książki, przyrządy.

• niepowodzenia wychowawcze.

2. Przyczyny niepowodzeń szkolnych, ich przejawy i skutki;

• przyczyny ekonomiczno - społeczne,

• przyczyny biopsychiczne,

• przyczyny dydaktyczne.

3. Metody i środki walki z niepowodzeniami szkolnymi;

• profilaktyka pedagogiczna,

• diagnoza pedagogiczna,

• terapia pedagogiczna.

PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ

Rozdać przygotowane kartki z klasyfikacją niepowodzeń szkolnych wg Cz. Kupisiewicza.

niepowodzenia szkolne

niepowodzenia niepowodzenia dydaktyczne

wychowawcze

ukryte ------------------- jawne

przejściowe -------- względnie trwałe

drugoroczność -------------- odsiew

Linią przerywaną zaznaczono na rysunku kolejność narastania poszczególnych etapów niepowodzeń

NIEPOWODZENIA DYDAKTYCZNE

Zagadnienia dydaktyczne to najważniejsza dziedzina działania szkoły. „ Jest to dziedzina tak podstawowa, iż niejednokrotnie przez niepowodzenia szkolne rozumie się wyłącznie niepowodzenia w zakresie uczenia się.”(W. Okoń) Poważne niepowodzenia mogą prowadzić do zahamowania kariery szkolnej ucznia, a następnie do przedłużenia pobytu ucznia w szkole i w końcu do wyeliminowania go ze szkoły.

Niepowodzenia ukryte

Możemy w tym procesie wyróżnić kilka faz.. „Pierwsze dwie fazy to okres niepowodzenia ukrytego; pojawiają się wówczas pierwsze braki w opanowaniu materiału, stopniowo stają się one coraz większe, jednocześnie występują pierwsze oznaki niezadowolenia ze szkoły i negatywnego do niej stosunku” (W. Okoń)

Niepowodzenia ukryte występują, bowiem u dużej liczby uczniów, uczniów kiedy przyjmują formę bardziej ujawnioną, zaczynają pojawiać się oceny niedostateczne. Można również mówić o niepowodzeniach szkolnych w przypadku, gdy uczeń o dużych zdolnościach osiąga wyniki słabe, wystarczające zaledwie do promocji. Trzeba również zdawać sobie sprawę,” że pojęcie powodzenia i niepowodzenia w nauce szkolnej można i trzeba rozpatrywać zawsze łącznie, w nauczaniu bowiem, kiedy kończy się powodzenie, wówczas zaczyna się niepowodzenie - i odwrotnie” (J. Konopnicki)

Przyczyny niepowodzeń szkolnych są na ogół złożone. Najczęściej wskazuje się wśród nich czynniki; ekonomiczno - społeczne, biologiczno - psychologiczne (biopsychiczne) i pedagogiczne (dydaktyczne). Najczęściej o występowaniu nie decyduje jeden czynnik, lecz złożone ich układy.

Wskaźnikami niepowodzeń szkolnych są;

• braki w wiadomościach z poszczególnych przedmiotów,

• braki postępów w nauce,

• nieregularne uczęszczanie na zajęcia,

• niechęć do systematycznej i sumiennej pracy,

• mała aktywność na lekcjach,

• niepewność i brak stanowczości w swych poczynaniach,

konfliktowość i agresja w stosunku do rówieśników

1. Przyczyny społeczno-ekonomiczne niepowodzenia szkolnego: system mowy dziecka nabyty w środowisku rodzinnym, niewykształconym i nie uczestniczą-

cym w kulturze, ograniczającym możliwości przyswajania i zdobywania przez ucznia wiedzy i umiejętności:; metody wychowawcze w rodzinie nie pozwala- jące na rozwój osobowości; ujemne nastawienie rodziny do nauki; praca fizyczna dziecka; brak warunków mieszkaniowych i materialnych; alkoholizm, choroby i kłótnie w rodzinie; przestępczość środowiska; sieroctwo; rozbicie rodziny.

2. Przyczyny biopsychiczne niepowodzenia szkolnego: słabe zdrowie dziecka; wady fizyczne, jak słaby wzrok lub słuch; upośledzenia, jak dysleksja [czytanie] i dysgrafia [pisanie]; niedostateczny stopień dojrzałości szkolnej, tj. nieosiągnięcie stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, uniemożliwiającego udział

w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych; nieodpowiednie

wyżywienie,; brak dostatecznej inteligencji i uzdolnień; niektóre cechy

osobowości, jak nadmierna pobudliwość, lenistwo, nieobowiązkowość .

3. Przyczyny pedagogiczne niepowodzeń szkolnych:

a] względnie niezależne od nauczyciela: złe warunki lokalowe szkoły;

ciasnota, brak biblioteki lub słabo zaopatrzona biblioteka; brak pomocy

naukowych; duża odległość szkoły od miejsca zamieszkania dziecka

i źle funkcjonujący system dowożenia uczniów z domu do szkoły i na

odwrót; zbyt duża liczba uczniów w klasie; dwu- i trzyzmianowość

nauczania; sztywność systemu klasowo-lekcyjnego [ system klasowo-lek-

cyjny polega na gromadzeniu w jednej klasie uczniów w tym samym wie-

ku] uniemożliwiająca efektywniejsze uczenie uczniów mających przybli-

żony poziom inteligencji i podobne uzdolnienia.;

b] względnie zależne od nauczyciela: niskie kwalifikacje zawodowe- bra-

ki w wiedzy ogólnej i polonistycznej oraz nieznajomość metodyki naucza-

nia przedmiotu; popełnianie błędów rzeczowych i metodycznych na lekcji

nieznajomość uczniów i ich środowiska; nieprzygotowanie się do lekcji

i absencja; ujemne cechy osobowości, takie jak nieżyczliwość dla ucz-

niów, niesprawiedliwość, złośliwość, wywołujące u uczniów lęk powodu-

jący niepowodzenie szkolne; nieobowiązkowość i lekceważenie pracy;

brak kultury osobistej i kultury języka.

II. ŚRODKI ZAPOBIEGAJĄCE NIEPOWODZENIOM SZKOLNYM.

1. Profilaktyka pedagogiczna. Tym terminem obejmuje się wszystkie działania nauczyciela zapobiegające niepowodzeniom szkolnym przez niego spowodowa-

nym. Polegają one na stałym i wielostronnym dokształcaniu się rzeczowym

i metodycznym nauczyciela, starannym i systematycznym przygotowywaniu

się do lekcji; wyrabianiu w sobie życzliwości dla uczniów i sprawiedliwym ich traktowaniu; na dbaniu o rozwój językowy uczniów, co jest specjalnym zadaniem nauczyciela języka polskiego, i pracy nad własną kulturą językową, na dbaniu o rozwój kultury ogólnej uczniów [ poprzez właściwe realizowanie kształcenia językowego, literackiego i kulturalnego]. Działania te nie tylko likwidują pedagogiczne przyczyny niepowodzeń szkolnych zależne od nauczyciela, ale również niektóre przyczyny społeczno-ekonomiczne, a miano-

wicie nierozwinięty system mowy wyniesiony z domu i nieobycie kulturalne.

Nauczyciel może częściowo likwidować:

przyczyny pedagogiczne niepowodzeń od niego niezależnych, a to przez

działania społeczne na rzecz poprawy warunków pracy szkoły, lepszej organiza-

cji nauczania, zwiększenia księgozbioru i pomocy naukowych;

przyczyny społeczno-ekonomiczne, a to przez prowadzenie spotkań i rozmów z rodzicami, organizowanie odczytów{wykładów}na temat wychowania dziecka;

przyczyny biopsychiczne, a to przez kierowanie uczniów tego wymagających do lekarza specjalisty lub psychologa; starania o stypendium, bezpłatne dożywianie w szkole itp.

2. Diagnoza pedagogiczna. Żeby likwidować niepowodzenia szkolne, trzeba najpierw wiedzieć, czy występują, w jakich dziedzinach i w jakim zakresie. Diagnozę więc stawia się na podstawie obserwacji uczniów;

rozmów z nimi, badania wyników nauczania, analizowania przyczyn

braków i ustalania dróg ich usuwania.

3. Terapia pedagogiczna. Polega na zapobieganiu niepowodzeniom i likwidowaniu ich. Efekty osiąga się działaniami takimi jak:

a] niepomijanie ostatniego ogniwa lekcji wprowadzających nowy materiał. Zebranie i usystematyzowanie nowego materiału i utrwalenie;

b] prowadzenie lekcji poświęconych utrwalaniu wiadomości

i umiejętności;

c] incydentalne i okazjonalne powtarzanie {nawiązywanie do wiedzy już posiadanej}w trakcie lekcji;

d] uaktywnianie na lekcjach i kontrolowanie uczniów mających lub mogących mieć braki w wiedzy i umiejętnościach;

e] indywidualizacja nauczania;

f] stwarzanie motywacji uczenia się;

g] organizowanie samooceny koleżeńskiej, grup wyrównawczych, uczących się po lekcjach, udziału w kołach zainteresowań;

h] rozmowy z rodzicami.

METODY I ŚRODKI WALKI Z NIEPOWODZENIAMI SZKOLNYMI.

W związku z różnymi rodzajami trudności w uczeniu się i ze zróżnicowanym charakterem ich przyczyn, również zapobieganie owym trudnościom musi być wielotorowe. Nauczyciel i wychowawca nie zawsze jest w stanie usunąć przyczyny niepowodzeń szkolnych. Może i powinien przeciwdziałać tym przyczynom niepowodzeń szkolnych, które tkwią „ w nim samym oraz w narzędziach jego pracy” (Cz. Kupisiewicz).

Do podstawowych dydaktycznych środków zapobiegania i zwalczania niepowodzeń szkolnych zaliczamy;

• profilaktykę pedagogiczną, a w tym nauczanie problemowe i nauczanie w zespołach uczniowskich,

• diagnozę pedagogiczną, (poznanie ucznia, kontrola i oceny wyników nauczania, wykrywanie luk w wiadomościach, nawykach, umiejętnościach),

• terapię pedagogiczną(wyrównanie wykrytych zaległości, indywidualizację nauczania na lekcjach, organizowanie pomocy pozalekcyjnej dla uczniów, grup wyrównawczych).

III. NAUCZYCIEL WOBEC NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH NIE SPOWODOWANYCH PRZEZ SIEBIE.

Jeżeli już nauczyciel niewiele będzie miał sobie do zarzucenia, musi wiedzieć, że mimo jego najszczerszej chęci i oddanej pracy rzadko wszyscy bez wyjątku uczniowie osiągną bardzo dobre wyniki nauczania. Ze względu na zróżnicowany poziom uczniów tej samej klasy, dotyczący ich systemu mowy, wiedzy, umiejętności, uzdolnień, inteligencji, sposobu odczuwania itp., również ich wyniki nauczania muszą być zróżnicowane. Z tego trzeba sobie zdawać sprawę, jakkolwiek należy zrobić wszystko, co można, żeby owo zróżnicowanie zmniejszać. Jego odbiciem jest zresztą obowiązująca skala ocen, przewidująca to, że nie wszyscy uczniowie mogą osiągnąć równe wyniki w nauce. Dobrze jest też pamiętać, że nie należy karać ucznia oceną niedostateczną za niepowodzenia szkolne nie zawinione przez niego, tylko usilnie mu pomagać w ich likwidowaniu.

---